BUDHI: The Westernian Advocate Newsletter

HIMPILAN. Sa gitna ng pandemya kung saan balita’t kalinawan mula sa midya ang hanap ng masa, sunud-sunod na pag-atake sa malayang pamamahayag ang nagaganap sa bansa. | Dibuho ni Angelo Mendenilla VOL XVIII. ISYU BLG. 3 ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG UNIBERSIDAD NG BATANGAS DISYEMBRE 2021 UB, nanguna sa ECT Board Exams; MGA NILALAMAN Dalawang UBian, topnotchers sa licensure board ni Faith Valen Villanueva UB lang malakas! Iloilo, Legazpi, Lucena, Pagadian, Time Out OPINYON | 10 Umarangkada bilang Top Performing Rosales, Tacloban, Tueguegarao, at School ang Unibersidad ng Batangas Zamboanga. TATAK NG Tibay at Tagumpay DEVCOM | 19 (UB) sa October 2021 Electronics Technician (ECT) Licensure Board Mula sa libo-libong sumailalim sa Fierce, No Fears LATHALAIN | 32 Examination batay sa resultang inilabas naturang licensure examination, patuloy ng Professional Regulation Commision na naibandera ng institusyon ang (PRC) nitong Nobyembre 4. kahusayan at kalinangan ng mga UBian Ginanap ang naturang board exams sa kanilang piling larangan—dahilan nitong Oktubre 26, isang araw matapos upang maitanghal ang unibersidad bilang ang Electronics Engineering exams, Top Performing School sa nasabing Oktubre 24-25, kung saan isinagawa sa pagsusulit. Mula sa 63 examinees nito, 56 itinalagang testing centers sa Manila, ang nakapasa na nagresulta sa 88.89% Bagui, Cagayan de Oro, Cebu, Davao, passing rate ng unibersidad. pahina 2

2 BALITA THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 4 UBBC-JPIANs, pasok sa 1st phase Dalawang UBian, ng NFJPIA-IV internal audit program topnotchers... ni Jane Therese Banaag Selyado ng totoong kampeonato Larawan mula kina Philline Gian Marasigan, Earviness Dy Dueñas Samantala, dahil sa umiiral na pandemiya, Umangat ang husay ng apat (4) ng BS Accountancy-III. minabuti ng PRC na ideklara ang naturang na miyembro ng Junior Philippine Matapos sumailalaim sa matinding listahan ng mga nakapasa sa licensure Institute of Accountants - University examination sa kanilang website alinsunod of Batangas Chapter (JPIA-UBBC) pagsusulit, sumabak naman ang apat sa pagbibigay prayoridad sa health matapos mapabilang sa 39 mula sa na UBian-JPIAns kasama ang 35 pang restrictions at kaligtasang pangkalusugan 443 kalahok na nakapasa sa Internal pasadong examinees sa masinsinang ng mga kalahok. Audit Program (IATP) Examination na interbyu kung saan muling pipili ang idinaos ng National Federation JPIA- NFJPIA-IV ng 25 na interns na siyang Bagamat kakaiba mula sa nakaraang Region IV (NFJPIA-IV), Nobyembre opisyal nang matatanggap sa internal deklarasyon bunsod ng pandemiya, hindi 27-28. audit program. naging hadlang ito upang matungtong ng dalawang UBian na ngayon ay ganap nang Nanguna sa listahan ng mga “’Yung exam po ay okay naman since inhinyero’t topnotchers na sina Mark Justine matagumpay na aplikante ng IATP ang mostly theoretical naman po. ‘Yung Ramos Cudiamat at Ian Paulo Briones pangalan ni Philline Gian Marasigan, phase 2, mostly questions naman po Evangelista. Nakamit ni Engr. Cudiamat ang BS Accountancy-III na nakamit ang about leadership. For the preparations unang puwesto na may passing rate na 95% 93% na marka sa nasabing pagsusulit po, wala naman po ako masyadong habang ikatlong ranggo si Engr. Evangelista na sinukat ang kaalaman ng mga ginawa aside from nag-review lang po na may 93% passing rate. miyembro ng JPIA mula sa iba’t-ibang ako ng konti before taking the exam,” panig ng Region-IV. salaysay ni Marasigan. “It was fun. After three times of postponement due to the pandemic, the “Sobrang gulat na gulat po ako Ang IATP ay isang virtual training only thing on my mind is to get through noong nalaman ko na I topped the program na magsisimula sa Enero 4 this boards kasi na-umay na talaga ako examination. If it wasn’t because hanggang Marso ng susunod na taon kahihintay, ‘yung fire within ay naaapula na of JPIA-UBBC, siguro po ay hindi kung saan sa pagtatapos nito, ang mga unlike dati na ang aim is to to Top talaga. ako naka-grab ng napakagandang kalahok ay inaasahang magkaroon Kung natuloy lang sana ang orig sched ng opportunity like the internship program. ng sapat na kaalaman at kasanayan boards namin, siguro ‘yung aim to make They encouraged and supported me sa konsepto ng internal auditing na your family proud—’yun ang fuel sa’kin to participate in the IATP. Kaya naman isa sa mga pinagdadalubhasaan ng n’un, pero dahil na-postponed three times , lubos po talaga ang pasasalamat ko mga mag-aaral ng Accountancy at ‘di ko alam secret. Feel ko wala talaga. Si sa JPIA,” pahayag ni Marasigan. Management Accounting. God na nagbigay sa’kin n’un, tinanggap ko na lang,” pahayag ng topnotcher na si Engr. Bukod kay Marasigan, nakamit “Since 2 months po ‘yung program, Cudiamat. naman ni Earviness Dy Dueñas, dalawang beses po kaming ni-deploy BS Accountancy-III ang ika-6 na na sa magkaibang department: IFA Sa kabilang banda, nakamit naman ng ECT puwesto sa markang 87% habang and ITADA. Bibigyan din po kami ng passer mula sa University of Southeastern nakasama rin sa Tough 39 ng mga activities and actual jobs na kailangan Philippines - Davao City at Mapua University pumasang aplikante sina Alaisa naming ipasa sa internship committee. - Manila ang ikalawang titulo na may 94% Denice Casas ng BS Management Sa March 18 po ‘yung graduation passing rate, habang kasama ni Engr. Accounting-III at John Carlo Ramos naming mga interns,” pagtatapos ni Evangelista sa ikatlong posisyon ang mga Marasigan. passers mula sa Eastern Visayas State U-Tacloban, DLSL-Dasmarinas, at UST. “For me, it is always a “Principles First” approach. Wala din ‘yung mga pinagsasaulong mga formulas at mnemonics kung hindi mo alam ‘yung mga core concepts and principles para sa naturang subject na ‘yun. Knowing that there is a pandemic, mostly online-based ang aking naging pagre-review. Wala akong masyadong mapagtanungan kaya medyo mahirap din ang pagrereview. Advice to future examinees kailangan nila ng Prayer, Principles, Passion, and Perseverance,” ani 3rd topnotcher Engr. Evangelista. Matapos ang karampatang pagkilala, magsasagawa ng online Oath-taking ceremony na tinatawag na “E-Oath” para sa mga bagong lisyensyadong Electronics Engineers. Inaasahang magaganap ito sa pamamagitan ng PRC dedicated portal sa https://online.prc.gov.ph/. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE BALITA 3 DECEMBER 2021 UB, PEBPSI nilagdaan ang MOA para sa utilisasyon ng Anatomage Table ni Katherine Nicole Lontok Larawan mula sa UB Facebook Page Upang makapaghatid ng high- will have a good simulation of “The anatomage table can bring so much change in our tech na kagamitan para sa mga anatomy and physiology of the study since we are not allowed to study a real-life organ. estudyante sa ilalim ng mga human body, especially during We used to study pictures and watch videos to study and kursong medikal, nilagdaan ng this pandemic when they have understand the human body, but an anatomage table can help Unibersidad ng Batangas ang limited hands-on and real-life us to view the organs better,” sabi ni Aira Dalisay, Bachelor of Memorandum of Agreement related learning experiences,” Science in Nursing-II. (MOA) kasama ang Philippine ani ni Gng. Abella Ricafort, Exponent for Business and Clinical Instructor-College of Inaasahang makakatanggap ang UB mula sa PEBPSI ng Product Solution Inc. (PEBPSI) Nursing and Midwifery. kalidad na anatomy visualization systems. para sa paglulunsad ng mga Anatomage Table para sa Ilan sa mga institusyong institusyon. gumagamit rin ng ganitong teknolohiya ay ang Stanford “I know that this platform will University at ilang paaralan mula benefit the medical and allied sa Korea, China, Singapore, at medical courses because they iba pang karatig na bansa. Bunsod ng mahinang ugnayan sa mga mag-aaral at mga paglabag, UBSG execs, nagbitiw sa pwesto ni Clark Alduz Viray Matapos ang halos kalahating taon ng panunungkulan, nagsagawa ng reorganisasyon ang University of Batangas Student Government (UBSG) sa pagitan ng kanilang mga executive officer, bunsod na rin ng pagbitaw sa mga posisyon ng ilan sa mga nasabing student leader, Disyembre 15. Manunungkulan bilang mga bagong executive officer ng UBSG sina Mr. John Joshua A. Abulencia (Executive President), Mr. Aiken Jhon P. Magpulhin (Executive Vice President), at Mr. Aeronn Edgar B. Magsino (Executive Secretary), matapos ang pagbibitaw sa posisyon nina Mr. Renz B. Contreras (Executive President), at Ms. Kyla Mharee Guinhawa (Executive Secretary). Reorganisasyon at Article 3, section 1, subsection G,” itong katatawanan dahil itinapat ang mga Isa sa pinakamabigat na dahilan paliwanag ni Magpulhin. araw ng nasabing pahinga sa Sabado at Linggo, kung kailan natural na walang ng pagpapalit sa pinakamatataas na Ilan sa mga ito ay may kinalaman sa pasok ang karamihan. posisyon ay ang tunggalian sa pagitan ng tamang proseso ng pagpapatupad ng mga miyembro ng UBSG. mga aksyon ng UBSG, partikular na ang “Binura ng dating president ang mga gawaing may kinalaman sa pondo Facebook post ukol dito nang hindi “Ito ay nagsimula noong nag-resign ang ng samahan, pagkakaroon ng ugnayan nagsasabi kung ito ay tuloy o hindi. Ito ay dating Executive Secretary at sinundan sa pagitan ng mga kasapi ng UBSG, at ipinagtaka ng lahat dahil hindi lamang ang ng Executive President. Para sa dating pagbibigay kaalaman ng UBSG sa mga mga pinagsisilbihang mga UBians ang Executive Secretary, nag-resign s’ya hindi mag-aaral sa mga plataporma nila. nalito pero pati na rin ang mismong officers dahil hindi niya kayang gampanan ang mga ng organization na dapat ay ang unang responsibilidad niya, pero dahil ng “way of “Muli, itong mga provision na ito ay mga nakakaalam ng mga nangyayari sa governance within [the] organization” at “it hindi nagkaroon ng final judgment laban loob nito,” dagdag ni Magpulhin. would be in the best interest of everyone,” sa dating Executive President dahil bahagi ni Aiken Magpulhin, kasalukuyang siya ay nag-resign bago magkaroon Tuloy ang paglilingkod UBSG Executive Vice President. ng impeachment trial,” paglilinaw ni Sa kabila ng isinagawang pagpapalit ng Magpulhin. Ang pagkakatalaga kay Magpulhin pwesto sa UBSG, ayon kay Magpulhin, bilang Executive Vice President ay sang- Kakulangan sa komunikasyon nananatili ang organisasyon na ayon sa Article 13, Section 2 ng UBSG Matatandaang gumawa ng ingay ang nakatutok sa mga pagpapatupad ng mga Constitution, kung saan binabanggit programang kapakipakinabang kabilang na sa permanenteng pagkabakante ng UBSG sa online UBian Community na ang pagpapatuloy sa mga scholarship nasabing posisyon, ang Speaker of the matapos ang pag-aanunsyo ng nasabing program, online competitions para House ng UBSG ang pupuno sa naiwang samahan sa kanilang Facebook Page linangin ang mga talento ng mga UBian, tungkulin. Itinalaga naman ni Abulencia si ukol sa balak nilang academic break para at iba’t ibang training para sa mga mag- Magsino bilang Executive Secretary. sa mga mag-aaral ng unibersidad. aaral sa Unibersidad. Mga paglabag “Ang academic break na inilabas ng “Una, mahalaga na maging transparent Ayon kay Magpulhin, nagbitiw si dating executive officers ay hindi dumaan sa mga pinagsisilbihan dahil hindi naman sa tamang proseso. In fact, dumadaan tayo niluklok sa p’westo para sa ating Contreras bilang Executive President dapat ang lahat ng mga letters of activities mga sarili. Pangalawa, importante na pag matapos makatanggap ng imbitasyon ng UBSG sa Student Parliament para transparent tayo, dapat accountable rin para sa isang impeachment trial, kaugnay magawan ng resolution at kailangan ma- tayo, alam natin kung paano itatama ang ng ilang paglabag sa UBSG Constitution. pirmahan ng Speaker of the House, dahil mga mali para alam na natin ang tamang ang spirit ng Constitution ay magkaroon gagawin sa susunod. Panghuli, dapat sa “Sa isinaad na impeachment complaint ng principle of check and balance sa loob lahat ng ginagawa natin dapat ibinibigay laban sa dating Executive President, ang ng organisasyon,” salaysay ni Magpulhin. natin ang deserve ng bawat estudyante,” mga sumusunod ang inilatag na violation pagwawakas ni Magpulhin. sa UBSG Constitution: Article 7, Section Bagama’t malinis ang intensyon ng 4, Subsection B, Article 11, Section 3, nasabing academic break, nagmistula STANDING FOR JUSTICE

4 BALITA THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Engr. Carag, umani ng parangal sa ASSIST, PSHWM ‘21 ni Hazel Reyes Larawan mula kay Engr. Ma. Elena Carag Thesis it! Sa ipinamalas na husay at galing sa kanyang pagsasaliksik na pinamagatang, “Design and Development of Biogas Pyrolysis Machine”, nakamit ni Engr. Ma. Elena Carag, propesor ng University of Batangas (UB), College of Engineering ang Best Presenter Award sa Asia Society for Social Improvement and Sustainable Transformation (ASSIST), na ginanap noong Disyembre 2-3. Sa kanyang thesis topic na tinalakay niya dito ang proseso ng pagco-convert ng Polyethylene terephthalate (PET) plastic waste para maging plastic oil ,upang mabawasan ang plastic pollution. “Naging challenge ‘yung pandemic, now licensed Mechanical Engineers madaming delays na nangyari at maraming na nagpursigi na mag-conduct ng resources ‘yung hindi available. Exciting experiments sa kabila ng pandemic. din siya sa part na unti-unti nakikita yung Sobrang happy at nakaka-proud kahit improvement sa machine, kitang-kita ang very unexpected dahil sa totoo lang saya ng mga students nung naco-convert maraming magagaling na researchers na yung plastic to fuel. After ilang trials and magagandang topics na pin-resent at pawis, lalong-lalo na ng mga students that time” sinaad ni Engr. Carag. nag-conduct ng experiments, sobrang worth it na makatanggap ng ganitong Sa magandang resulta ng kanyang award,” saad ni Engr. Carag. ginawang research, kasalukuyang pinag-aaralan pa ni Engr. Carag Bukod sa pagiging Best Presenter ang pagpapalawak ng aplikasyon at ay nakatanggap din siya ng Young kapakinabangan ng kaniyang Biogas Investigator Award sa pagdiriwang ng ika- Pyrolysis machine. limang Philippine Solid and Hazardous Waste Management Conference “As of now, pinag-aaralan ko na gawan (PSHWM) gamit ang kaparehong ng extension research yung Biogas research paper. Pyrolysis machine. I am currently studying if the plastic oil derived from Pyrolysis “Masaya, nakaka-proud and very machine can be blended with diesel fuel.” grateful lalo na sa mga former students ani Engr. Carag. Virtual Christmas performances, itinampok ng UB cultural groups ni Angel Joy Liwag Larawan mula sa UB Facebook Page Sa kabila ng mga hamon sa distance learning, naisakatuparan ng University of Batangas (UB) Cultural Groups mula sa Tanghalang Dal’wa Singko (TDS), UB Chorale, at UB Dance Company (UBDC) ang mga nakatalang virtual Christmas performances na handog nila sa pagdiriwang ng kapaskuhan. ‘Mahal, Magbigay’ Christmas Songs performance Pop song performance ng Tanghalang Dal’wa Singko ng UB Chorale ng UB Dance Company Uri ng pagtatanghal: Short film/Music Uri ng pagtatanghal: Dance Compilation video Uri ng pagtatanghal: Acapella at Setting: University of Batangas Official interpretative performance FB Page, Disyembre 16 Setting: TDS Facebook Live, Disyembre Setting: University of Batangas Official Tatlong pop songs ang masiglang FB Page, Disyembre 17 itinanghal ng mga miyembro ng UB Dance 18-19 Company (UBDC) bilang pagpupugay Kasama ang Teatro Anino ng Tampok sa halos 16-minutong bidyo ang sa darating na kapanahunan ng pasko, acapella performances ng mga miyembro habang suot nila ang matitingkad na Universidad, isang rendisyon at ng UB Chorale, habang ginugunita sa costume at kanilang mga merchandised bersyong acapella ng ‘Ngayong Pasko bawat kantang itinatanghal ang mga costumes gaya ng UBDC face mask at Magniningning ang Pilipino’ ang kaganapang sumubok sa bansa, gaya ng t-shirts. inihandog ng TDS sa mga manonood pandemya, kahirapan, at krisis dulot ng habang isinasabuhay ang mga liriko sa Bulkang Taal. pamamagitan ng short film/music video. Sa pamamagitan ng mga sumusunod na pagtatanghal ay muling ipinabatid ng mga cultural groups ang hiwaga ng pasko bagaman nananatiling online ang pag-aaral at mga gawaing pang-kultural sa Unibersidad ng Batangas. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE BALITA 5 DECEMBER 2021 Villanueva, nasungkit ang ika-7 pwesto karanasan ni Villanueva sa pagsali sa sa international culinary competition kompetisyon sapagkat bukod sa online ang naging set-up at nahirapan siya sa ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula kay Kenneth Villanueva paggamit ng video editor, nakalaban niya ang mga estudyante at chef na galing sa Sa ikalawang pagkakataon, binigyang Ang nasabing culinary competition mga kilalang paaralan at restaurant. karangalan ni Kenneth Villanueva, BS na i-sponsor ng Bord Bia, isang state International Hospitality Management, agency na may kinalaman sa pagkain at Sa kompetisyon, kailangan munang ang pamantasan matapos kilalanin bilang horticulture sa Ireland, ay nauna nang magluto ng isang unique na local o Rank 7 mula sa 200 kalahok sa online at ginanap sa Pilipinas noong Nobyembre international recipe with a twist at pangalawang East Meets West Culinary 2020; ikapitong ranggo din ang nasungkit pagkatapos mapili para sa Top 10 ay Competition na ginanap sa Pilipinas, ni Villanueva sa naunang kompetisyon. magluluto naman ng dalawang pork and Nobyembre 12. beef dishes na kailangan i-film nang buo; Hindi naging madali ang naging matapos mapili naman ang mga Top 5 ay magpapasiklaban na ang mga katunggali face-to-face sa Manila sa harap ng mga banyaga at mga matataas na judges. “Natuto akong tumanggap ng pagkatalo at iniisip ko na lang na ‘di ko pa time para sa araw na ‘to—may ibang naka- destined para dito. Kasi ‘di naman medal o trophy ‘yung ine-earn sa competition— ’yung learnings, new ideas, skills, at mga bagong kakilala or kaibigan sa journey ng competition,” paglalahad ni Villanueva. Kabilang sa mga lumahok na paaralan at culinary arts school ang Center for Culinary Arts-Manila, De La Salle-College of St. Benilde, La Flamme Bleue Center for Culinary Arts sa Iloilo City, at kinatawan mula sa Tarlac City. “‘Yung achievement na ‘yun, one of the great things that happened in my life. Because as an aspiring chef, ‘yun ‘yung magiging stepping stone namin para sa culinary journey namin. And yes, para din ‘yun sa family ko at sa UB na sumuporta hanggang dulo ng laban ko—manalo o matalo,” pagtatapos ni Villanueva. Dr. Santillana, wagi sa NCRC ‘21 Best Paper-faculty category Pinarangalan bilang Best Paper-faculty ni Ana Niña Perea are prepared to know the English word category ang research paper ni Dr. best associated to “bida” and “kasangga”; Priscilla Mizpah P. Santillana, propesor ng metaphor, its meaning, and how it applies to determine the extent of their agreement University of Batangas College of Arts and to the pandemic. The analysis involves to the ideas communicated by the slang Sciences (UB-CAS), na pinamagatang the stages of decontextualization and metaphor, BIDA Solusyon sa COVID-19 “Taking Covid-19 to the Streets: Making recontextualization. Decontextualisation and Resbakuna: Kasangga ng BIDA and Sense of Slang Metaphor”, sa ika-7 at is achieved by making sense of words also the instructions they convey and unang online National Communication such as resbakuna, kasangga and feelings they express,” dagdag ni Dr. Research Conference (NCRC,) na bida. Recontextualization is utilized by Santillana. dinaluhan ng 500 mag-aaral at guro, explaining the functions of slang metaphor Nobyembre 12-13. in the COVID-19 context and explaining Bago pa mang tuluyang mailahok ng its speech act classification,” pagbubuod guro ang kanyang saliksik sa patimpalak Pinangunahan ng University of the ni Dr. Santillana sa kaniyang research ay kumuha muna siya ng pahintulot mula Philippines (UP) CMC Department of paper. sa UB Research and Publication Office Communication Research (DCRes), bago tuluyang isumite ang awtput sa Philippine Association of Communication Sa kabilang banda, ibinahagi ng guro NCRC. Educators (PACE), Philippine Association na ang mga naging malaking hamon sa for Communication and Media Research, kaniyang pagsali sa NCRC ay ang pag- Sa huli, naging konklusyon ng Inc. (PACMRI), at ng Philippines isip ng bago at napapanahong paksa para pananaliksik na ang mga slang metaphor Communication Society (PCS) ang sa kaniyang pananaliksik, bagaman, na kalimitang ginagamit sa publikong komperensyang may temang, “Breaking kaniya namang hindi malilimutan ang adbokasiya at direktiba kontra Covid-19 through Outbreaks and Breakdowns: Re- naging ‘challenging yet fulfilling’ na ay nangangailangan ng pagsusuri dahil searching Communication and Media in question and answer portion sa naturang ito ay nagreresulta sa problema na binary the Pandemic”. kumperensya. oppositions o pagkakaroon ng double meaning at maaaring magkaroon ng “This study aims to explain the slang “The research survey was administered bandwagon effect. to 200 respondents selected through convenience sampling and questionnaires STANDING FOR JUSTICE

6 BALITA THE WESTERNIAN ADVOCATE UB, hinirang DECEMBER 2021 na Certified Netizen’s Choice Pangil ng batas, dugo, at dahas Analisis sa desisyon ng Korte Suprema ukol sa ATL ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula sa UB Facebook Page ni Angel Joy Liwag Larawan mula kay Eloisa Lopez ng Reuters Totoo sa layuning “Under this law, kahit sinong tao ay p’wedeng tawaging terorista, mapa-estudyante man makapagbigay ng kalidad o guro; mapa-manggagawa man o magsasaka. Balak nitong patahimikin ang kahit sinong na serbisyo sa tulong ng tao. The law, in its entirety, is meant to cause harm.” teknolohiya, nakatanggap ng parangal ang Unibersidad ng Salaysay ni Michael Ramos, Bachelor indibidwal na mababanggit ay mga kritiko o Batangas (UB) bilang Certified in Secondary Education Major in Social dissenters ng administrasyon kahit na ang Netizen’s Choice - Quality Studies-II at miyembro ng Institute for freedom of speech ay isang karapatan sa Private School in Batangas mula Nationalist Studies, sa panayam ukol sa demokratikong bansa. sa ginanap na Philippine Social implikasyon sa malayang pamamahayag sa Dagok sa patas na proseso Media and 8th Netizen’s Choice ilalim ng Batas Republika Blg. 11479 o mas Awards sa Okada Manila, kilala na Anti-Terrorism Act of 2020. Bagaman napawalang-bisa na ng Korte Disyembre 15. Suprema ang dalawang probisyon ng ATL, Higit isang taon mula nang hamunin malaki pa rin ang pangamba na maaaring Nakamit ng UB ang parangal sa Korte Suprema ang legalidad ng ATL, idulot ng mga natitirang panukala sa ilalim sa pamamagitan ng mga lumabas na unconstitutional ang dalawang nito, gaya na lamang ng warrantless arrest, pamantayan katulad ng bahagi ng probisyon habang nananatiling kung saan maaaring ikulong ng kapulisan presensya sa iba’t ibang mga legal ang mga natitirang bahagi ng batas, o militar ang mga hinihinalang gumawa, online social media platforms, Disyembre 9. nagpaplanong gumawa, at nakikipag- katulad ng Facebook at sabwatang gumawa ng terorismo ng Instagram, at ang tamang Aktibismo, hindi terorismo hanggang 14 na araw at maari pang paggamit ng internet. Kasama sa nahatulan ng unconstitutional pahabain ng 10 araw. “Through these responsible ay ang Seksyon 4 ng batas, kung saan may Sa panayam kay Ramos, ginawa niyang social media accounts, the malawak na depinisyon ang ‘terorismo’, ehemplo na sasapitin ng mga aktibista at University is able to provide na maaaring ikapahamak ng mga legal na mga progresibong indibidwal sa bansa sa and deliver quality education to organisasyon at progresibong indibidwal ilalim ngATLang nangyaring Bloody Sunday our students even in the height na naghahayag ng kanilang hinaing sa Massacre sa CALABARZON, dalawang of this pandemic and difficult gobyerno. araw matapos iutos ng Pangulong Rodrigo times the world is experiencing,” Duterte na paslangin ang sinumang pagbabahagi ni G. Ramil “Basically the law in its entirety is pinaghihinalaang “communist rebel” sa Marquez, College of Education. questionable, but the most questionable in bansa. this law ay ‘yung overbroad definition ng Sina G. Julius Ceazar Ayala, terrorism; masyadong malawak. Under this Pinabulaanan ng ilang progresibong Marketing and Media Relations law, kahit sinong tao ay pwedeng tawaging grupo na walang warrant of arrest kundi Coordinator at DJ Gelo ng 99.1 terorista, mapa-estudyante man o guro; mga execution ang pinakita ng kapulisan Spirit FM, G. Jerome Arcega, mapa-manggagawa man o magsasaka. sa 9 na pinatay, at 6 na arestadong aktibista Marketing and Public Relations Balak nitong patahimikin ang kahit sinong sa CALABARZON. Officer, at G. Norvine Quinag, tao,” pagsasaad ni Ramos. Social Media Coordinator, ang Papel ng demokrasya tumanggap ng parangal bilang Dagdag pa rito, walang komprehensibong Matapos ihain ang nasabing desisyon ng kinatawan ng Unibersidad. paliwanag o patnubay na nabanggit sa naturang probisyon patungkol sa proseso Korte Suprema ukol sa panukalang ATL, “The University of Batangas at elemento ng imbestigasyon kung may naninindigan pa rin ang mga abogado, at truly deserves the award kredibilidad ang motibo o intent ng terorismo progresibong grupo na muling hamunin because the university targets laban sa isang tao o organisasyon. ang legalidad ng batas sa layong makamit not just the students, but it ang tunay na demokrasya sa Pilipinas. targets every single person “You see, ito lang ‘yung pinaka-punto who is a part of the school. Our ng controversial na Anti-Terror Law: it is “Lahat tayo ay apektado ng batas na ito beloved school makes sure that aimed to stifle dissent o ‘yung sinasabing but if we were to talk about ‘yung sektor no one is left behind,” paglalahad pamumulis sa pagpuna sa gobyerno kahit ng lipunan na pinaka-ginigipit ng ATL, ito ni John Deeric Mercado, AB sa totoo naman, it is our right as Filipino ‘yung mga uring magsasaka at ang ating Psychology-1. citizens na punahin ang gobyerno para mga kababayan mula sa kanayunan. mapaganda ang serbisyo nito,” dagdag pa Hindi umaabot sa mainstream media ang ni Ramos. mga balita mula roon kaya hindi natin kadalasang alam kung anong karahasan Panganib ng hinala ang kanilang dinadanas mula mismo sa Bukod sa ikaapat na probisyon ng estado,” pagtatapos ni Ramos. batas ay idineklara ring ‘unconstitutional’ ang ika-25 nitong Seksyon, kung saan may kapangyarihan ang ahensyang Anti- Terrorism Council (ATC) na magbanggit ng mga hinihinalang grupo ng mga terorista kung may ‘probable cause’ ang mga ito o indikasyon ng terorismo, at base sa kahilingan ng ibang bansa. Sa pamamagitan ng probisyong ito, may katumbas na kapangyarihan ang ATC at Korte Suprema sa pagtatalaga ng mga matatawag na terorista miski na ng mga PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE BALITA 7 DECEMBER 2021 Sa ngalan ng malayang pamamahayag! Ressa, umukit ng kasaysayan bilang unang Pinoy Nobel Peace Prize laureate ni Clark Alduz Viray Larawan mula sa Rappler Dahil sa kaniyang mapanuring paggamit ng midya bilang kasangkapan sa pagsisiwalat ng talamak na karahasan sa Pilipinas, tinanggap ni Maria Ressa, beteranong mamamahayag at CEO ng Rappler, ang Nobel Peace Prize sa taunang seremonyang ginanap sa Oslo, Norway, Disyembre 10. Persekusyon ng midya tinangkang pigilan ng pamahalaan, sa need to know,” paliwanag ni Bugayong. Bukod kay Ressa, tatanggap din ng pangunguna ni Solicitor General Jose Calida, ang pagpunta ni Ressa sa Oslo, Hamon sa mga mamamahayag kaparehong pagkilala si Dmitry Muratov, Norway. Ayon kay Calida, ang hayagang Sa kaniyang talumpati, binigyang ang punong patnugot ng Novaya Gazeta, pagtuligsa sa pamahalaang Duterte ni at isa sa pinaka prominenteng kritiko ng Ressa ay isang indikasyon na siya ay diin ni Ressa ang responsibilidad ng kasalukuyang pinuno ng Russia na si isang “flight risk”. mga mamamahayag sa paglaban sa Vladimir Putin. lumalalang kaso ng disinformation sa “People have their freedom to express bansa. Binalikan din niya ang 35 taong “Masasabi kong isa itong (ang themselves, and on the side of the paglalakbay niya bilang mamamahayag pagkapanalo ni Maria Ressa) magandang media which is responsible for providing at ang kasalukuyang pag-atake ng oportunidad hindi lamang sa mga susunod information, I don’t see anything wrong administrasyong Duterte sa mga na journalist kundi isang oportunidad na with probably attacking the president. miyembro ng midya. ipakita ang husay ng mga Pilipino na kaya I believe that it is the intention that rin nating makipag sabayan sa iba’t-ibang matters, and for me, Duterte should not “In conformity with this, it is really visible bansa,” wika ni Renzie Maralit, Bachelor be attacked, but criticized first for all the right now that fake news is really relevant of Secondary Education-Science-II. instances that he’s done,” saad ni Cristian these days, for people are based on not-so Bugayong, AB POLSCI-I reliable sources and they tend to provide Gaya ni Muratov, naging matunog some information without giving the right ang pangalan ni Ressa bilang isa sa Sa kabila nito, sa isang resolusyong references.This tends to misinterpret mga sumasalungat sa mga paglabag inilabas nito noong Disyembre 3, pumanig everything that’s happening right now,” sa karapatang pantao at pagsikil sa ang Korte Suprema sa kampo ni Ressa dagdag ni Bugayong. malayang pamamahayag sa ilalim ng kaya nagawa niyang dumalo at pisikal na administrasyong Duterte. tanggapin ang medalya at sertipiko ng Dagdag pa niya, ang mga malalaking pagkilala kasama si Muratov. social media company ang nasa likod Matatandaang ayon sa datos na ng malawakang pagpapakalat ng mga inilabas ng Reporters Without Borders Sa kasalukuyan, may pitong kaso ang maling impormasyon sa publiko kung (RSF), nasa ika 138 pwesto ang Pilipinas nakasampa laban kay Ressa, kabilang kaya, kinakailangang magamay ng sa 180 mga bansang kabilang sa World na ang kasong cyberlibel na isinampa mga mamamahayag ang paggamit ng Press Freedom Index para sa taong ng business tycoon na si Wilfredo Keng teknolohiya para labanan ito. 2021. Nangangahulugan itong isa sa laban sa Rappler CEO at kay Reynaldo pinakadelikadong bansa para sa mga Santos Jr., dating researcher ng nasabing “For me, we can avoid this issue of fake mamamahayag ang Pilipinas. online news company, noong 2020. news, more importantly on social media by not sharing any posts that we see on the Masasalamin ang naging ranggo ng Nag-ugat ang nasabing kaso matapos said social media. On the other hand, let’s Pilipinas sa nasabing index sa lumolobong ibahagi ni Ressa sa kaniyang Twitter utilize our connections and everything that kaso ng red tagging at media persecution account ang mga larawan ng isang news is relevant to use to enlighten everyone sa mga mamamahayag sa bansa, article mula sa Philstar na ‘di umano ay about fake information and fake news,” partikular na sa nakalipas na mga taon sa nag-uugnay kay Keng sa isang kaso ng suhestyon ni Bugayong. ilalim ng rehimeng Duterte. pagpatay noong taong 2002. Panibagong bentahe “Para sa akin, nagpapakita ito ng “Basically, Rappler received a lot of Bagama’t masasabing hati ang hindi magandang pamamalakad. Bilang accusations before. For it is categorized isang demokratikong bansa nararapat na fake ang kanilang news, and the naging pagtanggap ng mga Pilipino sa lamang na huwag nating isara ang isang information that they are disseminating pagkakakamit ni Ressa ng prestihiyosong platapormang nagiging boses ng bayan,” too. But for me, reliable naman na maging pagkilala, hindi maitatanggi na isa itong dagdag ni Maralit. source of information ang Rappler, kasi tagumpay para sa Pilipinas, lalo na sa their updates and news are not biased, kasalukuyang panahon, kung kailan Muntikang pagka unsyami but they are just casting the news that we laganap ang fake news at misinformation Isang buwan bago ang pagbibigay sa bansa. ng parangal kina Ressa at Muratov, STANDING FOR JUSTICE

