กฎหมายว่าด้วยการขอความช่วยเหลือในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา

คำนำ คณะรัฐมนตรไี ดมีมติ เมอ่ื วนั ที่ ๑๗ มกราคม ๒๕๖๐ เหน็ ชอบแนวทาง การเผยแพรกฎหมายเพื่อสรางการรับรูใหแกประชาชนและหนวยงานภาครัฐ โดยมีสำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม รับผิดชอบทำหนาที่เปน ศูนยขอมูลการเผยแพรดานกฎหมาย ทั้งนี้ เพื่อพัฒนาตอยอดการดำเนินงาน ตามมติคณะรัฐมนตรีขางตน สำนักงานกิจการยุติธรรม จึงไดจัดทำหนังสือ ชุดความรูกฎหมายและกระบวนการยตุ ธิ รรมเลม น้ขี น้ึ โดยมีจดุ มงุ หมาย เพ่ือให เปนเครื่องมือในการเผยแพรประชาสัมพันธความรูความเขาใจดานกฎหมายและ กระบวนการยุติธรรมสำหรับประชาชน ใหมีความรูพื้นฐานทางดานกฎหมาย ในเรือ่ งท่ีสนใจ และทราบถึงชองทางการขอรับบริการดา นกฎหมายจากหนว ยงาน ของรัฐ ซงึ่ จากการดำเนนิ งานท่ีผา นมาพบวา ปญหาขอพพิ าททเ่ี กิดขน้ึ ในชวี ิต ประจำวันและเปนเรื่องที่ประชาชนติดตอขอรับบริการเขามามากที่สุด จนเปนที่มาของการจัดทำหนังสือชุดความรูกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม ในคร้งั นี้ ประกอบดว ย ๗ เรื่องสำคญั ไดแ ก ๑) การขอความชว ยเหลอื ในกระบวนการยุตธิ รรมทางอาญา ๒) ทด่ี ินทำกินและทรัพยากรธรรมชาติ ๓) นิตกิ รรมสญั ญา และการขอระงบั ขอพิพาท ๔) หนี้สนิ ๕) การบงั คับคดีและลม ละลาย ๖) ความรบั ผดิ ของเจา หนาทีร่ ัฐ ๗) สิทธิมนษุ ยชน สิทธิในคดอี าญา และการขอรบั การเยียวยาทางกฎหมาย สำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม หวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือ ชุดความรกู ฎหมายและกระบวนการยุตธิ รรม จะเปนเครือ่ งมอื สำคัญทสี่ ง เสริมให ประชาชนมีความรูความเขาใจกฎหมายในชีวิตประจำวัน รวมถึงการใหบริการ ความชวยเหลือทางดานกฎหมายใหแกประชาชนไดอยางทั่วถึงและตอบสนอง เปา หมายการสรางการรบั รูดา นกฎหมายใหก ับประชาชนอยางยงั่ ยนื ตอ ไป สำนักงานกจิ การยตุ ธิ รรม เมษายน ๒๕๖๑

ÊÒúÞÑ ÊÒúÞÑ สว นที่ ๑ บทนาํ ๒ ๔. การใชอํานาจของพนกั งานอยั การ ๒๕ สวนที่ ๒ บุคคลในคดีอาญา ๖ ๔.๑ การไกลเกลีย่ ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญาช้ันพนักงานอัยการ ๒๖ ๖ ๔.๒ ชอ งทางการรอ งขอความเปนธรรมชั้นพนกั งานอัยการ ๒๗ ๑. ผูเสียหาย ๖ ๔.๒.๑ บคุ คลผมู ีสิทธยิ น่ื คาํ รอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๒๗ ๑.๑ หลักเกณฑของการเปน ผูเสียหาย ๙ ๔.๒.๒ รายละเอยี ดคาํ รอ งขอความเปน ธรรมในคดีอาญา ๒๗ ๑.๒ ผูเสียหาย ผูมอี าํ นาจจดั การแทน และผแู ทนเฉพาะคดี ๑๒ ๔.๒.๓ ระยะเวลายื่นคาํ รองขอความเปน ธรรมในคดีอาญา ๒๗ ๑๓ ๔.๒.๔ ลกั ษณะการยื่นคํารองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๒๗ ๒. ผูต องหา–จาํ เลย ๑๔ ๔.๒.๕ อํานาจดาํ เนินการตามคํารอ งขอความเปนธรรมในคดีอาญา ๒๘ ๒.๑ สทิ ธขิ องผูตองหาในชัน้ สอบสวน ๑๔ ๔.๒.๖ ผูพ จิ ารณาคํารองขอความเปนธรรมในคดอี าญา ๒๘ ๒.๒ สิทธขิ องจําเลยในชั้นศาล ๑๖ ๔.๒.๗ สถานท่ยี ื่นคาํ รองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๒๘ ๒.๓ การขอประกนั ตวั และปลอยช่ัวคราวผูตอ งหา – จาํ เลย ๑๖ ๒๘ ๑๘ ๕. การพจิ ารณาคดขี องศาล ๓๑ ๓. การใชอํานาจของเจาพนักงานตํารวจ ๒๑ ๕.๑ สิทธิของจําเลย ๓๒ ๓.๑ การตรวจคน ๒๑ ๕.๒ การไกลเ กล่ียในกระบวนการยตุ ิธรรมทางอาญาชน้ั ศาล ๓๓ ๓.๒ การจับกมุ ๒๒ ๕.๓ การพพิ ากษาคดี ๓๔ ๓.๓ การสอบสวนและรวบรวมพยานหลกั ฐาน ๒๓ ๕.๓.๑ กรณีทศี่ าลพพิ ากษาลงโทษจำเลย ๓๙ ๓.๓.๑ การรบั คาํ รองทุกขก ลาวโทษ ๒๓ ๕.๓.๒ หลักเกณฑก ารยื่นอทุ ธรณ ๔๐ ๓.๓.๒ การควบคุมตวั ผตู องหาและปลอยตวั ชว่ั คราวชั้นสอบสวน ๒๓ ๕.๓.๓ หลกั เกณฑก ารยนื่ ฎกี า ๔๑ ๓.๔ การไกลเ กลีย่ ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญาชนั้ พนักงานตํารวจ ๒๓ ๕.๔ ชอ งทางการรอ งขอความเปนธรรมช้ันศาล ๔๑ ๓.๕ ชอ งทางการรอ งขอความเปน ธรรมช้นั พนักงานตํารวจ ๒๔ ๕.๔.๑ บุคคลผมู สี ิทธิยื่นคาํ รอ งขอความเปนธรรมในคดอี าญา ๔๒ ๓.๕.๑ บคุ คลผมู สี ิทธยิ ่ืนคํารองขอความเปน ธรรมในคดีอาญา ๒๔ ๕.๔.๒ การขอความเปนธรรมในคดีอาญาโดยการคดั คานผูพพิ ากษา ๔๓ ๓.๕.๒ รายละเอยี ดคํารอ งขอความเปนธรรมในคดีอาญา ๒๔ ๕.๔.๓ การขอความเปนธรรมในคดอี าญาโดยการ ๔๓ ๓.๕.๓ ระยะเวลาย่ืนคาํ รองขอความเปนธรรมในคดีอาญา ๒๔ รองเรียนไปยงั ประธานศาลฏกี า ๔๕ ๓.๕.๔ ลกั ษณะการย่ืนคํารอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๕.๔.๔ การขอรอื้ ฟนคดีขึ้นพจิ ารณาใหม ๔๕ ๓.๕.๕ ผูพิจารณาคาํ รองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๔๖ ๓.๕.๖ การรายงานผลตามคํารองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ๖. พนักงานคมุ ประพฤติ ๔๗ ๗. สถานพินจิ และคมุ ครองเดก็ และเยาวชน ๔๗ ๔๗ ๗.๑ สทิ ธิของเด็กและเยาวชนเมือ่ ถูกจับกมุ และถกู ควบคุมตัว ไปยงั หนว ยงานของกรมพนิ จิ และคุม ครองเดก็ และเยาวชน ๘. กรมราชทณั ฑ ๘.๑ สทิ ธเิ ก่ียวกับผูตอ งขังในเรือนจํา ๘.๒ ประโยชนท่ผี ตู องขงั พงึ ไดรับ

ÊÒúÞÑ สว นที่ ๓ ฐานความผิดในกฎหมายอาญาที่นา สนใจ ๔๙ ๑. ความผดิ เกย่ี วกับชื่อเสยี ง ๕๐ ๑.๑ ความผิดฐานหมิน่ ประมาท ๕๐ ๒. ความผดิ เกี่ยวกบั ชวี ติ และรา งกาย ๕๔ ๒.๑ ความผิดฐานทาํ รา ยรางกายและเหตทุ ี่ตอ งรบั โทษหนักขน้ึ ๕๔ ๓. ความผดิ เกย่ี วกับเพศ ๕๕ ๓.๑ ความผิดฐานขม ขืนกระทาํ ชาํ เรา ๕๕ ๓.๒ ความผิดฐานอนาจาร ๕๗ ๓.๓ ความผดิ ฐานพรากผเู ยาว ๕๘ ๔. ความผดิ เกยี่ วกับทรพั ย ๖๐ ๔.๑ ความผดิ ฐานลักทรัพย ๖๐ ๔.๒ ความผิดฐานว่งิ ราวทรัพย ชงิ ทรพั ย ปลน ทรพั ย ๖๓ ๔.๓ ความผิดฐานฉอ โกง ยักยอก ๖๔ ๔.๔ ความผดิ ฐานบกุ รกุ ๖๔ ๖๖ บรรณานุกรม

-๒- -๓- การขอความชวยเหลือในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา “สวนท่ี ๑ บทนำ” ประเทศไทยเปนประเทศกำลงั พฒั นา ประชากรสวนใหญมีฐานะยากจน ขาดโอกาสการเขา ถงึ สวัสดกิ ารของรฐั จงึ เกดิ ปญ หาชอ งวา ง ความเหลอ่ื มลำ้ ดา นตางๆ ในสังคมระหวางคนรวยและคนจน ซง่ึ รัฐพยายามขจัดปญหาดังกลาว มาตรการหนึ่งที่นำมาใชคือการบัญญัติกฎหมายเพื่อเปนเครื่องมือใหรัฐ ใชเปนกลไกใหประชาชนมีสิทธิเสมอภาคในการเขาถึงกระบวนการยุติธรรมอยางเทาเทียมกัน ซึ่งในทีน่ ี้จะกลา วถึงกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา โดยรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๗ บญั ญตั วิ า “บุคคลยอ มเสมอกนั ในกฎหมาย มสี ิทธิและเสรีภาพและไดรับ ความคุมครองตามกฎหมายเทา เทียมกนั ” หมายความวา ประชาชนทุกคนมีความเสมอภาคกนั ในทาง กฎหมาย แตล ะคนมสี ิทธิ เสรภี าพในชวี ิต รางกาย ทรพั ยสิน โดยเทาเทยี มกัน โดยไมม กี ารแบงแยกชนชัน้ อยางไรกด็ ีในบางกรณี รัฐมคี วามจำเปน ตองจำกดั สิทธิเสรีภาพของประชาชนบางประการ ทัง้ นี้ เพื่อความเปนระเบยี บเรียบรอยของบา นเมอื ง ดงั ทบ่ี ญั ญตั ิไวใ นรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๘ ซ่ึงบญั ญตั ิวา “บุคคลยอ มมีสทิ ธแิ ละเสรีภาพในชีวติ และรา งกาย การจับและ การคมุ ขงั บคุ คลจะกระทำมไิ ด เวน แตม ีคำสั่งหรือหมายของศาล หรือมเี หตอุ ยางอื่นตามทก่ี ฎหมายบัญญัติ การคนตวั บคุ คล หรอื การกระทำใดอนั กระทบกระเทือนตอ สิทธิ หรือเสรีภาพในชวี ิต หรือรางกายจะกระทำ มไิ ด เวนแตมีเหตตุ ามทก่ี ฎหมายบญั ญัต”ิ กระบวนการยุติธรรมเปนเรื่องที่ใกลตัวประชาชนและทุกคนอาจมีสวนเกี่ยวของกับกระบวนการ ยุติธรรมไดเสมอ แมว า ไมใชเจาพนกั งานของรัฐกต็ าม เชน เปนผูเสียหายทไี่ ดรับความเสยี หายจากการกระทำ ความผิดอาญา เปนบิดา มารดา สามี ภรรยาของผูเสียหาย เนื่องจากถูกทำรายจนถึงแกความตาย อนั เนอ่ื งมาจากการกระทำความผดิ อาญา เปน ผกู ระทำความผดิ อาญา หรอื เปน พยานรเู หน็ การกระทำความผดิ นั้นๆ ฯลฯ ซึ่งกฎหมายบัญญัติสิทธิ หนาที่ ตลอดจนจำกัดสิทธิของบุคคลตางๆไว เจาพนักงานของรัฐ ซง่ึ มหี นา ทบ่ี งั คบั ใชก ฎหมายจงึ มหี นา ทป่ี ฏบิ ตั ติ ามกฎหมายใหเ สมอภาคเทา เทยี ม ดงั จะไดก ลา วในรายละเอยี ดตอ ไป

