งานระดับมหันตภัยร้าย

ระบบต่อมไร้ท่อ ENDOCRINE SYSTEM

คำนำ e-book (Electronic Book ) เล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็น ส่วน หนึ่งของวิชา ชีววิทยา5 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/1 เพื่อให้ได้ศึกษา หาความรู้ในเรื่อง ระบบต่อมไร้ท่อ และได้ศึกษาอย่างเข้าใจเพื่อ เป็นประโยชน์กับการเรียน คณะผู้จัดทำหวังว่า e-book เล่มนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่าน หรือนักเรียน นักศึกษา ที่กำลังหาข้อมูลเรื่องนี้อยู่ หากมีข้อแนะนำหรือข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำขอน้อมรับไว้และขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย คณะผู้จัดทำ

สารบัญ หน้า ต่อมมีท่อ 1-4 -ผิวหนัง 1 -ทางเดินอาหาร 2-3 -สืบพันธุ์ 4 ต่อมไร้ท่อ 5-6 ฮอร์โมน 7 ต่อมไร้ท่อที่หลั่งฮอร์โมน 8-12 ภายในร่างกาย เพิ่มเติม 13-14

ต่อมมีท่อ (EXOCRINE GLAND) ลำเลียงสารที่สร้างขึ้นภายในท่อ ผิวหนัง ต่อมมีท่อ -ต่อมเหงื่อ หลังเหงื่อเพื่อระบายความร้อนออกจากร่างกาย เมื่อร่างกายมีอุณหภูมิสูง -ต่อมไขมัน ทำหน้าที่ในการหลั่ง SEBUM ออกมาตามรูขุมขน เพื่อให้ ความชุ่มชื้นแก่ผิวหนัง เพื่อการกันน้ำ และ ป้องกันแบคทีเรีย

ทางเดินอาหาร ต่อมน้ำลาย ช่วยให้ช่องปากชุ่มชื้น คลุกเคล้าอาหาร และช่วยให้อาหารที่เคี้ยวแล้วรวมกันเป็นก้อน รักษาสภาพความเป็นกรด-ด่างภายในช่องปาก กระเพาะอาหาร ย่อยสลายสารอาหารโมเลกุลใหญ่ให้เล็กลงโดย อาศัยการทำงานของกรดเกลือ (HYDROCHLORIC ACID) เพื่อให้ง่ายต่อการดูดซึมที่ลำไส้เล็กผลิตเอนไซม์ที่ใช้ในการย่อยโปรตีน คือเอนไซม์เพปซิน ตับ สร้างน้ำดีเพื่อย่อยอาหารไขมัน สร้างโปรตีนอีกหลายชนิดที่ สำคัญ คือ GLOBULIN ALBUMIN และโปรตีนที่ช่วยในการแข็งตัว ของเลือด กำจัดสารพิษต่างๆ 2

ถุงน้ำดี กักเก็บน้ำดีให้เข้มข้นเพื่อย่อยไขมัน ตับอ่อน ช่วยร่างกายสร้างน้ำย่อยอาหารโดยเฉพาะไขมันและ สร้างฮอร์โมนที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ผลิตสารอินซูลิน ลำไส้ กำจัดของเสียจากการย่อยอาหาร ซึ่งทำโดยการดูดซึมน้ำ และเปลี่ยนของเสียจากน้ำให้กลายเป็นอุจจาระ

สืบพันธุ์ ต่อมลูกหมาก ผลิตของเหลวเป็นตัวหล่อ ลื่นและนำส่งเชื้ออสุจิใน ขณะที่มีการหลั่งของ น้ำอสุจิออกมา ต่อมน้ำนม สร้างและหลั่งน้ำนม