8 BALITA THE WESTERNIAN ADVOCATE National Museum DECEMBER 2021 of Filipino Women, inaprubahan ng Kamara Ika-440 Anibersaryo ng ni Nixon De Villa Pagkakatatag ng Batangas, ginunita Abante, babae! ni Faith Valen Villanueva Larawan mula sa Facebook Page ni Vilma Santos-Recto Upang magbigay-pugay sa natatanging mga kababaihan sa bansa, inaprubahan ng 221 na Ika-440 Anibersaryo ng Itinampok rin ni Gov. Mandanas na miyembro ng House of Representatives ang sa loob ng dalawang magkasunod na House Bill 10330 o ang National Museum of Pagkakatatag ng Batangas, ginunita taon ay nananatili ang Batangas na Filipino Women Act sa bisa ng unanimous na pangalawa sa Cebu na tinaguriang positibong botong nakalap nito sa Kongreso, Kaakibat ng temang “Liwanag ng pinakamayamang lalawigan sa Disyembre 1. bansa ayon sa Commision on Audit Hangarin ng bill na magtatag ng institusyong Pag-asa”, ipinagdiwang ng lalawigan (COA), gayundin ang pakikiisa nito magpapakita ng mga pag-aaral, kagamitan, sa pagsulong ng platapormang tala, memorabilia, larawan, at ibang mga ng Batangas ang ika-440 taon angkop sa makatarungang materyal na nagpapaalala sa kabayanihan at koleksyon ng national taxes. kontribusyon ng kababaihan sa ekonomikal, nitong anibersaryo ng pagkakatatag politikal, kultural, at panlipunang pag-unlad ng Dagdag pa rito ang naging tugon Pilipinas. na ginanap sa DREAM Zone, ng pamahalaang panlalawigan sa “I think magandang mabigyan ng tribute pandemiya sa larangan ng pagbili ‘yong mga kababaihang nakipaglaban at Capitol Compound, Batangas City, ng health facilities, equipment, nagbigay kontribusyon sa pagpapa-igting ng educational aid, ayuda na makabayang kilusan noon, hindi lamang para Disyembre 8. nakapaloob sa halos P700-milyong maging malinaw sa iba na may kinalalagyan pondo nitong 2021. Mayroon na ring ang mga babae sa lipunan, kundi para rin ma- Pinangunahan ni Batangas mga naipatayong provincial food highlight na ang pakikipaglaban ng kababaihan port, Bats Bay food-supply chain, ay pakikipaglaban para sa kalayaan ng lahat Governor DoDo Mandanas, ICT projects, 1,000 rescue vehicles ng uri at kasarian,” hayag ni Donnabelle at Maritime Vessels. Bobadilla, Gabriela Youth - Batangas Chapter. Vice Governor Mark Leviste, Nakatuon sa mga biktima at Maituturing ng naturang rebolusyonaryong kababaihan noong mga miyembro ng Sangguniang selebrasyon ang simbolo ng muling Martial Law ang magiging laman ng museo pagbangon ng lalawigan sa mga upang bigyang-pansin ang kapangyarihan Panlalawigan, opisyales ng dagok na naranasan ng probinsya ng kolektibong aksyon at pagtuligsa laban sa loob ng maraming taon. Kabilang sa madugong kasaysayan ng opresyon, Kapitolyo at iba’t ibang ahensya na rito ang nakaraang pagputok karahasan, pagpaslang, at kawalang hustisya ng Bulkang Taal, mga bagyong sa panahon ni Marcos. ng pamahalaan ang paggunita sa nanalanta sa kabahayan, at ang “Maaaring ma-nullify ang mga walang pakikipaglaban sa umiiral na basehang opinyon at sariling kwento tungkol espesyal na araw ng lungsod. pandemiya. sa panahon ng diktadurya. Kung maipapakita ang mga pag aaral sa kanilang buhay, ang hindi Bilang parte ng nasabing Sa huli, ibinahagi ni Gov. pagtugma sa sinasabing mga kumakalat na Mandanas na ang mga pagkilalang peke at gawa-gawang istorya ng mga Marcos selebrasyon, pinamunuan ng ito at ang pagsisikap ng bawat at mga supporter ay mag-uudyok sa mga tao Batangueno ang nagpapatunay ng na humanap ng mas mapapagkatiwalaang Provincial Tourism and Cultural pagiging magiting at matikas na ebidensya, basehan, at suporta sa kanilang pagtindig ng lalawigan sa anumang sari-sariling paniniwala,” dagdag ni Bobadilla. Affairs Office (PTCAO) ang hamon na kinakaharap at patuloy Bukod dito, nakasaad din sa HB 10330 ang na susuungin ng probinsiya sa pag-atas sa Philippine Commission on Women paggawad sa apat na natatanging paparating pang mga taon. (PCW), katulong ang Department of Budget and Management (DBM), bilang tagapag- mga indibidwal sa mahusay na plano at tagapangasiwa ng organisasyunal na balangkas, legal na proseso, at operasyong pagganap sa kanilang tungkulin sa pangangailangan sa pagtatatag ng museo. Sa kasalukuyan, nakikipag-ugnayan ang inilunsad na programang Dangal ng PCW sa National Commission for Culture and the Arts (NCCA), National Museum of Batangan Awards 2021. the Philippines (NMP), National Historical Commission of the Philippines (NHCP), Kabilang sa apat na kinilala Commission on Human Rights (CHR), Commission on Higher Education (CHED), sina Batangas 6th District Rep. at Department of Education (DepEd) upang maikasa ang House Bill bago isumite sa Congresswoman Vilma Santos- Senado. Recto na tumanggap ng Dangal ng Batangan sa Lingkod Bayan award, parangal sa Pagmamalasakit sa Bayan kay Sen. Bong Go, Dangal ng Batangan sa Pananalapi ng Bayan kay Dr. Benjamin Diokno, at Dangal sa Ekonomiya at Pagpapaunlad ng Bayan kay Dr. Bernardo M. Villegas, apo ng bayaning si Heneral Miguel Malvar. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE BALITA 9 DECEMBER 2021 US-PEPFAR, inilunsad sa Pinas; Bats OCVAS FITS Center, P875-milyon, inilaan upang masugpo ang AIDS pinarangalan sa Techno Gabay Program Summit ‘21 ni Jane Therese Banaag Larawan mula sa USAID ni Nixon De Villa Sa hangaring makontrol at mapuksa ang epidemya ng acquired immunodeficieny syndrome (AIDS), tatanggap ang Pilipinas ng tulong Nasungkit ng Batangas Office of the City Veterinary pinansyal mula sa gobyerno ng United States (US), sa ilalim ng US and Agricultural Services (OCVAS) Farmers’ President’s Emergency Plan for AIDS Relief (PEPFAR) na kanilang Information and Technology Services (FITS) Center inanunsyo sa isang forum, Disyembre 1. ang unang puwesto sa Photo Essay Contest - Magsasaka Siyentista in Action ng Techno Gabay Gamit ang pondong Ayon kay Ho, ang pagbaba ng Program Summit na ginanap sa Zoom, Disyembre nagkakahalagang 875-milyong mga kaso ng HIV ay maiuugnay 1-3, 2021. piso, ang programang ito ay sa mga restriksyon sa paglabas magbabahagi ng pre-exposure kaakibat ng pandemya na naging Sa pangangasiwa ng Agricultural Training Institute prophylaxis (PrEP), isang balakid sa pagkuha ng HIV tests, (ATI) Region IV-A, ibinida sa taunang pagtitipon gamot panlaban sa human kung saan mula noong 2019, na may temang ‘Strengthening the Agricultural immunodeficiency virus (HIV), sa bumaba sa 61% ang porsyento Extension through Digital Innovation’, ang iba’t mga mahahawa ng sakit na ito, ng mga Pilipinong nagpapasuri sa ibang pag-unlad sa makabagong pagsasaka kabilang na ang halos 120,000 na HIV habang nasa 28% ang bilang upang maihatid ang mga angkop at makabagong bata at matatanda sa bansa na ng mga nagpopositibong indibidwal teknolohiya sa agrikultura higit sa panahon ng kasalukuyang nakikipagsapalaran na kumukuha ng HIV care noong pandemya. sa HIV. 2021. Sa isang Facebook post na pinamagatang Nakipagtulungan angUSAgency Bukod sa pamamahagi ng mga ‘Saludo kay Salada’, ibinahagi ng OCVAS FITS for International Development gamot panlunas kontra HIV/AIDS, ang larawan at istorya ni Emmanuel “Willy” (USAID) sa Department of Health ang programang ito ay magiging Salada, isang magsasaka mula sa lungsod na (DOH) at iba pang kasaping daan rin sa malawakan at stigma- nag-alay ng boluntaryong serbisyo sa agrikultural ahensya upang maisagawa ang free na case finding, testing na komunidad sa pamamagitan ng pamumuno sa mga proyekto ng PEPFAR na approaches, at counselling para sa mga organisasyon, pagbabahagi ng kaalamang nauna nang nailunsad sa bansa mga mamamayang magpopositibo pagsasaka, at pagpapahiram ng sariling traktura sa noong Hunyo. sa naturang sakit. kapwa magtatanim. Bilang pagtugon, ipinabatid Bukod rito, nagsilbi ring inspirasyon si Salada ni DOH Prevention and Control hindi lamang sa kanyang komunidad kundi pati na Bureau Director, Beverly Ho, ang rin sa sariling pamilya. Sa katunayan, ang kanyang dedikasyon ng kagawaran sa mga anak ang nagtayo ng Happy Thumb Urban pagtalakay at pagresulba sa mga Farm, isang hydroponic lettuce farm business sa isyu ukol sa AIDS sa kabila ng Sorosoro, na nagtatanim at nagtitinda ng litsugas, mga hamon dulot ng pandemyang mani, talong, sitaw, at iba pa. COVID-19. Pagbubukas ng mall, establisyimento para sa mga bata, aprubado na ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan ni Nicole Beatriz Rosales Kaakibat ng mga health protocols, maari nang makapasok sa mga mall at establisyimento sa probinsya ng Batangas ang mga bata, kung saan pinapayuhan lamang ng mga awtoridad na kailangan may kasamang nakatatanda o agapay ng magulang. Ito ay matapos ang mahigit dalawang taong hindi pagpayag na tumanggap ng mga bata na pumasok sa mga nasabing mall at establisyimento bunsod ng mga restriksyon na pinapatupad ng mga awtoridad kontra COVID-19. “Wala akong nakikitang mali dito as long as nasusunod ang health protocols ng establishment. Depende sa pagbibigay importansya ng mga magulang o guardians sa health protocols na dapat gawin,” paglalahad ni G. Raven Mendoza, College of Arts and Sciences. Kaalinsabay nito, maaaring dahil sa pagluwag ng mga alituntuning pangkalusugan na madagdagan ang mga ipinatutupad. Kinakailangan pa ring mag-ingat mula sa alituntunin na ipapatupad iba’t ibang umiiral na COVID variants, tulad ng Delta, ng iba’t ibang mga lokal na Omicron, at iba pa. gobyerno, gaya ng pagiging “This decision really affects the mental and emotional bakunado ang mga batang health ng mga bata. Sabi nga natin, we want our child to papasok sa mall o kaya naman become holistically healthy. And to become holistically ay dapat may kasamang healthy, they should be healthy in all aspects such as physical, bakunadong magulang o mental, emotional, and social,” guardian ang mga bata para pagtatapos ni G. Mendoza. sa kanilang kaligtasan. Sa kabila ng desisyon ng Inter-Agency Task Force (IATF), pinapaalalahanan pa rin ang mga bata at ang kanilang mga magulang na huwag maging kampante STANDING FOR JUSTICE

10 OPINYON THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 “Siguro, ‘di muna.” ‘Yan ang madalas kong isinasagot kapag may kaklase o kakilala akong nagtatanong kung kukuha na ba ako ng board exams ngayong taon. Karamihan sa mga nakakausap ko ay nagtataka o kaya ay nanghihinayang kapag naririnig ang sagot ko, lalo na at ayon sa kanila, kaya ko naman daw pumasa. Pero sa kabila ng mga panghihikayat nila, buo ang loob kong ipagpaliban ang pagkuha ng CPALE. May mabigat din kasi akong rason. TIME OUT Devil’s Advocate Clark Alduz Viray, Editor in Chief Naging mala-rollercoaster Levels pa, pero dahil sa ride ang apat na taong pag- pagsasabay sabay ng mga aaral ko sa UB. Apat na gawain sa OJT, trabaho, academics, at campus Anonymous, Autonomous? taon din kasi akong huminto publication, pinili ko na lang sa pag-aaral, kaya naging mahirap sa akin ang mag- na huwag asikasuhin ang adjust, lalo na at karamihan Taong 2019 nang eksaminasyon ilang araw na pagkuha ng napanalunan mapanatili ng UB ang lang bago sumabak ang mga sa mga nakakasalamuha kong pera dahil marami pang tinatawag na ‘autonomous status’, ang pinakamataas estudyante sa pagsusulit. ko ay nakababata sa akin. proseso para makuha ko ang premyong iyon. Isa na namang At sa kamakailang Dagdag pang pasanin ang sakripisyo, para sa pag-aaral at pinaka-aasam asam na na pagkilala na iginagawad pag-ugong ng litanya pagbabalanse ko ng oras diploma. ng institusyon na “K-to- sa campus publication, mga ng Commission on Higher 12 ready”, bigong nakita contest sa loob at labas ng Education (CHED) sa Higher Education Institutions (HEIs) ang sistema sa ilalim ng unibersidad, at pagiging Bilang sa mga daliri ko sa working student ko. batay sa artikulong inilathala pandemiya, kung saan kamay ang dami ng mga gabi ng unibersidad. limitado ang kibot at ayun, Kinaya ko naman ang na nagawa kong matulog nang naka-steady. Hindi basta-basta ang nanatiling mga ito, at nasa huling walong oras o higit pa. Hindi ko semester na din ako ng makakuha ng nasabing Tila naghihintay na lamang na matandaan kung kailan ang karangalan pagkat kaakibat ng abiso alinsunod sa uso pag-aaral ko, pero sa huling araw na nagawa kong nito ang awtomatikong mula sa kapwa-pribadong nakaraang mga taon, lalo maging kalmado dahil walang pagkilala sa mga nagsitapos eskwelahan para sa na nang magkaroon ng libo libong isipin na tumatakbo mula sa unibersidad, anunsyo. pandemya sa bansa, unti- sa utak ko. pagsasakatuparan ng Dahil rito, nananatiling unti kong napansin na Nakalulungkot isiping, EDITORYAL paglulunsad palaisipan pa rin sa mga sa pagsusumikap kong hindi lang naman ako ang ng mga bagong estudyante na apektado balansehin ang lahat nakararanas ng ganito. pasilidad o ng naturang estado ang ng responsibilidad ko, Malaking bahagdan ng mga gusali ng paaralan sa mga iginugugol na mahabang napabayaan ko na ang sarili Pinoy ang may suliranin sa mental health nila, pero karatig-lugar, gayundin oras ng institusyon sa ko. Sa kasamaang palad, ang pagdaragdag ng mga pagtingin sa mga bahagdan gaya ng karamihan sa dahil nasa bansa tayong kursong nais ihandog sa ng aspeto at anggulo bago mga kapwa ko mag-aaral, ginagawang maliit na usapin mga estudyante. makapaglahad ng opisyal masasabi kong tuluyan lamang, o katatawanan ang Sa kabila ng magandang pahayag at hatol ukol sa nang nabasag ang dati nang kalagayan ng pag-iisip ng mahunang mental health ko. naidulot, naangkop pa mga sitwasyong nabanggit. ibang tao, pinipili ng karamihan rin nga ba sa modernong Karangalan sa kalidad ng Padalas na nang padalas na manahimik na lamang at panahon ang functional ang anxiety attacks ko, lalo status na mayroon ang edukasyon, kibit-balikat sa sarilinin ang mga problema serbisyo. Karapat-dapat na ng nagsimula ang taon nila. unibersidad, sa panahong pa rin nga ba para sa at inianunsyo sa amin ng Sa kaso ko, humingi na agad kinakailangan na ng mas karampatang pagkilala? isa sa aming mga propesor ako ng tulong sa mga kakilala ang nalalapit na defense maagap na pagpapasiya Isang mahalagang salik at para sa mga thesis namin. ko, at kasalukuyan akong at agarang aksyon sa mha paalala na dapat patunayan nagbabalak na magpatingin sa usaping pampaaralan? at panghawakan dahil hindi Hindi ko nagawang iproseso mga espesyalista, dahil ayaw Batid na kapansin-pansin lamang maiuugnay ang sa rasyonal na paraan kong humantong sa punto na pagkakaroon ng autonomous ng ilang mga estudyante sa status sa pagpapabuti ng ang biglaang anunsyo, ang nakikita ko na lamang institusyon ang mabagal na kung kaya, ilang araw na na solusyon ay ang lubid na sistema ng paga-anunsyo at akademikong pamantayan nablangko ang isip ko at nakapulupot sa leeg ko, o ang pagbibigay hatol sa desisyon at kahusayan, kundi sa natambakan lalo ako ng mga patalim na magwawakas sa para sa mga aktibidad tulad mas epektibong antas ng gawain at responsibilidad. buhay ko. ng pagkansela ng klase institusyon na may diin at Nitong nakaraang Hindi pa huli para sa akin, at kahit sa nakakaligtaang paninindigan sa sariling Nobyembre, nagawa kong kinakailangan ko lang unahin paglalathala ng iskedyul ng pamamahala. manalo sa isang paligsahan ang sarili ko, kahit ngayon sa pagsusulat, National lang. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE OPINYON 11 DECEMBER 2021 “...nasa bansa tayong ginagawang maliit na usapin lamang, o katatawanan ang kalagayan ng pag-iisip ng ibang tao...” Kasabay ng alingawngaw DELICADÉZA malaking dagok sa malayang sa nakakabinging tagline at pamamahayag at demokrasya nakakalusaw na mga kulay KOLUMNISTA ang pagpili ng ieendorsong ngayong kampanyahan ay kandidato sa eleksyon, na may ang pagbabalik ningning ng Angel Joy Liwag, Managing Editor kaakibat na mga pangakong mga artistang humahakot ng salapi at pagkakataon, dahil fanbase upang iendorso ang kundi propaganda ang ginawa freedom of speech na may ang kapalit ng mga ito ay kanilang mga kandidato. ni Toni Gonzaga sapagkat kaakibat na accountability ang pagtalikod at paglimot sa matapos ang naging episode sa kadahilanang mas pinili masalimuot na bahagi ng ating Nakakabahala, ngunit higit na iyon ay lantaran niyang niyang gamitin ang kanyang kasaysayan—ang Martial Law. sa lahat ay nakakasuklam iniendorso ang kandidatura ni platform sa pagpapausbong ang kawalan ng delicadéza ng Bongbong Marcos. ng disinpormasyon, pagkibit- Panawagan ko sa aking nakararami sa kanila sapagkat balikat sa mga naging abuso kapwa campus journalists nababahiran ng huwad na Nang dahil sa segment na sa karapatang-pantao noong lalu’t higit sa aking mga kasapi kahulugan ang tinatawag na ito ay maraming nagsawalang- kapanahunan ng rehimeng sa The Westernian Advocate “freedom of expression”. bahala sa malagim na Marcos, at ginawang na maging kritikal sa mga kasaysayan ng Pilipinas instrumento ang poot at umiiral na propaganda sa Isa nang ehemplo ng sa ilalim ng Martial Law laban ng masa bilang isang social media sapagkat trabaho iresponsableng paggamit ng sapagkat ipinapamukha ni propagandang nakapaloob sa ng pahayagan na magkaroon kalayaan sa pamamahayag Toni Gonzaga at Bongbong negative campaign kuno ng ng truthful bias sa mga sinisipi, na ito ay ang pakikipanayam Marcos na pawang hate spree oposisyon. kinukuha, at iginuguhit sa ni Toni Gonzaga, ABS-CBN at cancel culture lamang ang media. actress at singer, sa anak pagkondena ng taumbayan sa Bukod pa rito, ilang ng diktador, at convicted kandidatura ng anak ng isang taong makabuluhang at Ika nga, to write is already tax evader na si Ferdinand diktador. komprehensibong pag-aaral to choose truth, justice, and “Bongbong” Marcos Jr., ng journalism at code of ethics freedom (College Editors na siya ring tumatakbo sa Sa ganitong paraan ay ang piniling talikuran ng mga Guild of the Philippines, 2022), pagkapangulo. mabilis na niyurakan ng personalidad gaya ni Toni kaya naman kaakibat ng isang influencer na si Toni Gonzaga kung kaya’t isang malayang pamamahayag ay Ano nga ba ang kapalit ng Gonzaga ang diwa ng ang pagkilala sa mga datos, malayang pamamahayag? kasaysayan, at testimonya. Ang samo, Never Again. Malinaw na hindi isang akto ng freedom of expression “Plus at minus lang naman talaga para sa akin ‘yon. At UNDERSTATED yan.” aaminin ko, noong una ay hindi ko lubos akalain na ganito pala IN-BETWEEN Ideyang marami na ang na kahirap ang pinasok ko. scam o naloko dahil ito ang Joviallyn Belegal, Auditor kadalasang banat o litanya ng Unang taon ko pa lamang sa ilan tungkol sa aming kurso. unibersidad, batid ko na agad kailangan na naming lumipat at dahil dito, marami ang ang hirap. Sa pagdaan ng pinanghihinaan na ng loob at Ayon sa sa pananaw ng bawat semestre, lumalawak ng kurso. Idagdag mo pa dito nag dadalawang iisip kung nakararami, ang kursong na ang aming mga pinag- susubok pa ba o hindi na. Accountancy ay umiikot aaralan partikular na sa iba’t ang hirap ng pagkakaroon ng lamang sa mga simpleng ibang termino at konsepto sa retention policy, maintaining Ganon pa man, ako ay operasyon sa Matematika. Accounting, Law at Taxation. grades, evaluation exams, hanga sa mga dedikasyon Ika nga ng ilan, ito ay debit Dahil dito, unti unti ay pre-board at comprehensive ng estudyante na kahit hindi at credit lamang ngunit lingid napagtanto ko na hindi lamang examination ng unibersidad. sigurado ay pilit pa din na sa kanilang kaalaman, ito talaga basta pagkukwenta nagsisikap para makuha ang ay taliwas sa reyalidad, na o simpleng pagbibilang ang Base sa datos ng minimithing titulo, Accountancy kung saan kailangan nito ng kailangan. man o iba pa ang kurso. Tayo komplikadong analisasyon at Professional Regulation ay maging panatiko ng bawat pag-aaral. Qualifying exam na siguro isa dahil lahat ng propesyon ang isa sa pinakamahirap Commission, tanging 15.3% ay may kaakibat na hirap Bakit ka nag Accountancy? na balakid sa amin. Hindi kaya naman hindi dapat natin Tanong ng karamihan na dito uubra ang “bahala na si lamang ang pinalad noong gamitin ang salitang “lang” nananatiling tanong pa din batman” na kalimitang sinasabi sa tuwing ito ang sentro ng para sa akin dahil hindi ko pa kapag walang maisagot Oktubre 2021 at 21.87% usapan. din ito mabigyan ng konkretong o kaya naman ay kapag kasagutan. Alam ko kasi sa blangko na ang isipan dahil lamang nitong Disyembre. sarili ko na hindi naman ito dito nakasalalay kung maaari ang kursong first-love ko kaya pa ba na magpatuloy kami o Sa katunayan, itinuturing isang malaking question mark na nga itong isa sa kursong may pinakamahirap na board exam. Patunay lamang na ang kursong ito ay hindi biro STANDING FOR JUSTICE