-๔- กระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา จึงมีขนึ้ เพื่อเปนกลไกของรฐั ใชควบคุมสงั คมใหส งบสุข ดังน้ันเม่อื มี การฝา ฝน กฎหมาย จงึ ตองนำบุคคลเหลา นน้ั มาเขา สกู ระบวนการยตุ ธิ รรม กระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา ที่ดีนั้น ตองสามารถอำนวยความยุติธรรมและคุมครองสิทธิของประชาชนอยางมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว และเทาเทียมกัน เพื่อความสงบเรียบรอยของสังคมเปนสำคัญ เมื่อความเสียหายเกิดขึ้น กฎหมายใหอำนาจ ผเู สียหายรองทุกขกลาวโทษตอพนักงานเจาหนาที่ เมื่อรองทุกขแลว เปนหนาที่ของเจาพนักงานจะไดทำการ สืบสวนจับกุมผูกระทำความผิด นอกจากนี้เปนหนาที่ของพนักงานสอบสวนในการรวบรวมพยานหลักฐาน ท้ังพยานเอกสาร พยานวตั ถุ พยานบคุ คล เพื่อพสิ ูจนค วามผิดหรอื ความบริสทุ ธ์ขิ องผตู อ งหา เม่อื พนักงาน สอบสวนรวบรวมพยานหลักฐานครบถวนแลว พนักงานสอบสวนจะสรุปสำนวนพรอมทำความเห็นควรสัง่ ฟอง หรือสั่งไมฟองผูตองหามายังพนักงานอัยการ พนักงานอัยการมีหนาที่พิจารณาสำนวนการสอบสวน และ มีความเหน็ ส่งั ฟอง สัง่ ไมฟ อ ง หรอื เมอื่ เหน็ วา การสอบสวนยังไมค รบถว นสมบรู ณ พนักงานอยั การกส็ ามารถส่ังให พนกั งานสอบสวนดำเนนิ การสอบสวนเพม่ิ เติมได ทัง้ นี้ ประเทศไทยแบงอำนาจสอบสวนและฟองรอ งออกจากกนั เพื่อเปนการถวงดุลอำนาจซึ่งกันและกัน หากพนักงานอัยการมีความเห็นสั่งไมฟอง จะตองเสนอสำนวนพรอม ความเหน็ ไปยงั ผบู ญั ชาการตำรวจแหง ชาตหิ รอื ผบู ญั ชาการตำรวจภธู รภาคนน้ั ๆ เพอ่ื พจิ ารณาสง่ั แตห ากผบู ญั ชาการ ตำรวจแหง ชาติ หรือผูบัญชาการตำรวจภูธรภาคนั้นๆ มีความเห็นแยง พนักงานอัยการ จะตองเสนอสำนวนพรอ ม ความเห็นไปยังอัยการสูงสุด เพื่อพิจารณาคำสั่งฟองหรือไมฟองจึงเปนที่สุด ตอมาเมื่อพนักงานอัยการ มคี วามเหน็ สง่ั ฟอ งผตู อ งหา จะตอ งนำตวั ผตู อ งหาไปยน่ื ฟอ งตอ ศาลทม่ี เี ขตอำนาจพจิ ารณาพพิ ากษา โดยพนกั งานอยั การ เปน “โจทก” นอกจากพนกั งานอัยการสามารถย่ืนฟองเปน โจทกไ ดแ ลว ในความผิดตอสวนตวั หรือความผิดตอ แผน ดนิ ทม่ี ผี เู สยี หาย ผเู สยี หายสามารถยน่ื ฟอ งคดดี งั กลา วไดด ว ยตนเอง เมอ่ื ยน่ื ฟอ งกม็ ฐี านะเปน โจทกเ ชน เดยี วกนั สวนผตู องหาเม่อื ยนื่ ฟอ งตอ ศาลแลว จะเรียกวา “จำเลย” หลังจากนัน้ ในช้ันศาลจะมีผูพพิ ากษาเปน ผพู จิ ารณา พพิ ากษาคดี คูความฝายใดที่ไมพอใจในผลแหงคดี สามารถยื่นอุทธรณฎีกาได เวนแตมีกฎหมายบัญญตั หิ า ม มใิ หอทุ ธรณ ฎกี า หากศาลพิพากษาใหล งโทษจำเลย จำเลยจะตอ งถูกบงั คบั โทษตามคำพพิ ากษาตอ ไป

-๖- -๗- º¤Ø ¤Å㹤´ÕÍÒÞÒ ในคดอี าญามีผูเกี่ยวของหลายฝา ย ดังนัน้ อาํ นาจหนาทีแ่ ละสทิ ธติ างๆ ตลอดจนบทบาทและปฏิสมั พนั ธ ระหวางบุคคลแตละคนจึงมีความสําคัญ เพราะกระบวนการยุติธรรมจะกระทบถึงสิทธิเสรีภาพของบุคคลที่ เกย่ี วของ ซึ่งอาจแบง บคุ คลในคดีอาญาทส่ี ําคญั ดังน้ี ๑. ผูเสยี หาย กระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญาเรม่ิ ตน ดวย เมอ่ื มีการกระทาํ การอนั เปนการฝาฝนกฎหมายอาญา ไมวาจะเปน ประมวลกฎหมายอาญา หรือพระราชบัญญัตอิ ืน่ ที่มีโทษทางอาญา๑ คดอี าญา เปน คดที ีก่ ระทบ กระเทือนถึงความสงบสุขของสาธารณชนในบานเมือง เชน ความผิดฐานฆาผูอื่น ทํารายรางกาย ขมขืนกระทําชําเรา พรากผูเยาว หมิ่นประมาท ลักทรัพย ชิงทรัพย ปลนทรัพย รับของโจร ฯลฯ และมีผไู ดร ับความเสยี หาย กฎหมายเรยี กวา “ผเู สียหาย” ๑.๑ หลักเกณฑของการเปนผูเสียหาย (๑) ตอ งมกี ารกระทําความผิดอาญาฐานใดฐานหนึ่ง ซ่งึ กฎหมายบัญญตั วิ าเปนความผดิ เกิดขึ้น การกระทําท่ีเปนความผดิ ทมี่ โี ทษทางอาญานน้ั กฎหมายไดบ ญั ญตั ลิ กั ษณะของความผิดอาญาไวเปน ๒ ลกั ษณะ โดยใชผลกระทบตอ สงั คมโดยรวมเปน เกณฑในการแบงแยก หากเปน ความผิดอาญาทีม่ ีผลกระทบตอรัฐและสงั คมสว นรวมโดยตรง เรยี กวา “ความผิดอาญาแผนดนิ ” และความผิดอาญาทมี่ ีผลกระทบตอ ผูถูกกระทําโดยตรง แตไ มก ระทบตอรัฐหรอื สงั คมโดยสวนรวม เรียกวา “ความผดิ อนั ยอมความได หรอื ความผิดตอ สวนตวั ” ๑ โทษทางอาญา หมายถึง บทลงโทษทางอาญาเก่ยี วกับความผดิ ซ่งึ กําหนดไวใ นประมวลกฎหมายอาญา และกฎหมายอ่นื ๆ โทษทางอาญามีอยู ๕ สถาน คือ ๑. ประหารชีวติ ๒. จําคุก ๓. กักขัง ๔. ปรบั ๕. รบิ ทรัพยส นิ .

-๘- -๙- ความผิดอาญาแผน ดิน คือ ความผดิ อาญาทม่ี ีผลกระทบตอ รฐั และสงั คมสว นรวมโดยตรง กฎหมาย กฎหมายจึงบัญญัติใหบุคคลอื่นเขามาในกระบวนการดังกลาวได โดยกฎหมายใหบุคคลดังตอไปนี้ จงึ ถอื วา รฐั เปน ผเู สยี หายในคดคี วามผดิ เชน นด้ี ว ย แมไ มม กี ารรอ งทกุ ขจ ากผเู สยี หายกส็ ามารถดาํ เนนิ คดแี กผ กู ระทาํ มีอาํ นาจจดั การแทนผูเสยี หายในกรณดี งั ตอไปนี้ กลา วคือ ความผิดได รวมทั้งความผิดที่หากมีการกระทําแลวนอกจากจะมีผลกระทบตอรัฐและสังคมโดยรวมแลว ยงั กระทบตอ ผทู ถ่ี กู กระทาํ โดยตรง ทาํ ใหผ ถู กู กระทาํ ไดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ นน้ั ความผดิ อาญาแผน ดนิ (๑) ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาล เฉพาะแตในความผิดซึ่งไดกระทําตอผูเยาวหรือผูไร จึงมผี เู สยี หายทั้งรฐั และผถู ูกกระทาํ ดังนนั้ คดีความผดิ อาญาแผน ดนิ นี้แมผูเ สียหายไมไดร องทุกขต อ พนกั งาน ความสามารถซง่ึ อยใู นความดูแล สอบสวน พนักงานอยั การก็สามารถฟอ งคดีนน้ั ตอ ศาลได (๒) ผูบุพการี ผูสืบสันดาน สามีหรือภริยาเฉพาะแตในความผิดอาญา ซึ่งผูเสียหายถูกทําราย ความผิดอันยอมความได หรือความผิดตอ สวนตวั คอื ความผิดท่ีหากมกี ารกระทาํ แลวมผี ลกระทบตอ ถงึ ตาย หรอื บาดเจบ็ จนไมสามารถจะจัดการเองได ผทู ีถ่ กู กระทาํ โดยตรงเทานัน้ และไมมผี ลกระทบตอ สงั คมโดยรวม รฐั มใิ ชผเู สียหาย รฐั จะดาํ เนนิ คดกี ับผกู ระทํา ความผดิ ไดน ั้น ตอ งเริ่มจากผูเสียหายรอ งทุกขต อเจาพนกั งานของรัฐภายในอายุความ หากผูทถ่ี กู กระทาํ (๓) ผูจัดการหรือผูแทนอื่นๆ ของนิติบุคคล เฉพาะความผิดซึ่งกระทําลงแกนิติบุคคลนั้น ไมติดใจเอาความหรอื ดาํ เนนิ คดีกับผูกระทําผดิ ตอไปแลว รัฐก็ไมสามารถดําเนนิ คดกี บั ผกู ระทาํ ความผดิ ได ผูแทนโดยชอบธรรม “บิดามารดา” ตามมาตรา ๕ (๑) จะตองเปนบดิ า มารดา ที่ชอบดว ยกฎหมาย ซึ่งมารดา เปน มารดาโดยชอบดว ยกฎหมายของบตุ รเสมอ สวนคําวา “ผูบุพการี ผสู บื สันดาน” ตามมาตรา ๕ (๒) นนั้ สําหรบั ความผิดอาญาทว่ั ไป เกิดขึ้นเมอื่ ลงมือกระทาํ ความผดิ โดยเจตนา หากลงมอื กระทาํ ความผิดแลว ถือเอาตามหลักสายโลหิตกันตามความเปนจริง แตคําวา “สามีภริยา” จะตองเปนสามีภริยาโดยชอบดวย แตก ระทาํ ไปไมตลอดหรือกระทําไปตลอดแตความผิดไมสําเร็จก็จะเปนพยายามกระทําความผิด หรือกระทํา กฎหมาย นอกจากนี้ สามียังมีสิทธิฟองคดีอาญาแทนภริยาได ตอเมื่อไดรับอนุญาตโดยชัดแจงจากภริยาดวย โดยประมาท คือมิใชการกระทําโดยเจตนา แตกระทําโดยปราศจากความระมัดระวัง ซึ่งบุคคลในภาวะเชนนั้น โดยไมจ ํากดั วา จะเปนความผิดฐานใด และไมอ ยใู นเง่อื นไข (๒) คอื ภรยิ าไมจําตอ งถูกทํารา ยถงึ ตายหรือบาดเจ็บ จักตองมีตามวิสัยและพฤติการณ และอาจใชความระมัดระวังเชนวานั้นได แตหาไดใชใหเพียงพอ แตจะ จนไมสามารถจะจัดการเองได เปนความผิดตอเมื่อมีกฎหมายบัญญัติใหการกระทําโดยประมาทนั้นเปนความผิดดวย นอกจากนัน้ ในคดอี าญาซึง่ ผเู สียหายเปนผเู ยาวไ มม ีผูแ ทนโดยชอบธรรม หรือเปนผูวกิ ลจรติ หรอื คนไร (๒) ผูเ สยี หายตองเปน บุคคล อาจเปนบุคคลธรรมดา หรอื นิติบคุ คลกไ็ ด สาํ หรับบุคคลธรรมดา ความสามารถไมมีผูอนุบาล หรือซึ่งผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลไมสามารถจะทําการตามหนาที่โดยเหตุ นั้น ตอ งมสี ภาพบุคคลอยูในขณะท่มี ีการกระทาํ ความผิดอาญา หนึง่ เหตใุ ด รวมทั้งมผี ลประโยชนขดั กันกบั ผูเยาวหรือคนไรค วามสามารถนัน้ ๆ ญาตขิ องผูน ้ัน หรอื ผูมีประโยชน เกี่ยวของอาจรอ งตอศาล ขอใหต ัง้ เปนผูแทนเฉพาะคดเี พอ่ื ดําเนนิ คดีอาญาก็ไดเชนกัน (๓) บคุ คลน้นั ตองไดร ับความเสียหายจากการกระทําความผดิ อาญาฐานน้ัน (๔) บคุ คลน้นั ตอ งเปนผเู สียหายโดยนิตนิ ัย กลา วคือ ผูเสยี หายตองไมม ีสวนรว มในการกระทาํ ๑.๒ ผูเสียหาย ผมู อี ำนาจจดั การแทน และผแู ทนเฉพาะคดี มอี าํ นาจดังตอ ไปนี้ ความผดิ ผูท ีจ่ ะมาขอพึง่ บารมีแหงความยุตธิ รรมตอ งมาดวยมอื อันบรสิ ทุ ธ์ิ เชน ในคดที ํารา ยรางกาย ผูเสยี หาย (๑) รอ งทุกข เมื่อผูเสียหาย หรือผูมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย ไดรับความเสียหาย ตองไมม ีสวนรวมในการทํารา ยรา งกาย หรอื รว มในการทะเลาะวิวาท ดวยเหตุนีแ้ มบ ุคคลใดจะตองดว ยหลกั เกณฑ ขอ ๑ - ๓ ดงั กลา วขางตนแลว หากบุคคลนัน้ ไมใ ชผูเสียหายโดยนิตินัย กไ็ มถอื วา บคุ คลนน้ั เปน ผเู สียหายเลย จากการกระทําความผิดฐานใดฐานหนึ่ง ผูเสียหายหรือผูมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย มีสิทธิรองทุกขตอ ในบางกรณีผูเสียหายอาจไมสามารถเขามาสูกระบวนการยุติธรรมไดดวยตนเอง ดวยเงื่อนไขอายุ วุฒิภาวะ เจาพนักงาน เพื่อใหเจาพนักงานดําเนินคดีกับผูกระทําความผิด คํารองทุกขจึงเปนเงื่อนไขสาํ คญั ในการดาํ เนนิ สภาพรางกาย หรือถูกทํารายจนไดรบั บาดเจ็บ ไมสามารถจดั การไดดวยตนเอง หรอื อาจจะถงึ แกค วามตาย ฯลฯ คดอี าญาอนั ทาํ ใหเ จา พนักงานทราบวา มกี ารกระทําความผิดอาญาเกิดข้ึน กอใหเ กดิ อํานาจดําเนินกระบวนการ ยตุ ธิ รรมทางอาญา และเปนเงื่อนไขสําคัญแหงอํานาจสอบสวนของพนักงานสอบสวนในคดคี วามผดิ ตอ สว นตวั เนอ่ื งจากกฎหมายกาํ หนดใหผ ูเสยี หายเทานน้ั ท่ีมีอาํ นาจรองทุกข