ต่อมไร้ท่อ (ENDOCRINE GLAND) ไม่มีต่อมที่สร้างขึ้น สร้างขึ้นที่ HORMONE อวัยวะบางอย่างเป็นทั้ง ต่อมไร้ท่อ และต่อมมีท่อ เช่น ตับอ่อน ดูโอดินัม กระเพาะอาหาร ต่อมไร้ท่อมี 9 ต่อม จำแนกเป็น 2 กลุ่ม ตามความสำคัญ ต่อมไร้ท่อจำเป็น ถ้าขาดจะทำให้ขาดฮอร์โมนที่สำคัญต่อ ร่างกาย ต่อมไร้ท่อไม่จำเป็น ถ้าขาดอาจจะไม่ได้ตายทันที แต่ร่างกาย อาจจะทำงานผิดปกติ ได้แก่ PITUITARY , THYROID , ADRENAL MEDULLA PINEAL ,THYMUS , GONADS

ต่อมไร้ท่อจำเป็น ต่อมพาราไทรอยด์ : ควบคุมสมดุล ของแคลเซียมและฟอสเฟตในเลือด ถ้าขาด : ทำให้เกิดกล้ามเนื้อเกร็ง ชักกระตุก เรียกว่าอาการ “อาการของทรูโซ” ต่อมหมวกไตส่วนนอก : ผลิตฮอร์โมน ALDOSTERONE เพื่อควบคุมสมดุลน้ำและแร่ธาตุ ถ้าขาด: ทำให้ไตไม่สามารถดูดน้ำกลับได้ อาจทำให้เกิดความดันต่ำ ต่อมไอส์เลต : ผลิตฮอร์โมน INSULIN ทำหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ถ้าขาด : จะทำให้เกิดการย่อยอาหารผิดปกติ เกิดภาวะเลือดเป็นกรด

ฮอร์โมน (HORMONE) คือ สารเคมีที่ต่อมไร้ท่อหรืออวัยวะหลั่งออกมาแล้วเข้าสู่ กระแสเลือด เพื่อส่งไปยังอวัยวะเป้าหมาย ชนิดของฮอร์โมน PEPTIDE HORMONE : แหล่งสร้าง สร้างโดย RER และ MITOCHONDRIA STEROID HORMONE : เป็นอนุพันธ์ของ “ CHOLESTEROL ” เช่น ฮอร์โมนเพศ , ฮอร์โมนต่อมหมวกไตชั้นนอก AMINE HORMONE : เป็นส่วนประกอบของฮอร์โมน THYROXINE + ADRENALINE (EPINEPHRINE) ประเภทของตัวรับฮอร์โมน MEMBRAIN RECEPTOR : ใช้รับฮอร์โมนที่มีขนาดใหญ่หรือ ละลายน้ำได้ดี ทำให้ฮอร์โมนผ่านเข้าเซลล์โดยไม่ได้ INTRACELLULAR RECEPTOR : ใช้รับฮอร์โมนที่มีขนาดเล็กและ ละลายในไขมันได้ดี ทำให้แพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้โดยตรง

ต่อมไร้ท่อที่หลั่งฮอร์โมนภายในร่างกาย PITUITARY GLAND ANTERIOR PITUITARY POSTERIOR PITUITARY GLAND (ต่อมใต้สมองส่วนหน้า) (ต่อมใต้สมองส่วนหลัง) : สร้างฮอร์โมนได้เอง ถูกควบคุมการหลั่งด้วย •VASOPRESSIN หรือ ADH : กระตุ้นการดูด RELEASING HORMONE จาก กลับน้ำจากท่อรวมของหน่วยไต HYPOTHALAMUS •OXYTOCIN : กระตุ้นการบีบตัวของมดลูก ขณะคลอด และการหลั่งน้ำนม GONADOTROPIN FSH : ชาย สร้างอสุจิ. , หญิง กระตุ้น การเจริญของ FOLLICLE(ไข่) LH : ชาย สร้างฮอร์โมนเพศชาย , หญิง กระตุ้นการตกไข่ •CORTICOTROPIN : หลั่งฮอร์โมน •GLUCOCORTICOID (CORTISOL) •THYROTROPIN : หลั่ง THYROXINE •SOMATOTROPIN : เพิ่มกลูโคสในเลือด , ควบคุมการเจริญเติบโต •PROLACTIN : กระตุ้นการเจริญของเต้านม และการผลิตน้ำนม