12 OPINYON THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 SAGOT O LAGOK? harapin ang katotohanan nang tumanggap ng kaalaman. hindi napipikon?” Panatilihin nating maging IS MISSING isang papel na laging handang Kahit saang banda suriin ay sulatan ng mga bagong ideya Alyssa An, Business Manager laging may eksplanasyon ang lalo pa kung nagmula sa mga Pilipino sa mga bagay- siyentipikong pananaw.  May mga katanungan na kalooban ang pagtanggap sa bagay na umiiral. Kung sila matagal nang kailangan ng lasang hain nito.  ay iyong pagsasabihan, ang Gayunpaman, hindi natin kasagutan. Para bang mga kanilang kasagutan ay may maisisisi sa mga Pinoy ang binhi na naging puno at Kung ang problema sa kasamang sama ng loob. kanilang pagiging ma-pride ang bunga ay nagkalat sa konsepto ng pagtanggap ay Halimbawa, sa mga salitang dahil isa itong kulturang lansangan. matagal nang mabenta sa kagaya ng “ANG COVID-19 namana. Kaya’t bilang mga market, hindi ito madaling ay nakakamatay!” sasabihin nasa bagong henerasyon Una sa lahat, ang mga salita mapuksa. Sapagkat ang nilang, “hindi, lagnat lang ay bigyan natin ng bagong ay delikadesa ng isang makata, gawaing ito ay parang ‘yan”. Kapag naman binanggit timpla ang mga susunod at ang mga nilalaman nito ay isang sakit, nakakahawa. ko ang mga facts tungkol sa sa atin. Gawin nating sakto isang sangkap upang mabusog Gayunpaman, ito ay namana kasaysayan ay ang tatawagin ang anghang para kayang ang isang mambabasa. Sa na sa mga ninunong nilang ‘fake news’ ang lahat. lunukin ng mga kabataan. kabilang banda, labis na nakikidigma pa noon para sa Hindi naman masamang Hubugin natin silang maging maanghang ang katotohanan soberanya ng bansa. At ang ipaglaban ang instinct, ngunit mapagkumababa ngunit hindi sa dila ng mga Pilipino dahil gintong katanungan “handa minsan ito’y nakakamatay. mangmang, dahil sa huli ang kusang isinusuka ng kanilang na nga ba ang mga Pinoy na pride ay sinasabon at hindi Atin nang iwaksi ang pinapairal sa oras na hindi pagiging tradisyunal na naman ito kailangan. Pilipinong hindi marunong “Buti na lang maputi ka kasi si Ayn Bernos, ang colorism ay WAITING SHADE ang ganda mo pa rin kahit diskriminasyon na nakabase medyo mataba ka.” sa kulay ng taong nasa isang FA_T CHECK lipunan. Bilang ilustrasyon Sa halos 21 na taong nito sa Pilipinas, nagaganap Jane Therese Banaag, Features Editor pakikipagsapalaran ko sa raw ang colorism kapag mas lipunang kriminal ang turing mababa ang pagtingin sa mga gusto tumaas ang self-esteem pagkakalutas ng colorism sa sa mga matatabang babae, taong maiitim. gamit ang makeup, higit pa ito misrepresentasyon ng mga pinaniwala ako na ang kulay ng sa kalabisan. Isa itong tuwiran morena sa midya. aking kutis ay isang redeeming Ilang beauty guru na rin at ignoranteng pagpapahayag factor dahil kahit papaano, tulad ni Miss Nate ng TikTok ng diskriminasyon. Ang tanging wakas dito naitungtong ko naman ang isa ang nagkibit balikat sa isyu ng ay ang pagiging bukas sa kong paa sa napakataas na colorism na para sa akin ay Nakakalungkot man isipin diskurso ng mga alagad sa sukatan ng kagandahan na labis na nakakadismaya wala ngunit hindi matatapos ang iba’t-ibang plataporma ng mayroon ang mundong ito. man ako sa receiving end ng diskrimasyong ito sa kulay midya tulad ni Miss Nate diskriminasyong kaakibat ng sa simpleng “don’t judge a upang wala nang kahit anong Bukod sa panlabas na colorism. Ano na lang kayang book by its cover.” Bilang shade ng kayumanggi ang anyo, ang pagiging mestisa epekto nito sa mga morenang isang sistematikong suliranan, manatili pa sa dilim. ko ay nagbunsod sa iba na indibidwal na sinusubaybayan mahigpit na nakakakabit ang ipagpalagay ang aking antas sa siya? lipunan. Na mukha raw akong LUPON NG PATNUGUTAN mayaman sapagkat maputi Ayon sa self-proclaimed ako. Dahil dito, tumataas ng superstar, ang kagustuhan ng Clark Alduz A. Viray, punong patnugot; Faith Valen A. Villanueva, katuwang na patnugot; kaunti ang respeto sa akin ng ilang mga Pinay na pumuti Angel Joy I. Liwag, tagapamahalang patnugot; Joviallyn C. Belegal, auditor/punong litratista; iilan at kahit paano, naiibsan ay isang usapin lamang ng ang mga panlalait na maari preference na hindi dapat Alyssa G. An, business manager/patnugot ng panitikan kong matanggap dahil sa pakialaman o bigyan pa ng hugis ng katawan ko. ibang implikasyon. Ito ay sa Jane Therese C. Banaag, patnugot ng lathalain; Arielle Dane C. Adan, cultures editor; kabila ng paliwanag sa kanya Nixon A. De Villa, patnugot ng devcom; Angelo M. Mendenilla, punong dibuhista; Sa paghubog ng aking ng ilang tagahanga na ang Marie Joy M. Axalan, tagapag-anyo ng pahina kamalayan sa iba’t-ibang preference na ito ay bunga isyung panlipunan, napagtanto ng pagiging sistematikong Elaine E. Mapagdalita, tagapangasiwa ng sirkulasyon; Israel Martin U. de Chavez, property custodian ko na hindi simpleng sukat ng suliranin sa lipunan ng ganda o antas sa lipunan ang colorism. Carlos Kim Raphael D. Perez, Katherine Nicole R. Lontok, Princess Allyssa P. pilosopiya sa karanasan kong Plotado, Nicole Beatriz E. Rosales, Anne Lorraine G. Bautista, Ana Niña D. ito. Ang lahat ng ito ay bunga Tulad lamang sa usaping Perea, Trisha Joy J. Abdon, Holly Kylie Merian C. Bacay, Hazel O. Reyes, Eric H. ng konsepto ng colorism na pulitika, sa isyu ng colorism, isa sa mga sakit panlipunan sa ang pagpikit sa kabila ng Pondevida, Marianne E. Castillo, mga tagapagbalita, dibuhista at litratista bansang ito. pagkamulat sa katotohanan ay isang kalabisan. Nagkalat Mr. Christer A. Lopez, Dr. German B. Rosales, mga gurong tagapayo Ngunit bago ko pa man ang mga manipestasyon ng ipahayag ang pagtuligsa ko colorism sa lipunan; at para Arguelles Hall Basement, University of Batangas, Hilltop, Brgy. Kumintang Ibaba, Batangas City sa konseptong ito, dumako sa isang maimpluwensyang (043) 984-3352, [email protected] muna tayo sa maikling content creator kagaya ni Miss pagpapakahulugan dito. Ayon Nate na tintingala ng mga taong ADVO NEWSLETTER IS THE THIRD ISSUE OF THE WESTERNIAN ADVOCATE, A.Y. 2021-2022 sa linguist at content creator na PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE OPINYON 13 DECEMBER 2021 Malabnaw ang pagkakatimpla ng salitang “tama” sa kulturang Pilipino. Tama basta’t sabi ng mga nakatatanda. Tama sapagkat ito ang turo sa simbahan. Tama dahil ito na ang nakasanayan. Madalas naman na tumpak ang mga ito. Subalit, hindi rin maitatanggi na hirap ang mga Pilipinong lunukin ang katotohanan na may mga pagkakataon na ito ay sumasablay. Kaya hindi na rin nakapagtataka na ang katwiran, o reason sa saling Ingles na tinitinghala sa Kanluraning dako, ay may kaakibat na negatibong konotasyon sa ating bansa. Maaaring karamihan sa atin magaganap hangga’t ay naranasan nang maging nanatiling allergic ang mga invisible, o ang malala pa RESPECT MY OPINION, TOO ay matawag na “bastos”, sa Pilipino sa pangangatwirang mga seryosong usapin sa PART OF YOUR WORD ating mga tahanan kahit na nakabatay sa facts laban sa may ihain tayong rasyonal Arielle Dane Adan, Cultures Editor na mga punto. Masakit man mga ideolohiyang isinabuhay tanggapin ngunit dulot ito ng kawalan ng bigat ng ating mga na nila mula sa kanilang mga tinig hangga’t wala pa tayong napapatunayan, ni wala pang iniidolo. kakayahang regular na mag- ambag sa mga bayarin at Sa kabilang banda, ang hapagkainan. “yumayabang na”, “walang pamamayagpag ng katagang pinakamainam na lunas ay Nakakatawa mang isipin, utang na loob” at iba pa. “respect my opinion” ay isa pero isa rin itong kabalintunaan nananalaytay sa pagkakaroon dahil kahit na may nakasabit Bunga ng ating “obligasyon” lamang sintomas ng ilan sa ng patuloy na intergenerational nang mga sertipikasyon sa na pagtibayin ang ating mga pangalan na tanda pagkakabuklod ng pamilya ating nakalalasong Filipino na komunikasyon na hindi ng ating tinahak na propesyon at umiwas sa pagkawasak values. Kinikitil nito ang boses ay tila wala pa rin tayong nito, mas pinipili na lang idinadaan sa init ng ulo at pag- karapatan na maghayag. Hindi ang pagtahimik. Hanggang na malabo na tayo’y magme- sa tumigas na ang dila at ng katotohanan na imbis na iwas sa pagpapalaganap ng meryenda ng mga komentong naghihintay na lamang na echo chamber discussions. Sa tayo’y tumanda na rin para ipagsigawan ay nilulunok na wala nang hahamon sa ating mga kuro-kuro sa buhay. Ito na lamang. halip, isulong natin ang tunay ang hudyat ng hindi matapos- tapos na manipestasyon ng Kaya’t sa huli, ang lahat ng ito na kahulugan ng respeto trauma na ating dinanas. ay may kanya-kanyang ambag sa salita at gawa. Hindi ito Kasabay nito, ang sa kolektibong pagkakasala naisasakatuparan sa pagtikom ng bawat henerasyon—ang ng bibig at pagtanggap sa hindi pagkatuto sa kamalian mga maling nosyon, kun’di ng kahapon na nagsilbing sa pagiging mahinahon at hudyat upang ito’y ulitin sa pagkakaroon ng bukas na kasalukuyang pagkakataon. tainga at isipan sa lahat ng Walang pagbabagong pagkakataon. COLOR GAME public servants na silang bida sa karahasang nagmumula mismo sa ilang ahensya TIMEKEEPER sa naratibong ito ngayon. ng gobyerno? Paano nila hinaharap ang hamon ng Nixon De Villa, DevCom Editor Samakatwid, hindi dahil pandemya? Ano ang sagot nila sa laganap na red-tagging bokal ang isang tao sa at pagkitil sa mga aktibista, abogado, at midya? Paano impyernong dinala ng mga nila isusulong ang ligtas na balik eskwela? Marcos sa Pilipinas, ay Sa ganitong klaseng palalampasin na rin nito mga tanong, mga bagay na sumasalamin sa makamasa Ilang buwan na lamang at nabibigyang daan ang ang masahol at madugong at makataong reyalidad ng muling haharap ang proud paglaganap ng propaganda, Pilipinas sa kasalukuyan, residents ng Pearl of the Orient maling impormasyon, bias, kasalanan ng mga Cojuangco- makikita kung saan ba Seas sa hamon ng pagpili ng mga isteryotipo, at pagkawala nakatuon ang prayoridad ng karapat dapat na mamumuno ng obhetibong pagtimbang sa Aquino. Kung gaano kalakas mga pangalang pagpipilian sa sa bansa sa susunod na anim mga kandidato. balota at lilitaw kung alin ang na taon. Naaamoy na ang ang tinig sa #NeverForget totoong nais isalba—sarili ba o violet stamp pads na hahalik Sa social media na lamang, pagdating sa martial law, bansa. sa ating mga hinlalaki, subalit kahit ilang verified documents marami pa rin ang hilo’t lito sa at valid records pa ang ihain ganoon rin dapat ang tindi Marami mang payaso ay kung saan ba dapat tumingin mo tungkol sa mga karahasang wala tayo sa perya. Walang bago maghalal. idinulot ng Martial Law mula ng ingay para sa pagpaslang mananalo kung tataya lamang sa panahon ni Marcos Sr., tayo sa kulay na pakiramdam Sakit pa rin kasi ng kahit ilang litrato at istorya sa mga walang laban na natin ay swerte, o nakasanayan karamihan ang pagkabulag pa mula sa mga biktima ang na, o magpapapanalo sa atin. sa false dichotomy. Ang hindi ipakita, asahan mong uulanin magsasaka dulot ng kasakiman Oras na para sa mas malalim maganda ay pangit. Ang hindi ka lamang ng mga panis nang na pag-aanalisa sa nakahaing malayo ay malapit. ‘Pag ayaw retorika tulad ng “bayaran ng sa lupa at kapangyarihan ng mga kandidato, at pagpili sa maliit, ang gusto marahil ay mga Cojuangco/Aquino” at ng pamilyang “dilaw”, at hindi ng tiyak na may malinaw malaki. ‘Pag gusto sa mahaba, walang kamatayang “dilawan”. na direksyon ang ginawa, ayaw siguro ng maikli. At rin dapat balewalain ang ginagawa, at gagawin pa para marami pang iba. Para kasi sa karamihan, sa Pilipinas. hindi option ang kawalan kuwestiyonableng desisyon Sa mga tribyal na bagay, ng option. Mistula bang hindi naman ito malaking hangin kung balewalain ang ng mga ito na magtiwala sa problema. Ngunit kung ilalapat posibilidad na tuligsain pareho imperyalistang US. ang ganitong mentalidad kung karapat-dapat naman hanggang sa usaping politikal, punahin ang mga ipinakikita at Hindi kailangang pumili ng na laganap sa kasalukuyan, ikinikilos, lalo na pagdating sa kakampihan kung parehong may utang na hustisya sa kasaysayan-bagkus ay nararapat na kundinahin nang walang kinikilingan. Kaya’t sa darating na halalan, hindi sa partido, pamilya, o pinanggalingan ng aspirants magmumula ang kanilang prinsipyo. Ano ba ang plataporma nila ukol STANDING FOR JUSTICE

14 OPINYON THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 YoUBlog Katulad ng ibang mga unibersidad sa bansa, patuloy na pinatutupad ng University of Batangas (UB) ang distance learning upang masiguro ang kaligtasan ng mga mag-aaral sa banta ng pandemya. Kung kaya’t kinapanayam ng ADVO ang mga mag-aaral at propesor ng University of Batangas (UB) upang mahingi ang kanilang mga opinyon at hinaing na may kaugnayan sa lumalalang problema sa kuryente at instability ng wifi connect upang mabigyan sila ng mga nararapat na aksyon ng pamantasan. MAG-AARAL PROPESOR Actually, may isang subject kami na “attendance Ang madalas na power interruption at unstable is a must” tuwing synch classes and sometimes, internet connectivity ang pinakamalaking challenge nagpapagawa siya ng synchronous activity. Siguro ng nagdaan na school year dahil sa makailang mga dalawang synch activities din ‘yung wala beses na may mga mag-aaral na hindi maka- ako sa subject niya and absents, dahil hindi ako attend ng live sessions o kaya naman ay humihiling nakaka-attend gawa ng brownout dito sa amin sa ng dagdag palugit upang makasumite ng kanilang Mindoro. Wala na akong magawa kasi lowbat na takdang-gawain. Sa pagbibigay ng palugit sa mga lahat ng ginagamit kong phone, and may times pa mag-aral, nakakaapekto din sa pagkapatas ng na gagastos ako papuntang establishments na may mga susunod na aralin dahil wala dapat maiwan generator at wifi, kaso minsan, kapos din sa pera. na mag-aaral. Catherine Santillana, AB Communication-III Abvic Ryan Maghirang, College of Arts and Sciences I remembered when I was taking a long quiz on Bilang isang guro, lahat ng pagbibigay, pag- a particular course topic when a power interruption unawa at paga-adjust ay aming ginawa at patuloy abruptly occurred. Fortunately, it happened swiftly, na ginagawa para maihatid ang kalidad na allowing me to complete the question in a limited edukasyon sa gitna ng mapanghamon na panahon amount of time. na ito. Sa tingin ko ay tagumpay naman kahit paano na naihahatid ang kalidad na edukasyon na siyang pinaninindigan ng pamantasan. Kirsthel Dawn Domingo, AB Communication-I Mark Lemuel Plata, College of Arts and Sciences LETTER to the Editor Dear Editor, To Mica: Nitong nakaraang buwan lang ay na-hack ang UB Learning Sadyang nakakaalarma ang nasabing hacking incident Management System (LMS) portal at sa hindi inaasahang dahil sa ipinapakita nito na sa kabila ng mga inaasahang pangyayari, isa ‘yung account ko sa mga na-hacked. Bilang security measure mula sa isang autonomous na unibersidad, freshman, unang beses ko pa lang itong naranasan, ngunit nagawa pa ding mabreach ang LMS ng UB, at ang mas kahit ganoon ay lubos pa rin ang pag-aalala ko dahil sa ilang nakakabahala pa, ay ilang pagkakataong naganap ang mga kadahilanan. nasabing insidente. Nakakaalarma ang pag-hack na iyon dahil maraming Bilang tugon naman, ginawa ng mga IT personnel ng confidential at personal information ng mga estudyante, UB ang lahat para mabawi ang LMS site at nagdagdag din magulang, at mga guro na nakalagay sa LMS. Nandoon din ang sila ng ilang security measures para siguraduhing hindi na mga output, contact numbers, at emails natin. mauulit ang nasabing pang-ha-hack.Inabisuhan din ang mga estudyante na baguhin ang password ng kanilang mga Lingid naman sa kaalaman ng Ubian na mahal ang account. binabayaran nating LMS fee. Kung kaya’t isa ako sa mga umaasa na ang ating kaukulang binabayaran ay matawaran Bagama’t nagpapasalamat ako sa mga hakbang na ng kalidad na serbisyong cybersecurity. Dagdag pa rito, kung isinagawa nila, gaya mo, nagtataka ako kung bakit hindi kayang ma-hack ang ating LMS, mayroong malaking posibilidad agad sila nag-implement ng mga ganitong security measure na mangyari rin ito sa iba pa nating importanteng sites tulad ng: noon pa. Bakit kung kailan nagka-access na ang mga Main site, Online Payment Site, at eBrahman. hacker sa mga personal na data ng mga estudyante, tsaka sila kumilos? Hihintayin pa ba natin na makuha ang mga private information ng Ubians at faculty members? Sana ay maging tulay ang Sana ay mas maging maigting ang online security ng mga publikasyon ng ating institusyon upang makarating sa mga mag-aaral sapagkat bukod sa malaki din ang binabayaran kinauukulan ang isyung ito at nawa’y mabigyan ng kasagutan nating LMS fee, ang pagiging ligtas mula sa mga hacker ay at solid resolution. isa lamang sa mga inaasahan natin sa isang paaralan na may tagline na “Undeniably the Best.” Dumudulog, MICA (BS Psychology-I) -Clark Alduz PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE OPINYON 15 DECEMBER 2021 Hello, love, and goodbye to the OGs ni Ma. Kathy Pusi Talagang sa hirap at ginhawa natin sa pag-aaral, hindi pa rin ni Haggardo Versoza, isa sa mga nagkaroon ng eye bags dahil makakalimutan ang mga broken vows at birthday greetings ng sa pag-aaral. Yubi-es-gi. Kaya naman nagimbal ang lahat to the core nang malamang nagkaroon ng reappointment sa doktor, eye mean, Ayon pa sa sarsa ni Versoza, hindi raw nila naramdaman sa mga ex-cute-tibs—ang undeniably the BEST na student go- ang mga ipinangakong adhikain ng student count-seal para sa BURN-ment sa UBesidad! UBesidad at bulung-bulungan na ito raw ang naging punot dulo ng very shocking at sudden na reappointment sa Yubi-es-gi. Kasabay ng pagtatapos sa unang se-mess-tre ay ang paglabas Paasa yarn? Mukhang it is finally time to let them go. ng mga bagong naitalang oh-fishers sa kanilang fesbook page ngunit palaisipan pa rin sa mga estudyante kung paano ba ang “Siguro maging totoo sila sa mga pinapangako nila. Hindi sana naging proseso nito dahil wala namang ibinigay na off-FISHY-all ‘yung basta na lang may ma-i-present na mga platform sa una statement ang mga former ex-cute-tibs para sa mga cure-use kasi hindi naman lahat ng mga platform nila ay nagawa sa buong na marites. school year,” pagtatapos ni Versoza. “They need to update or inform us on what’s happening for Kung ang mga aspetong nabanggit ay missing in action, transparency since they want to aim for a good relationship mapapa-sing-along ka na lang talaga ng happy birthday nang and connection between students and leaders. Kaya medyo wala sa oras. disappointed ako sa kalakaran nila,” pahayag Hello to recovery at character development na ba ito, mga ka- eye bags? Tara’t maki-spill the tea kasama ang mga Jumbo HotGurls! Kaya niyo ba ‘to? Ac-libra-ties Aries-itation Sa sobrang dami mong pending activities at Four-permance na kailangan tapusin sa finals, Indeks kard out, wheel of names in! Maging alerto naisip mo na i-pray-ority ang “mental Hell--th” kaya at mapagmatiyag dahil baka pangalan mo na ang lalong nadadagdagan ang gagawin mo sa El-em-es. masuwerteng matawag ni Professor X upang sagutin Lucky color: Hell low ang mga out of this world na katanungan. Lucky letter: C T R L F Scorchpio Taurus or false? Para hindi na muling maging pabigat sa groufie-ngs, patung-patong na ang eyebags ng dating straight Mapapa-I wonder how, I wonder why na lamang A students dahil sa walang sawang pagsusunog sa mga urong-sulong na desisyon mag-comeback ng kill-ay matapos lang ang pay-peers, re-efforts, at sa peys-to-peys o gorabels pa din ba sa digital peerformance task na nagmumukha ng individual activity. Lucky setup. Event of the year: dogshow eraser: Member eraser Gemi-naur Sagittarots Isang malaking naur sa mga nagpapa-mental health is wealth cards pero numero uno naman “Hey bestie!” lagi ang bungad ng mga magpa to-doom list sa LMS. Lucky number: 1000/10 estupidyanteng mangongo-hopia sa kaniya. So far, ibibigay niya naman ‘yung sagot, sadyang “take what CAN-gratulations (Cancer) resonates and leave what doesn’t” nga lang dahil hindi siya sigurado kung tama ba ‘yung mga sagot niya. On deck recits Grades szn! Ngunit kung soaper eggzoited ka na lang magbubulgar ng katotohanan sa likod ng uno ng hopia na ma-view ang mga ito, hinay-hinay lang kasi peers. Lucky card: Report card mabagal pa rin ang E-bwaman. Maaaring umabot ng isang libong click-sabay-refresh bago ito mag- Capfreecorn loading. Lucky number: 10 para cannot be reached Working student na is-collar ng yubi na laging Tikti-leo-k! group lay-dear at gustong una-una sa pagpasa ng output na due pa next week. Laging lister at listener Tila ba delikado na pumikit sa klase dahil mula ‘pag may problema ka sa proof I soar. Well-deserved sa planadong limang minuto na pagtulog ay baka ang free two-whee-shown! Lucky task: Two-hour rest maging isang oras na ito. Matulog nang maaga or mag-set ng alarm sa klase kasi huwat if maiwan ka sa Aquarius-ship Goggles meat mag-isa? Lucky ringtone: manok ng kapitbahay Mapapa sus-maryoSHIP ka na lang talaga kapag Virgone na-total mo ang Average grade mo. Mapapaisip ka na Lang na “magship na lang kaya ako ng course?” Pero Mamumuti na ang buhok at mata sa paghahanap mapapasabi ka din “wag na lang, mahal tuition fee” kaya kung nasaan na ba ang natitirang pasensya para sa Fundo natin ang utak. Lucky word: Ship-ing Fee second sem. Tila virgone! ang motivational quotes na inipon at bawat mine-nor inconven-inis, tawag agad Easy-pieces si Moira para mag-senti. Lucky Lyrics: Ako ang kasama, pero hanap mo ay siya (tulog) Sa sobrang sisipag ng mga classmates mo, hindi mo na kailangan magfake-down notes sa klase at hindi ka na ma-stress dahil sagot na nila ang SC ng lessons, with matching keywords pa yorn. Lucky time: Ala’ stress STANDING FOR JUSTICE

16 DEVCOM THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Kung tutuusin, sa haba ng oras na nilalaan ng mga Pilipino sa harap ng kanilang kompyuter at mobile devices, inaasahang nahubog na ang kakayahan nating magkaroon ng kritikal na pag-unawa at pagbusisi sa mga impormasyong nakikita natin. Subalit sa kasamaang palad, kasalungat ang nangyayari, sapagkat isa pa rin ang mga Pilipino sa mga madaling nabibiktima at kadalasang nagpapakalat ng fake news at misinformation. Bahaw na isyu Malawak ang mga konseptong sakop ng Young Communicators Guild. Kadalasang tinatangkilik ang fake news mga salitang fake news, misinformation Hindi na bago sa mga Pilipino ang dahil sa pagiging makamasa ng paraan at disinformation, subalit masasabing ng presentasyon, sa kabila ng hayagang lantad na katangian ng mga nabanggit na konsepto ng fake news at misinformation. pagiging mapanira at hindi kapani- suliranin ang pagkakaroon ng hangaring Subalit mas naging maingay ang isyung paniwala ng nilalaman ng karamihan impluwensyahan ang perspektibo ng mga ito ng mga nakaraang buwan, lalo na sa mga ito. Madaling napapaniwala ang nakababasa o nakakakita sa kanila. dahil sa nalalapit na eleksyon. mga tao sa fake news dahil kadalasan, umaayon sa mga paniniwala nila ang “Mabilis ang daloy ng content sa social “Ang pagkakaroon ng trolls at nilalaman ng mga balita o artikulong media, at wala pang opisyal na paraan pagpapakalat ng false information ay nababasa at napapanood nila, kaya o teknolohiya upang harangin ang fake isang murang paraan upang madungisan mas madali itong tanggapin kumpara sa news at mapigilan ang pagkalat nito,” ang pangalan ng isang katunggali, at sa katotohanan. saad ni Jaderick Buhay, presidente ng kasamaang palad ay maraming Pilipino ang nahuhulog dito,” dagdag ni Buhay. Putaheng binabalik-balikan Ayon rin sa mga pag-aaral, mas aral.,” pagpapaliwanag ni Buhay. impormasyon mula sa kanila. kinahihiligan ng mga Pilipino ang Nang dahil na rin sa kadalasang “Maraming kabataan ang mahilig pagpapakalat ng mga balita o impormasyon kapag may kakaiba, o kaya paggawa ng mga social media influencer sa katatawanan o pagbibiro sa social ay emosyonal ang nilalaman ng mga ito. o mga kilalang personalidad ng mga media, pero hindi nila nalalaman na ang content nang hindi nagsasagawa ng mga meme na satire ay nabibilang din “Batay sa aking obserbasyon, ang sapat na pananaliksik, kadalasan sa klasipikasyon ng fake news. Marami mga taong madalas mabiktima ng maling silang nagdadagdag sa fake news na rin ang nagiging ‘socially aware’ lalo impormasyon ay ang mga hindi gaanong kumakalat sa bansa. At dahil matunog na sa mga usaping pambansa, ngunit bihasa sa teknolohiya, gaya ng mga ang kanilang mga pangalan, madalas na walang sapat na kakayahan sa pagsala nakatatanda nating kababayan, at yaong agad ding pinaniniwalaan at pinakakalat ng mga nababasa, napapakinggan at mga hindi pinalad o piniling makapag- ng mga tagapanood nila ang mga maling napapanood,” pagdidiin ni Buhay. “Sikretong” sangkap ang sinabi o ginawa ng isang tao. ng fake news sa bansa, mas “Marami sa atin ang nabibiktima napapadali rin ang pagpapakalat ng Gaano nga ba kapanganib ang mga propaganda, maging ang pagbali patuloy na pagkalat ng fake news at sapagkat sa pamagat at larawan (na sa mga mahahalagang kaganapan sa misinformation sa bansa? kulang o taliwas sa konteksto) lamang ating kasaysayan. Ito ay mas kilala sa tayo tumitingin. Mas mahalaga na makita taguring “history revisionism” kung saan Sa pamamagitan ng pagbaluktot sa muna natin ang buong balita bago natin ito pinaniniwala ang publiko na mali ang mga detalyeng may kinalaman sa isang paniwalaan o i-share; magagawa lamang mga pangyayaring nailimbag o naitala sa isyu, magagawa ng isang tao na sirain ang ito sa paglalaan ng oras upang magbasa, mga aklat o babasahin, sa kabila ng mga kredibilidad ng isang personalidad. Gamit makinig, o manood,” payo ni Buhay. ebidensyang sumusuporta sa mga ito. ang photo manipulation, video splicing o iba pang paraan, nagagawang bigyan ng Dahil sa talamak na pagpapalaganap malisosyo at nakakasirang interpretasyon HULING HAIN Nakatatakot isiping sa pagyabong ng ito, dulot na rin ng mga organisasyong ukol dito. Masasabi kong unti-unting teknolohiya, mas nahihimok ang mga naglalayong pigilan ang patuloy na nagkakaroon ng pakialam ang mga Pilipinong gamitin ito para sa mga maling manipestasyon ng fake news sa pang- Pilipino sa kung ano ang totoo, kaya bagay, gaya ng pagpapakalat ng fake araw araw na pamumuhay ng mga naman naniniwala akong may kakayahan news. Gayunpaman, masasabing sa mga Pilipino. ang mga Pilipino laban sa fake news,” nakaraang buwan, kinakikitaan ng pag- pagwawakas ni Buhay. asa ang bansa pagdating sa suliraning “Marami ang nabibiktima ng fake news, ngunit marami din ang may kamalayan Kumpleto Rekados, Sarsang pangmasa? Pagsusuri kung bakit patok sa panlasang Pinoy ang Fake News ni Clark Alduz Viray Larawan mula kay Jes Aznar ng The New York Times PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE DEVCOM 17 DECEMBER 2021 Raket sa Timog: Ala Eh-studyanteng negosyo sa gitna ng delubyo ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula sa Facebook Page ng Fruity Cup, Ligaya’s Diner, at SheStyles Ayon sa tala ng Department of Trade and Industry (DTI), mahigit 26% ng mga negosyo ang nagsara noong taong 2020 bunsod ng pandemyang kasalukuyang kinakaharap ng bansa. Gayunpaman, hindi naging hadlang ang pandemya sa mga Batangueño upang makapagtayo ng kanilang mga negosyo sa iba’t ibang mga lugar na kanilang kinalalagyan. Fruity Cup Para sa mga hindi na kinakaya ang init ng panahon, nariyan ang Fruity Cup, na nagbukas noong Hulyo 2020 sa Bolbok, Batangas. Binebenta rito ang mga pagkain katulad ng mga silog at ibang ulam, at dessert katulad ng ice cream, halo-halo, ice scramble, mais con yelo, Wintermelon milk tea, mango graham frappe, at marami pa. “We began last March in Batangueñong entrepreneur sa kanilang budget. will always be complaints the first week of the month, na may-ari ng Fruity Cup. “Most of our customers but through these, we can and our first dish is halo- improve those, and they halo, followed by mango Sa murang halaga, tiyak na are satisfied with our food, will be satisfied the next pearls, another delectable makakatikim ang mga tao ng though there are times we feel time they order,” dagdag ni treat,” pagsasaad ni mga ulam, at dessert na gusto defeated. Not all businesses Bagos. Stella Nicole P. Bagos, nilang kainin nang walang can provide the satisfaction kahit anong pag-aalinlangan the customers want. There SheStyles Hindi lang mga negosyo na may kinalaman sa kainan ang nagbukas sa panahon ng pandemya, sapagkat may mga negosyo rin na nailunsad na iba naman ang pokus, katulad ng fashion na kinatawan naman ng SheStyles, isang women’s clothing store na binuksan noong Hunyo 2020 at nakabase sa Rosario, Batangas. “Biglaan lang talaga UBian na si Aubrey Samson, pagbili ng kanilang gustong pamamagitan ng pag- ‘yung establishment ng may-ari ng SheStyles. mga damit. message sa kanilang mga SheStyles. Sino ba naman social media accounts ang mag-aakala na ang Tampok dito ang mga trendy “‘Yung products namin, o kaya naman sa pag- isang private school at girly clothes katulad ng mga as much as possible, ay check out sa Shopee; teacher at SK chairperson denim pants at shorts, dress, from 100-200 pesos lang para naman sa pick up ay makakapagtayo ng tops, at marami pang iba na umiikot. Sinasama din namin ay pwedeng makuha online thrift shop? Kaming mabibili sa presyong abot- sa consideration of pricing ang mga biniling damit dalawa ni ate ‘yung kaya. Dahil gamit na ang mga ‘yung pagod and effort namin, sa Rosario Night Market nagtayo nu’n. Mahilig kasi ibinibenta sa nasabing shop, paglalaba, and plantsa,” o kaya naman sa SM kami bumili ng ukay sa palaging pinapaalalahanan pagsasaad ng may-ari. Hypermarket sa lungsod IG stores,” pagsasaad ng ang mga kustomer na i-manage ng Batangas. ang kanilang expectations sa Maaaring mabili ang mga damit galing sa SheStyles sa Ligaya’s Diner Hindi magpapahuli sa lahat ang Ligaya’s Diner, isang kainan na binuksan noong Enero 2021 at matatagpuan sa P. Burgos St., Brgy. 11, Batangas City. “Affordable tinipid ‘yung sangkap ng mga physical store ng kainan ay deliver din ang nasabing burger. Home made din ang kakikitaan dito ang minimalist kainan sa pamamagitan ‘yung mga patties nila, so plus factor na disenyo at presensya ng ng Foodpanda at in-o-offer nila na foods, ‘yun,” pagbabahagi ni Erika mga halaman na nakalagay tumatanggap ng pick up tapos talagang worth it Sanchez, BS Accountancy IV. sa mga maliliit na pots. Bukod orders. ‘yung price ng mga nasa sa dine-in service, nagde- menu nila kase hindi Sa pag-dine in sa loob ng Sulong Batangueño Sa kabila ng mga pagsubok at hamon, umaangat pa rin ang talino, galing, at pitagan ng mga batang Batangueño sa pag- iisip at paglulunsad ng mga patok na pagkakakitaan. Dumating man ang mga bagyo o anumang delubyo tulad ng hinaharap na pandemya, makakahanap rin ang mga kabataan ng malikhain, maayos, at magandang paraan upang mabuhay at maghanapbuhay. STANDING FOR JUSTICE