- ๑๐ - - ๑๑ - “คํารอ งทกุ ข” หมายความถึง การทผี่ ูเสียหายไดกลาวหาตอ เจาหนาที่วา มผี กู ระทําความผดิ ขน้ึ จะรูตัว นอกจากจะสามารถเปนโจทกฟอ งคดแี พง ผกู ระทาํ ความผิดหรอื ไมก ต็ าม ซ่ึงกระทาํ ใหเกดิ ความเสยี หายแกผเู สยี หาย และการกลา วหาเชนนั้น ไดก ลา วโดย เกีย่ วเน่อื งกบั คดีอาญาแลว มเี จตนาจะใหผกู ระทําความผดิ ไดร บั โทษ ดังน้ัน หากผูรอ งทกุ ขไ มใชผูเ สยี หาย หรอื เปนผูเสียหายแตไมใ ช ผเู สยี หายโดยนติ นิ ยั ยอ มทาํ ใหค าํ รอ งทกุ ขน น้ั ไมช อบดว ยกฎหมาย ถอื ไดว า ไมม คี าํ รอ งทกุ ข สง ผลใหพ นกั งานสอบสวน ผูเสยี หายในคดีอาญาซงึ่ ไดร ับความเสียหาย ไมม ีอาํ นาจสอบสวน เชนความผดิ ฐานหมิ่นประมาท ผูท่ีถูกใสค วามตอบุคคลทีส่ ามใหเ สยี ช่อื เสยี งเปน เหตใุ หผ อู ืน่ จากการกระทําความผิดอาญาฐานใดฐานหนงึ่ ดหู มิน่ เกลยี ดชัง ยอมเปนผูเ สียหายในความผิดตอแผน ดิน เชน ความผดิ ตามกฎหมายเกยี่ วกบั ยาเสพติด มีสทิ ธเิ รียกรอ งใหจ าํ เลยชดใชค าสินไหมทดแทนสวนแพง รฐั เปนผูเสยี หาย โดยในความผดิ อันยอมความได หรอื ความผิดตอสวนตวั ผูเสียหายจะตอ งรองทกุ ขภายใน ในคดีแพง เกีย่ วเนื่องกบั คดีอาญาแกผเู สียหายได ๓ เดอื น นับแตวนั ท่ีรเู รอ่ื งความผดิ และรูตวั ผกู ระทาํ ความผิด โดยในคดอี าญาท่พี นกั งานอยั การเปน โจทก ผูเ สยี หายซง่ึ มีสิทธทิ ่ีจะเรียก คา สินไหมทดแทน เพราะเหตทุ ตี่ นไดรบั อนั ตรายแกช ีวติ รางกาย จิตใจ (๒) เปนโจทกฟ อ งคดีอาญา หรือเขา รวมเปนโจทกก ับพนกั งานอยั การ กรณีผูเสยี หายฟอ งเอง หรือไดรับความเส่อื มเสยี ตอ เสรีภาพในรา งกาย ชอื่ เสยี ง ศาลจะตอ งไตส วนมลู ฟอ งกอนวา คดมี มี ูลทจ่ี ะฟองรอ งหรอื ไม และหากคดีดงั กลา ว เปน ความผิดอนั ยอมความได หรอื ไดร ับความเสยี หายในทางทรัพยสินอันเนอ่ื งมาจากการกระทาํ ซ่ึงผเู สียหายประสงคจะย่นื ฟองเอง ตอ งย่ืนฟองภายใน ๓ เดอื น นบั แตว ันทรี่ ูเรอ่ื งความผิดและรตู ัวผูกระทาํ ผิดอาญาของจําเลย สามารถยน่ื คํารอ งตอศาลท่พี จิ ารณาคดีอาญา ความผดิ หากไมประสงคย ่นื ฟอ งเอง ก็ยงั คงตอง รองทกุ ขภ ายใน ๓ เดอื น นับแตว ันทรี่ เู รือ่ งความผิดและรูตัวผู ขอใหบังคบั จําเลยชดใชค าสินไหมทดแทน กระทําความผดิ เชน กัน พนกั งานสอบสวนจงึ จะดาํ เนินคดตี อ ไปใหไ ด มฉิ ะนั้นคดีจะขาดอายคุ วาม สง ผลให คาสนิ ไหมทดแทนท่ีผเู สียหายมสี ทิ ธิเรียกได มีดงั น้ี พนกั งานสอบสวนไมม อี าํ นาจสอบสวน (๑) คาเสียหายที่เปนตัวเงิน เชน คาชดใชราคาทรัพยที่สูญหายหรือเสียหาย คารักษาพยาบาล คาปลงศพ รวมทั้งคาใชจายอันจําเปนอยางอื่น คาขาดประโยชน เพราะไมสามารถประกอบการงาน (๓) เปน โจทกฟองคดีแพง ท่เี กี่ยวเนือ่ งกบั คดอี าญา คดีแพง เกย่ี วเนอื่ งกบั คดอี าญา หมายถงึ แตบ างสวนหรอื โดยสิ้นเชงิ ทั้งในปจจุบันและในอนาคต คาขาดไรอ ุปการะตามกฎหมาย คดแี พงท่มี มี ูลมาจากการกระทําความผิดทางอาญาโดยตรง กลา วคอื เม่อื มกี ารกระทําความผิดอาญาเกิดขนึ้ แลว (๒) คาเสียหายอยางอื่นอันมิใชตัวเงิน เชน ความเสียหายที่ตองเจ็บปวดทุกขทรมาน ความเสียหาย ผเู สียหายมีสทิ ธทิ ีจ่ ะเรยี กรองทรพั ยสนิ หรือราคาทเ่ี ขาสญู เสยี ไปคืน เนือ่ งจากการกระทาํ ผดิ ฐานลกั ทรพั ย วง่ิ ราว ตอ อนามยั ความเสียหายตอ ช่ือเสยี งเกียรตคิ ุณ ชิงทรัพย ปลนทรัพย โจรสลดั กรรโชก ฉอ โกง ยักยอก หรอื รับของโจร หรือผูเสยี หายมีสทิ ธิ ท่จี ะเรยี กเอา คา สินไหมทดแทน เพราะเหตไุ ดร ับอนั ตรายแก ชวี ิต รา งกาย จติ ใจ หรอื ไดร บั ความเสอ่ื มเสยี ตอ เสรีภาพ ในรางกายชอื่ เสยี งหรอื ไดรับความเสยี หายในทางทรัพยส ินอนั เนอ่ื งมาจากการกระทาํ ความผดิ ของจําเลย

- ๑๒ - - ๑๓ - (๓) การกระทําเพื่อใหผูเสียหายกลับคืนสูสถานะเดิม เชน การขอใชคืนทรัพย การขับไลออกจาก ๒.๑ สทิ ธิของผูตอ งหาในชนั้ สอบสวน อสังหาริมทรัพย การประกาศหนังสือพิมพเพื่อแกไขขอความที่หมิ่นประมาทโดยการโฆษณา โดยจะตอง ในชั้นสอบสวน ผตู องหาที่ถกู ควบคุมตัวมสี ิทธิดงั ตอไปนี้ ยื่นคํารองเขามากอนศาลเริ่มทําการสืบพยาน หรือในกรณีที่ไมมีการสืบพยาน เชน จําเลยใหการรับสารภาพ ๑. ใหการหรือไมย อมใหการตอ พนักงานสอบสวน หรือขอใหการในชน้ั ศาล เนือ่ งจาก ผูเสียหายตอ งยน่ื คาํ รอ งกอ นศาลวินจิ ฉัยช้ขี าดคดี คือกอนศาลพิพากษา และยืน่ ตอศาลท่ีพจิ ารณาคดีอาญานน้ั โดยคํารอ งจะตองแสดงรายละเอียดเกยี่ วกับความเสียหายและจํานวนคาสินไหมทดแทนทีเ่ รยี กรอ ง ซึ่งผเู สยี หาย คําใหการน้ัน อาจใชเปน พยานหลกั ฐานในการพิจารณาคดขี องศาลได กลา วคือ ผูต องหามีสทิ ธิท่จี ะ ไมตองเสียคาธรรมเนียมศาล และในกรณที ผ่ี ูเสยี หายเปน คนยากจน ไมส ามารถจัดหาทนายความดาํ เนินคดีไดเ อง ใหการตอ พนกั งานสอบสวน ตามคาํ ถามที่พนกั งานสอบสวนสอบคาํ ใหก าร หรอื จะไมใ หการใดๆ โดยจะ ศาลมอี ํานาจต้งั ทนายความใหแกผ ูเ สียหาย ใหการในชน้ั ศาลกไ็ ด หากผตู อ งหาใหก าร คําใหก ารอาจเปน พยานหลกั ฐานในช้ันพิจารณา (๔) ถอนฟองคดีอาญาหรือคดีแพงที่เกี่ยวเนื่องกับคดีอาญา ในคดีความผิดอันยอมความได กฎหมาย ๒. พบและปรึกษาผูที่เปนทนายความเปนการเฉพาะตัว โดยไมมีเวลาจํากัด ใหสิทธแิ กผเู สียหายวา จะดาํ เนินคดอี าญาแกผูก ระทําความผดิ หรอื ไม ถา ผูเสียหายไมต ิดใจจะเอาความดาํ เนนิ คดี แตพอสมควรตามพฤตกิ ารณแ หง คดี กับผูกระทาํ ความผดิ เมอ่ื มีการฟองคดีนนั้ ตอศาลแลว กส็ ามารถทีจ่ ะถอนฟอ งเมื่อใดก็ไดก อนคดีถึงที่สดุ ๓. ใหท นายความหรอื ผูซงึ่ ตนไวว างใจรว มเขาฟง การสอบปากคาํ ตนไดในชนั้ สอบสวน (๕) ยอมความในคดีความผิดตอสวนตัว ในคดีความผิดอันยอมความได เมื่อไดมีการรอ งทุกขไ ปแลว เพอื่ ใหผ ูต อ งหามีทป่ี รึกษาในขณะใหก าร ผูเสียหายก็สามารถถอนคํารองทุกขหรือยอมความกันเมื่อใดก็ไดกอนคดีถึงที่สุด ทั้งในชั้นพนักงานสอบสวน พนักงานอัยการ และศาล เพราะในความผิดตอสวนตัวนั้น ผูเสียหายไดรับความเสียหายโดยตรง โดยท่ีไมมี ๔. ไดร บั การเยย่ี มหรอื ติดตอญาติไดตามสมควร ตามกําหนดเวลาของสถานตี ํารวจ ผลกระทบตอ สงั คมโดยรวมทาํ ใหส ทิ ธทิ จ่ี ะนาํ คดอี าญามาฟอ งยอ มระงบั ไปและรฐั ไมส ามารถนาํ คดนี น้ั มาดาํ เนนิ คดอี กี ๕. ผตู องหามีสิทธิจะไดรับการรกั ษาพยาบาลอยางทันทว งที เม่อื เกิดอาการเจบ็ ปวย ตอ ไป ๖. ยน่ื คาํ รอ งขอปลอ ยชว่ั คราวตอ พนกั งานสอบสวนหรอื ตอ ศาล แลว แตก รณี ผตู อ งหา สามารถขอปลอยชั่วคราวหรือการประกันตัวไดโดยผูตองหาตองแจงตอพนักงานสอบสวนพรอมนําหลักทรัพย ๒. ผตู อ งหา – จำเลย มาย่ืนตอ พนักงานสอบสวน การปลอ ยชั่วคราวขนึ้ อยูกับปจ จัยของคดที งั้ พฤติการณร า ยแรงของคดี ทอ่ี ยขู อง เมื่อความผดิ อาญาเกดิ ขนึ้ บุคคลทกี่ ระทาํ ความผิดอาญา หรอื ถูกกลาวหาวา เปน ผกู ระทําผดิ อาญา ผตู อ งหาเปน หลกั แหลง หรอื ไม มที ท่ี าํ งานประจาํ หรอื ไม จะไปยงุ เหยงิ กบั พยานหลกั ฐานหรอื ไม เปน ตน แตยงั มิไดถูกฟองตอศาล เรียกวา “ผตู องหา” สวนบุคคลทถ่ี ูกฟองตอ ศาล เปน คดีอาญาไมว าพนกั งานอยั การ หรือผเู สียหายจะเปนผฟู อง เรียกวา “จําเลย” โดยผูท ฟ่ี อ งคดีจะเรยี กวา “โจทก” ซึง่ ผูตองหา จาํ เลย ยอมไดรับความคุมครองตามกฎหมาย เพราะกฎหมายสันนิษฐานไวกอนวาเปนผูบริสุทธิ์ จนกวาศาลมี คาํ พิพากษาถงึ ท่ีสดุ วา ไดก ระทาํ ความผดิ การดําเนินคดีอาญาของไทย ผูตองหาและจําเลยเปนประธาน ในคดีที่ฝายโจทกแ ละเจาพนักงาน มีหนาที่ตองพิสูจนความผิดของผูตองหาและจําเลย ดังนั้น ผูตองหาและจําเลย จึงมีสิทธิที่กฎหมาย ตองคุม ครองตา งๆ กนั