PINEAL GLAND อยู่สมองส่วน EPITHALAMUS ทำหน้าที่หลั่งฮอร์โมน MELATONIN. (ตอบสนองต่อแสง-แสงยับยั้งการหลั่ง) PARATHYROID GLAND อยู่หลังต่อมไทรอยด์ข้างละ 2 ต่อม ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน PARATHYROID (PTH) ช่วยเพิ่มระดับ CA โดยกระตุ้น การสลาย CA เพิ่มจากกระดูก และการดูดซึม CA เพิ่มจากหน่วยไตและลำไส้เล็ก

THYROID GLAND เป็นต่อมไร้ท่อที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ในร่างกาย ผลิตฮอร์โมน : THYROXINE (T4) และ TRIIODOTHYRONINE (T4) : กระตุ้นอัตราแมททาบอลิซึมของร่างกาย CALCITOCIN (C-CELL) : ลดระดับ CA ในเลือด โดยยับยั้งการสลาย CA จากกระดูก และการดูดกลับ CA จากหน่วยไต THYMUS GLAND มีหน้าที่หลั่งฮอร์โมน THYMOSIN กระตุ้นการเติบโต ของเม็ดเลือดขาว T-CELL และ B-CELL

ADRENAL GLAND 1 ) ADRENAL CORTEX (ต่อมหมวกไตส่วนนอก) -GLUCOCORTICOID (CORTISOL) : เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด -MINERALOCORTICOID (ALDOSTERONE) : ควบคุมสมดุล NA และ K -CORTISOL ANDROGEN : ควบคุมการทำงานของระบบสืบพันธุ์ 2.) ADRENAL MEDULLA (ต่อมหมวกไตส่วนใน) - ADRENALINE (EPINEPHRINE) และ NORADRENALINE (NOREPINEPHRINE) : เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด กระตุ้นระบบประสาท SYMPHATHETIC

GONADS GLAND OVARY TESTIS - TESTOSTERONE (ANDROGEN) กระตุ้นการสร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศชาย และการพัฒนาการของวัยหนุ่ม - ESTROGEN (ESTRADIOL) กระตุ้นการสร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศหญิง การพัฒนาการของวัยสาว - PROGESTERONE กระตุ้นการสร้างเนื้อเยื่อมดลูก เมื่อเกิดการตั้งครรภ์ ISLETS OF LANGERHANS ALPHA-CELL -ALPHA-CELL : หลั่งฮอร์โมน GLUCAGON beta-cell เพื่อเพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด -BETA-CELL : หลั่งฮอรืโมน INSULIN เพื่อลดระดับน้ำตาลในเลือด

เพิ่มเติม ความผิดปกติของฮอร์โมน เช่น •ไทรอยด์เป็นพิษ (HYPERTHYROIDISM) : เกิดจาก THYROID HORMONE สูงกว่าปกติ -TSH ต่ำกว่าปกติ อาจมีต่อมไทรอยด์โต เรียกว่า คอพอกเป็นพิษ (TOXIC GOITER) อาการ : ขี้ร้อน ไม่อ้วน เหงื่อออก ตาโปน

•CRUSHING SYNDROME เกิดจาก CORTISOL สูง และ ACTH ต่ำ (ต่อมหมวกไตชั้นนอกสร้างฮอร์โมนเยอะเกินไป) อาการ : ใบหน้ากลมคล้ายพระจันทร์ กล้ามเนื้ออ่อนแรง บวมน้ำ ประจำเดือนขาด

จัดทำโดย 1.นาย พงศพัศ คัมภิรานนท์ เลขที่ 3 2.นาย ธิติกร ครนาศรี เลขที่ 7 3.นาย อภิรักษ์ สัมฤทธิ์ เลขที่ 11 4.น.ส. จีรนันท์ มณีโชติ เลขที่ 14 5.น.ส. ธนัญญา เสือเหลือง เลขที่ 15 6.น.ส. พลอยพรรณ คณาสุข เลขที่ 18 เสนอ นาย เชิดชาย ฉิมบุรุษ โรงเรียนแก่งคอย อ.แก่งคอย จ.สระบุรี 18110