18 DEVCOM THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Ang pagharap ng AVIsNuCkaELl, Caonctaola,Praot daumcbtissyosna: pait ng pandemya nina Jane Therese Banaag at Katherine Nicole Lontok Larawan mula kay Mr. Ram Hizon Bahagi ng kultura sa panlasang Pinoy ang matatamis na pagkain kaya’t hindi nakakapagtaka na ayon sa tala ng Food and Agriculture Organization (FAO) of the United States, pumalo sa 21.1 kilo ang konsumo kada kapita ng asukal sa bansa noong 2019. Ngunit dahil ang granulated sugar ay nakakapagdulot ng mga problema sa kalusugan tulad ng obesity at diabetes, marami ang naghahanap ng mainam na alternatibo sa mas kilalang uri ng asukal na ito. Ito ang nag udyok kay G. Melvin Vilano upang simulan ang pangkabuhayang VINCEL Coco Products. PINAGHALO-HALONG PAGSUBOK Sa patuloy na pakikipagsapalaran siya sa Quezon’s Best,” kuwento ni G. Pero nagkaroon ng problema dahil ‘di nila ng lipunan sa limitadong paggalaw ng Ram Hizon, ang Industrial Partner at agad nakuha ang dati nilang mga local ekonomiya dahil sa COVID-19, hindi biro Operations Manager ng VINCEL. and international customers,” salaysay ni ang pagbubukas ng mga negosyo. Sa G. Hizon. ganitong naratibo isinalaysay ni G. Vilano Sa kabila ng hindi magandang ang simulain ng VINCEL Coco Products. karanasan, hindi nagpatinag si G. Vilano Dahil dito, pansamantalang natigil at agad ring itinatag ang VINCEL Coco ang tatlong taong kontrata nila kasama “Dating business partner ni Mr. Vilano Products ngunit hindi dito natapos ang ang Green Life. Patunay ng kaniyang si Mr. Pasciolco ng Quezon’s Best. mga suliraning kinakaharap ng agrikultural determinasyon, hindi sumuko sa Unfortunately, hindi ibinigay sa kanya what na negosyante. panimulang negosyo si G. Vilano was due to him. Para bang naapi si Mr. hanggang sa naitawid ang problemang ito Melvin gayong sa kanya ang technology “Nakakuha kami ng susuplayan namin at natuloy ang kontrata nilang mag-suplay at mga niyog. Noong ‘di na niya matiis ng aming produkto, ang Green Life. May sa Green Life ng coco sugar at iba pang ang ‘di patas na treatment ay umalis na 3-year contract kami with them. Sa mga produktong gawa sa niyog. unang buwan ay maganda ang business. HAIN NG PAGHAHAMBING Kung ang Western Visayas ay kilala sa benepisyong pangkalusugan. and Nutrition Research Institute ng PSA, ekta-ektaryang lupain ng mga sugarcane “Kung ihahambing ang coco sugar sa naglalaman ang coconut sugar ng mataas o tubo, kinilala naman ng Philippine na antas ng iron, zinc, at calcium. Isa ito Statistics Authority (PSA) ang Region IV-A sugar from sugar cane ay malaki ang sa mga salik kung bakit mainam ang bilang top coconut producer sa buong pagkakaiba. Ang glycemic index (GI) o mga negosyong tulad ng sa VINCEL, na bansa noong 2021. sugar content ng sugarcane ay 70-80%. sinisigurado rin na 100% non-chemical at Nagpapataas ng blood sugar. Ang coco organiko ang mga produktong direktang Sa pagitan ng dalawang pangunahing sugar ay 30% lang. Good for diabetic and nagmumula sa niyugan ni G. Vilano sa ani na gamit upang makagawa ng asukal, non-diabetic persons kasi healthy sugar,” San Juan. sinasabing ang coco sugar na yari sa paliwanag ni G.Hizon niyog ang nagtataglay ng mas maraming Ayon rin sa pagsasaliksik ng Food TANTIYADONG PAGSULONG Bagama’t hindi pa bukas sa patingi- pagpapaunlad nito sa tulong na rin ng negosyo sina G. Hizon at G. Vilano hindi tinging pagbebenta ang VINCEL, taas- kanilang kontrata kasama ang Green Life. lamang para sa kanilang personal na noong masasabi ni G. Hizon, na sa maliliit mithiin, ngunit lalu’t higit na sa mga tao sa na hakbang na nalimita ng pandemya “Hindi kami basta basta makapag- likod ng VINCEL—mga manggagawa sa ay nairaraos nila ang market sa iba kasi may contract kami niyugan nila sa San Juan. with Green Life. Baka makasuhan kami ng breach of contract. Pero waiting pa “Definitely, nakatulong sa community. kami ng timing. Kung ‘di lang dahil sa Ang VINCEL ang nagbibigay ng tulong pandemya, ang coco sugar ay kulang pa sa community dahil nage-generate sa local market,” saad ni G. Hizon. kami ng income para sa mga pamilyang nagtatrabaho sa VINCEL,” paglalahad ni Nalilimita man ng pandemya, G. Hizon. nagpapatuloy pa rin sa sinimulang TINITIMPLANG TAGUMPAY Bitbit ang pangarap para sa kanilang man o wala. karera bilang mga negosyante, tanggap “Gaya ng napakaraming negosyo ni G. Hizon at ni G. Vilano, na malayo pa ang landas na tatahakin nila upang ang plano ng VINCEL ay magkaroon ng makilala ang VINCEL bilang isang brand maunlad na business. Expansions at na hindi lamang mga konsyumer ang mag-outsourcing, mag-hire ng maraming nakikinabang kung hindi pati na rin ang employees. Ma-penetrate hindi lang ang mga manggagawang agrikulturang local market kundi international market,” nasasadlak sa bansa, may pandemya pagtatapos ni G. Hizon. PRINTING FOR TRUTH

DEVCOM 19 Ipinamalas ng 22-taong gulang na tubong Mabini, Batangas, graduate ng Batangas National High School at Philippine State College of Aeronautics na si Engr. Mark Kennedy Bantugon, ang likas na pagiging maparaan at masikap ng mga Pilipino upang makalikha ng isang pambihirang pagtuklas sa industriya ng aviation—ang Pili Seal, isang sustainable aviation sealant na gawa sa waste material ng dagta ng Pili tree. PAG-USBONG NG SULIRANIN Nang sa YouTube ukol sa kanyang pag-aaral, gumagawa at kumukumpuni ng mga makapasok inilatag niya ang insidenteng naganap aircraft parts, lalong lalo na ang mga si Bantugon sa noong 2007, kung saan nagkaroon ng aviation sealant firms, na pagbutihin ang internship program pagtagas ng langis ang Boeing 737-800 kanilang mga produkto upang maiwasan ng isang aviation aircraft ng China Airlines na naging sanhi ang ganitong pangyayari. company, nagkaroon siya ng oportunidad ng pagsabog ng tangke nito at nagdulot upang matukoy ang mga kadalasang ng pinsala sa apat na katao. Kaya naman, ito ang naging motibasyon kinakaharap na pagsubok ng aircraft ni Bantugon upang makabuo ng mas ligtas industry. Isa na rito ang pagtagas ng fuel Batay sa imbestigasyon, napag- at matibay na alternatibo sa komersyal na ng mga sasakyang panghimpapawid na alamang ang dahilan ng pagtagas ay ang Polysulfide-based sealants na naglalaman maaaring pagmulan ng trahedya. pagtusok ng lumuwag na bolt sa fuel tank. ng mapanganib na kemikal na sangkap Sa ginawa niyang impormatibong bidyo Ang naturang insidente ay nagsilbing sa komposisyon nito subalit karaniwan pa panawagan sa mga kumpanyang ring ginagamit sa industriya. PAGPAPATATAG NG SOLUSYON Dahil sa ama na isang magsasaka at na pagtatangka bago mabuo ni Bantugon mabisang integral aircraft fuel tank sealant guro sa pampublikong paaralan, maagang ang pinakaangkop na pormula para sa na hindi pa magdudulot ng kapahamakan natamnan ng kaalaman at karanasan Pili Seal, na sumailalim sa 20 na pisikal, sa kalusugan ng mga aircraft mechanic at tungkol sa agrikultura si Bantugon, kemikal, mekanikal, thermal, at rheological technician na gagamit nito. na kanyang ginamit kasama ang mga na pagsusuri upang siguraduhin na ito ay teoryang natutunan sa akademya upang epektibo, environmentally sustainable, at Dagdag pa rito, mapapakinabangan masimulan ang kanyang likas-kayang hindi delikado kung gagamitin. din ang kanyang naimbentong sealant sa imbensyon mula sa dagta ng Pili Tree. pagpapatibay ng iba pang mga bahagi ng Bilang resulta ng paga-analisa, makinarya ng eroplano na lantad sa fuel, Bunsod ng ipinamalas na sipag at hinigitan ng Pili Seal ang kakayahan ng langis, tubig, at pagpapatibay ng parte na determinasyon, umabot sa 38 na beses mga komersyal na sealant bilang mas madaling mahuna dahil sa weathering. PAG-APAW NG PARANGAL Matapos tanghalin bilang National para sa taong 2021. Naanyayahan din ang aeronautics Winner ng James Dyson Award Bilang isang international design award engineering graduate na dumalo sa Philippines, natamasa rin ni Bantugon Special Session ng Sangguniang ang pwesto bilang isa sa Top 20 Finalists na pinamamahalaan ng James Dyson Panlalawigan ng Batangas upang ibahagi sa pandaigdigang lebel ng kompetisyong Foundation, at taun-taong bukas sa sa mga kapwa Batangueño ang kanyang ito, kung saan mismong si James Dyson, mga design engineering na estudyante, adbokasiya at naging karanasan isang Briton na imbentor, ang namili ng ang parangal na ito ay maituturing nagwagi mula sa mahigit 2,000 na mga na isang prestihiyosong entablado sa proseso ng pag- imbentor galing sa 28 na mga bansa at para maipamalas ang iba’t ibang mga rehiyon na nagsumite ng mga inobasyon imbensyon na makakatulong sa paglutas aaral upang mabuo ang ng mga suliranin sa mundo. makabagong sealant. PAGPAPATIBAY NG BUKAS Bukod sa inobasyon na ambag ng ng mga nasa agrikultural na sektor. Ang mga waste material kanyang orihinal na likha sa industriya ng malawakang produksyon ng Pili Seal ay upang magdulot ng aviation, ninanais din ni Bantugon na mas magsisilbi ring susi upang magbukas benepisyo sa kalikasan palawigin pa ang kapakinabangan ng Pili ng oportunidad sa mga mamamayan na at pag-unlad ng mga Seal sa pamamagitan ng pag-aaral ng magkaroon ng pandagdag kita para sa komunidad sa bansa. potensyal nitong magbigay kontribusyon kanilang pangangailangan sa pang-araw- sa pagpapabuti sa larangan ng land and araw na buhay. water transportation, constructions, at metal sheet roof applications. Kasabay rin nito, inaasam rin ni Bantugon na ang kanyang imbensyon Sa ganitong paraan, mas lalo pang ay makapagbibigay ng inspirasyon sa yayabong ang industriya ng Pili sa Pilipinas mga dalubhasa na pagtuunan ng pansin na lubhang makatutulong sa hanapbuhay ang kahalagahan ng pagre-recycle ng Tatak ng tibay at tagumpay Pagkilala’t pagpupugay sa makabagong-likhang Pili Seal nina Arielle Dane Adan at Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula sa YouTube, The James Dyson Award, at Facebook Account ni Engr. Bantugon STANDING FOR JUSTICE

20 DEVCOM THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Nanatiling mainit na paksa ang patuloy na pagbabago ng klima dulot ng pagkakalbo ng mga kagubatan. Hindi na mabilang ang mga panawagan upang labanan ang pandaigdigang krisis na nakakaapekto sa ekonomikal, politikal, panlipunan, at pangkalikasang katayuan ng bansa, ngunit lahat ng solusyon ay pawang panandalian lamang. Kaya’t sa katatapos lamang na ika-26 na edisyon ng Conference of the Parties (COP 26), isang internasyonal na pagpupulong na tumatalakay sa mga pananaliksik, tala, at suhestiyon mula sa United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), tinutukan ng mga kinatawan ng mga kabilang na bansa ang pagkontrol sa global warming sa pamamagitan ng pangangalaga sa mga kagubatan. PERMANENTENG PROBLEMA Isa sa pinakamalaking nakamit lupa, partikular na ang mga kabundukan. ng komperensyang ginanap Bagamat may mga natural at ‘di maiiwasang dahilan ng sa Glasgow, England mula deforestation tulad ng forest fires, pagsabog ng bulkan, at Oktubre 31 hanggang bagyo, nananatili ang man-made causes sa taas ng listahan. Nobyembre 12, ay ang Malaking bahagi ng forest covers ng bansa ang nawawala dulot pagpasa ng Glasgow Leaders’ ng pagkakaingin, pagmimina, eksplorasyon, walang habas na Declaration on Forests and Land pangangahoy, industriyalisasyon, at komersyalisasyon, kung Use na nilagdaan ng isang daan at saan ginagawang plantasyon ang forest areas o timber. tatlumpu’t pitong (137) bansa kabilang na ang Pilipinas. Bukod sa pagkaubos ng materyal at likas na yaman, malaking Bilang isang tropikal na bansa, sagana ang dagok sa kalagayan ng klima ang pagkawala ng mga punong Pilipinas sa mga puno, ngunit saksi ang sumisipsip sa mapanganib na carbon dioxide at nagbibigay ng kasaysayan sa kung paano nagiging oxygen, na nauuwi sa pagtaas ng pandaigdigang temperatura, patay na espasyo na lamang ang mas matinding mga sakuna, at kawalan ng proteksyon mula sa dati’y luntiang mga tanawin sa baha at malakas na hangin. PANGMATAGALANG PANGAKO Idineklara mang Sa bisa ng paglagda ng Pilipinas sa naturang kasunduan, irreversible o hindi na tatlong green bills ang nakahain sa Kongreso: National land Use Act (NLUA), na nagpapasidhi ng forest boundaries upang maibabalik ang dating mapigilan ang malawakang land conversion, Sustainable Forest Management Act (SFMA), na nagpapahigpit ng pamantayan sa regular na klima ay hindi legal na pangangahoy, at Alternative Minerals Management Act (AMMA), na nagbabawal sa pagmimina sa maliliit na ekosistema pa huli ang lahat upang itama at primarya at sekundaryang forest watersheds. ang mga ilegal na aktibidad Maikasa man bilang batas ang mga nasabing green bills, nakasalalay pa rin ang bisa ng tatlong polisiya sa kalidad ng na pumapatay sa kalikasan. Sa pagpapatupad at kooperasyon ng publiko, at mga namamahala tungo sa isang hangarin na pangalagaan ang likas na kagubatan katunayan, pangunahing hangarin ng ng bansa. Glasgow Leaders’ Declaration on Forests and Land Use na mapababa ang global temperature sa 1.5 degree Celsius (1.5°C) sa taong 2030, kasabay ng pagpapatibay ng mga regulasyon laban sa land degradation. PANIBAGONG PAG-ASA Sa ilalim ng Glasgow Leaders’ Declaration on Forests and Land Use na may kaukulang 19.2 billion dollars na pondo, magkakaisa ang daigdig tungo sa kalikasang matitirahan at mapakikinabangan ng susunod pang henerasyon. ‘Langit, lupa, Tayo ang taya’: COP 26, Pilipinas binigyang pokus ang climate change at land degradation ni Nixon De Villa Larawan mula sa Earth Journalism Network, Rappler, at Power Philippines News PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE DEVCOM 21 DECEMBER 2021 Super Health Center, pinasinayaan sa Ibaan ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula kay Joey O. Razon, PNA 2 Binuo ng Department of Health (DOH)- “Mahalaga talaga at nararapat talagang malalayong ospital o sa kalakhang Maynila CALABARZON ang isang Super Health maglagay ng epektibo at kapaki- ang mga residente ng mga probinsiya na Center na layong makapagbigay ng pakinabang na health center sa saanmang nangangailangan ng serbisyong medikal. serbisyong pangkalusugan sa Barangay lokal na komunidad sapagkat dapat nating Talaibon sa Ibaan, Batangas, Nobyembre unahin ang kapakanan at kalusugan ng Bilang karagdagan, manggagaling 2021. bawat mamamayan,” pagsasaad ni Tricia mula sa Annual Municipal Health Budget, Bayubay, BS Nursing-I. Philhealth Capitation Fund, kita mula sa Sa koordinasyon ng DOH- E-konsulta, at serbisyong Pharmacy at CALABARZON, pamahalaang lokal Sa pamamagitan nito, hindi na Laboratory ang pondo para sa operasyon ng Ibaan, at mga stakeholders na may kakailanganin pang pumunta sa mga ng pasilidad. kaugnayan sa kalusugan, ang dating Ibaan Rural Health Clinic ay ginawang polyclinic upang makapaghatid ng mas mataas na antas ng kagamitan at serbisyong medikal sa lokal na komunidad. Inihahandog ng pasilidad ang iba’t ibang mga serbisyong medikal katulad ng database management, outpatient (OPD), TB Dots, birthing, isolation, diagnostic (laboratory: X-ray, ultrasound), pharmacy at ambulatory surgical unit. Meron ding serbisyong eye, ear, nose, at throat (EENT); oncology centers; physical therapy and rehabilitation center; at telemedicine. Bats OCVAS, namahagi ng farm supplies sa siyudad ni Nixon De Villa Larawan mula sa Facebook Page ng OCVAS Aabot sa tinatayang 500 na kasapi Rose Dimacuha at Cong. Marvey Mariño na ito sa mga magsasaka nating ng iba’t ibang samahang magsasaka sa na naglaan ng pondo para sa mga kababayan, dahil dito may sapat na silang lungsod ng Batangas, ang tumanggap agricultural intervention, na magbigay kagamitan at suplay ng binhi, pananim ng farm supplies mula sa Office of the sa mga magsasaka bilang tugon sa at organikong abono, dahilan upang City Veterinary and Agricultural Services nararanasang pandemya,” sambit ni magkaroon ng mataas na ani at kita sa (OCVAS), Nobyembre 23. OCVAS Assistant City Agriculturist Flora pagsasaka, at magkaroon sila ng sapat Alvarez. na kabuhayan sa araw araw,” dagdag ni Ito ay bahagi ng programang Sustainable Gng. Alvarez. Agriculture “Green and Growing Urban Sa ilalim ng naturang proyekto, and Community Vegetable Gardening ipinamahagi ang super nets, hole diggers, Namahagi rin ng sewing machines Project mula sa pamahalaang lungsod at 2, 000 banana suckers sa Banana ang OCVAS sa ilang miyembro ng na naglalayong maiangat ang kabuhayan Growers Association, drum at calcium Rural Improvement Club (RIC), ng mga magsasakang apektado ng nitrates sa Mango Growers Association, isang pambansang organisasyon ng pandemya. hybrid eggplant and hot peppers sa boluntaryong kababaihan na may iba’t Vegetable Growers Association, at 1, 200 ibang kasanayan sa sosyo-ekonomikong “Ang taglay na kasipagan at dedikasyon cacao seeds naman sa Cacao Planters mga gawain. ng mga magsasakang Batangueño ang Association. nag-udyok sa tanggapan ng OCVAS, sa “Ang adhikain ng ating local government pamamagitan ng ating Mayor Beverley “Malaki ang maitutulong ng interventions ay ang matulungan ang mga kababayan natin na higit na nangangailangan para matugunan ang kakulangan natin sa pagkain, maiwasan ang malnutrisyon, magkaroon ng sapat na kita ang bawat magsasaka sa lungsod ng Batangas, at maging way of life nila ang magtanim ng mga gulay sa mga used containers, bakuran, at sa komunidad nila,” pagtatapos ng agriculturist. Isa ang proyektong ito sa paraan ng OCVAS upang suportahan ang ekonomiyang lokal, maiangat ang progresibong pagtatanim, at patuloy na maisulong ang sustainability ng mga pananim at produktong agrikultural para sa susunod pang henerasyon. STANDING FOR JUSTICE

22 DEVCOM THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Bakuna on Wheels, SINAG, Biyahero program, inilunsad sa Brgy. Ambulong ni Nixon De Villa Larawan mula sa Shell Batangas umarangkada sa Sa paglalayong mabawasan ang mga kumpanya ng Road Safety and DRRM aksidente sa kalsada sa tulong ng karagdagang Materials Tools and Equipment tulad ng fire Lipa City liwanag, namahagi ng solar-powered street extinguisher, lagari, tali, gulok, pala, traffic lights ang Shell Import Facilities Tabangao cones, stop and go traffic devices, reflectorized ni Angel Joy Liwag (SHIFT) ng Pilipinas Shell Foundation Inc. vest, at iba pa upang mapaunlad ang disaster Larawan mula sa Batangas City Website (PSFI) sa Barangay Ambulong, Batangas City, response ng lugar. Nobyembre 24. Sa paglalayong “The effects of disasters are prevalent in Isinagawa ang donasyon sa ilalim ng communities primarily because there’s a lack makarating ang serbisyong Save, Invest, and Nurture Access to Green of opportunities to obtain knowledge, skills, Energy and Technology (SINAG) program na and tools to respond to these situations. bakuna para sa mga nakatuong magbigay ng enerhiya at kuryente Since this program promotes shared social senior citizens, at persons sa off-grid na mga pamayanan gamit ang responsibility, SHIFT and PSFI are hand-in- with disabilities (PWDs), renewable energy sources tulad ng solar, wind, hand in providing training, skill upgrading, at hydro energies simula nang malagdaan ito information dissemination, and provision of inilunsad ng Lipa City ang noong 2014. essential equipment for the community to become more responsible and street-smart,” ‘Bakuna on Wheels’ kontra “PSFI has been implementing road safety sambit ni Pete Javier Jr., PSFI BiyaHero programs since 2008 because the foundation Program Officer. COVID-19, Nobyembre 22. and the business treats road safety as one of their priorities especially in areas where Sa ilalim ng programa, may 31 community Upang tiyak na the Shell business operates. Additional street volunteers na sumailalim sa pagsasanay para lights intensify the aim to create a safer road for maging maintenance team ng solar-powered maisakatuparan ang everyone, whilst utilizing street lights powered street lights habang may 56 indibidwal by clean, renewable energy,” pahayag ni naman ang nag-ensayo sa road safety upang serbisyong bakuna sa siyudad, inilunsad ng Lipa City ang ‘Bakuna on Wheels’, na naglalayong makarating sa mga bahay ng senior citizens, at persons with disabilities (PWDs) upang mabakunahan kontra Charelaine Credito, PSFI SINAG Program maipagpatuloy ang layunin ng nabanggit na COVID-19, Nobyembre 22. Officer. programa. Matapos umabot sa Sa lungsod ng Batangas, ang nasabing 80 porsyento ang mga barangay ang ikatlong lugar na nabigyang liwanag ng nasabing proyekto, matapos bakunadong Lipeño, ay magbahagi ng solar street lights sa tabi ng national highways na nasasakupan ng Brgy. nagsimula nang tumungo ang vaccination team ng lokal na pamahalaan ng San Isidro noong Enero at Barangay Tabangao lungsod sa mga tahanan noong Pebrero. ng mga senior citizens Kaligtasan at bolunterismo at PWDs na walang Isinagawa rin ng PSFI ang Biyahero (Be a kakayahang makapunta sa Hero) Program sa Brgy. Ambulong, San Isidro, mga vaccination sites sa at Libjo, kung saan namahagi ang nasabing siyudad. Dagdag pa rito, adhikain din ng nasabing programa Tapon to Ipon project launch, ipinagpapatuloy sa Batangas City na maiwasan ang mga posibleng aksidente ni Faith Valen Villanueva o emergency dulot “Eto Batangueño Disiplinado!” ng mahabang pila at Kaakibat ng hangaring matiyak ang kalinisan at pangangalaga sa kapaligiran, inilungsad sa pakikipagsabayan ng mga lungsod ng Batangas ang Tapon to Ipon project ng Coca-Cola PH katuwang ang Pamahalaang senior citizens at PWDs Panlungsod ng Batangas, Nobyembre 13. sa onsite vaccination programs. Sa ikalawang pagkakataon, ginanap ang nagiging sanhi ng pagbara ng mga estero naturang proyekto kasama ang mga residente ng kalsada at nagreresulta sa pagbaha at Kaugnay ng programa, ng Barangay Cuta at Poblacion 24 sa lungsod, polusyon sa lugar. kung saan nag-turn over ang mga kalahok na nagsimula na ring residente ng 50-kilong empty polyethylene “Sana magtuloy tuloy pa ang project na ito terephthalate (PET) bottles sa kompanya. para sa tuloy-tuloy na pag-ayos ng kapaligiran. maglunsad ng serbisyong Sana mas lumawak din ang masakupan ng “Bilang isang Devcom practitioner, malaki project na ito sa iba pang lugar at nilo-look ‘Bakuna on Wheels’ ang ang kaugnayan nito sa ating kapaligiran forward ko din kung ano pang mga aktibidad sapagkat itong nasabing proyekto ay may ang maisasagawa under this project,” dagdag mga karatig-lungsod ng layunin na makatulong sa pag-iwas ng ni Dimaculangan. pagdami ng plastic bottles sa mga estero, Lipa at mga lalawigan sa which is maganda at mabuting gawain upang Sa katunayan, ang lungsod ng Batangas maibalik sa dati ang linis ng mga estero, dagat ang kauna-unahang naitalang katuwang ng rehiyon ng Calabarzon, na at iba pa,” pagbabahagi ni Rhinalyn Rosales korporasyon sa naturang kampanya. Mula sa Dimaculangan, a resident of Batangas City. plastic bottles, inihahatid ang mga nakalap na binubuo ng Cavite, Laguna, mga bote sa recycling site, kung saan buong Bukod sa paghahandog ng libreng produkto, pusong ipinagpapasalamat ng kompanya Batangas, Rizal, at Quezon. layon ng nasabing proyekto na mahikayat ang pagpapaunlak at suporta ng lokal na pa ang mga mamamayan ng lungsod na pamahalaan ng lungsod at maging ng publiko maiwasan ang pagkonsumo ng plastic na na maisakatuparan ang adhikain ng proyekto. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 23 DECEMBER 2021 P’wede Pero Depende: Ang consent sa labas ng apat na sulok ng pagtatalik ni Jane Therese Banaag Dibuho ni Israel Martin de Chavez Mula sa pagkakaroon ng misogynistic na pananaw sa mga usaping panlipunan, lubos na mapapatunayan na malayo na ang ating narating sa mga diskurso ukol sa sexual consent. Gayunpaman, marami pa rin ang dapat talakayin upang malinaw nating maipabatid na “no means no”. Lingid sa kaalaman ng karamihan, ang konsepto ng consent ay hindi lamang sa pagtatalik nasasalamin. Sa tahanang ating sinisilungan, sa cliques na ating kinabibilangan, o trabahong ginagampanan, ang sagrado nating mga “oo” ay maaari ring malabag nang hindi inaasahan. BAKOD-BAHAY Sa kulturang imperatibo ang pagiging “When I was younger my mom would Sa isang lathalain ng Teen Vogue, family-oriented bilang sukatan ng often listen to my phone conversations nabanggit na crucial ang consent sa kabutihan, mahirap tukuyin ang since we have an extension line. If I simpleng pagkuha ng mga gamit tulad ng kahalagahan ng consent—o kung dapat have been on the phone for more than pera, damit, atbp. Bilang nakatira naman pa nga ba itong pahalagahan. 15 minutes, she would start snooping daw kayo sa isang bubong, madalas na around by cleaning beside me or walking ipinagkikibit-balikat na lamang ng mga Ngunit sa paglawak ng agwat ng mga in and out of the spot where I am seated,” kasama natin sa bahay ang paghingi ng pintuang binubuksan natin, ang pagguho pagsalaysay ni Gng. Shara May Espinol, ating permiso bago pa man sila humiram ng ating mga boundaries ang nagiging isang propesor sa College of Arts and ng gamit. kabayaran sa respetong walang atubili Sciences. nating ibinibigay sa kanila. TRAUMA SA TROPA Tulad ng ating pamilya, malaki rin ang ng mga simpleng pang-aasar o pagbibiro,” consent at boundaries ng iyong kaibigan. papel na ginagampanan ng ating mga pagpapahayag ni Jessanie Mansueto, BS “Napabarkada ako noon sa mga babae kaibigan sa ating buhay kung kaya’t Psychology IV. ganoon na lamang kahalagang kilalanin na norm ang pang-aasar na hinahawakan natin sila nang lubusan. Nabanggit din sa isang TikTok video ng sa mga maselang bahagi ng katawan as a social media personality na si Dora Dorado form of joke. Bilang baguhan, nagulat ako “Sa aking palagay, sa mga kaibigan o mas kilala sa username na doracrybaby, at nagsabi na hindi ko gusto ang kanilang natin madalas nagmumula ang paglabag na ang simpleng panggagatong ng “KJ mo ginagawa. Nasabihan pa akong maarte at ng consent ng isang tao dahil bukod naman” sa mga kaibigan natin sa tuwing panget ka-bonding. After that, patuloy pa sa mga kasama sa bahay ay sila ang tumanggi sila sa nais nating mangyari din nilang ginagawa. I decided to leave,” madalas nating nakakasama. Maaaring ay isa sa mga pinaka-maliwanag na pagkuwento ni Mansueto. ma-violate ang consent sa pamamagitan manipestasyon ng kawalan ng galang sa GINAPOS NG GAWAIN Sa ating pag-akma sa new normal classes, kung saan hanggang araw ng Wala man lang nagtanong sa akin kung buhat ng pandemya, isinakatuparan Linggo ay nagdadaos ng klase ang guro kaya ko ba gawin ‘yung task na ‘yun kasi ang mga sistema ng online learning at kahit wala naman talagang nakatakdang wala din akong alam na bilihan ng parts sa work from home (WFH) setup. Inakala klase o gawain sa araw na ito at kahit mismong ka-orasan na iyon,” paglalahad nating mapapadali nito ang ating mga hindi niya hiningi ang saloobin ng mga ni Mansueto. gawain ngunit kinalaunan, mas ninais na mag-aaral niya ukol dito. lamang natin na bumalik sa dating gawi ng face-to-face setup dahil nawalan na ng “Noong ako’y high school, may isang boundaries ang tahanan at trabaho. beses na ako’y lumiban dahil sa sakit. Noong pagbalik, ako’y nagulat nang Hindi na rin bago ang kawalan ng malaman kong ako pala ang pinili ng konsepto ng consent sa akademya. Higit aking mga kaklase bilang leader at taga- rin itong nasasalimin ngayong online bili ng mga computer parts na gagamitin. MGA LINYA SA LIPUNAN Tunay nga na “no means no,” subalit sa Sa patuloy na pag-usbong ng lipunan kung saan inaabuso ng ilan ang kamalayan natin bilang isang lipunan, kanilang makapangyarihang posisyon— marapat lamang na mas palawigin pa ang maging sa mga anak, kaibigan, ganitong usapin upang wala na, lalu’t higit empleyado, o mag-aaral man nila ito, hindi sa mga kababaihan, ang mabalewala ang lahat ng pagtanggi ay nababatid nang kapangyarihang magbigay ng consent— berbal kung kaya’t hindi mainam na idaan sa loob o labas man ng tahanang lamang sa pakiwari ang mga salitang nais sinisilungan, cliques na kinabibilangan, o bitawan at mga aksyong nais gawin. trabahong ginagampanan. STANDING FOR JUSTICE