- ๑๔ - - ๑๕ - ๒.๒ สทิ ธขิ องจำเลยในชัน้ ศาล บคุ คลดังตอไปนี้ เมื่อผูตองหาถูกยื่นฟองตอศาลโดยขอหาวากระทําความผิด ผูตองหาจะตกเปนจําเลย มสี ิทธยิ ืน่ ขอประกนั ตวั ผตู อ งหาหรือจาํ เลย ในคดีอาญา ซ่ึงจาํ เลยในคดีอาญากฎหมายไดใ หส ิทธิและความคมุ ครอง ดังนี้ ๑. ผูต องหาหรือจาํ เลย หรือผมู ีประโยชน หลักประกนั ท่ีใช ๑. แตง ตง้ั ทนายความเพื่อแกต า งในชั้นไตส วนมลู ฟองหรอื พจิ ารณาในศาลช้ันตน ตลอด เก่ยี วของ เชน ญาตพิ ีน่ อ ง ผูบ ังคบั บัญชา นายจาง ในการขอปลอ ยช่วั คราว ไดแ ก จนชั้นศาลอุทธรณ และศาลฎกี า เพือ่ ใหโอกาสจําเลยตอสูค ดอี ยางเตม็ ที่ สาํ หรบั คดที ีม่ อี ตั ราโทษประหารชีวิต สามี ภรรยา เพอ่ื น หรือทเ่ี รยี กวา นายประกัน ศาลตองตัง้ ทนายความใหจําเลย แตคดที ีม่ อี ัตราโทษต่ำกวา ประหารชวี ิต หากจําเลยตองการทนายความ จําเลย ๒. นายประกนั อาชีพ หมายถึง บุคคลซึง่ ตอ งแจงใหศาลทราบเพ่ือใหศาลตง้ั ทนายความใหจ าํ เลย ยน่ื คํารองขอปลอยช่ัวคราวผูตอ งหาหรือจําเลย ๒. ปรกึ ษาทนายความหรอื ผทู ่จี ะเปนทนายความเปน การเฉพาะตวั โดยไมมเี วลาจํากดั ดว ยการวางหลกั ทรพั ยของตนเอง และสามารถปรกึ ษาไดท ุกเรือ่ งไมม ขี อจาํ กดั แตอ ยางใด เปนหลกั ประกัน ๓. ตรวจดูสาํ นวนการไตสวนมูลฟอ งหรอื พจิ ารณาของศาล คดั สําเนา หรอื ขอสาํ เนาที่ ๑. เงินสด มีการรับรองวาถูกตองโดยเสียคาธรรมเนียม จําเลยสามารถตรวจดูสํานวนหรือขอคัดเอกสารตางๆในสํานวน ๒. หลกั ทรัพยอน่ื ๆ ไดแ ก พันธบัตรรฐั บาล ไดเพ่ือใหจ าํ เลยทราบถงึ รายละเอียดของคดี พยานหลักฐานของคดี ทําใหม กี ารตอ สูท างคดอี ยา งเปน ธรรม ไมมี สลากออมสิน สลาก ธ.ก.ส. เงินฝากประจําธนาคาร การจูโจมทางพยานหลักฐาน หนงั สอื ค้ำประกนั ของกรมธรรมประกันภัย ๔. ตรวจดสู ่ิงทย่ี ื่นเปน พยานหลักฐาน คัดสําเนาหรือถายรปู ส่งิ นน้ั ๆ อสิ รภาพ ทีด่ นิ ฯลฯ ๕. ตรวจหรือคัดสําเนาคําใหการของตนในชั้นสอบสวน หรือเอกสารประกอบคําใหการ ๓. มีบคุ คลมาเปน หลักประกนั โดยแสดงหลกั ทรพั ย ของตน และหากจาํ เลยไดต ง้ั แตง ทนายความแลว ทนายความนัน้ มีสทิ ธเิ ชน เดยี วกบั จาํ เลย ๖. ย่นื คาํ รอ งขอปลอยช่วั คราวตอ ศาล จาํ เลยมสี ิทธยิ ืน่ คํารอ งขอปลอ ยชวั่ คราว โดยจดั ไดแก ใชตําแหนงขา ราชการ พนักงาน ทําคาํ รองขอปลอยชว่ั คราวพรอมหลกั ทรัพยป ระกนั ย่ืนตอ ศาล หากศาลเห็นสมควรก็ปลอ ยช่วั คราว โดยจะ รัฐวิสาหกจิ ฯลฯ อธบิ ายรายละเอยี ดในเรอื่ งการขอประกันตัวและปลอ ยตัวชวั่ คราวผูต อ งหา จําเลยตอ ไป ๗. คัดคานองคค ณะผพู ิพากษา หากจาํ เลยเหน็ วาผพู พิ ากษาทา นใด อาจจะมีสวนไดเสยี เจาพนักงานและศาลจะพจิ ารณาคาํ รอง หรือมีประโยชนขัดแยงกับจําเลย หรือการพิจารณาพิพากษาอาจจะไมเปนธรรม จําเลยมีสิทธิคัดคาน ขอปลอ ยชวั่ คราวตามหลกั เกณฑดังตอ ไปน้ี องคคณะผูพิพากษาน้นั ได ๒.๓ การขอประกันตวั และปลอ ยตวั ชวั่ คราวผูตองหา – จำเลย ๑. ความหนกั เบาแหง ขอหา ผูตองหาหรือจาํ เลย มสี ทิ ธิยน่ื คาํ รอ งขอปลอยชั่วคราว กลาวคือ เมือ่ ตกเปนผูตอ งหาและ ๒. พยานหลักฐานท่นี ําสบื มาแลว มีเพียงใด ยงั ไมไดน าํ ตวั มาฝากขังตอ ศาล ใหยืน่ คํารองขอปลอ ยชวั่ คราวตอพนักงานสอบสวน แตหากพนกั งานสอบสวน ๓. พฤติการณต า ง ๆ แหงคดเี ปน อยา งไร นาํ ตวั มาฝากขงั ตอ ศาลแลว ใหย น่ื คาํ รอ งขอปลอ ยชว่ั คราวตอ ศาล โดยเมอ่ื ผตู อ งหาหรอื จาํ เลยถกู ขงั ตามหมายศาล ๔. ความนา เชือ่ ถือของผูรองขอประกันและหลักประกันมีเพียงใด เชน จําเลยที่หลบหนีไปและถูกศาลออกหมายจับ ตอมาเจาพนักงานตํารวจจับกุมจําเลยได หรือกรณีที่ ๕. ผูตอ งหาหรอื จําเลยนาจะหลบหนีหรือไม พยานไมม าศาลและถูกศาลออกหมายจบั หรอื จาํ เลยตองคาํ พพิ ากษาใหจําคุกหรอื กกั ขัง และคดนี ้นั จาํ เลย ๖. ภยั อนั ตรายหรือความเสยี หายท่เี กิดจากการปลอยชั่วคราวมหี รือไม เพยี งใด มีสทิ ธอิ ทุ ธรณฎ ีกาได ๗. ในกรณที ่ผี ตู อ งหาหรอื จาํ เลยตอ งขงั ตามหมายศาล ถามีคําคัดคา นของพนกั งานสอบสวน พนกั งาน อัยการ หรือโจทกแลวแตกรณี ศาลพึงรับประกอบการวินิจฉัยได แตในคดีที่มีอัตราโทษจําคุกอยางสูงเกิน ๑๐ ป ศาลจะตองถามพนักงานสอบสวน พนักงานอัยการ หรือโจทกว า จะคดั คาน ประการใดหรือไม

- ๑๖ - - ๑๗ - ๓. การใชอ ำนาจของเจา พนักงานตำรวจ (๕) เมอื่ ทรี่ โหฐานน้นั ผทู ี่จะตอ งถกู จบั เปนเจา บานและการจบั นนั้ มีหมายจับหรือเปน การจบั เจาพนักงานตาํ รวจ เปนเจา พนักงานซง่ึ กฎหมายใหมีอาํ นาจและหนาทรี่ ักษาความสงบเรยี บรอย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๗๘ คือการจับบุคคลโดยไมตองมีหมายจับ ของประชาชน ทําหนาทเ่ี ปนตวั แทนของรัฐ ในการสืบสวน จบั กุม ปราบปรามผกู ระทําผดิ กฎหมาย เน่อื งจาก กอนลงมือตรวจคน ใหเจาพนักงานตํารวจแสดงตน แจงชื่อ ยศ ตําแหนง เปนการกระทบสิทธิเสรีภาพของประชาชน เจาพนักงานตํารวจจึงตองปฏิบัติหนาที่ตามที่กฎหมายบัญญัติ บัตรประจําตัวเจาพนักงาน และเจา พนักงาน ทจี่ ะทําหนา ทใี่ นการตรวจคน ตองแสดงความบริสุทธิ์วาตนไมม ี ใหอํานาจไว โดยมอี ํานาจหนา ที่ ดังตอไปน้ี สิ่งของผิดกฎหมายซุกซอ นอยู จนเปนที่พอใจ กบั เจาบานหรือผูครอบครองสถานที่นั้น แลวจึงลงมือ ตรวจคนตอหนาเจาบานหรือผูครอบครองสถานที่นั้น ถาหาบุคคลเชนวานั้นไมได หรือสถานที่นั้นไมมีผูใด ๓.๑ การตรวจคน อยูก็ใหตรวจคนตอหนาบุคคลอื่นอยางนอยสองคน ที่เจาพนักงานตํารวจไดขอรองมาเปนพยาน การคน การคนตัวบคุ คลหรอื สถานที่ เปน การกระทาํ ทกี่ ระทบกระเทือนตอสิทธิเสรีภาพทกี่ ฎหมาย ในที่รโหฐานตองกระทําระหวางพระอาทิตยขึ้นและตกเทานั้น เวนแตเมื่อลงมือคนแตในเวลากลางวัน ถา ยงั ไมเสรจ็ จะคน ตอไปในเวลากลางคืนก็ได หรือในกรณฉี กุ เฉินอยา งยิ่ง หรือซ่ึงกฎหมายอ่นื บัญญัติ คุมครอง โดยหลักการตรวจคน ตอ งมีหมายคน หรอื คําส่ังของศาล ผมู ีอํานาจตรวจคน หรือหวั หนา ในการจัดการ ใหคนไดเปน พิเศษ จะทาํ การคน ในเวลากลางคืนกไ็ ด กรณีฉุกเฉนิ อยา งยิ่ง หมายถึง กรณีทจี่ ะตอง ใหเปนไปตามหมายนั้น คือ เจาพนักงานผูมีชื่อในหมายคน ซึ่งจะตองเปนเจาพนักงานตํารวจที่มียศตั้งแต เขาจัดการในทันทีทันใด ถา รอชา จะไมเ ปน การเหมาะสมแกพ ฤติการณ หรือเปน การคน เพ่ือจบั ผดู รุ า ย ชั้นรอยตํารวจตรีขึ้นไปเทานั้น และเมื่อทําการตรวจคนเสร็จสิ้นแลว ใหดําเนินการตามที่ศาลสั่งไวดวย หรอื ผรู ายสาํ คญั จะทําในเวลากลางคนื ก็ได แตตอ งไดรบั อนุญาตพเิ ศษจากศาล แตบางกรณี เพื่อรักษาความสงบสุขของสังคม กฎหมายบัญญัติใหอํานาจเจาพนักงานตํารวจทําการตรวจคน ในทีร่ โหฐาน๒ โดยไมม ีหมายหรอื คําสั่งของศาลไดในกรณี ดังตอ ไปนี้ (๑) เมื่อมีเสียงรอ งใหชว ยมาจากขา งในท่ีรโหฐาน หรอื มีเสียง หรือพฤติการณอื่นใด อนั แสดงไดว ามเี หตรุ า ยเกดิ ขึน้ ในทรี่ โหฐานน้ัน (๒) เมื่อปรากฏความผิดซง่ึ หนา กําลังกระทําลงในท่ีรโหฐาน (๓) เมื่อบุคคลที่ไดกระทําความผิดซึ่งหนา ถูกไลจับและหนีเขาไป หรือมีเหตุอันแนนแฟน ควรสงสัยวาไดเขาไปซกุ ซอนตวั อยูใ นท่รี โหฐานน้ัน (๔) เมอื่ มีพยานหลักฐานตามสมควร วา สงิ่ ของทม่ี ีไวเปน ความผิด หรือไดม าโดยการกระทาํ ความผิด หรือไดใช หรือมีไวเพื่อใชในการกระทําความผิด หรืออาจเปนพยานหลักฐานพิสูจนการกระทํา ความผิดไดซอนหรืออยูในนั้น ประกอบทั้งตองมีเหตุอันควรเชื่อวาหากรอหมายคนสิ่งของนั้นจะถูกโยกยาย หรอื ทำลายเสียกอ น ๒ท่ีรโหฐาน คอื สถานทีใ่ ด ๆ ที่บคุ คลทว่ั ไปไมอ าจเขาไปได เปนสถานทีท่ ีเ่ จาของหวงหาม เจา ของสถานทแ่ี ละบคุ คล ทเี่ จา ของสถานท่อี นญุ าตเทา น้ันที่จะเขาไปไดโ ดยชอบธรรม เชน บา นพัก อาคาร โรงงาน เปน ตน