24 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Lakbay Sanaysay: Sampung araw na pagsinsay sa Tingloy Kuha at sulat ni Clark Alduz Viray Payapa, malaya at nakakahalina sa mata at sa puso. Sa ganitong mga salita mailalarawan ang halos dalawang linggong pananatili ko sa isla ng Tingloy nitong nakaraang taon. Higit sa magagandang tanawin at sa pagkakataong makita ng personal ang pamumuhay ng mga nakatira sa tagong paraisong ito, may kakaibang hiwaga na mararamdaman ang kahit sinong tatapak sa Tingloy—isang palaisipang hindi maipaliwanag subalit mananatili sa iyo habambuhay. Kaya halika at samahan mo akong tuklasin ang hiwagang taglay ng Tingloy at ating alamin ang rason kung bakit may espesyal na espasyo ito sa puso ng mga pinalad makarating sa lihim na paraisong ito. BIYAHENG TINGLOY Dahil sa mismong Batangas City kami naghihigpit ang mga awtoridad sa tulong kami ng mga kasama ko na dalhin magpapamula, maaga kaming naghanda pantalan. Limitado ang dami ng mga turista ang mga gamit namin sa transient house para makaabot sa huling biyahe papuntang na pinapayagang bumiyahe patungo sa na tutuluyan namin. Tingloy. Sa kasalukuyan, may dalawang Tingloy at hinihingian ng mga kaukulang schedule ng ferry na magpapamula sa dokumento ang mga nagbabalak bumisita May dalawang palapag at gawa sa Anilao Port, isang biyahe sa pagitan ng rito. Para sa mga nagbabalak tumungo sa mala-antigong kahoy ang tinigilan naming alas diyes at alas onse ng umaga, at ang Tingloy, pinapayuhan silang may kasama bahay, gaya ng karamihan sa mga huling biyahe sa pagitan ng alas dos at na taga Tingloy mismo. Ang pamasahe tahanang makikita sa Tingloy. Masasabing alas tres ng hapon. para sa mga turista ay P140 at P100 magkahalo ang modernong pamumuhay naman para sa mga lokal na residente. sa Tingloy, dahil sa mga nagtataasang Sa pagpunta sa Anilao Port, maaaring cell towers at mga konkretong gusali sumakay ng dyip na biyaheng Mabini Sa tantya ko, inabot kami ng isang na makikita dito, at sa mga bahay na o kaya ay umarkila ng traysikel, subalit oras sa biyahe papuntang Tingloy. makikitaan ng bakas ng katandaan. medyo may kamahalan ang ikalawang Nang makababa kami sa ferry, agad na Karamihan sa mga naninirahan sa isla ay opsyon. sumalubong sa akin ang sariwang hangin ginagawang transient house ang kanilang at payapang pakiramdam. Nagtulong mga tahanan para sa mga turista. Dahil na rin sa pandemya, medyo Mga Malaparaisong tanawin Kulang ang sampung araw para Masasa Beach. Bantog ang nasabing tiyak na mabubusog naman ang mata ng mabisita ang lahat ng magagandang tanawin dahil sa pinong buhangin nito at kahit sino sa mga madadaanang tanawin, tanawin sa Tingloy. Sa mga nasabing sa mga naggagandahang rock formations lalo na kapag narating na mismo ang tanawin, ang Masasa Beach na na makikita rito. nasabing Beach, kung saan, makikita matatagpuan sa Baranggay San Juan, ang nagtataasang puno ng niyog na Tingloy na ata ang pinakakilala. Dahil sa Para makapunta sa Masasa, tila ba binabati ka sa pagdating mo estratehikong lokasyon nito, paboritong kinakailangang umarkila ng traysikel at habang sumasayaw sila sa musikang dayuhin ng mga bumibisita sa mga kalapit magbayad ng P80 kada biyahe. Bagama’t gawa ng nakakakalmang hangin. na bundok nito gaya ng Bundok may katarikan ang mga daan, Gayundin, nakakaaliw pagmasdan ang Gulugod Baboy, Pinagbanderahan madadaanang palayan, lalo na kapag nagsisimula pa lamang ang pagsikat ng at Mag-asawang Bato, ang araw, at tumatama ang gintong sinag nito sa dahon ng mga palay sa taniman. Sa kasalukuyan, walang makikitang beach resort o malapit na hotel sa Masasa. Sa halip, maaaring magcamping ang mga bumibisita dito at magpakasaya habang pinagmamasdan ang mga bituin o kaya ay magbayad sa pagtigil sa mga kalapit na transient house. Bukod sa Masasa Beach, patok ring destinasyon ang mga kalapit na isla gaya ng Sombrero Island, kung saan maaaring magdiving at snorkelling upang masaksihan ang kagandahan ng marine biodiversity dito nang malapitan, gayundin, ang Sepoc Island na popular na pinupuntahan ng mga nagnanais akyatin ang kalapit na burol nito upang saksihan ang panoramic view ng mga kalapit na isla. Sa mga nagbabalak maghiking, may dalawang bundok na maaaring pagpilian-ang Mt. Pinagbanderahan at ang Bundok Mag-asawang Bato. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 25 DECEMBER 2021 Sinubukan ng aming grupo na akyatin naging handa sa matarik at mabatong sa Masasa Beach. Sa kabila ng aming ang Bundok Mag-asawang Bato at isa sa daan paakyat sa nasabing bundok. Bukod pagkadismaya sa ‘di namin pagtapos sa mga residente doon ang inusap naming pa rito ang pagkaligaw ng mismong nasimulang pag-akyat sa Mag-asawang maging guide. Ayon sa mga taga-Tingloy, guide namin, dahil na rin, ayon sa kanila, Bato, agad namang nawala ito nang inaabot ng 45 minuto hanggang dalawang dalawang taon na ang nakalilipas nang masulyapan namin ang nagagandahang oras ang pag-akyat sa tuktok nito, kung may huling umakyat sa nasabing bundok. rock formations na nakapaligid sa lagoon saan, maaari mong makita ang kalapit at nang makita namin ang mala-kristal sa na isla ng Occidental Mindoro at Puerto Dahil bigo kaming akyatin ang Bundok linaw na tubig na kakulay ng payapang Galera. Sa kasamaang palad, hindi kami Mag-asawang Bato, pinili na lamang kalangitan. namin ang puntahan ang kalapit na lagoon Payak na pamumuhay solar panel sa bubong. Ayon sa mga nakausap kong taga Tingloy, malaki ang Dahil minsan lang ako makapunta nagawa kong kapanayamin ang ilang naitutulong ng mga ito dahil madalas sa lugar na gaya ng Tingloy, ipinasya mga mangingisda na naabutan kong mawalan ng kuryente sa ilang parte kong maglibot nang mag-isa, dala dala gumagawa ng mga bangka. Ayon sa ng Tingloy. Bukod rito, malaki din ang ang aking DSLR camera para kuhanan kanila, kinokontrata ang ilan sa kanila para natitipid ng mga taga Tingloy sa konsumo ng larawan ang mga tanawin at taong gumawa ng mga bangkang ginagamit sa nila sa tubig dahil sa mga balon at posong makakasalamuha ko, upang makita nang pangingisda. Kada isang bangka, anila, ginagamit nila. personal kung paano ang pamumuhay ng ay inaabot ng dalawang linggo hanggang mga tao Tingloy. isang buwan para makumpleto. Sa kabila Masasabing mas pinipili ng mga ng hirap na makikita sa kanilang mga taga Tingloy ang pakikipag-usap at Sa loob ng dalawang oras na kalyuhing kamay at sa tigbi-tigbing pawis pagkwekwentuhan kumpara sa iba paglalakad lakad ko sa mga kalapit sa kanilang mga mukha, bakas sa kanila pang pampalipas oras. Napansin ko ring na baranggay, ilang beses na may ang pagmamalaki sa mga bangkang mapamahiin ang karamihan sa kanila bumating mga residente sa akin at ang hinulma at tinapos nila para sa mga at malakas ang paniniwala nila sa mga iba ay inalok pa akong makikain sa kanila. kapwa mangingisda nila. supernatural na bagay. Ilang beses na Napakadaling makagaanan ng loob ang akong nakarinig ng mga kwento tungkol mga tao sa Tingloy dahil likas silang Dahil walang pamilihan, kadalasan ay sa mga multo sa mga lumang bahay, lalo makwekwento at palakaibigan. Ayon sa sa Anilao namimili ang mga tao, o kaya, na kapag hindi natitirhan ang mga ito mga nakakwentuhan ko sa ginawa kong sa mga nagkalat na sari-sari store. Madali nang matagal, pati na sa mga kakaibang paglalakad lakad, bukod sa pangingisda, ring nauubos ang mga huling isda dahil nilalang na namumuhay raw sa mga marami sa kanila ang umaasa sa agad itong inilalako ng mga taga Tingloy. kalapit na gubat. agrikultura para sa ikinabubuhay nila. Napansin ko ring karamihan sa mga Nang makarating ako sa Sto. Thomas, bahay na nadadaanan ko ay may mga Pamamaalam at napipintong pagbabalik Mabigat man ang mga puso namin nang mamaalam kami sa Tingloy matapos ang sampung araw, natitiyak ko na babalik at babalik pa rin kami sa paraisong ito—hindi lamang upang muling mamasdan ang mga tanawing ipinagmamalaki nito, kundi upang makasama muli ang mga taga Tingloy, sapagkat tinanggap nila kami na tila ba bahagi na agad kami ng kanilang mga pamilya. Siguro, masasabi kong kahit pansamantala, nahanap ko ang aking tahanan sa malaparaisong kapaligiran ng Tingloy. At gaya ng ating mga tahanang kinalakihan, ito ay aking babalik-balikan. STANDING FOR JUSTICE

26 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Sa ilalim ng lente: Ang kumukupas na ningning ng MMFF ni Arielle Dane Adan Larawan mula sa Orange Magazine “We have stopped dreaming of big things. We are resigned to the fact that this is all we can do.” Ganito ilarawan ng batikang direktor at manunulat na si Erik Matti ang kasalukuyang kalagayan ng Pelikulang Pilipino sa kabila ng walang patid na pagsulong ng teknolohiya at pamamayagpag ng malawakang film industry sa pandaigdigang entablado, matapos manawagan sa gobyerno na magbigay suporta sa nag-aagaw buhay nitong lokal na merkado. Subalit hangga’t patuloy sa pagsuporta ng mga tinaguriang “popcorn movies” ang mga bigating tagapagtaguyod ng palabas sa Pilipinas, tulad ng Metro Manila Film Festival (MMFF), mananatiling hikahos ang Sine Pilipino na makisabay at mag-iwan ng pangmatagalang marka sa nagbabagong panlasa ng modernisadong madla at mundo. Pagsilang ng mga tala Mga pundidong palabas Natatanging mga bituin Matapos ideklara ang Batas Militar na Batay naman sa Ted Talk ni Pepe Diokno, Sa kabilang dako, mapapansin siyang nakapag-pahinto ng naunang Manila kilala bilang isa sa mga pinakabatang Film Festival na itinatag ni Antonio Villegas, filmmaker na nagwagi sa prestihiyosong naman ang pagsisikap na baguhin muli itong binuhay bilang Metropolitan Film Venice Film Festival, umambag sa unti- Festival noong 1975 at ang pinarangalan unting pagkamatay ng Sine Pilipino ang ang kapalaran ng MMFF sa mga ng unang best film award ay ang “Diligin Mo pagpataw ng 30% na amusement tax ng Hamog ang Uhaw na Lupa” ni Augusto ng gobyerno sa kabuuang kita ng mga nakalipas na yugto nito. Sa ilalim ng Buenaventura, pelikulang tumatalakay sa prodyuser sa takilya at nagtulak sa kanila isang lipunang sunud-sunuran at inaabuso upang lumikha na lamang ng mga pelikulang pamamahala ni Francisco Tolentino, ng pyudal na sistema. siguradong papatok sa masa. dating chairman ng Metropolitan Pagdating ng 1977, naging ganap na itong Bunsod nito ang pangangalawang ng Manila Development Authority Metro Manila Film Festival na taun-taong pinilakang-tabing salaysay na paulit-ulit ang idinaraos upang ipagdiwang ang kahusayan balangkas at mga kwentong katatawanang (MMDA), pinalitan ang pangalan sa sining ng mga Pilipino. palyado sa artistic value. ng kategorya ng “indie” films bilang “New Wave” films at ang pagsama Bukod sa pagsisimula sa patalbugan ng Kasabay ng pagsirko ng pamantayan sa ng “Student Short Film Category” sa parade of floats ng mga kalahok, ipinagtibay pagitan ng “komersyal na halaga” at “sining rin ng pangasiwaan ng MMFF na maaari at teknikal na kahusayan” sa bawat edisyon unang pagkakataon. lamang ipalabas sa mga karaniwang sinehan ng MMFF, nakadagdag din sa pagbagsak sa buong Pilipinas ang mga mapipiling ng kalidad nito ang pagkabalot nito sa Dumating din ang punto na pelikulang Pilipino tuwing ika-25 ng Disyembre kontrobersiya, gaya na lamang ng pag- hanggang ika-7 ng Enero ng susunod na walk out ni Lino Brocka o kaya naman ang sinubukang pinuhin ang mga taon, habang ang mga banyagang palabas sabwatan nina Lolit Solis, Annabelle Rama, pelikulang nakapasok sa “Magic naman ay mapapanood lamang sa 3D at at iba pa upang manipulahin ang mga resulta 8” noong 2016, kung saan IMAX theaters. ng parangal. nasaksihan ang pagsasama-sama Bilang isa sa pinakamatandang film festivals Kahit naisabatas na noong 2009 ang ng mga de-kalibre at diversified sa Timog-Silangang Asya, pinakahihintay rin pagpapababa ng buwis na pabigat sa ng mga taga-subaybay ng MMFF ang Gabi industriya, hindi pa rin ito naging sapat na mga pelikulang may mga ng Parangal na nagbigay-daan sa pagsikat upang wakasan ang mga pelikulang hindi ng ilan sa mga pinakamalalaki at premyadong makitaan ng pag-unlad habang patuloy na paksang isinalaysay gamit ang pangalan sa industriya ng showbiz hanggang lumalayo ang loob ng madla at mas pinipiling dokumentaryo, pinaghalong live- ngayon. mahumaling sa mga palabas na buhat sa action-animation film, isang LGBT South Korea at yaring Kanluranin. flick, at sosyo-politikal na palabas. Ilan sa mga maituturing na Pinoy klasik na binigyang pugay ng MMFF dahil sa angking Sa mga sumunod na taon, nagpasakit Nagkamit man ito ng isa sa rikit ng pagkakahabi ng mga produksyon man ng tiyan sa pagpapatawa ang mga box- pinakamatamlay na box-office nito ay ang “Ganito Kami Noon, Paano Kayo office films nina Vic Sotto at Vice Ganda, turnout sa kasaysayan ng MMFF, Ngayon?” (1976) ni Eddie Romero, “Himala” o kaya naman ay nagpakilig ang mga (1982) ni Ishmael Bernal, “Muro-Ami” (1999) pelikulang romance kasama ang mga iconic ang pelikulang “Die Beautiful” ni Jun ni Marilou Diaz-Abaya, at “Dekada ‘70” lines nito at mga pamagat na nagmula sa (2002) ni Chito S. Roño, pawang mga likhang mga love song, hindi pa rin maikakaila na Robles Lana ay kapansin-pansing sining na sumisiyasat sa mga mahahalagang hindi ito maihihilera sa mga naunang linya isyung panlipunan. ng Sine Pilipino na iginuhit ng MMFF noon. namukod-tangi sa ipinakita nitong iba’t ibang kulay ng pag-ibig, na naging hudyat upang ito’y kilalanin din pati sa international film festivals. Matapos bumalik sa nakasanayang pormula ang MMFF, hindi pa rin naglalaho ang mga rare gem tulad ng “Fan Girl”, isang madilim na paalala na mahika ni Antoinette Jadaone tungkol sa malayong pagkakatulad ng reyalidad at pantasya ng isang tinedyer. Muling pagkislap Marahil ito’y naglagak ng mga pagkakamali sa napakahaba nitong nakaraan, ngunit hindi maitatanggi ang kultural na papel ng MMFF sa pagbibigay libangan sa mga Pilipino tuwing Kapaskuhan. Sa huling banda, ang lahat ng ito’y nagpapatunay lamang na ang kinang ng MMFF ay hindi pa tuluyang magmamaliw. Gayunpaman, sa gitna ng lansakang pagkaumay ng mga manonood sa estado ng Pelikulang Pilipino, tungkulin ng mga film festivals na siguraduhing hindi mawawalan ng panlasa ang kritikal at masining na pag-iisip ng madla, sa pamamagitan ng pagtataguyod ng mga pelikulang kapupulutan ng mga aral na muling magsisilbing liwanag ng kaalaman upang makatakas sa oras ng kadiliman. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 27 DECEMBER 2021 “Annyeonghaseyo! Do you want to visit and experience life in South Korea?” Sa tuwing mapapadaan ang mga nag-aayang poster ng UB International Accreditation, Linkages and Student Affairs Office (IALSA) sa iyong newsfeed, marahil ay isa ka sa mga nahahalina ng kaakibat nitong mga larawang tampok ang mga pamosong sakura tree at mga templong may kahanga-hangang arkitektura na nagmula sa South Korea, Japan, at iba pa. Maaaring nagdalawang-isip ka na ring mag-apply sa inaalok nitong Student Exchange Program, subalit sa kabila ng excitement, hindi rin maiwasan ang pagsulpot ng pag-aalinlangan. Kaya’t upang mabawasan ang iyong worries, narito ang pagbabalik-tanaw ng ilang mga UBian na naglakas-loob sumubok sa once-in-a-lifetime na pagkakataon nang minsang bumisita sa Thailand. PAGSAKAY SA HAMON Sa pamamagitan ng student exchange sangkatutak na requirements para sa ang pinakahihintay na araw—ang unang program, ipinapadala ng unibersidad pagsabak sa programa at igayak ang pagtapak sa Thailand. ang kanilang mga mag-aaral sa mga kanilang mental, pisikal, emosyonal, foreign institution na ka-partner nito para at lalong lalo na ang pinansyal na mga “Despite my personality na may magbigay ng oportunidad na maranasan aspeto. pagkamahiyain, gustong gusto ko ma- at maunawaan ang kultura at kasaysayan experience ang pangingibang bansa kaya ng ibang bansa upang malinang ang Bukod pa rito, inilaaan din nila ito para nag-effort ako mag-aral, maging malakas pandaigdigang pananaw ng isang sanayin ang kanilang sarili sa kaisipang ang loob sa pagsagot sa mga interview, estudyante. malalayo sila sa kanilang mga magulang at pag-alam ng basic info about Thailand,” at iba pang minamahal sa buhay sa loob pagbabahagi ni Claire Danielle Aguda, BS Bago makarating sa exciting part, ng matagal-tagal na panahon, pati na Business Administration Major in Financial ilang buwang paghahanda ang ibinigay rin ang pagbalanse sa nararamdamang Management-III. sa mga applicant upang asikasuhin ang kaba at pananabik habang papalapit Ligaya at mga pagsubok sa daan Bilang tinaguriang “Land of Smiles”, sa kanilang mga kaklaseng Thai, nagpapahinga or kaya nakakatulog pero hindi na rin nakapagtataka na ang pagsasagot ng mga mathematical after some time naman ay nasanay na tunay na nagpa-ibig sa mga exchange problems buhat ng kakaibang teknik na rin,” kwento ni Aguda. student sa kanilang pagbisita sa bayan ginagamit ng mga ito sa pagso-solve ng ng Thailand ay ang pagkakaibigang mga ito, at pakikipagsabayan sa routine Sa higpit ng nalikhang pagsasama, kanilang nabuo kasama ang mga Thai ng Yannarate Pattana Pitayakom School, nagsilbing pinakamatinding hamon para at Pilipinong gurong nakasalamuha nila, ang paaralang kanilang napuntahan. sa mga UBian ang pagdating ng oras na buhat ng kanilang pagiging mapagbigay, kailangan na nilang lumisan sa Thailand magalang, magiliw, at pagturing sa mga “Nu’ng unang araw ng pasok namin para bumalik sa Pilipinas. Sa kanilang UBian na tila pamilya nila ang mga ito. du’n, hindi kami sanay na halos 30 minutes pag-alala, halos isang linggo nilang nakababad sa sikat ng araw dahil sa haba iniyakan ang pagkakahiwalay sa mga Sa kabila nito, hindi rin mawawala sa ng flag ceremony at ‘yung swimming class naging kaibigan, gayong napakasakit kanilang karanasan ang mga pagsubok every week. Kaya nu’ng una, after ng mga para sa kanilang isipin na nagtapos na tulad na lamang ng pakikipagtalastasan sessions na ‘yun ay nasa faculty kami at ang kanilang lakbay-aral. mga inuwing baon Bukod sa pagkakataong maging saksi paggunita ni Dianna Rose Cometa, BS ng kanilang samahan. at kabahagi ng kultura at pamumuhay Civil Engineering-III. Dagdag pa rito, patuloy pa rin ang sa Thailand, masasabing binago ng karanasan nila bilang isang exchange Ayon sa kanila, maituturing ding pinaka- kanilang komunikasyon at pakikipag- student ang buhay ng mga UBian. maipagmamalaking souvenir na kanilang kumustahan sa mga kaibigan nilang Thai naiuwi ay ang pamilyang nabuo sa pagitan at lalo na sa mga Pilipinong guro na nag- “Lahat ng mga lugar na na-visit ng mga kapwa UBian na kalahok sa alaga sa kanila nang sila ay bumisita namin, lahat ng taong nakasalamuha student exchange program. Halos pitong doon, nagsisilbing paalala sa taos- namin, lahat ng magagandang bagay na taon man ang nakalipas, madalas pa rin pusong pagtanggap sa mga UBian na naranasan at natutunan namin, palagi silang nagkikita-kita upang magkaroon ng kanilang damang dama pa rin hanggang s’yang magsisilbing parte ng buhay ko,” bonding time na mas lalong nagpapatibay sa kasalukuyan. ngiting abot-langit ganitong oportunidad dahil magsisilbi araw na activities at living nila kasi ‘pag itong daan upang mapalago ang kanilang natapos na ‘yung time nila du’n, I know for Bilang pasalubong mula sa kanilang personal na pag-unlad bunga ng mga sure mahihirapan din silang mag-adjust paglalakbay, payo nila sa mga karunungang kanilang makakamtan. agad. Lakasan din nila ‘yung loob nila at kapwa UBians na ‘wag sayangin ang maging positive palagi kasi mage-enjoy pagkakataon kung mabibigyan ng “Sulitin nila ‘yung every moment nila naman sila du’n,” pagtatapos ni Cometa. du’n. Gawin nilang precious ‘yung araw- Pasalubong abroad: UBian Exchange studes’ Throwback Edition ni Arielle Dane Adan Larawan mula kay Dianna Corneta STANDING FOR JUSTICE

28 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Halaw sa tunay na buhay Rebyu ukol sa Human Rights Short Film Festival Entries ni Angel Joy Liwag Larawan mula sa Binge, imdb, Sining at Buhay, Hoovies, at Film Freeway Pagkasilang pa lamang natin ay nakalatag na ang mga karapatang-pantaong hinulma sa isang sipi at pinagtitibay sa pamamagitan ng mga gawi. Ngunit kalimitang pumapalya ang pagtangan nito sa ilang ipinanganak na maraming pagkukulang sa anyong pribilehiyo at atensyon. Ngayong Human Rights Week Short Film Festival, tampok ang mga pelikulang hango sa mga hamon at tala ng buhay, na kinabibilangan ng mga istorya mula sa nayon hanggang lansangan, na adhikaing makapag-pantig ng damdamin o bugso ng makabagong pagkilos. ‘Halawod’ ni Anna Katrina Velez Tejero Tapos na ang agos ng ng national government ang pelikula ay itinaas ng IPs payapang pamumumuhay kanilang titulo sa kalupaan, ng Indigenous People at yaong mga walang ang mga panawagan (IPs) na Tumandok, na Certificate of Ancestral naninirahan sa gilid ng Domain na may kaukulang sa lansangan, habang Halawod River sa Calinog, benta na mas maliit pa sa Iloilo, at Panay River sa P50,000 kada ektarya. nagsisimula namang bayan ng Tapaz, Capiz, nang pasukin ng National Bukod pa rito ay bakudan ng kapulisan ang Irrigation Administration hinamon ng gobyerno (NIA) ang kanilang ancestral ang mga hindi sumasang- kanilang mga tahanan– land upang makapagpatayo ayon sa kasunduan gamit ng dalawang mega dams ang “expropriation case” tanda ng pagmamay-ari ng sa lugar, na siya ring na may kapangyarihang popondohan ng mga umagaw ng pribadong estado, kung saan kasabay Koreano at Intsik na lupa kung ito ay gagamitin korporasyon. sa mga proyekto, o kaya ng pagtatapos ng Halawod ay walang pakundangan Sa pamamagitan ng mga silang pinalalagda sa mga ang paglikas ng mga IPs Kasunduang nakasulat sa kasulatan kahit na hindi Ingles–wikang banyaga sa nakapangalan sa kanila ang mula sa kanilang tahanan. Tumandok, ay sapilitang mga ito. kinukuha at binibili ng NIA at Naipakita ng pelikula na Sa huling bahagi ng ang laban ng IPs ay higit pa sa kaalaman ng mga Pilipinong may pribilehiyong makapag- aral, gayunpaman, mas litaw mula sa naratibo ng IPs ang implikasyon ng ilang batas at sistema ng ekonomiya sa bansa—nakapangungutya at nakapanliliit sa mga katutubo. ‘1987: Kumbida’ ni Aireen Remoto Dalawang suliranin ang itinatagong sikreto. saan idiniin ng kanyang ama kinakaharap ni Isagani o Sa pagkakataong iyon na kunsintidor ang kanyang mas kilala bilang ‘Gani’ asawa sa paghahangad na noong nagdiwang siya ng naglabas ng recording si Kin magkaroon ng journalist kanyang despidida—ang at nakipag-usap gamit ang na anak kahit na ito’y isang bagaheng dala-dala niya sign language at habang bakla. sa pag-abot ng kanyang sumisikat ang araw ay pangarap sa Maynila unti-unting nauupos ang Inilugar sa laylayan ng habang pilit niyang ikinukubli mga pag-asa ni Gani na probinsya sa pelikulang ang kanyang kabaklaan sa makapag-aral sa Maynila ‘1987: Kumbida’ ang mga mata ng dekada otsenta. sapagkat kinabukasan rin personalidad gaya ni ng kanyang despidida ay Gani, na isang closeted Imbitado ang kanyang dumating ang resulta ng gay na hangad baybayin kapitbahay na si Joaquin kanyang entrance exam. ang Kamaynilaan upang ‘Kin’, na tila hindi maasam ang kalayaan, at komportable sa ingay kaya Natatapos ang pelikula na gaya ni Kin, isang person naman naisipan niyang tumatakbo si Gani palayo sa with disability na tinanggap dalhin ito sa malayong kanilang tahanan habang na ang kanyang nakahabing kapatagan at doon niya naririnig ng manonood ang kapalaran sa payapang nilahad ang kanyang mga pagsisisihan ng kanyang kapatagan. mga magulang na kung PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 29 DECEMBER 2021 ‘Lingkis’ nina Yvonne Salazar at Sita Valenzuela “Karamihang naririnig ng tanging pagsisiklab ng ilaw maybahay, heneral, artista, mga kabataan ang kwento guro, o anak ng yumaong ng halimaw na lumalamon mula sa sangkatauhan ang pangulo. ng buwan, ang pumapapak makakalaban dito. Bukod sa Martial Law ay sumalamin din dito ang ng tao sa katahimikan ng Nagsimula ito sa isang malagim na implikasyon ng Extra-Judicial Killing gabi.” testimonya kung saan (EJK) sa administrasyong Duterte kaya naman inilarawan ang malagim inilahad sa pelikula na hindi dapat matapos ang pag- Galing sa kuwento ng na kasaysayan ng Martial iingay at pagtatambol ng taumbayan sa lansangan Bakunawa, pinaghalo sa Law. Anim na dekada ang upang tuluyang maupos ang Bakunawa. Lingkis ang elemento ng nakaraan mula nang mabaon animation, mitolohiya, ang daigdig sa kadiliman at dokumentaryo sa subalit naibalik ang liwanag pagsasabuhay ng isang na pinaglaban ng bayan, bansang pinalilibutan ng ngunit hindi tuluyang lumisan isang mitong ahas na ang bakunawa dahil marami tinatawag na Bakunawa, at itong hulma—maaaring ‘Dalaginding na si Isang’ ni Nigel Santos Isang coming-of-age Dagdag pa rito ang sa telebisyon, “Dalaga ka pagtalon mula sa ikatlong na,” habang nakaakmang ang istilo ng pelikulang ito baitang ng hagdan upang gagahasain ang babae sa hindi umabot ng isang linggo pelikula. kung saan itinampok ang ang kanyang menstruation, at pagpapahid ng abo ng Taliwas sa kanyang pagdadalaga ni Isang, anak sigarilyo sa kanyang kili-kili role sa pelikula, nagnilay upang hindi kumapal ang ang kanyang ama sa ng isang aktor na minsang kanyang mga balahibo rito. mga pangambang tumanggap ng role bilang nararamdaman ni Isang rapist kaya naman may Napilitan si Isang kaya naman inihanda na na kumupit ng pera niya ang mga tampon na pagdadalawang-isip siya upang makabili siya ng kailangan, at nilabhan ang ipinagbebentang napkin mga natagusang damit ng na aminin sa kanyang ama na nagkakahalagang kanyang anak. Dama sa P300 ngunit nahuli siya pelikulang ‘Dalaginding na ang kaniyang pagdadalaga ng kanyang ama at doon si Isang’ ang mga pagsubok nagsimula ang kanyang na nakalagak sa bawat bunsod ng ginagampanang takot na maaaring idulot kababaihan sa lipunang ng kanyang pagdadalaga, sila ang nagluwal—mula papel ng kaniyang ama. habang tumatakbo sa isip sa pagdadalaga, banta niya ang mga katagang ng abuso, at nakakubling Matapos dumating ang binigkas ng kanyang ama kahihiyan sa sekswalidad. unang buwanang daloy ni Isang ay sunud-sunod na mga pamahiin at tradisyon ang ipinagawa sa kanya ng mga nakakatanda n’yang kapitbahay mula sa pagpapahid ng dugo sa kanyang mukha upang hindi siya magkaroon ng tigyawat. ‘Here, here’ ni Joanne Cesario Ilang taon matapos gawing ni Koi, at pag-uulit ng mga pumasok sa minahan minahan ang probinsya ng kaganapan kung saan upang hanapin ang kanilang Lobo, Batangas ay umuwi pinasok nila ng kanyang ina padre de pamilya habang si Koi, fresh graduate at call ang minahan sa pagnanais nililinis ng kanyang ina ang center agent upang samahan na mahanap ang kanilang tenga at nagwikang, “Hindi ang naiwan niyang ina sa ama. ko masyadong matanaw, lugar, habang nananatiling parang bumara na talaga”. missing ang kanyang ama Lingid sa kaalaman ng matapos magmina rito. mga manonood na ang Kathang-isip man o Here, Here ay isang depikto hindi, ang bawat kwento “Alam mo naman ang Papa ng pagkabingi at inilarawan at tala ng buhay ng mga mo, matigas ang ulo n’un. ng pelikula ang paglilinis ng Pilipino ay kalahok sa mga Hindi ‘yun tatalban ng bato”, kanyang tenga sa kanilang pelikulang tampok ang muling pagdidiin ng kanyang paglalakbay patungo sa katas ng pagkatao—ang ina tuwing mapapagusapan kailaliman ng minahan, bitbit mga tinatawid na bundok ang pagkawala ng padre de ang flashlight at isang stick ng suliranin, ikinukubling pamilya. Habang dumadaloy na pang-gabay. kahinaan dulot ng kasarian, ang istorya ay nailalahad at mga pangarap na unti- ang analohiya ng pagkabingi Muling naulit ang mga unting lumilisan. linya noong sila’y unang STANDING FOR JUSTICE

30 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 MCaCsinPing,nba daokluimken-taoryop, peelrikuala,sitaytaompnok ni Faith Valen Villanueva Larawan mula sa Adobo Magazine Sa loob ng mahigit dalawang taong gabi sa Tanghalang Nicanor Abelardo ng mga sinehan at teatro para sa pagsilid sa likod ng kurtina ng tanghalan, o kilala ring Tanghalang Pambansa. pangkalusugang kaligtasan. inaantabayanan na ng mga Pilipino ang Patungkol ito sa pagpupunyagi ng nagbabadyang muling pagbubukas ng beteranong mamamahayag na si Maria Samantala, bagamat papayagan na Cultural Center of the Philippines (CCP) Ressa bilang unang Pilipinong nagkamit magbukas ang pasilidad, may patakaran upang maibida ang mahusay na pagganap ng Nobel Prize. pa ring kinakailangang sundin bago at likhang sining ng mga batikan sa makapasok sa lugar ng tanghalan. larangan ng sine at dokumentaryo, simula Bukod rito, ilan pa sa nakatakdang Alinsunod sa panukala, tanging mga Nobyembre 5. screenings ng mga pelikula ang “Team fully vaccinated pa lamang ang maaaring Filipinas” tungkol kay Olympic weightlifter pumasok habang hindi pa pahihintulutan “Sa muling pagbubukas ng CCP ay gold medalist Hidilyn Diaz sa Nobyembre ang mga edad 65 at menor de edad na ang muling simula ng pagbangon ng 26, at ang “On the Job: The Missing 8” ni makapasok rito. sining, ng mga pelikula, at entablado, Direk Erik Matti, kung saan tampok ang mas mabibigyang buhay kaming maliliit award-winning actor na si John Arcilla, “Dahil sa pandemya, natigil ang paggawa na grupo/organization na dadating na gaganap bilang isang corrupt na at nagsara ang iba’t ibang produksyon din ang araw na bawat entablado ay mamamahayag na ipalalabas ngayong na dapat sanang makapagbibigay-aral muli ding magbubukas matapos ang Disyembre 9. sa bawat Pilipino, kaya tingin ko ay ito pakikipaglaban sa pandemiya,” pahayag ang magandang panahon upang ibalik ni Aron Alinsunurin, UB Tanghalang “Magandang panimula ito sa muling sa big screen at mga entablado ang Dal’wa Singko President. pagbangon ng pelikulang Pilipino upang gawang Pilipino upang patuloy at muling makilala muli ang mga dekalidad na maipakilala ang mga ito sa loob o labas Kaugnay ng pagbubukas ng complex, palabas na meron tayo at makilala ang man ng ating bansa.” wika ni Alinsunurin. magkakaroon ng serye ng special mga tao sa likod ng mga magagadang screenings ng documentary films sa produksyon sa Pilipinas,” dagdag ni pinilakang tabing na kabilang sa tema at Alinsunurin. paksa ng programa na “WAGI! Celebration of Filipino Excellence.” Hindi maikakaila na kabilang rin sa mga apektado sa banta ng umiiral na Isa sa pasisinayaang libreng screening pandemiya ang industriya ng paglikha ng ang pelikulang “A Thousand Cuts” ni Direk mga pelikula bunsod ng pansamantalang Ramona Diaz sa Nobyembre 5, alas-7 ng pagpapatupad ng panukalang pagsasara Babala! (na p’wede rin banta): Mga UBians na tumawid sa parade of red flags ni Jane Therese Banaag Dibuho ni Eric Pondevida Mula sa balat ng fried chicken slander ni Popoy sa One More Chance, mga suntok sa pader tendencies ni Dao Ming Su sa Meteor Garden, hanggang sa suicidal blackmailing ni Kenji sa She’s Dating the Gangster, matagal rin tayong pinahumaling ng takilya at telebisyon sa red flags na nagtatago sa likod ng mga matitipuno at mayuyuming mga artistang gumaganap dito. Ngunit kahit ito ang kulay na sumisimbolo sa pag-ibig, hindi dapat niro-romanticize ang red flags. Sa labas ng lente ng mga kamera, marami na ang naging biktima at nabulag sa tingkad ng mga babalang ito. Mayroon rin namang mga nabihag ngunit piniling makailag, ilan na nga rito ang mga UBians na pinunit na ang mga pulang watawat na minsan nilang ibinandera. Mag-ingat sa paputok, nakakarupok! Dagat ng mga ‘dapat’ Bugbog na bibig “I deem love bombing as a red flag. “Pagiging demanding. “It is a red flag kasi verbal It somehow affects my individuality abuse, kahit pa sabihin na ‘di thru knowing kung ano ba talaga Kailangan ‘pag ginagawa niya ka naman sinaktan physically, is ang essence ng love— ‘yung hindi still an abuse. Imagine, nag-story minamadali at sapilitan. Great sa ‘yo, gawin mo rin. Kung ako ng bikini pic ko sa beach factor ‘yung kilig na nakukuha nila just because it felt good for me, para maging bulag sila to that red anong binibigay niya, dapat ta’s makikita mo replies—puro flag. Minsan, sa kagustuhan nating equal or higitan. Red flag ito, mura and slut shaming. I think magmahal at mahalin, nakakalimutan kaya nao-overlook kasi every natin na ang love ay hindi lang puro sapagkat para sa ‘kin, hindi time na nasasaktan tayo and it’s kilig. It must entail commitment and dapat ganito ang partner. ‘Pag too much, nananalo sa isip natin maturity at all costs.” ‘yung idea na magbabago pa.” papasok sa isang relasyon, -Janlloyd Esmillo, dapat iniiwasan mag-demand -Renee Alysson Datinguinoo, BS Civil Engineering-III BS Education-II ng kahit ano, kung ano ang kaya ibigay ng kanyang kapareha ay sapat na.” -Allen Emerson Lunar, BS Computer Engineering-IV PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 31 DECEMBER 2021 Liwanag sa Dilim sakuna. Sa muli nitong pagliwanag, nagpahanga Kulay ng Kapaskuhan sa bahaging Timog Katagalugan sa mga turista ang pagsambulat ng nina Carlos Kim Raphael Perez at Arielle Dane Adan Larawan mula sa GO Batangas Facebook Page samu’t saring matitingkad na kulay mula sa umaandap-andap na tunnel of lights, Upang magbigay kasiyahan sa mga Batangueño sa gitna ng umiiral na pandemya, mga punong napapalamutian ng mga iba’t ibang diskarte ang pinakitang gilas ng bawat munisipalidad sa lalawigan ng mini hula-hoop, mga tila jellyfish na Batangas sa pagbubukas ng kanya-kanyang Christmas tourist attractions, ilang linggo nagbabalat-kayo habang nakalutang sa bago mag-Pasko taong 2021. hangin, higanteng Christmas tree, at ang pagpapailaw sa marilag na istruktura ng Simbolo ng pagbangon Basilica of St. Martin de Tours. Makalipas ang halos dalawang taon ng bulkan, sinindihan na at binuksan Sadyang hindi rin mawawala sa nang biglang maantala ang pagkutitap sa publiko ang Taal Lights kung saan pagbisita sa pailaw ng Taal, ang mga ng isa sa pinakakinasasabikang lokal binigyang buhay rin ang ilan sa mga kilalang delicacies na matitikman sa mga na pook-pasyalan dulot ng pag-alburoto palamuting naisalba mula sa nasabing hile-hilerang food stalls sa night market at mga tiangge, kung saan makabibili ng Close the door sa diktador mga damit, sapatos, bag, at iba pang mga produktong swak na pang-regalo ngayong “One of the red flags in a relationship is Pasko. being manipulative. Madalas pa ipa-feel doon sa partner na may problema talaga “Nakakamangha ang mga pailaw sa ‘yung isa kahit ang totoo, he/she just Taal, lalo na noong dagsaan pa ang wants to control the relationship only with mga tao dito at siksikan pa dahil sumikat his/her hands kasi it would made them nga ito noon. Sana sa panahon ngayon look superior and strong. Karamihan kasi ay makamit na ang pagbangon ng sa mga tao sa isang relasyon, panakot ekonomiya ng Bayan ng Taal,” paglalahad lagi, hiwalayan agad.” ni Xyle Franchesca Arellano, Bachelor of Secondary Education in English - II. -Aenea San Juan, AB Communication-IV Samantala, hindi rin nagpahuli ang kabisera ng probinsya sa pasiklaban Halo-halo para sa hindi sinalo kung saan dinayo at nahalina ang mga namamasyal sa Plaza Mabini sa mga “Mixed signals. ‘Yong ang affectionate adorno nitong naglalakihang mga parol, pero hindi pala talaga s’ya handang giant Christmas tree, fairy lights, at Belen; pumasok sa relationship. Emotionally habang ang Capitolio naman ay sumabay damaging dahil hindi mo alam kung totoo rin sa simoy ng Pasko na pinasigla ng ba ‘yung ipinapakita or ipinaparamdam mga makukulay na dekorasyon. sa ‘yo. Nung naranasan ko ‘to sa past kalandian ko, hindi ko alam kung Kakaibang twist anong gagawin kasi first time nangyari. Eventually, nawala na rin. Sinabi n’yang Sa kabilang banda, kakaibang twist ‘di daw s’ya handa para pumasok sa naman ang kinagiliwan sa bayan ng isang relasyon.” Agoncillo na bukod sa nakasanayang pailaw, maaari na ring maranasan ng mga -Lance Davee Estillore, turista ang makasakay sa mga kalesa BS Legal Management-III sa halagang P60 kada tao–makalumang transportasyon na muling binubuhay sa modernong panahon. “Isang napakaganda at kapaki- pakinabang na inisyatiba ito para ipadama sa mga taga-Agoncillo at karatig-bayan ang diwa ng kapaskuhan. Ako’y naniniwala na naging epektibo itong paraan para maipakilala at ipagmalaki ang kalesa at ang ating pagka-Pilipino pagdating sa pagdiriwang ng pasko—masaya at matatag na Pasko,” pagsasaad naman ni Carl Matthew De Ramos, AB Political Science - II. Sa kabila ng adhikaing magbigay- saya at panibagong pag-asa, hindi pa rin nawawala ang banta ng pandemya kaya’t kaugnay nito ay mahigpit pa rin na ipinatupad ang mga health protocols sa mga nasabing lugar upang mapanatili ang kaligtasan habang patuloy na isinusulong ang pagsuporta sa panunumbalik ng mga atraksyon sa probinsiya. STANDING FOR JUSTICE

32 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Pilipinang photojournalist, nagpakitang gilas sa Nobel Peace Prize Exhibition ‘21 ni Trisha Joy Abdon Larawan mula sa South China Morning Post Layong tutukan at tuligsain ang patuloy photographer sa exhibit ang kanyang ni Morales ang kanyang suporta sa bansa na paglaganap ng disinpormasyon, dokumentasyong naglalantad sa lalung-lalo na sa mardyinalisadong sektor napili ang Pilipinang photojournalist na si makabuluhang epekto ng social media gamit ang kanyang talento sa pagkuha Hannah Reyes Morales, upang iorganisa sa araw-araw na pamumuhay ng mga ng litrato, kasama na rito ang pagsiwalat ang isang Photography Exhibition para sa Pilipino, at pagtalakay sa mga gulo at niya sa madugong ‘War on Drugs’ ni mga Nobel Peace Prize Winners, gaya fake news na naka-ugat online. Pangulong Rodrigo Duterte. nina Rappler Chief Executive officer, Maria Ressa, at Russian journalist, Dmitry Bagama’t walang humpay Muratov, Dec. 11. ang paglobo ng mga tumitinding hamon at isyu sa Ginanap ang exhibition sa Oslo, Norway, lipunan, ipinakita ng exhibit kung saan binigyang-liwanag ni Morales, ang kapangyarihan ng larawang kasama ang Rusong photojournalist na si pampahayagan sa pamamagitan Nanna Heitmann, ang mga adbokasiya ng paglalahad ng makatotohanan at nina Ressa at Muratov dahil sa kanilang makabuluhang mensahe na maaaring hindi matinag na pagtataguyod sa press magsilbing armas ng mga Pilipino laban freedom sa kanya-kanyang mga bansa. sa panahon ng panlilinlang. Itinampok rin ng 31-taong gulang na Sa kasalukuyan, patuloy na pinaglalaban Fierce, No Fears: Bea Gomez, sumabak sa Miss U ‘21 ni Nixon De Villa Larawan mula sa Instagram ni Beatrice Luigi Gomez Dalawang watawat ang itinaas ni Miss Universe Philippines Beatrice Luigi Gomez sa Eilat, Israel: isa para sa bansa at ikalawa bilang kauna-unahang miyembro ng LGBTQIA+ community na kinatawan ng nasyon sa prestihiyosong Miss Universe Pageant, kung saan nagtapos siya bilang top five finalist, Disyembre 13. Nakamit ng 26-taong gulang na Cebuana at tunggalian sa batas. five kasama sina Miss India, Miss South ang titulong Miss Universe Philippines sa Bukod dito, si Gomez ay isang Africa, Miss Paraguay, at Miss Colombia. g i n a n a p na pambansang koronasyon, Philippine Navy Marine Reservist at “Masasabi ko na si Bea ay hindi lamang Setyembre 30, kung kasalukuyang nakadestino sa Naval nag-iwan ng karangalan sa ating bansa, Reserve Center – Eastern Visayas, kung kundi nag-iwan siya ng mensahe na hindi saan nabihag niya saan siya ay handang tumugon sa bansa ang pagiging bisexual at ang pagkakaroon kung mangyaring mangailangan man ng ng tattoo ang magdidikta kung sino at ano ang mga hurado armadong pakikibaka ang bansa. ka. Ang tattoo ay isa lamang palamuti at hindi nito maaaring ilarawan ang at madla gamit Matapos mapili bilang representatibo ng katauhan ng isang tao. Ang pagiging Pilipinas sa internasyonal na patimpalak, bisexual at parte ng LGBT community ang kaniyang hindi nakaligtas ang kandidata sa ay hindi kailanman magiging kahinaan o signature mga negatibong komento mula sa hadlang para gumawa ng mga kakaiba walk, matalas konserbatibong komunidad ng Pilipinas at kahanga-hangang bagay,” pahayag ni dahil sa pagiging openly bisexual nito, pati Justine Jozhua Conge, isang pageant na tingin, at na rin dahil sa kaniyang tattoo sa kanang enthusiast. balikat na taliwas raw sa kaanyuan ng pagbibigay-diin tipikal na dalagang Pilipina. Hindi man nasungkit ang inaasam na titulo, wagi pa rin si Bea Gomez sa sa kaniyang Sa isang panayam sa Preview Ph mga kababayang ipinagmamalaki ang magazine, mariing sinabi ni Bea na husay, tapang, at pagpapakatotoo sa adbokasiya nararapat maging bukas ang mga tao sarili na ipinakita nito sa internasyonal sa pagsali ng LGBTQIA+ community na entablado, bitbit hindi lamang ang para sa members tulad niya sa beauty pageants watawat ng Pilipinas, kundi pati na rin sapagkat sila ay hindi banta, bagkus ang makulay na simbolo ng LGBTQIA+ kabataang ay kagaya rin lamang ng iba na may community. pinaninidigan at pinanghahawakang sangkot sa prinsipyo sa adbokasiya. Masaya ring binanggit ng beauty queen sa parehong panayam na unti-unti nang karahasang Mula sa agaw-pansing national costume tinatanggap ng lipunan ang mas malawak na hango sa Bakunawa sa preliminary na konsepto ng women empowerment, at pandigma competition hanggang sa gintong one- patuloy na nagbabago ang mundo tungo shoulder cut evening gown sa finals night, sa mas positibong posisyon para sa tuluy-tuloy ang pasabog na rampa ng 5’7 kababaihan. na Pinay hanggang sa marating ang top PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE LATHALAIN 33 DECEMBER 2021 University Attendance check! Mga bagong bituin sa star section ng ni Katherine Nicole Lontok at Jane Therese Banaag Larawan mula sa Twitter at Instagram Naging saksi ang halos dalawang taon na pandemya sa ating clown behavior kung saan tahasan ang naging pangungutya sa mga gumagamit ng short form video platform application na TikTok. Hindi maikakaila na ang social mediaverse na binansagang jeje ang mga OG TikTokers na umiindak sa kantang “Tala” ay sila ngayong walang pagod na kumekembot sa tuwing naririnig ang kantang “Title” ni Meghan Trainor. Naging tulay rin ang TikTok upang ipakilala tayo sa mga content creators na tinahak ang daan malayo sa trending na mga sayaw at nakakapanlinlang na mga prank. Sa kalawakan ng ating mga for you page (FYP), lumitaw ang kinang ng rising social media stars na sina Esnyr, Sassa Gurl, at Miss Chikana. CAMPUS BESHIE NG LAHAT Mula sa honorable mention ng guro sa si Andrei at palaging excused na SSG boys at the back, panggo-ghost ng kapwa member na si Nicole sa mga sumikat mo cleaners tuwing dismissal, hanggang na karakter sa skits ni Esnyr na naging sa walang kamatayang aluminum foil daan upang maabot niya ang tugatog ng paper na props tuwing may paligsahan, kasikatan sa anyo ng apat na milyong ibinalik tayo ng 20 taong gulang na si TikTok followers at isang showbiz break Esnyr Ranollo sa apat na sulok ng silid- kung saan bumida siya sa “Love is Color aralang ating nilisan buhat ng pandemya. Blind” kasama sina Belle Mariano at Donny Pangilinan. Ilan lamang ang panyo enthusiast na MHIEMA NA HINDI MEMA Hindi malayo sa classroom skits ni Esnyr ang angas mo sa makapal na cheek tint ng representasyon ng mga bakla sa ang kabogerang pagganap ng isa pang ng MHiEma ng lahat. industriya ng pagmo-modelo. Dahil sa TikTok star na si Sassa Gurl sa jeje gurls tamang behavior na ito, tinanghal siya mong mga kaklase o Marites mong mga Bukod sa sayang dala ng 25 anyos ng White Castle bilang kauna-unahang kapitbahay. ‘Wag mong babanggain ang na TikTok influencer, kilala rin si Sassa transgender woman na bumida bilang nak-shie niya dahil siguradong tanggal sa pagiging bokal sa mga usaping kanilang calendar girl. panlipunan, kabilang na ang kawalan GLAMOROSANG CHUPAPI MAGNET Samantala, isa naman ang “kapag binabanggit pagkatapos i-reveal ang bilang confidence booster sa kapwa niya walang contour, mukha kang lumpia,” sa kanyang final makeup look. Pilipina. Ika nga niya sa nag-viral na TikTok napakaraming payo ukol sa paggamit video niya na ngayon ay mayroon nang ng makeup na ibinahagi ng isa pang up Bagama’t napupuno na ng makeup 28.9 million views, lagi natin tatandaan and rising TikTok influencer na si Paula content ang FYP nating lahat, na hindi tayo ‘yong ulam kasi tayo ang Pelaez o mas tanyag sa kanyang tagline namumukod-tangi si Pelaez hindi lamang dessert. na “Pak chikana!” na kaaliw-aliw niyang sa eksaherada niyang pagtu-tutorial, kundi dahil rin sa paggamit sa kolorete MARKED SAFE KAY ARSHIELIFE Walang binatbat ang “Ingat! Para safe, Mistulang beauty queen sa isang Paracetamol” na linya ng aktor at endorser question and answer portion ang atake na si John Lloyd Cruz sa “ingat” na may ni Arshie sa kanyang content kung saan kasama pang flying kiss ng isa pang sikat sa loob ng isang minuto, komprehensibo na TikTok-slash-licensed pharmacist na at malumanay niyang sinasagot ang mga si Arshie Larga o mas kilala sa kanyang tanong ng humigit kumulang 2 milyon username na @ArshieLife. Paano mo nga niyang followers ukol sa iba-t ibang uri at ba naman hindi ipagkakatiwala ang iyong gamit ng gamot. Gayundin, itinitama rin reseta sa isang Bachelor at Doctoral niya ang mga maling kuru-kuro sa pag- degree holder? inom at pagbili ng mga gamot sa botika. SANA ALL, NO MORE Sa pagkakalunsad ng umaarangkadang mga karera sa industriya ng showbiz nila Esnyr, Sassa, Paula, at Arshie, hindi na lamang mga material gorls o conyo boys ang nararapat maging bida. Pinaranas ng mga Tiktok stars na ito sa atin ang maging main characters sa mga kuwentong habi sa pangkaraniwang mga gawi na binibigyang kulay ng application na nilalait-lait lang natin noon. STANDING FOR JUSTICE