- ๑๘ - - ๑๙ -  ในการตรวจคน ที่รโหฐานใหพนกั งานตำรวจสง่ั เจาของ หรอื คนที่อยูใ นน้ัน หรอื ผรู ักษาสถานท่ี โดยกฎหมายบัญญัตใิ หอ ํานาจเจา พนักงานตํารวจทําการจับกมุ บุคคล ซงึ่ จะตรวจคน ยอมใหเขาไปและใหค วามสะดวกตามสมควรในอันท่จี ะจัดการการตรวจคน นน้ั ถาบคุ คลดงั กลาว โดยไมมีหมายหรือคําสง่ั ของศาลไดใ นกรณี ดังตอ ไปนี้ ไมยอมใหเ ขาไป ใหเจาพนกั งานตำรวจชี้แจงความจำเปนกอน ถายงั ไมย นิ ยอมอกี เจาพนักงานตำรวจมีอำนาจ ๑. เม่อื บคุ คลน้ันไดกระทําความผิดซึง่ หนา ความผดิ ซ่ึงหนา นั้น คอื ความผิดซึ่งเห็น ใชกำลงั เขาไป ในกรณจี ำเปนจะตอ งหรอื ทำลายประตบู า น ประตเู รือน หนาตาง รัว้ หรือส่งิ กดี ขวางอยา งอ่ืนๆ กําลังกระทําหรือพบในอาการซึ่งแทบจะไมมีความสงสัยเลยวาเขาไดกระทําผิด ใหทำได แตจ ะทำใหเสยี หายเกนิ กวาความจำเปน ไมไ ด ในการตรวจคน ตองกระทำดว ยความระมัดระวัง มาแลวสดๆ นอกจากนี้ ยังมีกรณีที่กฎหมายใหถือวาเปนความผิดซึ่งหนาไดเชนกัน และพยายามหลีกเลยี่ งมใิ หเ กิดความเสยี หาย เวน แตม เี หตจุ ำเปน ทม่ี อิ าจหลีกเลยี่ งได สว นสง่ิ ของใดที่ยึดได หากเปน ความผิดอาญาที่ระบุไวท า ยประมวลกฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา ตองใหเจาของ หรือผูครอบครองสถานที่ บุคคลในครอบครัว ผูตองหา หรือพยาน แลวแตกรณีดู กลา วคอื เพื่อใหรับรองวาถูกตอง และเมื่อเจาพนักงานตํารวจตรวจคนเสร็จสิ้นแลว ตองจัดทําบันทึกการตรวจคน (๑) เมอื่ พบบุคคลหนง่ึ ถูกไลจ บั ดั่งผกู ระทาํ โดยมีเสยี งรองเอะอะ โดยใหปรากฏรายละเอียดแหง การตรวจคน และส่งิ ของที่ตรวจคน โดยอานใหเจา ของ หรอื ผคู รอบครองสถานท่ี (๒) เมื่อพบบุคคลหน่งึ แทบจะทันทที ันใด หลงั จากกระทาํ ผดิ ในถ่ินแถว บคุ คลในครอบครวั ผูตอ งหา หรือพยาน แลว แตก รณฟี ง แลวใหบคุ คลเชนวานัน้ ลงลายมอื ชื่อรบั รองไว ใกลเคียงกับทีเ่ กดิ เหตนุ ั้น และมสี ง่ิ ของท่ีไดมาจากการกระทําผดิ หรอื มี เคร่อื งมอื อาวธุ หรอื วัตถุอยา งอน่ื อนั สนั นษิ ฐานไดวา ไดใชใ นการ ๓.๒ การจบั กุม กระทาํ ผิดหรือมีรองรอยพิรุธเห็นประจักษทเ่ี สอื้ ผาหรอื เน้อื ตวั ของผูน้ัน การจบั กมุ เปน การระงบั ปราบปรามเหตอุ นั บงั เกดิ ขน้ึ เฉพาะหนา หรอื อาจจะเกดิ ขน้ึ หรอื ๒. เมอ่ื พบบคุ คล โดยมพี ฤตกิ ารณอ นั ควรสงสยั วา นา จะ กอ เหตรุ า ย ใหเ กิดภยนั ตราย แกบ คุ คลหรือทรัพยส นิ ของผูอน่ื โดยมีเครอ่ื งมอื เพอื่ ปอ งกันมิใหผกู ระทาํ ผดิ มีโอกาสหลบหนไี ดส ะดวกเทานนั้ การจบั กุมทําใหผถู กู จับเสียความเปนอสิ รภาพ อาวุธ หรือวัตถุอยา งอน่ื อนั อาจใชใ นการกระทาํ ผิด เจา พนกั งานตาํ รวจจงึ ตองปฏบิ ตั ใิ หถกู ตอ งตามที่กฎหมายใหอ ํานาจไว กลาวคือ บุคคลทจ่ี ะถกู จบั กมุ จะตอง เปน บคุ คลตามหมายจับหรือคาํ สง่ั ศาล เจา พนกั งานตํารวจทกุ นายมอี าํ นาจในการจบั กุมบุคคลน้นั แตบ างกรณี เพอ่ื รกั ษาความความปลอดภยั ในชวี ติ และทรพั ยส นิ ของประชาชนและรกั ษาความสงบสขุ ของสงั คม เจา พนกั งาน ไมอาจดูแลทกุ ขสขุ ราษฎรไดท วั่ ถึง จึงใหอ าํ นาจราษฎรในการจบั กมุ ซ่งึ โดยหลกั การแลวราษฎรไมม ีอาํ นาจ ในการจับกุม เวน แตเ จาพนกั งานตามหมายจบั จะขอความชว ยเหลือจากบุคคลใกลเ คียง เพอ่ื จดั การตามหมาย แตจะบังคับใหชวยโดยอาจเกิดอันตรายไมได นอกจากนี้ ราษฎรยังสามารถจับกุมผูกระทําความผิด เมื่อผูกระทําความผิดกระทําความผิดซึ่งหนา หากความผิดนั้นระบุไวในบัญชีทายประมวลกฎหมาย ซึ่งในที่นี้ จะกลา วถงึ เจาพนักงานเปน ผจู ับกมุ เปน หลกั

- ๒๐ - - ๒๑ - ๓. เมื่อมีเหตุที่จะออกหมายจับบุคคลนั้น ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ๗. กรณรี าษฎรเปน ผจู บั ใหเ จา พนกั งานตำรวจซง่ึ รบั มอบตวั ผถู กู จบั จากราษฎร บนั ทกึ ชอ่ื อาชพี มาตรา ๖๖ (๒) แตมีความจําเปนเรงดวนที่ไมอาจขอใหศาลออกหมายจับบุคคลนั้นได การจับกรณีนี้ ท่ีอยขู องผจู บั ขอความและพฤตกิ ารณแ หง การจบั น้นั รวมทง้ั แจง ขอ หาและรายละเอยี ดแหง การจับใหผ ถู ูกจับ เจา พนักงานตํารวจผูจับจะตองมีพยานหลักฐานตามสมควรวาผูนั้นนาจะไดกระทําความผิดอาญา และมีเหตุ ทราบ และแจงใหผูถูกจับทราบดวยวา ผูถูกจับมีสิทธิจะไมใหการหรือใหการก็ไดและถอยคำของผูถูกจบั อนั ควรเชื่อวาจะหลบหนี หรือจะไปยงุ เหยงิ กับพยานหลกั ฐาน หรอื กอเหตุอนั ตรายอยา งอืน่ และมีความจําเปน อาจใชเปน พยานหลักฐานในการพิจารณาคดีได เรง ดวน ทีไ่ มอ าจขอใหศาลออกหมายจบั บุคคลนัน้ ไดท ัน ๘. การปฏิบัติเกี่ยวกับการจับกุมเด็กหรือเยาวชนซึ่งตองหาวากระทำความผิด ใหปฏิบัติตาม ๔. การจับผูต อ งหา หรอื จำเลยท่หี นหี รอื จะหลบหนีไประหวางถูกปลอยชั่วคราว กฎหมาย กฎหมายวา ดวยศาลเยาวชนและครอบครัวและวธิ พี จิ ารณาคดเี ยาวชนและครอบครัว ใหอำนาจเจาพนักงานตำรวจที่พบการกระทำดังกลาว มีอำนาจจับผูตองหาหรือจำเลยนั้นได แตในกรณี ที่บคุ คลซง่ึ ทำสญั ญาประกนั หรอื เปน หลกั ประกนั เปน ผพู บเหน็ การกระทำดงั กลา ว อาจขอใหเ จา พนกั งานตำรวจ ๓.๓ การสอบสวนและรวบรวมพยานหลกั ฐาน ที่ใกลที่สุดจับผูตองหาหรือจำเลยได ถาไมสามารถขอความชวยเหลือจากเจาพนักงานตำรวจไดทันทวงที พนกั งานสอบสวนเปน เจา พนกั งานซง่ึ กฎหมายใหม อี ำนาจและหนา ทท่ี ำการสอบสวน พนกั งาน ก็ใหมีอำนาจจับกุมผูตองหาหรือจำเลยไดเอง แลวสงไปยังพนักงานฝายปกครอง หรือตำรวจที่ใกลท่ีสดุ และใหเ จาพนักงานนั้นรบี จัดสงผูตอ งหาหรอื จำเลยไปยงั เจาพนกั งานหรอื ศาล สอบสวนอาจจะเปนผูเริ่มตนคดีดวยตนเอง ในคดีที่ประสบเหตุขึ้น เชน คดีจราจร หรือมีผูเสียหาย หรือบุคคลอื่นรองทุกข กลาวโทษ โดยแจงความตอพนักงานสอบสวน โดยกลาวหาวามีผูกระทำความผิดขึ้น เมอ่ื มอี ำนาจในการจับกมุ แลว การจับกมุ มีข้นั ตอนดังตอไปนี้ จะรตู วั ผูก ระทำความผิดหรอื ไมก ต็ าม ซง่ึ กระทำใหเ กดิ ความเสยี หายแกผ เู สยี หาย และการกลา วหาเชน นน้ั มเี จตนา ๑. การจับนั้นเจาพนักงานตำรวจตองแจงแกผูที่จะถูกจับนั้นวาเขาตองถูกจับ แลวสั่งให จะใหผ ูกระทำความผดิ ไดร ับโทษ ผถู กู จบั ไปยงั ทท่ี ำการของพนกั งานสอบสวนแหง ทอ งทท่ี ถ่ี กู จบั พรอ มดว ยผจู บั ทนั ที เวน แตส ามารถนำไปทท่ี ำการ พนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบไดในขณะนั้น ใหนำไปที่ทำการของพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบนั้น แตถา เม่อื พนกั งานสอบสวนรับคำรองทกุ ข กลาวโทษนัน้ ถือวา เปน การเร่มิ ตน ของกระบวนการ จำเปน ก็ใหจบั ตวั ไป สอบสวน เพื่อจะนำคดีเขาสูกระบวนยุติธรรมทางอาญา โดยพนักงานสอบสวนมีแนวทางในการปฏิบัติหนาที่ ๒. ตอ งแจง ขอ หาใหผ ถู กู จบั ทราบ หากมหี มายจบั ใหแ สดงตอ ผถู กู จบั และแจง ดว ยวา ผถู กู จับ ดงั ตอไปน้ี มีสิทธิที่จะใหการหรือไมใหการก็ได หากใหการถอยคำนั้นอาจใชเปนพยานหลักฐานในการพิจารณาคดีได และผถู กู จับมสี ิทธทิ ่ีจะพบและปรึกษาทนายความ หรือผซู ่ึงจะเปน ทนายความได ๓.๓.๑ การรับคำรองทุกขก ลา วโทษ ๓. ถาผูถูกจับประสงคจะแจงใหญาติ หรือผูซึ่งตนไววางใจทราบถึงการจับ หากเปนการ เมอ่ื มผี มู ารอ งทกุ ขก ลา วโทษ พนกั งานสอบสวนมหี นา ทต่ี อ งรบั คำรอ งทกุ ขก ลา วโทษ สะดวกและไมเ ปนการขดั ขวางการจับ หรอื การควบคุมผถู กู จบั หรอื ทำใหเกิดความไมป ลอดภยั แกบ ุคคลใด ใหเจาพนกั งานอนญุ าตใหผูถ ูกจับดำเนนิ การไดต ามสมควรแกกรณี ตามกฎหมาย โดยถาปรากฏเปนความผิดแลว เปนหนาที่ของพนักงานสอบสวนที่จะตองดำเนินการสอบสวน ๔. หากบุคคลซึ่งจะถูกจับขัดขวาง หรือจะขัดขวางการจับ หรือหลบหนี หรือพยายาม หากผูเสียหายขอความชวยเหลือแตไมยอมรองทุกขตามระเบียบ หรือเมื่อผูเสียหายฟองคดีเสียเอง โดยมิได จะหลบหนี ผูทำการจับมีอำนาจใชวธิ ี หรือการปอ งกนั ทเ่ี หมาะสมแกพ ฤตกิ ารณแ หง เรื่องในการจบั นั้น รอ งทุกขกอน หรือเม่อื มีหนงั สอื กลาวโทษเปน บัตรสนเทห  หรือบคุ คลทก่ี ลา วโทษดวยปากไมย อมบอกวา เขาคือ ๕. เจาพนักงานตำรวจ หรือราษฎรผทู ำการจับตองเอาตวั ผูถ ูกจับไปยังท่ที ำการของพนกั งาน ใคร หรือไมย อมลงลายมือช่อื ในคำกลา วโทษหรือบันทกึ คำกลา วโทษ พนกั งานสอบสวนจะไมทำการสอบสวนกไ็ ด สอบสวนแหงทอ งที่ทถ่ี กู จับพรอ มดว ยผจู บั เวนแตสามารถนำไปทท่ี ำการของพนักงานสอบสวนผรู ับผิดชอบได แตต องไดร บั ความเห็นชอบจากผบู งั คบั บญั ชา ในขณะนั้น กรณีพนักงานสอบสวนแหงทองที่ที่ถูกจับเปนคนละทองที่กับพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบ ใหหัวหนาหนวยงานที่มีอำนาจสอบสวนแหงทองที่ที่ถูกจับรีบสงตัวผูถูกจับไปยังพนักงานสอบสวนทองที่ อยางไรก็ดี ในความผิดตอสวนตัว เมื่อผูเสียหายไดรองทุกขตอพนักงานสอบสวน ทีร่ ับผดิ ชอบโดยทันที โดยชอบแลว หากตอ มาผเู สยี หายไมต ดิ ใจ หรอื ประสงคจ ะดำเนนิ คดกี บั ผตู อ งหา ผเู สยี หายสามารถถอนคำรอ งทกุ ข ๖. กรณีเจาพนักงานตำรวจเปนผูจับ ใหแจงขอหาและรายละเอียดเกี่ยวกับเหตุการณจับ นัน้ ได เมอ่ื ผเู สยี หายถอนคำรอ งทกุ ขแ ลว ทำใหส ทิ ธนิ ำคดอี าญามาฟอ งนน้ั ระงบั ไป พนกั งานอยั การไมม อี ำนาจฟอ ง ใหผถู กู จับทราบ ถา มีหมายจับใหแจง ใหผูถูกจบั ทราบและอานใหฟง ผูตองหาตอศาลอีกตอไป นอกจากนี้ มีขอพิจารณาวา ในคดีความผิดอันยอมความได พนักงานสอบสวน ตองตรวจสอบกอนวาเปนการรองทุกขที่ชอบดวยกฎหมายหรือไม กลาวคือ ผูรองทุกขเปนผูเสียหาย หรือมีการมอบอำนาจใหรองทุกขโดยชอบ รองทุกขภายในระยะเวลา ๓ เดือน นับแตวันที่รูเรื่องความผิด และรตู วั ผูกระทำความผิด