34 LATHALAIN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 CATHOLIC COMMAND-MOMENTS: Lipi ng testimonya ng mga banal at nagbabanal-banalan ni Alyssa An Dibuho ni Israel Martin de Chavez Ang pahina ng buhay ay maraming nakatagong istorya, minsan kailangan lang nating buksan ang kanilang karanasan upang matuklasan ang nilalaman ng mga naging buhay sa loob ng banal na mga silid. Kung kaya’t atin muling silipin ang mga karanasang naitala at rebelasyon sa bibliya mula sa dating katolikong mag-aaral sa banal na kalawakan ng silid. Banal na bulsa “Sa Catholic school matututo ka talaga maging mapagbigay. Hindi p’wedeng hindi ma-assign section n’yo for offering tapos ang instructions ay kung ano lang kaya ibigay. The next day makikita mo na pare-parehong noodles or canned goods lang dala n’yo. Tuturuan ka din nila maging competitive sa yearly mission envelope. Kung sino pinakamalaking nailagay ay tatawaging ‘Missionary of the Year’. S’yempre ‘di ako natawag na gan’un kasi tamang bente lang kaya kong ibigay, at least ‘di barya.” -Pauline Debbie Medina, BS Psychology IV Forgive me, sister, for I have sinned “Lunch time namin noon pero late na ako lumabas ng room kasi may tinapos pa akong project. Pagdating sa canteen gusto ko lang naman kumain ng lunch at enjoy-yin ‘yung chicken na ulam ko pero biglang nag-bell at kailangan tumayo at magdasal ng Angelus. At dahil ‘di ko na inalam ang Angelus, minata na ako ng isang Madre, galit na siya actually. After the Angelus, lumapit siya sa akin at pinagdasal ako ng Angelus mag-isa, three times.” -Jessanie Mansueto, BS Psychology - IV Kawal ng mga bawal “One time, napag-walis ako ng gym kasi na-late ako sa flag ceremony. Tapos bawal ka rin mag-lunch sa labas ng school kaya need mo magbaon ng pack lunch or sa canteen na lang kakain. Bawal ang gadgets kasi biglang may inspection and kapag nahuli ka, kailangan kasama ang parents ‘pag kinuha. Mahigpit man ang batas nila, pero the high school days was one of the best times.” -Jessa Mae Sulit, BS Respiratory Therapy-III Outfit check! “Of course, hindi mawawala ang rules sa isang school lalo na sa catholic schools. Like the dress code, kailangan hindi maikli ‘yung suot mo at bawal din ang may kulay ang buhok. But, maganda rin na masanay on time kasi magagamit mo rin naman sa college kapag nasanay ka sa gano’n na pag- uugali.” -Kyla Christine Nevado, BS Occupational Therapy-IV Gutom na Disipulo “Solid talaga ang experience ko noong high school. At gaya ng mga normal na student ay s’yempre may pasaway moment din ako. Nagdala ako ng phone tapos tinago ko sa may kisame, sa divan at sa basurahan na muntik na madala ng maintenance sa tapunan ng basura. At noong minsan na pinagbantay ako ng gate para magsaway ng student na gusto lumabas ay ako ang lumabas para kumain ng lunch.” -Marvin P. Toreja, BS Management Accounting - IV PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE PANITIKAN 35 DECEMBER 2021 Mahalaga ang kapayapaan para sa mga mortal at ibang nilalang na naninirahan sa lupa at matagal nang nailimbag sa batas ang kasunduan sa pagitan ng tao at mga engkanto. Kaya’t sino man lumabag sa batas na ito ay hahatulan ng kamatayan.  Balete wan (Ang unang puno) Lumilipas na ang gabi ngunit hindi pa rin dumadating si tulisang nangangahas na sakupin ang mga tao. Isa  siya sa mga Badang, ang aswang na may dalawang pangil. Hindi man siya bantay ng balete sa mga oras na iyon at nagtataka si Inang tiktik kagandahan ay malakas naman ang kaniyang dating at isa siya kung bakit ni anino niya’y hindi sumipot.  Kaya’t sa gabing iyon mga pinaka-matalinong engkanto ng Balete Wan—lugar ng mga ay napupuno ng pangamba ang lahat na baka ang dalagang maiitim, iba ang kulay at hindi pasok kuno sa kagandahan. Hindi aswang ay maghasik ng kadiliman.  siya perpekto dahil laman pa rin siya ng balita na isa siyang Balete tu (Ang pangalawang puno) Ngunit sa kabilang banda kung saan naninirahan ang mga tagapagmana ay ang pagsisimula ng kanilang pagiging pinuno. pinagpalang nilalang na puno ng kagandahan, naroon si Samantala, ang tanging nagbibigay ng kapayapaan upang Athena, ang puting diwatang sing-bango ng sampaguita ang awra. Hindi malabong walang magkagusto sa postura ng isang hindi magtagpo ang dalawang sinumpaang puno ay ang bahay dalagang flawless—mga nilalang na malayo sa itsura ng Balete ni Tulips— ang matandang immortal na kagalit ni Kamatayan. Wan. Siya ang napupusuang tagapagmana ng puno na siyang Siya ang kumakatawan sa kasunduan o sa madaling salita, siya magtatanggol dito. Sa ika-bente dos na kaarawan ng mga si kasunduang nagkatawang tao. At sa kanyang kamatayan ay ang hangganan ng kapayapaan.  sa lupa Noong gabi na nawala ang aswang na si Badang ay ibang anyo at magdulot ng rebulosyon laban sa atin. Kung nakadaupang palad niya si Athena sa bahay ni Tulips kung saan sila ay nagkaroon ng taunang party– taon-taong magkalayo ang anuman ang inyong nararamdaman para sa isa’t-isa ay hindi kanilang pagitan. Walang sawang uminom ng ipinagbabawal na gin ang mga dalaga at nakalimutan nilang oras na pala upang niyo maaaring panindigan. Kailanman ay hinding-hindi maaari magbantay ng balete. Ngunit sa mga oras na nakalimang baso na si Badang ay tila ba napatitig ito kay Athena.    magsama ang puti sa itim. “Napupuno ang paligid ng halimuyak ng iyong bulaklak, Athena, Noong gabing iyon ay naghiwalay ang dalawang dalaga at gusto kitang lapitan. Bakit ganito ang aking nararamdaman?” bulong ni Badang sa sarili.  nalimutan ni Badang na ika-dalawampu’t dalawang kaarawan At sa pagbagal ng paligid ay unti-unting lumalapit si Athena niya– ang katapusang taon ng pababantay sa Baleteng sa balisang si Badang. Doon ay hinawakan nito ang kaniyang kamay at hinila siya sa isang tabi. Nangangatog ang mga tuhod nababalot ng itim at puting enerhiyang nagbibigay ng kakaibang ni Badang habang tumatakbo sila papunta sa isang madilim na katauhan sa mga mortal na hindi nila p’wedeng mahawakan o sulok sa ilalim ng puno ng Narra.  maamoy. Bumuka ang malaking pakpak ng dalagitang aswang sa kaba at doon siya ay hinila papalapit ni Athena. Sa kabilang banda, ang pinagsanib na usok ni Athena at “Alam ko Badang, naamoy ko! Dahil ganoon din ang Badang ay nalanghap ng isang dalagita sa lupain ng mga tao nararamdaman ko. Kahit hindi bigkasin ng iyong mga labi, may nais kang iparating,” bulong ni Athena kay Badang habang na isang daang kilometro ang layo. Ang morenang dalaga  ay magkalapit ang kanilang katawan. walang kaibigan, at parang ulan sa tag-araw ang kanyang mga Itinulak agad ito ng aswang at nag-iwan ng mga salita kay Athena, “Kung ano ang iyong iginanda ay siyang idinumi ng binitawang salita,  madalang ngunit bumubuhos. Ganoon pa man iyong nais iparating! Babae ka! Babae ako! Paano?”  ay mukhang makakatulong ang usok na kanyang nalanghap Sa umiinit na tensyon sa pagitan ng dalawa ay napansin ni Tulips ang puti at itim na usok na inilalabas ng dalawa habang upang magkaroon ng lakas ng loob na sabihin ang kanyang nais naguusap.  iparating sa kababatang si Pern.  Doon siya ay pumagitna muli. “Mag-ingat kayo, ang mga usok na inyong pinalaganap ay maaaring malanghap ng Pagpatak ng alas-onse ng umaga matapos maamoy ang sangkatauhan. Kapag nalanghap nila ito ay maari silang mag- potion, may kumatok sa kanyang pintuan. Agad siyang nag-ayos ng damit at mukha sa pagaakalang darating na ang kababata. Ngunit, pagbukas ng pintuan ang matandang si Tulips ay may dalang bulaklak na ipapamoy sa dalaga upang pigilan ang kaniyang binabalak habang walang malay na nasundan pala siya ng aswang na si Badang….. KALAHATING GABI ni Alyssa An Dibuho ni Angelo Mendenilla STANDING FOR JUSTICE

36 PANITIKAN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Sa isang lilim na sulok ng simbahan, may nakatindig na isang mapanglaw na kahon. Mga bulong na nakabibingi at nakatutulig ang tumatagos sa maliliit na butas ng nakatayong tabla. Tinutukso ng mga anino ang andap ng bugtong na kandilang unti-unting lumalambot at natutunaw. H’wag sanang mapundi ang liwanag ng kanyang sindi. “Basbasan mo po ako, Padre, sapagkat ako ay nagkasala.” Kuha at sulat ni Nicole Beatriz Rosales Maguad Pangarap kong sumuko ni Faith Valen Villanueva ni Carlos Kim Raphael Perez Dibuho ni Eric Pondevida Dibuho ni Eric Pondevida Matapos ang isang buong araw na pag-upo Kadalasan wala namang tunog ang alingawngaw sa isang munting espasyo, o iilan lamang ang sadyang nakakarinig mga makukulay na librong sa batingaw ng batuta napapalamutian ng alikabok at mga sugat mula sa mga alaalang sinariwa, ang pumukaw sa mga matang na nag-ugat sa inggit at poot gustong lumuha ng dugo. na ‘di kalimot-limot. Napagtanto ng aking isipan “Ipinako sa krus, namatay, inilibing, na sa bawat paglipat nanaog sa kinaroonan ng mga yumao...” ng aking pawisang mga kamay Kahit ilang ulit na sambitin sa pahinang naglalaman ng milyong teksto ang bulong na daing, na walang kabuhay-buhay, hindi nila mahuhuli at magugunita ang katotohanan sa likod ng disente mong ngiti at hikbi. ubos na ang nagliliyab na pananabik Hindi nahinuha ng ilaw at haligi ng tahanan, na dating ‘sing taas ng bughaw na langit. na ang humahangos at uhaw na damong naligaw, ang pupulon at kikitil sa mga itinanim na binhi Pagkunot ng noo, sa kanilang sariling bakuran. pagselyado ng bibig ang natitirang kasangga sa buhay na isang dating paraisong kinakain ng apoy. Subalit kupas na ang mga laman sa pahina kasabay ng pagkapundi ng aking pag-alab. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE PANITIKAN 37 DECEMBER 2021 Puno ng libo-libong ideya at laksa laksang problema ang isipan mo, Gaano na nga ba kalayo ang nalakbay mo? Tiningnan at dahil sa ilang tasang kapeng dumadaloy sa mga ugat mo, ipinasya mo ang lumang relo sa kamay mo at nakitang nasa beinte mo munang maglakad lakad—kahit wala ka namang ideya kung saan minuto ka na palang naglalakad lakad. Sa dami mong ka papunta. iniisip, ‘di mo napansing wala na ang mga alitaptap at sa halip, nasisilaw ka na sa liwanag na mula sa mga poste sa Gusto mo lang lumayo, dahil sa totoo lang, pagod na pagod ka na sementadong daan na nilalakaran mo. at pakiramdam mo, may lubid na unti unting nag-iigting sa leeg mo habang tumatagal ang pananatili mo sa kwarto. Medyo napagod ka sa paglalakad lakad mo, at umupo sa gilid ng karsada, sa ilalim ng isa sa mga posteng Agad sumalubong ang malamig na hangin sa paglabas mo sa pintuan nagbibigay liwanag sa daan. Solo mo ang daan. Wala ng inyong bahay. Nakaramdam ka ng inggit sapagkat hindi tulad ang nakabibinging tunog ng mga sasakyan na lagi mong ng hangin, hindi ka kailanman nakaramdam ng tunay na kalayaan. naririnig kapag umaga. Muli mong naramdaman ang Kumawala sa hapis mong dibdib ang isang buntong hininga habang haplos ng malamig na hangin. Napakapayapa ng paligid unti-unting nilalakbay ang distansya palayo sa sariling tahanan. at hinayaan mong yakapin ka ng katahimikan. Sa gabing ito, saksi ang buwan sa mabigat at tila walang direksyon Sana ganito kapayapa ang araw araw, hiling mo sa mong pagtahak sa kung saan ka man dalhin ng mga paa mo. Nahagip kawalan. ng mga mata mo ang liwanag na gawa ng mga nagliliparang alitaptap sa may kasukalang parangan. Napangiti ka habang inaalala kung Habang nakatitig ka sa bakanteng kalsada, hinayaan paano niyo dati hulihin at ikulong sa mga garapon ang mga walang mong kainin ng kapayapaan ang iyong isipan. Wala ka muwang na insekto. munang pakealam sa mga tambak na gawain mo, sa mga responsibilidad na iniwan mo, sa mga problemang Hindi mo maiwasang maalala ang sarili mong kalagayan sa alaala ng bumabagabag sa iyo, at sa mga katanungang pumupuno mga ikinulong na alitaptap niyo dati. Kinarma ka ata, naisip mo, dahil sa buhay mo. Sa ngayon, sarado muna ang isipan mo sa sa ngayon, ikaw naman ang bilanggo at nakakulong sa tila walang ingay ng mundo. hangganang hawla. Nang tumayo ka mula sa tantya mo ay isang oras na pag- Sa kasalukuyan kase, pakiramdam mo sakal na sakal ka na sa upo, magaan ang loob mo. Kahit papaano, nabawasan mundo. Wala na atang nangyaring maganda sa buhay mo nang mga ang bigat na dulot ng mga isipin mo. Nagsimula kang nagdaang buwan. Nawawalan ka na ng gana sa mga bagay bagay. maglakad pabalik sa tahanang iniwan mo, pabalik sa mga Kaunti na lang, bibigay ka na talaga. Ito ba ang buhay na pinangarap iniwan mong bagahe. mo noong bata ka? Naitanong mo sa iyong sarili. Napangiti ka na lang at napailing. Nababaliw ka na ata, naisaisip mo. Sa pagpasok mo sa iyong kwarto, nagpasalamat ka dahil hindi nagising ang mga kasama mo sa bahay. Pero kung tutuusin, sanay na naman sila sa madalas mong pag-alis ng alangang oras. Pagbukas mo ng kwarto, tumambad sa iyo ang mga ‘di pa tapos na mga gawain, kaya mo pa namang magpuyat o hindi na matulog matapos lang ang mga ito, kahit ‘di pa pasahan, pero sa ngayon, nilampasan mo muna sila at dumiretso sa kama. Sino nga ba o ano ang tinatakasan mo sa ngayon, muli mong tanong sa sarili mo? O baka naman gusto mo lang magpahinga kahit ilang minuto. Ayaw mo lang sigurong mabaliw habang mag-isang nag-iisip ng mga bagay bagay na ‘di mo naman na mababago at mga pangyayaring wala ka namang kontrol. Saglit na napukaw ang paningin mo ng repleksyon mula sa kaharap na salamin ng higaan mo, at napagtanto mong, oo nga pala, ikaw ang salarin. Ikaw ang pumili ng mga desisyon na naghatid sa iyo sa kasalukuyang sitwasyon mo. Noon pa man, pilit mo nang tinatakasan ang sarili mo. May kakaibang halina ang gabi ni Clark Alduz Viray Dibuho ni Angelo Mendenilla STANDING FOR JUSTICE

38 PANITIKAN THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Pahipo kay Kristo Payday ni Holly Kylie Merian Bacay Guhit at sulat ni Arielle Dane Adan Alaala na lamang ang pagdampi ng kanilang kamay Samu’t saring samyo ang sasalubong, Ngayong sila’y nasa rurok na. sa pagpasok sa kalawangin at de makinang karwahe Nandito kami sa baba, para sana sa dampi’t halik ng ayuda, —banilya, bulaklakin, banayad, at baby cologne, o kaya sa asam na takal ng ilang butil na palay. may matapang, mamahalin, mumurahin—lahat mayroon. Ngunit, mainit at nakakapangit ang pagtingala. Sa bandang estribo, may mamang kay bagsik; Habang ipinaparada ng karwaheng ang batok ay tinusta sa katanghaliang tapat, may bulok na makina, kuko’y may punlaang nakasiksik. ngiti nila ay abot sa tainga, Kahit na ang sarili’y sa sulok dinidikdik, Ngunit mga pagaw naboses ay umalingawngaw kapwa pasahero’y lumalayong pilit— sa pagpasok ng tila katunog ng ambulansya. mga ilong ay nakatakip at mga mukha’y namimilipit, Bitbit ang mahikerong may tagong ginto– kaloob mula sa Amang biniyayan ng mito. nasusulasok, naduduwal, at nangingiwi Upang ipang-abuloy sa mga tinaniman ng bala sa kupas na kamisetang binanlawan sa pawis, at agiw sa kabaong ng pinatay kong bansa. at pinatuyo sa mismong likod hanggang alas sais. Papara at ang tsinelas na pudpod ay dadampi sa kalsada; Para saan ba talaga ang pakete pasalamat ng lahat, sila’y maalwan nang makakahinga. ng mga hindi naman kilalang mukha? Sa araw sila’y kumbinsi ang ngiti, ‘Pag uwi, babati ang tahanang kay munti at kay sagwa sa pagtakip ng silong, kung sa mans’yong kanina’y pinalitada ikukumpara. pumopormang banyaga. At siya’y maaaninag ng isang paslit, Hanggang kailan ko ba dapat tatakbong papalapit, hihinto, at sa tinig na kay liit, itataas sa ere ang pinagkait niyong mana? ibubulalas kung ano raw ang nangangamoy; Huwag kang inihanda ang sarili sa pandidiring ibabaoy, magkunwari mga balikat ng mama ay muling mananamlay. Ngunit imbis na lumayo ay hinigit ang kamay, ni Alyssa An sabay silip at singhot sa supot na sukbit ni itay. Titinghala’t hindi maasim, ni hindi rin mapait, Hiluhin mo ako kun’di matamis na ngiti sa labi ng anak—nakaukit. ng hawak mong bote ng likido at tawaging sakim Pasalamat ng lahat kay ama, sa oras na aking itali hapunan ay kay sarap at kay saya. ang iyong pagmamay-ari. Hayaan mong ika’y maging Eba sa panahong alam ko kung paano kumagat ng mansanas. Huwag mong itakwil ang ahas. Palapitin mo’t sabihin mong hindi ka takot sa tukso. O! Sungay mo’y huwag mong baliin hayaan mong ika’y aking angkinin. Huwag kang magdasal na para bang isa kang banal na lumuluhod sa simbahan. Isang beses! Sa oras-oras mong paghinga ay huwag nang itago ang madilim mong anino. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE PANITIKAN 39 DECEMBER 2021 Biyaheng langit Kumpisal ni Nixon De Villa ni Angel Joy Liwag Dibuho ni Israel Martin de Chavez Dibuho ni Clark Alduz Viray Kulang sa kanto at poste Masisipat mo ba sa aking tono, ang siyudad na buong buhay ko nang nilalakbay diin at mga antala kaya’t ako’y mangmang ang mga lihim na umaangkas sa kung saan ba ako dapat pumunta, sa bawat espasyo ng aking winiwika? o kung totoo ba ang sinasabi nilang happy place na mistulang ako na lamang ang hindi nakakakita. Narito ako ngayon sa iyong harapan, kipkip ang sirang plaka ng manuskrito, Puno na ng kalyo ang talampakan at karaniwang mga sala’ng ibinabato sa iyo. dahil sa gaspang ng lansangan, Hindi ko mawaring bigkasin ang salitang kaya’t nang himalang may nag-alok pag-aklas, ng biyahe hanggang dulo sambit ang katagang sa aking kasarinlan, sakay ka lang, at pagkapit, agad na kumagat nang walang pakundangan dahil ngayon ko lamang nalaman sa ibang kasarian. masmainit pala sa daan kapag may sinasakyan. Sa pagitan ng ating kurtina, Umuugong, umiingit at palapit nang palapit mahihinuha ang asim sa iyong mukha hanggang napangibit at tuluyang pumilipit habang itinatala ko ang malagim na kasaysayan sa loob ng karwaheng masyado yatang mabilis ng aking pagkaligaw at pagtalikod at nang halos masira na ang preno sa iyong makabagong tipan. ay namayagpag ang ngiti at napahikbing, malapit na tayo. Kung tayo’y iisang wangis ng kagalakan, maaatim mo rin bang bitbitin At nang marating namin ang destinasyon ang aking pinapasang bagahe na ngayon ko lamang nakita, gaya nang pagkarga mo sa krus umapaw sa kalye ang ligayang ilang taong naipon habang nilalampasan ka ng mga karwahe? at tinanong ko ang aking drayber, magkano po ang bayad; O mamarapatin mo bang itakwil umumis lamang ang pawisang mama ang iyong kadugo sa kapaniwalaang at nagbiro tulad ng totoong mga tsuper sa kalsada: libre na basta maganda. dalawang hukbo lamang ang sinasakupan ng iyong pulo? Kung ang ano raw ang puno ay siya ring bunga, waring ako nga ang prutas na sinungkit ni Eba. STANDING FOR JUSTICE

40 ISPORTS THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Disappointed, but not surprised. Usap-usapan ang hanggang sa pagsabak nito pagpapataw ng kasong estafa sa paparating na South East sa Filipino pole vaulter na si Asian Games (SEAG) at Asian Ernest John Uy Obiena, o mas Games sa pamamagitan kilala bilang si EJ Obiena— ng paghahanap ng private ang tinaguriang ikatlo sa top funding kung sakaling vaulter sa buong mundo batay tuluyang matanggal si Obiena sa national team. sa World Athletics. Ito ay dahil sa alegasyon Habang inaantabayan ko ng hindi wastong pananalapi ang mistulang seryeng ito, ng atleta sa pagbayad sa nasariwa ang mga pangalan kaniyang tagapagsanay na ng mga kabaro ni Obiena na GG si Ukranian athletics coach kapwa parehong naharap sa Vitaly Petrov noong Marso nasabing alegasyon ngunit sa Mula sa mahigpit makapaglunsad ng E-sports hanggang Agosto, taong 2008, iba’t ibang pagkakataon. na panukala ukol sa sa unibersidad ngunit hindi bagay na mariing itinatanggi Habang kaliwa’t kanan kalusugan hanggang sa ito matuloy-tuloy dahil sa ng manlalaro. ang mga patutsada, hindi pansamantalang pagtigil posibilidad ng pagtalikod Sa pag-ugong nito, kabi- ba sumagi sa mga ito sa nakagawiang traditional sa pag-ihip sa pito sa mga sports, pangamba sa kabila ang naging aksyong ang posibleng epekto ng prestihisyosong palarong RED FLAG pampalakasan, unti- kakulangan ng pondo, unti nang nababawasan at kakulangan sa mga SHARPSHOOTER ang bilang ng mga kaso angkop na kagamitang Faith Valen Villanueva, Associate & Sports Editor ng COVID-19 sa bansa kakailanganin sa pagpapasinaya ng E-sports. dahilan upang tuluyan nang magluwag at payagan ang Bagamat nananatiling naugnay sa isyung ito tulad pagsampa ng kaso sa ng paghahain ng criminal kasalukuyang nagsasanay na opisyal na pagbubukas ng nakabinbin ang mga laro complaint ng Philippine atleta sa pangalan, dangal, Athletics Track and Field at katungkulan nito habang mga kompetisyon. ng mga ito, kamakailan Association (PATAFA) kay patuloy na nakikipagbuno Obiena, reklamo at pagsibak para sa karangalan ng bansa? Dulot ng pandemiya, ay umuugong na rin ang kay Petrov, at ang pagpapataw ng persona non grata sa long- Habang pinapanatili ang nanatiling nakatahan opisyal na pagpapakilala time adviser ng atleta na si pagpapabango sa halimuyak sa E-sports ng UB Sports James Lafferty. ng tagumpay, ganito na ang mga koponan ng lamang ba ang kapalit na sukli Depensa ni Obiena, hindi sa mga medalya o titulong Unibersidad Development Office at niya kailanman nagawa naiuwi? Ang pagyakap sa ang paratang ni kahit isang bagong miyembro sa hanay EDITORYAL ng Batangas Youth E-sports Program sa sentimo ay wala siyang kinuha ng mga atleta na siyang (UB) sa pamamagitan ng Mobile mula sa pondong pambayad nabahiran ng dumi at dungis Legends Tournament na sa kaniyang tagapagsanay. matapos mabitbit ang ngalan bangko ng pansamantalang Hindi rin umano ibinabawas ng bansang sinilangan. ang kaniyang fees for transfer timeout o pamamahinga siyang itininuturing na o exchange rates sa sweldo Hindi ba’t sila ang ng kaniyang tagapagsanay sumasagisag sa watawat sa pakikipagbuno at kahalili at makabagong dahil mula sa sarili niyang habang kanila itong tangan— bulsa ang pinaglalaanan niya puti na simbolo ng kapatiran, pagkamkam sa mga tunggalian sa larangan ng para rito. asul para sa kapayapaan, at pula sa pagiging makabayan tropeyo at noo’y pagkilala’t isports. Hindi natinag ang asosasyon at kagitingan. ilang linggo matapos ito, pagtanghal sa kanila. Kaugnay nito, maituturing napagdesisyunang tanggalin Bilang mga tagadala ng sa national training pool si sulo san man dako, kung Samantala, ang ilang man na sumasalamin Obiena kasunod ng dedisyon paano nila napapanatili na ng pagsampa ng Philippine kulay bughaw ay maibendara, kaparehong unibersidad ito sa pag-unlad ng Olympic Committee (POC) ng pag-isipan sanang mabuti persona non grata kay PATAFA ang bawat katha bago mauwi ay hindi natinag sa departamento, hindi pa rin chief Philip Juico alinsunod sa sa pagkasilaw sa tanglaw kautusan ng ethic committee. ng salapi at malimutan ang kanilang adhikaing maaalis sa ilan ang banta kahulugan ng iisang lahi Bukod rito, aprubado rin sa pagbaligtad ng kulay ng maipagpatuloy ang ng paglamlam ng kampay, ng POC ang seguridad ng watawat sa pula. atleta hindi lamang sa kasong larangang pampalakasan sa paghina ng palakpakan, inihahabla sa kaniya, kundi Hindi kayo kawalan. Kayo ang nawalan. pamamagitan ng pagyakap hiyawan, at maging suporta atpagtanggapsamodernong sa inaantabayanang panunumbalik ng traditional pakikipagtunggali na sports matapos ang kilala sa mas teknikal na halos dalawang taong terminong “E-sports.” Binubuo ito ng mga pagkatengga dulot ng koponan at organisadong COVID-19. liga na may pare-parehong Marami mang layunin—ang pagtantya pagbabakasakali at sa mga posibleng pagmumuni-muni ang atake at stratehiya mamumutawi sa panibagong gamit ang teknolohiya yugtong ito, idinadaing upang makamtan ang at inaantabayanan ang tumatagingting na pagpapatuloy nito, kung papremyo. kaya bigyang patotoo at Noon pa man ay may patunay na hindi gawa gawa napipinto nang balak lamang ang pagtanggap sa ang departamento na moderno. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE ISPORTS 41 DECEMBER 2021 UB Jins, nilupig ang ibang karatig panlalawigang koponan; 6 manlalaro, umani ng pagkilala ni Faith Valen Villanueva Larawan mula sa 2021 SMART MVPS Online Luzon INTER-SCHOOL FB Live Napasakamay ng kinatawan ng UB Taekwondo Jins ang anim na titulo ng pagkilala sa 2021 SMART/MVPSF Online Luzon Island Group Taekwondo Inter-School Poomsae & Speed Kicking Championships, Disyembre 4-5 sa PTA – Region 4A Taekwondo Facebook page. Humahangos man sa panimula, nangibabaw pa rin ang kumpiyansa ni Angela Bautista na maitawid ang pagbira ng kaniyang mga sipa sa kategorya ng Senior Black Female. Itinanghal sa ikalawang ranggo sa iskor na 6.667 si Bautista, gayundin si Allyssa Esteves sa Senior Black Female Welter – Middle na mayroong 6.033 iskor. Featherweight sana siya. “Through the guidance and Siya pa man din malakas sa weight niya,” pagsasalaysay support of our Coach Ma’am ni Coach Josa Luna, punong Josa Luna, we can track down tagapagsanay ng UB Jins. our improvement and get our bodies and minds conditioned Sa kabila ng balakid, for the upcoming competitions. natunton naman ng bagong The great support and salta ngunit palaban na encouragement from every manlalaro ng koponan na si member of our team and our Briane Shenly Gerona ang coach lead us to exhibit a great ikaapat na karangalan sa iskor performance in the team,” na 6.600 sa Poomsae Senior Advance Black Female mula pagbabahagi ni Esteves. sa kategoryang Bantam na sa kaniyang mga tiradang sipa kanilang angking tatag at naipihit sa hindi inaasahang at banat upang makabawi sa Bilang karagdagan, kasing banat ng kapalaran sa ikatlong naudlot na kumpletong titulong tikas sa pakikipagtunggali posisyon, 7. 033 puntos. maiuuwi ng grupo. tingkad at taas ng sinag ng at adhikaing makapag-uwi “Actually, disappointed ako “At first sobra ‘yung kaba araw ang ipinakitang high kicks sa performance sa competition and pressure kasi kababalik muli ng karangalan laban sa na ‘yan at ‘di ako naka-Gold, ko lang sa pagte-training. ng Senior Black Male Fin-Fly silver lang. ‘Yung naging focus Dala ko rin ang pangalan ng iba pang karatig unibersidad or hits ko basta lagi ay head university kaya kailangan ko contender na si Israel Martin level kicks kasi mas mataas ibigay ang best ko. Honestly, sa rehiyon ng Calabarzon ang score kesa body level hindi ako gaanong confident De Chavez na nasungkit ang kicks. Nagkataon lang talaga sa performance ko, but after na kaisa rin sa pagsabak sa na mas mabilis ang nakatalo seeing the results, mas na- ikalawang pwesto matapos sa’kin. Pero same kami ng motivate ako. Nakita ko rin modernong harapan. focus ng target,” pabatid ni ‘yung suporta ni Coach at makapagtala ng 6.467 na Team Captain Co. ng buong team sa isa’t isa Samantala, ipinabatid kaya bilang bagong member, puntos habang 6.067 naman Kasabay nito, ibinahagi rin mas ginanahan ako na mas naman ni Coach Luna ang ni UB Jins Head Coach Josa pagbutihin pa ang performance ang nabuno sa ikatlong ranggo Luna ang natamong gapi ng ko,” ani Gerona. pagnanais nitong makabuo ng koponan nang makaranas ng Speed Kicking ni Victor Luz ng injury si Vincent Arena Gayunpaman, pinatunayan Poomsae team matapos ang habang kinukunan ang pa rin ng koponan ang Cabacis. kaniyang preparasyon sa magugunitang karampatang laban. Isa si Arena sa kanilang “Pinaghandaan ko sa dapat sanang kukumpleto sa pagkilalang naiukit ng koponan hanay ng mga manlalayag na pamamagitan ng page-ensayo manlalaro na babandera sa sa kabi-kabilang kompetisyon araw-araw, at dahil pandemic ngalan ng unibersidad. ginawa kong gym ang maliit na sa loob at labas ng bansa “Hindi po siya nakasali area ng bahay namin. Bumili diyan kasi during nagta-take tulad ng kamakailang virtual ako ng punching bag at rubber siya ng video na-injured po mats upang mas mapabuti ang siya. Napunit hamstrings niya. competition sa South Korea Pina-check up, then hot and cold compress. Pinag-rest sa gitna ng pakikipaglaban sa ko din muna siya sa training. aking pag-eensayo. Kailangan umiiral na pandemiya. “Hopefully this coming paghandaan sapagkat school year. Meron na akong 1 na focus sa Poomsae, then napakahirap sumabak sa giyera ng wala kang dalang sa team si Pierce and Mark, armas. Mas may tiyansang nagpo-Poomsae na din. Lahat welcome mag-apply, manalo ang mas preperado,” but s’yempre may selection. wika ni de Chavez. Bagamat bigong masilat Mahirap din kasi ang Poomsae. Hindi s’ya basta-basta. More ang unang puwesto, on gusto ko na ma-enhanced ‘yung talent nila and mapakita pinadagundong ng UB Team Captain na si Pierce Aldwin Co ang pasilidad nila ang galing nila hindi lang dito sa Philippines, kundi sa sa kaniyang mga hiyaw ng hudyat ng pagbabakasakaling ibang bansa din.” wika ni masipat ang kampeonato Coach Josa. STANDING FOR JUSTICE

42 ISPORTS THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 Laugh out sa dugout! Sino po kaya ang mas mataas tumalon? ‘Yung Mother sa Chinese garter o ‘yong Champion sa luksong baka? Towel Conversation Epic-sode with Brahman Champs “’Yung mother sa Chinese garter po. Kasi po hanggang sa ulo ng mga naghahawak habang nakatayo ‘yung last level ng Chinese garter. Nakakapagpatibay po ng binti ni Jane Therese Banaag ‘yon which is mai-apply sa paglalaro ng table tennis dahil mahaba-habang oras Dibuho ni Hazel Reyes din po ang gugulin sa paglalaro, at may iba’t-ibang footwork po sa table tennis kaya need po ng matatag na binti.” -Daisy Barte, UB Table Tennis Team Sa likod ng mga game faces at powerful moves ng mga atleta ng ating Unibersidad Nakaka-offend po ba talaga ‘yong offensive rebound? ay mayroon rin silang itinatagong kwela “For me, mas nakaka-offend ‘yung defensive rebound kasi wala ka pa ginagawa, upang kahit papaano ay maibsan naman nage-explain ka na. Mas mahirap ‘yung sa totoong buhay kasi mas malawak ang ang pagod at hirap na kanilang dinaranas sakop no’n kaysa sa court.” -Joseph Yvan Torres, UB Basketball Team sa masidhing mga ensayo, hindi inaasang mga pagkatalo, o mainit na mga tagisan Paano po kapag naging stripes ‘yung pattern ng chessboard? sa laro. “Mag-iiba ang mga moves ng mga piyesa. Ipo-position ko ng tama ang mga piyesa na malalayo ang abot, tulad ng queen at rook at ilalagay ko sa safe ang At upang ipamalas ang havey nilang mga aking king. Kapag gan’un, kailangan pa din po ng praktis at training, hindi ‘yung hirit, tunghayan kung paano sumabak ang pakakampante.” -Kyla Angela Magsino Untalan, UB Checkmate mga manlalarong ito sa mapanghamon na mga katanungan ng ADVO na talaga Paano po kapag pinasuot kayo ng boxing gloves sa paa namang sinubok ang lakas at diskarte ng kapag lalaban ng Taekwondo? ilan sa ating mga Brahman champs sa labas ng court. “P’wede naman, basta ite-testing ko muna sa nagpapasuot sa‘kin ng boxing gloves sa paa, Sipa-kin ko s’ya, sapak na sipa kasi naka-gloves sa paa ‘di ba? Pero baka mas marami pa akong maiiuwing pasa at galos kesa sa medal.” -Israel Martin De Chavez, UB Taekwondo Team Paano po kapag ni-require ang face shield bilang headgear sa football? “Maganda sana kaso medyo delikado ‘pag may sumipa na malakas tapos natamaan ‘yung face shield matatamaan din ‘yung mata dun dahil may matulis dun ‘di ba? Mas delikado talaga matamaan ng matulis sa face shield kaysa matamaan tapos hindi ka masalo, sanay na kasi ako na hindi ako sasaluhin kahit gaano kataas ‘yung pagkuha ko ng bola wala talaga sasalo.” -France Yaon, UB Football Team Ano pong mas mahirap iwasan, red card o red flag? “Red card po, green flag po kasi jowa ko. Belat! Pero basta iwasan natin ang red card, dun tayo sa pink card.” -Carl Gabriel Alcantara, UB Men’s Volleyball Team School reps, Brahman Cagers, nakaantabay sa UCBL ‘22 ni Angel Joy Liwag Dalawang taon matapos maantala ang taunang Universities and Colleges Basketball League (UCBL), naglunsad ng ‘Kamustahan Session’ ang mga kinatawan ng mga kalahok na unibersidad na sina G. Arnold Contorno, Brahman Cagers coach at G. Christopher Quizon, Sports Development Director ng Unibersidad, upang talakayin ang posibleng pagbabalik ng UCBL sa pamamagitan ng Zoom Meetings, Nobyembre 4. Nagkaroon na rin ng mga pag-uulat mga napagkasunduang setup ng UCBL pagpapatibay at memorandum mula sa ang mga miyembro ng UCBL School Member School Representatives kung CHED, IATF, at mga local government Representatives tungkol sa kalagayan sakaling pahintulutan ng Commision on units bago ang pagbubukas ng mga liga. ng mga bubble trainings at recruitment Higher Education (CHED) at Inter-Agency ng bawat unibersidad pati na rin ang Task Force (IATF) ang face-to-face na “Ang concern din is ‘yung costing, as in mga naitalang COVID-19 cases sa mga kompetisyon ng mga atletang mag-aaral. malaki-laki ‘yan kung gagawa tayo ng 5 karatig-lugar na siyang nakakaapekto sa on 5 or regular tournament, hindi magga- pagpapaliban ng mga liga gaya ng UCBL. “Ang primary tournament na gusto gamble ang school sa gano’ng klaseng nilang ilagay is 3x3, which is lima o apat expenses,” dagdag pa ni Coach Contorno. “Nagkaroon kami ng meeting sa UCBL na players lang ang maglalaro, pero 3 noong last September. Unang-una, ang and 3 ay substitution lang. So ‘yun ang Sa kabilang banda, buo ang loob ng pinag-uusapan is kung may team pa ba una nilang gusto, itong coming March din Brahman Cagers na sumabak sa muli sa ‘yung ibang mga school, kasi may ibang sana. Ang contest, 3x3 kasi it will take UCBL kung ito man ay maaaprubahan ng mga school, they disbanded their team. only one day or two days lang, depende mga kaukulang ahensya. And then, ang pangalawa, syempre, ang lang sa format. So hindi naman kailangan concern nila is ang venue. Kapag may mag-bubble talaga,” pahayag ni Coach “Ang ginagawa ko ngayon is nagre- venue, dapat lahat ng player na maglalaro Contorno. recruit din ako ng players kasi two years ay nasa loob lang ng venue,” ani Coach tayo sa pandemic, may ibang players na Arnold Contorno. Samantala, kalakip na usapin rin ang ga-graduate na. I’m very proud also with mga lugar na maaaring venue ng UCBL my players saka ‘yung support ng school. Ibinahagi rin ni Coach Contorno ang sapagkat kinakailangan ng panibagong Kung babalik tayo, gusto ko may impact ang UB.” pagtatapos ni Coach Contorno. PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE ISPORTS 43 DECEMBER 2021 Caspe, Yemeli, namamayagpag sa pagbira sa National, Pro League ni Faith Valen Villanueva Larawan mula kay Raoul Kenne Yemeli at sa Facebook Page ng Chooks-to-Go Pilipinas Hindi lang pang-rehiyon, pang-nasyunal pa! Buhay na patunay ang Brahman Cagers’ power players na sina JayJay Caspe at Foreign import Raoul Yemeli sa kahusayan ng isang Tatak Brahman dahil sa kanilang pamamayani hindi lamang sa pampook na pampalakasang kompetisyon kundi maging sa propesyonal at prestihiyosong pasiklaban sa bansa. Umasinta rin ng karampatang pagkilala ang my experience, napakasaya ko kasi it’s one foreign player ng Unibersidad na si Raoul of the biggest leagues in the Philippines, Yemeli sa ipinamalas niyang angking bagsik so ibang level na ng league ‘yun, and sa nasyunal na pampalakasang Banse 3x3 sa also it’s a great way to start my pro-league ilalim ng koponan na Team Boss Japs, kung basketball,” ani ng 24-taong gulang na saan bida at hindi nagpadaig sa pagpapasiklab Brahman Cager. si Yemeli, na napabilang sa highlights ng laro Aniya, isa sa mga tagumpay nitong Nobyembre 24. na naranasan niya mula rito ay “I got selected by him to join the team. I’m ang makapaglaro sa MOA Arena. Inilarawan niya ang kakaibang an all-around player. In 3 on 3, you have to pakiramdam na makapaglaro sa ibang be able to do a lot of think. l have to do more klaseng ambiance na minsan na rin than l used to do that why as an athlete you niyang pinangarap lamang noon at have to always work on your weaknesses,” pagbabahagi ng Cameroon shooter Yemeli. nabigyang katuparan na ngayon. Dahil rito, taos-puso naman ang pasasalamat “I’m looking forward na sana ng Brahman Cager Power Forward at Center makapaglaro pa ako sa mga biggest Player sa koponan na kumupkop at naniwala leagues here in the PH, of course mas sa kaniyang kakayahan na mapabilang at gusto ko makalaro sa PBA. It’s one pagkatiwalaan para sa nasabing kompetisyon of my dreams to play in that kind sa kabila ng matagal na pagkahinto ng pag- of league. Kung hindi man palarin, ikot ng bola dulot ng umiiral na pandemiya. siguro mag-stay ako sa MPBL or kung sa’n man mabigyan ng “One of the memorable moments for me opportunities,” wika ng point at during the competition is to realize and see shooting guard ng Bulacan Kuyas that l can still play the game that l love and team. to understand the importance of always being ready as an athlete. I think my advantage is l every time l m stepping on the court, l give my everything, and l love winning. I hope to learn more and get better l to win more games,” dagdag ng 25-taong gulang na foreign player. Bukod kay Yemeli, nagkaroon rin ng popularidad si Jayjay Caspe nang makuha siya at maianunsyo ng Basketball Zone ang kaniyang pagsali at paglalaro para sa Bulacan Kuyas, na isang propesyonal na basketball team ng 2022 Maharlika Pilipinas Basketball League Invitational (MPBL) nitong Disyembre 11 hanggang 23. “Actually, hindi ako inimbitahan. Nagkameron lang ng try out ‘yung Bulacan Kuyas kaya nag-try ako. Ayun pinalad kaya napasama ako sa 12-man line up. Based on Artwork | Angelo Mendenilla STANDING FOR JUSTICE

44 ISPORTS THE WESTERNIAN ADVOCATE DECEMBER 2021 LIGTAS O MINUS POINTS? Brahmans’ Dark Meme Version Compilation ni Faith Valen Vilanueva Minsan hindi na natin nagagawang pag-isipan pa ang ating mga winiwikang salita. Nagugulat na lamang tayo sa kakaibang hatid at epekto nito kapag lumabas na sila sa ating mga bibig. Hindi lamang sa pang-araw-araw na buhay, danas rin ito maging sa larangang pampalakasan. Bukod sa terminolohiyang pang-isports ay mayroon ring itinatagong mahika ang ilang mga salitang madalas namumutawi sa mga labi ng manlalaro. Palakasan na lamang ng guardian angel kumbaga. Halina at tunghayan natin ang ilang mga salitang may iba pang pakahulugan na lingid sa kaalaman ng karamihan. Laro tayo. Laruin mo ‘to. “Madalas naming masabi ito sa training dahil bitin pa kami minsan sa papawis namin. Nagyayakagan kami na maglaro ulit at sasabihin naman ng isang teammate namin na laruin mo ‘to—‘yung bola.” -Vincent Palma De Ramos, UB Basketball Team Ipasok mo lang. Ibaon mo! “Binabanggit namin ito minsan sa training or sa mismong game na ang ibig sabihin ay ipasok mo lang para mai-over mo ‘yung bola pabalik sa kalaban nang sa gan’un ay makabawi o kaya makapuntos kami.” -Benjayson Cantos, UB Men’s Volleyball Team Sige, blow mo. “Sinasabi ito kasi kapag pagod ka na tapos hingal na hingal ka, kailangan i-blow mo lang para mas mapadali kang maka-recover sa pagod at hingal sa training or sa game ganern.” -Erroll Miramontes, UB Football Team ’Wag kain nang kain. “Minsan kasi kapag malapit na mag-plug down parang nawawala na kami sa konsentrasyon kapag naglalaro, kaya kung ano ang makita sa chess board, kakainin. Kailangan marunong mag-manage ng time.” -Kyla Untalan, UB Checkmate Paluin mo! “Paluin mo ‘yung madalas naming sabihin kasi ang ibig sabihin sa amin noon ay kapag akmang titirahin mo ‘yung bola sa table ng kalaban para makapuntos ka sa laro.” -Jude Fauper Magpantay, UB Table Tennis ‘Yan na ‘yon? Sapakin mo. “Usually naririnig naming sa aming former Team Captain ‘yung phrase na ‘yan na nagpu-push sa amin na mas pagbutihin pa ang aming training. ‘Yung sapakin mo naman ay term ni Coach for punch attack sa sparring and competition ginagawa para makabawi o pang-habol points.” -Allyssa Esteves, UB Taekwondo Team Pumatong ka, aabangan kita sa ilalim. “Salitaan namin ito kapag may balak kaming mag-play tapos nakakapagdagdag puntos kami sa team once na nae-execute namin ‘yung action nang maayos. May isa pa kaming sinasabi kapag pawisan na—wet yarn?” -Ciara Alexandra Casanova, UB Volleyball Team PRINTING FOR TRUTH

THE WESTERNIAN ADVOCATE ISPORTS 45 DECEMBER 2021 UB Checkmate, kampeon sa magkaibang dibisyon ng NCAA-South 23 ni Nixon De Villa Larawan mula sa UB Facebook Page Muling pinatunayan ng University of Batangas (UB) Checkmate ang hindi matatawarang husay ng koponan sa larangan ng chess matapos umani ng parangal sa ika-23 edisyon ng National Collegiate Athletic Association (NCAA) - South Rapid Chess Tournament na ginanap sa website na Chess.com at Zoom, Disyembre 4. Pinangasiwaan ng De La mga institusyon ng San Beda night one month before upang ipamalas sa mundo Salle Lipa Sports Development College (SBC) Alabang, First the tournament. We even ang husay at galing na Office (DLSL-SDO) ang Asia Institute of Technologies have some tuneup games produkto ng kanilang patuloy single round-robin event sa and Humanities (FAITH), at with chess mentors like Sir na pag-eensayo, pag-aaral, at Zoom meetings, kung saan De La Salle Lipa (DLSL) ang Rainier Labay and IM Paolo paglalaro. kinailangang ipakita ng mga koponan, nanaig bilang overall Bersamina,” dagdag ni Coach manlalaro sa arbiters ang lugar champion ang UB Checkmate Magtibay. “We can still compete at a na kanilang pinaglalaruan sa women’s division at overall high level and give our best gamit ang ikalawang camera. first runner-up naman sa men’s Bukod sa naiuwing medalya, effort untils our last move, division. nagsilbing patunay para sa to be humble in victory and “It was challenging for us. At koponan ang pagkapanalong gracious in defeat, to carry one point, one of my players, Bukod sa pangkalahatang ito na walang pinipiling our core values of humility, Mea Mendoza, almost lost a parangal, kinilala rin ang mga excellence, and virtue in every game after a sudden power representatibo ng koponan sa panahon at sitwasyon battle that we face,” sambit ni interruption. Fortunately, she individual ranking na kampeon ang pampalakasang Coach Magtibay. came back with still a minute na sina Mea Czarina Mendoza, pangkat remaining on her clock to win Kyla Angela Untalan, at John the game. In another instance, Ace Talag, first runner the men’s team captain ups na sina Marina dropped 2 games due to an Faina, Angel Joy Asilo, unstable internet connection, David Carlo Angelito costing the men’s team the Cabral, at Dominic top finish,” pagbabahagi ni Andrei Robles, at UB Checkmate Coach Denver second runner up na si Magtibay. Jestoni Abaja. Nakipagtagisan man ng “We set meetings istratehiya laban sa sikat na and tournaments every Virtual NCAA-South Season 23, umarangkada na ni Carlos Kim Raphael Perez Nagsimula na ang ika- Technology and Humanities online at inaasahang na dulot ng kasalukuyang (FAITH Colleges), Lyceum magpapatuloy hanggang 23 edisyon ng National of the Philippines Batangas Hulyo 2022. pandemya, hindi pa rin (LPU-B), San Beda College Collegiate Athletic Alabang (SBCA), San “This NCAA opening is nagpatinag ang mga Pablo Colleges (SPC), different because of the Association (NCAA) Trace College, University current situation. It was manlalaro at tagapagsanay of Batangas-Main Campus presented virtually, and I South kaakibat ng temang (UBBC), University of think that’s part of the new upang masiguro na Perpetual Help System normal. Very far from the “Reimagine Sports: Engage. Laguna (UPHSL), at DLSL. past. You know, before naipagpapatuloy ang it’s lively, and you can feel Empower. Enable” sa Para sa makabagong the sound of cheers and kanilang page-ensayo upang edisyon, ang patimpalak healthy competition. But pamamagitan ng isang ng pasiklaban na sasalihan now, it is the opposite,” makasali sa pinakaantay na virtual opening ceremony ng mga atleta ay ang mga pagsasaad ni Coach laro mula sa larangan Daniel Deleniana, UB kompetisyon na magbibigay ng Chess, Taekwondo, Table Tennis Team Head na pinangasiwaan ng De La E-sports, Badminton, Table Coach. karangalan sa kani-kanilang Tennis, Football, Basketball, Salle Lipa (DLSL) sa kanilang at Volleyball na isasagawa Sa kabila ng mga iwinawagayway na bandera. hamon at pagsubok Facebook at YouTube page, “Matagal na kami Nobyembre 24. nagsasanay kaya may Kaisa ang ilang unibersidad aasahan kaming labang at colleges sa nasabing maipapanalo. Ramdam namin ang support ng UB prestihiyosong liga tulad ng Sports Office kaya malakas Colegio de San Juan Letran din ang loob namin despite of the pandemic,” pagtatapos ni (CSJL) Calamba, Emilio Aguinaldo College (EAC) Coach Deleniana. Cavite, First Asia Institute of STANDING FOR JUSTICE

Kampay Manlalarong Manlalakbay! Layag sa Laiya Adventure Park ni Faith Valen Villanueva Larawan nina Joviallyn Belegal at Clark Alduz Viray

THE WESTERNIAN ADVOCATE ISPORTS 47 DECEMBER 2021 Batid kong hindi lamang ako ang tanging naging pang-araw-araw na ekspresyon ang pagbuntong-hininga. Ang dami kasing nasayang na oras at pagkakataon ngayong pandemiya. Hindi ko tuloy mawari kung matatapos at may patutunguhan pa ba ako gayong hanggang abot-tanaw na lamang ang nagagawa ko sa bintana. Pambihira. Kahit delikado at dehado, wala naman tayong ibang magagawa maalin man sa maghintay na lamang na mapalitan ang numero sa kalendaryo o mangahas na lumabas upang tahasang makipag-patintero sa mga karanasang ipinagkait ng epidemiyang ito. Kaya heto, hikap tayo sa Laiya Adventure Park upang bigyang kulay ang dating drawing na pakikipagsaparalan natin sa mundo. ON THE WAY At dahil nga sa umiiral na pandemiya, kung mayroon kang sariling sasakyan, saan kakailanganin na ihain ang kaukulang kahit saang sulok ka man magtungo, ngunit kung nais mo namang magliwaliw dokumento, tulad ng booking confirmation, kailangan mo muna masiguro ang iyong at bumiyahe, kailangan sumadya sa vaccination card o medical certificate, at mga kilos bago ka lumarga. Sa pagnanais terminal ng bus. ecological fee na nagkakahalaga ng P20. na matunghayan ang kakaibang Ito ay bilang pakikibahagi sa adbokasiya pampalakasang karanasan, kailangan Tinatayang aabutin sa higit kumulang ng lugar na mapagyaman ang turismo at muna ang magpa-online reservation sa na dalawang oras ang biyahe mula mapangalagaan ang kapaligiran. Laiya Adventure Park bago makarating terminal hanggang sa kabayanan ng San rito. Juan. Matapos matunton ang bayan, may Ilang kilometro man ang babaybayin dalawang opsyon ka upang makarating bago makarating, hindi naman mabibigo Matapos ang kumpirmasyon ng online sa tarangkahan ng naturang parke. ang iyong pagkasabik sa mga tanawin reservation, sa posibilidad na manibago sa Maalinman sa pampasaherong dyip o ang na tila bubusog sa iyong paningin biyahe, nariyan ang authorized personnel arikladong traysikel. habang nasa biyahe. Palayan, payapa, at ng naturang park upang magbigay ng maaliwalas na pagyakap ng hangin ang direksyon sa iyong destinasyon. Mapalad Sa kalagitnaan ng biyahe, madaraanan sasalubong sa’yong pagdating. ang Tourism office ng munisipalidad, kung LAKAD MATATAG Sa wakas, matapos ang ilang oras na Ibinida ni Luistro ang mga iba’t ibang lalo na po ‘yung giant swing. Bago nag- biyahe, hindi lamang banayad na tanawin exciting at kaabang-abang na extreme pandemic kung ikukumpara sa ngayon, ang sasalubong sa’yo, kundi pati na rin ang outdoor activities na maaaring magawa parehas pa rin ang price range. Ang mababait na pakikisalamuha ng mga tao mula sa nasabing pasilidad. Ilan rito ang promos po namin ay kapag magki- rito. Sa Laiya Pitstop ka pagpapahingahin wall climbing, free fall, aerial walk, giant Christmas then magsu-summer. May mga ng biyahe, kung saan nakatakda kang swing, zip line, tubing, ATV, at rappelling. promo packages kaming available rin salubungin at sunduin ng magiliw na crew para makakatipid po kayo ng mas malaki,” ng nasabing pasyalan. Bukod rito, maaari ring mag-relax rito dagdag ng 29-taong gulang na Foreman. dahil matatagpuan rin ang infinity pool “Ito po ay pinag-isipan ng aming boss at mga kubo kung nanaisin magpahinga Nang tanungin ukol sa restriksyon kung para maiba dahil nag-iisa po kami na mula sa pagsabak sa mga aktibidad. sino ang hindi maaari para sa extreme Adventure Park rito sa San Juan. Dahil Buhay na patunay sa tanyag na katagang rides, sinabi ni Luistro na ito ay ang mga dito po originated ‘yung may-ari. Taga- hindi lamang talagang pampamilya, kundi indibidwal na mayroong comorbidities, dito po siya. [Hindi man natin siya pang-sports pa. tulad ng sakit sa puso, mataas na blood makakasama ngayon] dahil mayroon po pressure, may physical condition, nag- siyang katungkulan sa bayan,” ayon kay “’Yung zip line and giant swing. ‘Yung caesarean, buntis, at may problema sa Carlo Luistro, Foreman ng parke. dalawa po [ang binabalik-balikan ng mga paghinga. bisita.] Medyo may thrill po kasi lalong ‘CONQUER YOUR FEARS’ Sa kabila ng pakikipagbuno at pag- day-off naming. ’Yung iba, s’yempre kapag kami dahil hindi pa rin kami tumatanggap alalay nang walang humpay sa mga bisita, walang trabaho, sideline lang muna then ng taga-ibang lugar pero ngayon, minsan na ring napilay ang naturang kapag sinabi ng boss namin na mago- medyo okay naman. Then may mga parke dahil sa nabawasang pribilehiyong operate kami, tsaka kami pumapasok,” requirements pa rin kaming hinihingi. magsilbi sa mga turista dulot ng epekto ng pahayag ni Carlo. Unang-una kailangan sumusunod tayo sa pandemiya. Sa paglimita sa mga bisita, mga binibigay ng LGU na protocols. Kung nalimitahan rin ang kanilang paggalaw sa Bukod sa naunang takot at buwis-buhay ano po ‘yung requirements na kailangan kabuhayan at kita. na pagbibigay ng agapay sa mga nagiging na hinihingi nila, ‘yun po ‘yung binibigay bisita, nadagdagan rin ang kanilang namin. ‘Yun po ‘yung hinihingi rin namin “Malaki ang naging epekto ng pasanin dahil sa peligrong dulot ng sa mga bisita,” ani Luistro. pandemiya. S’yempre sa pagpasok ng pandemiya hindi lamang sa kabuhayan, mga tao namin, nag-skeletal po kami. kundi pati na rin sa kanilang kalusugan. Hindi po kami full force. Dumami pa ‘yung “N’ung kasagsagan, talagang close HANGGANG SA DULO NG KAHANGGAN Sa kabila ng bahagyang bigat ng bakal at magbigay ng hindi mapapawing mga nababalik ‘yan, pero ‘yung experience sa ng pasanin na tangan sa kanilang balikat, ngiti sa kanilang mga labi. isang bagay, kailangan po ‘yan. Conquer tulad ng kanilang mga instrumento sa your fears. Kayo ba, ready na ba kayo?” pagpapanatili ng kaligtasan ng kanilang “Kahit natatakot sila, talagang ine- panapos na paanyaya ni Luistro. mga bisita, nananatili silang kumakapit sa encourage namin sila na gawin nila dahil pundasyon ng kanilang hangaring magsilbi sayang po ‘yung experience atsaka ‘yung ipinunta nila dito. ‘Yung pera kasi STANDING FOR JUSTICE

PWERSA NG MASANG SA ISYUNG ITO PAM PALAKASAN UB JINS, SPORTS | 41 ADVO SPORTS SPORTS | 45 Nilupig ang karatig lalawigan NCAA-South ‘23: Back to back win ng UB Checkmate Kasabay ng malamig na simoy ng gabi, tila hindi na pinagalaw ng The Filipino Flash Nonito Donaire si alias Assassin Reymart Gaballo sa pagsipat sa kanyang WBC World Bantamweight Championship belt sa pamamagitan ng 4th round knockout (KO) sa Dignity Health Sports Park sa California, Estados Unidos, Disyembre 12. Aksyon por aksyon Kamandag ng kamao Lumapat sa ika-apat Abante boksingero Sa simula ng unang Mas lalong nag-alab ang Hindi na umabot sa 12 rounds Mula sa tagisan, pinatunayan ang laban nang magpakawala kabanata, umugong ang mga kamao ng dalawang ang beteranong Bohol boxer ng 39-anyos na si Donaire native ng matinding left hook kampana ng hudyat ng boksingero sa ikatlong yugto kay GenSan pride boxer na hindi hadlang ang agwat Gaballo sa kanyang katawan, pagsisimula ng pasiklaban, ng laban nang dahil sa tuloy- partikular na sa kanang bahagi ng kanilang edad ng mas ng itaas ng tiyan, dahilan kung saan nagsimulang tuloy na palitan ng kamao nina para bumagsak si Gaballo batang kalaban na si Gaballo, na hudyat ng paghinto nang magpakawala si Donaire Donaire at Gaballo. Sa aktong maagang pasaring sa laban 25-anyos, upang isuko ang ng left hook kay Gaballo ng dalawang Pinoy boxers sa ito, pinapalakas ni Donaire loob ng ring. kanyang binuong tagumpay sa ang kanyang momentum para hanggang sa nagpalitan sila Nagawa pang tumayo ni nakalipas na 21 na taon. Gaballo habang bumibilang ng mga suntok sa mukha at sa adhikaing mapatumba ang referee na si Rey Corona, Habang nag-uumapaw ngunit hindi na nagawa katawan. si Gaballo, ngunit dahil sa ng Assassin na makatayo ang karanasan ni Donaire nang maayos dahil sa sakit Pinokus ng batang pagnanasa na manalo, na natanggap mula sa sa mundo ng boksing, hindi tindi ng kamao ni Donaire. boksingero ang matinding napigilan niya ito. Kaugnay nito, nadungisan naman maipagkakaila ang ang undefeated streak na kaliwang kamao ng Sa mga huling segundo ng pinaghirapan ni Gaballo sa yumayabong na karera sa loob ng 7 na taon ng kanyang beteranong boksingerong si pagtatagpo, maliwanag pa karera sa boksing. boksing ng nakababatang Donaire kung kaya’t siniguro sa sikat ng araw ang maya’t- Bunga ng umaatikabong si Gaballo. Nagsimula ang tunggalian, matagumpay na ni Gaballo na neutralisahin mayang pagpapakawala ng nadepensahan ni Donaire Assassin sa propesyonal na ang left hook ni Donaire. Hindi ang kanyang WBC World suntok ni Donaire, kung saan Bantamweight Championship boksing noong 2014, kung na may 42-6 win-loss record, naman ito inasahan ni Donaire nakorner niya si Gaballo. habang nalasap ni Gaballo saan una niyang tinalo si ang unang pagkatalo na may mula kay Gaballo kung kaya’t Bumawi naman ang nanghihina 24-1 win-loss record. Kevin Cabonales sa kanyang debut na laban, na nagbunga bilang pambawing tugon, nang si Gaballo ng ilang mga sa kanyang undefeated streak nagpakalawa si Donaire ng suntok, pero mas nanaig pa kanang atake ng suntok kay rin ang pangingibabaw ng bago ang harapan kontra kay Gaballo. umaatikabong na mga suntok Donaire. Sa ikalawang round, tuloy ni Donaire na nalasap ni Nagpabatid ng pagnanais pa rin ang pagpapalitan ng Gaballo. si Donaire na makalaban muli suntok ng dalawa. Tila dikit Tila pinagtangis ang ang Hapon na boksingerong sumunod na round, kung si Naoya “The Monster” ang naging laban ng parehong Inoue sa isang rematch sa manlalaro dahil sa parehas na saan tuloy-tuloy pa rin ang pag-aasam na ma-knockout makapigil-hiningang mga 2022. Matatandaang unang nang walang patumpik-tumpik suntok ng dalawa sa ika-apat natalo si Donaire sa kanyang ang isa sa kanila. At nang na yugto ng laban. Patuloy na unang laban kay Inoue noong 2019 na tinaguriang Fight of malapit na matapos ang nagpayanig ng mga kaliwa’t the Year ng The Ring, isang nasabing round, tumindi pa Amerikanong magazine na kanang kamao si Donaire lalo ang pagpapakawala ng kay Gaballo dahilan suntok ni Gaballo kay Donaire para mamayagpag nakatuon sa boksing. sa pamamagitan ng mabilis ang The Filipino na paggamit ng kaliwa at Flash sa kanan na kamao. naturang yugto ng laban. Donaire, waging depensahan ang titulo; Gaballo, KO ang undefeated streak ni Carlos Kim Raphael Perez Larawan mula sa SHOWTIME Sports YT Channel at Boxing Scene