- ๒๒ - - ๒๓ - ๓.๓.๒ การควบคุมตัวผูต องหาและการปลอยตวั ชวั่ คราวชนั้ สอบสวน ๓.๔ การไกลเกล่ยี ในกระบวนการยตุ ิธรรมทางอาญาช้นั พนักงานตำรวจ เมอ่ื มกี ารจบั กมุ ผกู ระทำความผดิ ไมว า จบั กมุ ตามหมายจบั หรอื คำสง่ั ของศาล หรอื การจบั กมุ พนักงานสอบสวนในฐานะเจาพนักงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ถือเปน โดยไมมีหมายจับ เมื่อพนักงานสอบสวนรับตัวผูตองหาจากผูจับกุม เจาพนักงานตำรวจซึ่งรับมอบตัวผูถูกจับ จุดเริ่มตนของกระบวนการเมื่อคดีอาญาเกิดขึ้นและมีหนาที่อำนวยความยุติธรรมแกประชาชนอยางใกลชิด หรือผูตองหาไวควบคุม แจงสิทธิของผูถูกจับหรือผูตองหาซึ่งถูกควบคุม ใหผูถูกจับหรือผูตองหาทราบ มบี ทบาทในการหารปู แบบและไกลเ กลย่ี ใหย ตุ ใิ นชน้ั พนกั งานสอบสวน เพอ่ื ชว ยลดปรมิ าณคดขี น้ึ สศู าล แตใ นปจ จบุ นั ในโอกาสแรก รวมท้งั จดั ใหผูถูกจับหรือผตู อ งหาสามารถตดิ ตอ กบั ญาติ หรือผูซ ง่ึ ผถู กู จับหรือผูตองหาไววางใจ ยังไมมีกฎหมายหรือระเบียบใดของสำนักงานตำรวจแหงชาติที่ไดกำหนดหลักเกณฑวิธีการไกลเกลี่ยขอพิพาท เพื่อแจงใหทราบถึงการจับ กรณีการจับโดยมีหมายหรือคำสั่งของศาล ในกรณีที่ตองสงผูถูกจับไปยังศาล ในชัน้ พนกั งานตำรวจท่ีออกมาเปนรปู ธรรมแตอ ยางใด แตไมสามารถสงไปไดในขณะนั้นเนื่องจากเปนเวลาที่ศาลปดหรือใกลจะปดทำการ ใหเจาพนักงานตำรวจ ที่รับตัวผูถูกจับไวมีอำนาจ ปลอ ยผูถูกจับชว่ั คราว หรอื ควบคมุ ผูถ กู จบั ไวไ ดจ นกวา จะถงึ เวลาศาลเปด ทำการ ประเภทคดที ่ีสามารถไกลเกลยี่ ชนั้ พนักงานตำรวจ ไดแ ก คดีความผิดอันยอมความได คดี ความผดิ ลหุโทษ และคดีที่พนักงานสอบสวนมอี ำนาจเปรียบเทยี บปรับ เม่ือมกี ารไกลเ กลยี่ คดแี ลว หากผลการ กรณที พ่ี นกั งานสอบสวนหรอื พนกั งานอยั การมเี หตจุ ำเปน ตอ งควบคมุ ผถู กู จบั กมุ เกนิ กวา ไกลเกลี่ยเปนที่พอใจ ผูกลาวหาก็จะถอนคำรองทุกข หรือยินยอมใหพนักงานสอบสวนมีการเปรียบเทียบปรบั เวลาตามกฎหมาย ตองยื่นคำรองขอผัดฟอง หรือคำรองฝากขังผูตองหาตอศาล ซึ่งศาลจะสอบถามผูตองหา ผูตองหา ผูตองหาชำระคาปรับตามที่พนักงานสอบสวนกำหนด คดีก็เปนอันสิ้นสุด แตหากผลการไกลเกลี่ย วา จะคัดคานหรือไม แลวใชดุลพินิจพจิ ารณาสั่ง ดงั น้ี ไมเ ปน ที่พอใจกด็ ำเนนิ คดีอาญาไปตามขั้นตอนปกติ ความผดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ และอยใู นอำนาจของศาลแขวง คอื คดอี าญาทม่ี อี ตั ราโทษอยา งสงู จำคกุ ๓.๕ ชอ งทางการรองขอความเปนธรรมช้นั พนกั งานตำรวจ ไมเกนิ ๓ ป หรอื ปรบั ไมเ กิน ๖๐,๐๐๐ บาท หรือท้ังจำทงั้ ปรบั พนักงานอัยการจะตองฟองผตู อ งหาตอ ศาล ๓.๕.๑ บุคคลผูมีสิทธิยื่นคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา บุคคลผูมีสิทธิยื่นคำรอง ใน ๔๘ ชว่ั โมง นับแตเ วลาทีผ่ ตู อ งหาถกู จบั แตไมใ หนบั รวมเวลาที่ผตู อ งหาเดินทางจากที่จับไปยงั สถานตี ำรวจ และจากสถานีตำรวจ หรือจากที่ทำการพนักงานอัยการตามปกติ แตถาไมอาจฟองผูตองหาภายในเวลาดังกลาว ขอความเปนธรรมในคดีอาญา ไดแก ผูเสียหาย ผูกลาวโทษ ผูตองหา สามี ภริยาหรือญาติของผูเสียหาย พนกั งานสอบสวนหรอื พนกั งานอยั การตอ งนำตวั ผตู อ งหามาศาล และยน่ื คำรอ งขอผดั ฟอ งตอ ศาลไดไ มเกิน ๓ คราว หรือผูมีประโยชนเกี่ยวของกับคูกรณี โดยระบุในคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญาวาตนเองมีสวนเกี่ยวของ คราวละไมเกิน ๖ วัน ในกรณีที่ศาลผัดฟองครบ ๓ คราวแลวหากมีเหตุจำเปน พนักงานสอบสวน กับคดีอยางไร รายละเอียดคดีเปนอยางไร (เลขคดี ชื่อคูความ ขอหา รองทุกขกลาวโทษเมื่อใด) พรอมทั้งแจง หรอื พนักงานอัยการอาจยื่นคำรองขอผัดฟองตอไปอีก โดยตองนำพยานมาเบิกความจนเปนที่นาพอใจแกศาล ที่อยตู ามทะเบยี นราษฎร ท่ีพกั อาศัยปจ จุบันซง่ึ สามารถติดตอ ได สถานทีท่ ำงาน หมายเลขโทรศพั ทที่ตดิ ตอ วามีเหตจุ ำเปน ศาลจงึ จะส่งั ใหผ ัดฟอ งตอ ไปไดอกี ไมเกิน ๒ คราว คราวละไมเ กนิ ๖ วัน ๓.๕.๒ รายละเอียดคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา คำรองขอความเปนธรรม ความผิดที่เกิดขึ้นและอยูในอำนาจของศาลจังหวัด คือ คดีอาญาที่มีอัตราโทษอยางสูง ในคดีอาญาตองระบุเรื่องที่รองขอความเปนธรรม พรอมทั้งเหตุผลประกอบ เชน พนักงานสอบสวนไมรับ จำคุกเกินกวา ๓ ป หรือปรบั เกนิ ๖๐,๐๐๐ บาท หรอื ท้งั จำทัง้ ปรบั กรณีความผดิ อาญาที่มีอัตราโทษจำคกุ คำรองทุกขกลา วโทษ เพยี งสอบถาม มิไดส อบสวนใหกระจา งชดั วามารอ งทกุ ขห รือกลา วโทษเรือ่ งใด พฤตกิ ารณ อยางสงู เกนิ ๖ เดอื น แตไมถึง ๑๐ ป สามารถฝากขังไดไ มเกนิ ๔ ครงั้ ครง้ั ละไมเกิน ๑๒ วนั รวม ๔๘ วัน แหงคดีเปนอยางไร มีพยานหลักฐานใดมาแสดงดวยหรือไม แตวินิจฉัยวา มิใชการกระทำผิดทางอาญา หากกรณีความผิดอาญาที่มีอัตราโทษจำคุกอยางสูงตั้งแต ๑๐ ปขึ้นไป สามารถฝากขังไดไมเกิน ๗ ครั้ง พนกั งานสอบสวนไมม อี ำนาจสอบสวน หรอื การรวบรวมพยานหลกั ฐานของพนกั งานสอบสวนมาครบถว นสมบรู ณ ครัง้ ละไมเกนิ ๑๒ วัน รวม ๘๔ วนั ไดแก ไมสอบสวนพยานบุคคลที่เปนประโยชนเกี่ยวของกับคดี โดยผูรองขอความเปนธรรมตองระบุ เรอื่ งทร่ี อ งขอความเปน ธรรมโดยละเอียด ในระหวา งทถ่ี กู ควบคมุ ตวั ผตู อ งหามสี ทิ ธยิ น่ื คำรอ งขอปลอ ยตวั ชว่ั คราวได โดยหวั หนา หนว ยงาน ทม่ี อี ำนาจสอบสวนเปน ผมู อี ำนาจพจิ ารณาคำรอ งขอปลอ ยชว่ั คราว โดยพจิ ารณาเหตผุ ลจากความหนกั เบา แหง ขอ หา ผตู อ งหาจะหลบหนหี รอื ไม จะไปยงุ เหยงิ กบั พยานหลกั ฐานใหเ สยี รปู คดหี รอื ไม พฤตกิ ารณต า งๆ แหง คดี เปน อยา งไร ผูรอ งขอประกนั หรือหลกั ประกันมคี วามนาเช่ือถือเพียงใด

- ๒๔ - --๒๒๕๕-- ๓.๕.๓ ระยะเวลายน่ื คำรอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ผยู น่ื คำรอ งขอความเปน ธรรม ๔. การใชอำนาจของพนักงานอยั การ ในคดอี าญา สามารถยน่ื คำรองขอความเปน ธรรมในคดอี าญาไดทุกระยะเวลา ตงั้ แตท ี่มกี ารรองทกุ ข กลา วโทษ พนักงานอัยการ หมายถึง เจาพนักงานซึ่งเปนขาราชการในสำนักงานอัยการสูงสุด เปนผูมีหนาที่ จนกระทง่ั พนักงานสอบสวนสง สำนวนใหพ นักงานอัยการ และสามารถย่นื ไดไ มจ ำกัดจำนวนครั้ง ฟองผูตองหาตอศาล โดยพระราชบัญญัติองคกรอัยการและพนักงานอัยการ พ.ศ. ๒๕๕๓ บัญญัติใหพนักงาน ๓.๕.๔ ลกั ษณะการยน่ื คำรอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ผยู น่ื คำรอ งขอความเปน ธรรม อัยการทำหนาที่แทนกันไดโดยไมตองมีการมอบหมาย ฉะนั้น ตามกฎหมายแลว พนักงานอัยการเปนองคกร ในคดีอาญา อาจทำเปนหนังสือหรือดวยวาจาก็ได โดยระบุสถานที่จัดทำคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา ดำเนินคดีอาญาของรัฐ เมื่อเปนการดำเนินคดีอาญาโดยรัฐ จะมีพนักงานอัยการเปนองคกรสำคัญในระบบ วันที่ยื่น ยื่นตอผูใด รายละเอียดผูยื่น รายละเอียดคดีเปนอยางไร (เลขคดี ชื่อคูความ ขอหา รองทุกข ทำหนา ทฟ่ี อ งผูตอ งหาตอศาล ตามพระราชบัญญัตอิ งคกรอัยการและพนักงานอัยการ พ.ศ. ๒๕๕๓ มาตรา ๑๑ กลาวโทษเมื่อใด) ยื่นขอความเปนธรรมเรื่องใด มีเหตุผลประกอบวาอยางไร มีพยานหลักฐานใดมาประกอบ บัญญัติวา ใหพนักงานอัยการเปนทนายแผนดินประจำศาล ซึ่งหมายถึง กรณีที่พนักงานอัยการไดฟองคดี หรือไม คำรอ งขอความเปน ธรรมในคดีอาญานี้อาจกระทบตอ ผใู ดหรือไม หรือเปนเหตแุ หงลักษณะคดี อาจจะ ตอ ศาลแลว ถอื วา พนกั งานอยั การมหี นา ทช่ี ว ยใหศ าลไดท ราบความจรงิ ของคดี เพอ่ื รกั ษาความเปน ธรรมตอ คกู รณี เปนประโยชนต อ บุคคลอื่นทเ่ี กีย่ วขอ ง ไมใชมุงแตจะใหศาลลงโทษจำเลยฝายเดียว แตเปนผูรักษาผลประโยชนของรัฐ พนักงานอัยการสามารถ อำนวยความยุติธรรมทางอาญาใหแกประชาชนได โดยพนักงานอัยการตองรักษาประโยชนของผูเสียหาย ๓.๕.๕ ผูพจิ ารณาคำรองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ผูย ่นื คำรองขอความเปน ธรรม และขณะเดยี วกนั ตอ งคมุ ครองสทิ ธขิ องผตู อ งหาตามกระบวนการทช่ี อบดว ยกฎหมาย องคก รอยั การยงั เปน องคก ร ในคดอี าญา อาจย่นื ตอพนกั งานสอบสวน หรอื ผบู งั คับบญั ชาของพนกั งานสอบสวน ในกรณีมีผูเสียหาย ผูกลา ว ตรวจสอบและคดั คา นการปฏบิ ตั งิ านของพนกั งานสอบสวน เพอ่ื ใหก ารสอบสวนเปน ไปอยา งถกู ตอ งชอบธรรมอกี ดว ย โทษ ผูตอ งหา สามี ภรยิ าหรอื ญาตขิ องผูเสยี หาย ผตู อ งหา หรือผูม ีประโยชนเกีย่ วขอ งกบั คูกรณี รองขอความ เปนธรรมตอผบู ังคบั บัญชาของพนักงานสอบสวนเก่ียวกบั การสอบสวนดำเนินคดีอาญา หรือในกรณีท่ผี ูบังคับ บญั ชาของพนักงานสอบสวนเหน็ วาคูกรณีอาจจะไมไดรับความเปน ธรรม ใหเ ปน หนาทขี่ องผูบังคบั บญั ชาผูน นั้ ใหค วามสนใจรีบพจิ ารณา ส่งั การใหต รวจสอบขอเท็จจรงิ โดยเรว็ และใหผ บู งั คับบญั ชาผูน ้ันรีบรายงาน ถงึ ผูบงั คบั บัญชาเหนือตนข้นึ ไปอีกหนง่ึ ชนั้ ไดทราบโดยมิชักชาวาไดส่งั การไปประการใดแลว ใหเ ปน หนาทขี่ อง ผูบังคับบัญชาผูรับรายงานดังกลาวติดตามผลการปฏิบัติ และสั่งพิจารณาการแกปญหาเพื่อใหการสอบสวน เปนไปโดยถูกตอ ง รวดเรว็ และเปนธรรม หากเหน็ วามีเหตอุ นั สมควรใหผบู ังคับบัญชาเรยี กสำนวนการสอบสวน มาตรวจและพจิ ารณาสง่ั การตามที่เหน็ สมควร โดยรบั ผิดชอบทำการสอบสวนเสยี เอง หรือส่ังการใหพนักงานสอบ สวนชน้ั ผใู หญรบั ผดิ ชอบทำการสอบสวนเสียเอง หรอื สัง่ ใหเ ขาไปควบคุมการสอบสวนอยา งใกลช ดิ โดยมิชกั ชา เพ่ือกำกบั ดแู ลใหก ารสอบสวนคดนี นั้ เปนไปดว ยความถกู ตอ ง รวดเร็ว บริสทุ ธิย์ ุติธรรมแกทุกฝา ย ๓.๕.๖ การรายงานผลตามคำรองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ผูบ ังคับบัญชาของ พนักงานสอบสวนที่ไดรับการรองเรียนขอความเปนธรรมแจงผลการดำเนินการเบื้องตนใหผูรองเรียนทราบ ภายใน ๗ วัน นบั แตวันทไี่ ดร ับเรอื่ งรอ งเรยี น และจะแจงผลการดำเนินการใหทราบอกี ครงั้ หลังจากเสรจ็ สิ้น กระบวนการ

- ๒๖- ๒-๖ - - ๒๗ - ๔.๑ การไกลเ กล่ียในกระบวนการยุติธรรมทางอาญาชั้นพนักงานอยั การ ๖. การไกลเ กลย่ี และประนอมขอ พพิ าทใหด าํ เนนิ การ ณ สาํ นกั งานอยั การหรอื สถานทร่ี าชการอน่ื เมอ่ื พนกั งานสอบสวนสง สำนวนการสอบสวนพรอ มผตู อ งหา มายงั พนกั งานอยั การ พนักงาน ตามทพ่ี นกั งานอยั การเหน็ สมควร โดยควรจดั แยกเปน สดั สว นเพอ่ื รกั ษาความลบั โดยคกู รณมี สี ทิ ธใิ หบ คุ คลซง่ึ ตนไวว างใจ เขารับฟงไดฝ ายละไมเ กนิ ๒ คน อัยการสามารถไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาทคดีอาญาในชั้นพนักงานอัยการได ตามระเบียบสํานักงาน อัยการสูงสดุ วา ดว ยการไกลเกลย่ี และประนอมขอพิพาทคดอี าญาในชน้ั พนกั งานอัยการ พ.ศ. ๒๕๕๕ เพอ่ื อยางไรก็ดี ในคดีอาญาซึ่งไมใชความผิดตอสวนตัว หรือสํานวนคดีอาญาที่มีความผิดตอ สรา งความสมานฉนั ทใ นสังคม และลดภาระในการดาํ เนินคดที ัง้ ของรัฐและประชาชน และเพื่อใหก ารไกลเกลย่ี สวนตัวและไมใชความผิดตอสวนตวั รวมกัน ถา ผเู สยี หายและผูตองหามีความประสงคจ ะใหไกลเ กลย่ี เพอ่ื บรรเทา ประนอมขอ พิพาทคดอี าญาในชั้นพนักงานอัยการ เพ่ือใหไ ดข อยุติจนถงึ การส่งั ยุตคิ ดีเปนไปดวยความเรียบรอย ความเสยี หายและเปน ประโยชนใ นการพิจารณาคดขี องศาล พนกั งานอัยการอาจดําเนนิ การไกลเกลี่ยใหไ ด การไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาทคดีอาญา ในความผิดตอสวนตัว มีหลักการสําคัญ โดยใหนําการไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาทคดีอาญาในความผิดตอสวนตัวมาใชในการ โดยสรุปไดดงั นี้ ดาํ เนนิ การไกลเกล่ียคดอี าญาที่ไมใชค วามผดิ ตอสว นตวั โดยอนุโลม ๑. การไกลเ กลีย่ และประนอมขอ พพิ าท พนักงานอยั การเจาของเรอื่ งจะตองกระทาํ ดว ย ๔.๒ ชอ งทางการรอ งขอความเปนธรรมช้ันพนกั งานอัยการ ความเที่ยงธรรมและเปนกลาง และตอ งไมกระทาํ การใดเพอ่ื เปน การจูงใจ ใหค าํ มั่นสัญญา ขเู ขญ็ หลอกลวง ๔.๒.๑ บุคคลผูมีสิทธิยื่นคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา บุคคลผูมีสิทธิยื่นคำรอ ง หรอื โดยมชิ อบประการอื่น เพ่ือใหค กู รณยี นิ ยอมในการไกลเ กลย่ี และประนอมขอพพิ าท ขอความเปน ธรรมในคดีอาญา ไดแก ผูเสยี หาย ผูตอ งหาหรอื ญาติ ผมู ีประโยชนเก่ยี วขอ งในคดี ๒. พนักงานอยั การผมู ีอํานาจหนา ที่ไกลเกลย่ี และประนอมขอ พิพาท ไดแ ก อัยการพเิ ศษ ๔.๒.๒ รายละเอียดคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา คำรองขอความเปนธรรม ฝายชวยเหลือทางกฎหมาย สคช. หรือ อยั การจงั หวัดประจาํ สาํ นักงานอัยการสูงสดุ รับผิดชอบงานคุม ครอง สทิ ธิแกประชาชนประจําสาํ นักงานอยั การจงั หวัด (อจ.สคช.) แลว แตกรณี ทั้งนี้ อาจมอบหมายพนกั งาน ในคดอี าญา ตองระบุเรอ่ื งท่ีรอ งขอความเปนธรรม พรอ มทงั้ เหตุผลประกอบ โดยรอ งขอความเปน ธรรมวาไมไ ด อัยการคนหนึ่งหรือหลายคนที่รับผิดชอบงานคุมครองสิทธิและชวยเหลือทางกฎหมายแกประชาชนเปน รับความเปนธรรมในการสอบสวนก็ดี เชน พนักงานสอบสวนทำสำนวนไมครบถวนสมบูรณ ไมสอบสวนพยาน เจาของเรอื่ งผูรบั ผดิ ชอบ บุคคลที่รูเห็นกับการกระทำความผิด สอบสวนพยานบุคคลไมครบถวนทุกประเด็น ไมรวบรวมพยานเอกสาร พยานวัตถุที่เกี่ยวของกับคดี รายละเอียดดังที่กลาวมาในการรองขอความเปนธรรมในชั้นพนักงานสอบสวน ๓. กรณสี าํ นกั งานอยั การจงั หวดั ใดไมม ี อจ.สคช. ประจาํ อยู ใหอ ยั การจงั หวดั นน้ั มอบหมาย หรือรวบรวมในชั้นพนักงานสอบสวน แตไมรวบรวมเขาในสำนวนการสอบสวนและไมสงใหพนักงานอัยการ พนกั งานอัยการซงึ่ มิใชผูรับผิดชอบในการดําเนนิ คดอี าญาเรือ่ งนนั้ เปน พนกั งานอัยการเจาของเรื่อง หรอื รอ งขอความเปน ธรรมวา พนกั งานอยั การไมม คี วามเปน ธรรม เขา ขา งฝา ยใดฝา ยหนง่ึ ขอใหพ จิ ารณาเปลย่ี นตวั พนักงานอัยการเจาของสำนวน เพอ่ื ขอใหพ นกั งานอยั การสง่ั ใหพ นกั งานสอบสวนสอบสวนเพม่ิ เตมิ ในประเดน็ ตา งๆ ๔. เมอ่ื สง เรอ่ื งใหเ พอ่ื ดาํ เนนิ การไกลเ กลย่ี แลว ใหพ นกั งานอยั การผรู บั ผดิ ชอบในการดาํ เนนิ หรือใหพนกั งานสอบสวนสง พยานหลกั ฐานเพ่ิมเตมิ เขามาในสำนวนการสอบสวน คดีอาญาพจิ ารณาสั่งคดีนนั้ ตอ ไปโดยไมต อ งรอผลการไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาท และเม่อื มคี ําส่งั ถึงทส่ี ดุ แลว ใหมหี นังสือแจง สคช. หรือ อจ.สคช. แลวแตก รณีทราบทันที ๔.๒.๓ ระยะเวลายน่ื คำรอ งขอความเปนธรรมในคดีอาญา ผยู น่ื คำรอ งขอความเปน ธรรม ในคดีอาญาสามารถยื่นคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญาไดทุกระยะเวลาที่อยูในอำนาจสั่งคดีของ ๕. คดอี าญาในความผดิ ตอ สว นตวั ทม่ี ลี กั ษณะดงั ตอ ไปน้ี ตอ งหา มมใิ หด าํ เนนิ การไกลเ กลย่ี พนกั งานอยั การ ประนอมขอ พิพาท ๔.๒.๔ ลกั ษณะการยน่ื คำรอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา ผยู น่ื คำรอ งขอความเปน ธรรม ๕.๑ คดที ป่ี รากฏขอ เทจ็ จรงิ วา การกระทาํ ผดิ ของผตู อ งหาเปน การประกอบอาชญากรรม ในคดีอาญา อาจทำเปนหนังสือหรอื ดว ยวาจากไ็ ด โดยระบุสถานทจี่ ัดทำคำรอ งขอความเปนธรรมในคดอี าญา เปน อาชพี หรอื กระทาํ ความผดิ ตดิ นสิ ยั วันท่ีย่นื ยื่นตอ ผูใด รายละเอียดผูย ่นื รายละเอียดคดเี ปน อยา งไร (สถานีตำรวจ เลขคดี ช่ือคูความ ขอ หา รอ งทุกขก ลาวโทษเมอ่ื ใด พนักงานสอบสวนสง สำนวนใหพ นักงานอยั การเม่อื ใด) ย่ืนขอความเปน ธรรมเรือ่ งใด ๕.๒ คดีทมี่ ีขอ เท็จจรงิ เปน ท่ีแนช ัดแลววาพนักงานอยั การจะตองมคี าํ สง่ั ยุติคดเี พราะ มีเหตุผลประกอบวาอยางไร มีพยานหลักฐานใดมาประกอบหรือไม คำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญานี้ เหตอุ นื่ อาจกระทบตอผูใดหรือไม หรือเปนเหตุแหงลักษณะคดี อาจจะเปนประโยชนตอบุคคลอื่นที่เกี่ยวของ ตองการใหพ นกั งานอัยการดำเนนิ การอยา งไร

- ๒๘ - - ๒๙ - ๔.๒.๕ อำนาจดำเนินการตามคำรองขอความเปน ธรรมในคดอี าญา เม่อื ผเู สียหาย ระบบศาลยุติธรรมแบง ออกเปน ๓ ช้นั คือ หรอื ผตู อ งหาหรอื ผมู ปี ระโยชนเ กย่ี วขอ งในคดรี อ งขอตอ พนกั งานอยั การวา ไมไ ดร บั ความเปน ธรรมในการสอบสวน กด็ ี หรอื มเี หตุอนั ควรสงสยั วา พยานใหการโดยไมส มัครใจหรือใหก ารขัดตอความจรงิ กด็ ี หรอื เมอ่ื มเี หตุอน่ื ศาลช้นั ตน ศาลอทุ ธรณ ศาลฎีกา ท่เี หน็ สมควร หรอื ปรากฏพยานหลักฐานใหมท่ีเปนประโยชนตอรปู คดี พนกั งานอัยการมีอำนาจใหพ นกั งาน สอบสวนดำเนินการสอบสวนเพิ่มเติมในประเด็นดังกลาว หากพนักงานอัยการเห็นวาการซักถามพยานจะได ศาลยตุ ธิ รรมมหี นา ท่เี พ่อื อำนวยความยุตธิ รรมและการพจิ ารณาพพิ ากษาคดี โดยผพู ิพากษา ความชัดแจงและรวดเร็วกวาสอบสวนเพิ่มเติมใหพนักงานอัยการสั่งใหพนักงานสอบสวนสงพยานคนใดมาใหซัก นง่ั พิจารณาคดีตอ เน่อื งและครบองคคณะ ศาลทมี่ อี ำนาจรบั ชำระคดี กค็ ือศาลท่คี วามผิดไดเกดิ ขึน้ อา ง หรอื ถามได เชอื่ วาเกิดขึ้นในเขตอำนาจ แตมีขอ ยกเวน คืออาจฟองจำเลยตอศาลในเขตทจ่ี ำเลยมที ีอ่ ยู หรอื ถูกจบั หรือไดม ี การสอบสวนความผิดในทองที่ใด ศาลซ่งึ ทอ งท่ีน้นั ๆ อยูใ นเขตอำนาจก็ได ซึ่งศาลแตล ะศาลจะมีอำนาจ ๔.๒.๖ ผพู จิ ารณาคำรอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญา คดที ม่ี กี ารรอ งขอความเปน ธรรม พจิ ารณาพพิ ากษาคดี ตามพระราชบัญญตั ิจดั ต้งั ศาลนัน้ ๆ โดยในคดอี าญาแบงตามระวางโทษทถี่ กู ฟองวา ในกรณีที่จะมีคำสั่งไมฟองผูตองหาทุกขอหาหรือบางขอหา ใหเสนอสำนวนพรอมความเห็นตามลำดับชั้น กระทำความผิดฐานน้นั ๆ แบง เปนศาลแขวง ซึ่งกฎหมายกำหนดอัตราโทษอยางสงู ไวใ หจ ำคกุ ไมเกนิ ๓ ป ถึงอธิบดีเพื่อพิจารณาสั่ง หรือปรับไมเกิน ๖๐,๐๐๐ บาท หรือท้งั จำทงั้ ปรับ หากมีระวางโทษสงู กวา นน้ั จะตอ งยน่ื ฟองตอ ศาลจงั หวัด กรณที ่ีมีคำสงั่ ฟอง ใหดำเนินการใหไ ดต ัวผตู อ งหามายนื่ ฟอ งตอ ศาล และใหร บี กรณีท่ีผกู ระทำความผดิ เปน เดก็ หรือเยาวชน และตอ งยนื่ ฟองตอ ศาลเยาวชนและครอบครัว ทำบันทึกสงคำรองขอความเปนธรรม สำเนาความเห็นและคำสั่ง พรอมทั้งสำนวนรายงานการสอบสวน เสนออธิบดเี พื่อทราบ นอกจากนี้ ยังมีศาลชำนญั พเิ ศษ ปจจุบันมีอยู ๔ ศาล คือ ศาลภาษีอากรกลาง ๔.๒.๗ สถานที่ยื่นคำรองขอความเปนธรรมในคดีอาญา ผูเสียหายหรือผูตองหา ศาลลม ละลายกลาง หรอื ผมู ีประโยชนเกีย่ วขอ งในคดี สามารถยื่นคำรองขอความเปนธรรมตอพนกั งานอัยการ ศาลทรัพยส นิ ทางปญ ญาและการคาระหวา งประเทศกลาง ศาลแรงงาน กรณตี า งจังหวัดยืน่ ตออัยการจังหวดั หรอื อธบิ ดีอยั การภาค กรณีกรุงเทพมหานครยนื่ ตอ อยั การพิเศษฝาย หรืออธบิ ดีอัยการ หรอื ยน่ื ตอหนวยงาน อื่น ๆ ที่มิใชสำนักงานอัยการ เชน ยื่นตอสภาผูแทนราษฎร วุฒิสภา สภานิติบัญญัติแหงชาติ เมื่อหนวยงานอื่น ไดร ับคำรอ งขอความเปน ธรรมแลวก็จะสงเรื่องตอไปใหส ำนกั งานอยั การสูงสุดพจิ ารณาตอไป ๕. การพจิ ารณาคดีของศาล ผูพิพากษา คือ เจาหนาที่ของรัฐในตำแหนงขาราชการตุลาการ มีหนาที่หลักคือ การพิจารณา อรรถคดี การควบคุมการดำเนินคดีในชั้นศาลใหเปนไปอยางเรียบรอย มีอำนาจในการตัดสินพิพากษาคดี มีอำนาจในการพิจารณาหมายคน หมายจับ มีอำนาจพิจารณาคำรองฝากขัง และเปนผูรับคำฟองรองจาก พนักงานอัยการหรอื ทนายฝายโจทกใ นการฟอ งรอง รวมถงึ การประกันตัวสำหรับจำเลยหรือผูต อ งหา

- ๓๐ - - ๓๑ - ซง่ึ ใชว ธิ พี จิ ารณาพเิ ศษตามทบ่ี ญั ญตั ไิ วใ นพระราชบญั ญตั จิ ดั ตง้ั ศาลและวธิ พี จิ ารณาคดขี องศาลนน้ั ๆ ๕.๑ สิทธิของจำเลย ซ่ึงแตกตางจากศาลช้นั ตนทวั่ ไป ในชนั้ พจิ ารณาพพิ ากษาคดีนี้ จำเลยมสี ิทธติ างๆ ตามกฎหมาย ดังตอ ไปน้ี ๑) แตง ทนายความแกต างในช้ันไตสวนมลู ฟอ ง หรือพิจารณาในศาลช้นั ตน ตลอดจนชน้ั เมอ่ื มกี ารยื่นฟอ งผูตอ งหาเปน จำเลยตอ ศาล ไมว าจะเปน คดอี าญาท่ีพนกั งานอยั การเปน โจทก หรือผูเสยี หายย่นื ฟอ งคดีดวยตนเองกต็ าม คดจี ะข้นึ สกู ารพิจารณาของศาลตามทม่ี ีเขตอำนาจ เม่อื โจทกย ่ืนฟอง ศาลอุทธรณแ ละศาลฎกี า เน่ืองจากในบางกรณีจำเลยมีฐานะยากจน ไมมีความสามารถในการจาง จำเลย คำฟองจะตองถูกตองตามกฎหมาย กลาวคือ ตอ งมีรายละเอยี ดครบถว นตามทีก่ ฎหมายบญั ญตั ิ ไดแก ทนายความ ทำใหขาดโอกาสเขาถึงกระบวนการยุติธรรมไดอยางเสมอภาคกฎหมายจึงบัญญตั ใิ หรัฐ ชื่อศาลที่ฟอง วันเดือนปที่ฟอง ชื่อโจทกและจำเลย จำนวนโจทกและจำเลย ขอหาหรือฐานความผิด จดั หาทนายความใหเพื่อเปนการแบงเบาภาระและใหโอกาสจำเลยไดตอสูในกระบวนการยุติธรรมได ขอเท็จจริงและรายละเอียดที่เกี่ยวกับการกระทำความผิด มาตราในกฎหมาย ซึ่งบัญญัติวาเปนความผิด อยางเต็มที่ โดยไมมีคาใชจ าย กลา วคือ หากเปนคดที มี่ ีอตั ราโทษจำคกุ กอนเร่ิมพจิ ารณาใหศาล และลายมือช่ือโจทก ผเู รยี ง ผูเ ขียนหรือพมิ พฟอ ง ถาฟองไมถกู ตองตามกฎหมาย ใหศ าลสงั่ โจทกแกฟ อ ง ถามจำเลยวา มที นายความหรอื ไม ถา ไมมีและจำเลยตอ งการทนายความ กใ็ หศาล ต้ังทนายความให ใหถ ูกตอ งหรือยกฟอง หรอื ไมป ระทับฟอ ง แตโจทกม ีสิทธิอทุ ธรณค ำสั่งของศาล ในขณะที่ ในคดีบางประเภท แมจำเลยไมต องการทนายความ รฐั กต็ อ งจัดหาทนายความใหเสมอ เนือ่ งจากมีอัตราโทษสูง หรอื จำเลยเปน เด็ก หรอื เยาวชน กลา วคือ ในคดที ่มี ีอัตราโทษประหารชีวิต ในคดที รี่ าษฎรเปน โจทก ศาลจำเปนตองทำการไตส วนมลู ฟอ งกอน เน่อื งจากในคดีประเภทนี้ หรอื ในคดที จี่ ำเลย มีอายุไมเกนิ สิบแปดปใ นวันทถี่ ูกฟอง กอ นเร่ิมพิจารณา ใหศ าลถามจำเลยวา ไมผ า นการสอบสวนของพนกั งานสอบสวนมากอน จึงยังไมม ีการกลนั่ กรองในช้ันใด การไตส วนมลู ฟอ งก็เพื่อ มที นายความหรอื ไมถาไมม กี ใ็ หศาลต้ังทนายความให ใหศ าลพจิ ารณากอ นเบอ้ื งตน วา คดมี มี ลู เพยี งพอทจ่ี ะรบั ฟอ งไวห รอื ไม ถา ปรากฏวา คดมี มี ลู ศาลจะประทบั ฟอ ง ไวพิจารณาตอไปเฉพาะกระทงความผิดหรือขอหาที่มีมูล แตถาศาลเห็นวาคดีไมมีมูล ศาลจะพิพากษายกฟอ ง ๒) ปรกึ ษาทนายความหรอื ผูซ ึ่งจะเปนทนายความเปนการเฉพาะตัว แตในคดีที่พนักงานอัยการเปนโจทกไมจำเปนตองไตสวนมูลฟอง เนื่องจากไดผานการสอบสวนดวยชอบ ๓) ตรวจดสู ง่ิ ทย่ี ่นื เปนพยานหลักฐาน และคดั สำเนาหรือถา ยรปู ส่งิ นนั้ ๆ ดว ยกฎหมาย และมพี นักงานอยั การกลนั่ กรองสำนวนการสอบสวนมาอกี ชัน้ หนง่ึ แลว ศาลจึงประทบั ฟอ งได ๔) ตรวจดูสำนวนการไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาของศาล และคัดสำเนาหรือขอรับ โดยไมต อ งไตสวนมลู ฟอง สำเนาท่รี บั รองวาถูกตองโดยเสียคา ธรรมเนียม เวนแตศ าล จะมคี ำส่ังใหยกเวน คาธรรมเนียมน้ัน ๕) ตรวจหรอื คดั สำเนาคำใหการของตนในชน้ั สอบสวน หรอื เอกสารประกอบ คำใหการ ของตนนอกจากนี้ เมื่อศาลประทับฟอง หากศาลมีคำสั่งคุมขังจำเลย จำเลยสามารถยื่นคำรอง ขอประกันตัวตอศาล ทั้งนี้ไมวาจำเลยจะไดรับอนุญาตใหประกันตัวในชั้นสอบสวนหรือชั้นฝากขัง หรือไมก็ตาม

- ๓๒ - - ๓๓ - กรณีจำเลยใหการรับสารภาพตามฟอง ศาลจะพิพากษาคดีโดยไมตองสืบพยานตอไปก็ได ขน้ั ตอนการไกลเ กลยี่ คดใี นชัน้ ศาล คอื เวน แต คดีท่มี อี ัตราโทษอยางต่ำใหจำคกุ ตั้งแต ๕ ปข้นึ ไปหรอื โทษสถานทีห่ นกั กวา นั้น ศาลตอ งฟงพยานโจทก คคู วามแจงความประสงค ขอไกลเ กล่ียตอ ศนู ยไ กลเ กล่ยี หรือผูพิพากษาเจาของสำนวน จนกวาจะพอใจวา จำเลยไดกระทำผิดจริง จึงจะพิพากษาลงโทษจำเลย แมจ ำเลยใหก ารรบั สารภาพ ศาลกต็ อง จากน้นั เขา สูกระบวนการไกลเ กล่ียโดยมีผปู ระนีประนอมประจำศาลทำการไกลเ กล่ีย ใหโจทกนำพยานเขา สบื ประกอบคำรบั สารภาพ หากสามารถไกลเกลี่ยกันตกลงกันได กจ็ ะดำเนนิ การถอนฟอ ง หรอื ทำสัญญาประนีประนอม ยอมความ เสนอผูพพิ ากษาพิจารณา เพ่อื พพิ ากษาตามยอมแลวแตกรณี สำหรับคดีอาญาความผิดตอสวนตัว คูกรณีสามารถตกลงไมเอาความกันไดซึ่งมีผลใหสิทธิ แตหากตกลงกันไมไ ด กจ็ ะสง สำนวนเขา สรู ะบบการพิจารณาพพิ ากษาคดีตามปกติ นำคดีอาญามาฟองระงับ โดยอาจตกลงกันในชั้นพนักงานสอบสวน หรือเมื่อฟองคดีตอศาลแลว โดยไมจำกัด ใหกระทำในศาลเทานั้น กลาวคือ ผูเสียหายกับจำเลยอาจทำความตกลงกันนอกศาลหรือผูเสียหายขอถอน ผลของการไกลเกลย่ี ขอ พพิ าท ในคดอี าญาทีเ่ ปน ความผิดอันยอมความได คูความสามารถ คำรองทุกขแลวมาแถลงใหศาลทราบก็ได หรือผูเสียหายจะขอถอนคำรองทุกขในชั้นศาลก็ได ซึ่งทำใหสิทธิ ยุติขอพพิ าทไดโดย การถอนฟอ ง หรือถอนคำรอ งทุกข มีผลทำใหสทิ ธินำคดอี าญามาฟองระงบั แตในคดอี าญา ของโจทกที่นำคดีมาฟองระงับไปและศาลจะจำหนายคดีออกจากสารบบความ แมคดีจะอยูในระหวางอุทธรณ ที่เปนความผิดตอแผนดิน ผูเสียหายและจำเลยเกิดความปรองดองกันและกลับไปอยูรวมกันในสังคมไดอยาง หรือฎีกา ถามีการยอมความหรือผูเสียหายถอนคำรองทุกข ศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาก็ตองสั่งจำหนายคดี สนั ติ โดยจำเลยไดร บั ผลของคำพพิ ากษาทเี่ หมาะสมบนพ้ืนฐานของกระบวนการยุติธรรมเชงิ สมานฉนั ท ๕.๒ การไกลเ กลย่ี ในกระบวนการยตุ ิธรรมทางอาญาช้นั ศาล ๕.๓ การพพิ ากษาคดี แมศ าลยตุ ธิ รรมจะไดนําการไกลเกล่ยี ขอ พิพาทมาใชใ นคดีอาญา แตยงั ไมมีบทบัญญตั ขิ อง หลังจากสืบพยานทง้ั สองฝายเสรจ็ สนิ้ แลว ศาลจะนดั ฟง คำพพิ ากษา หากศาลฟง ขอเทจ็ จริงไดวา กฎหมายรองรับถึงการไกลเกลี่ยคดีอาญาความผิดตอแผนดินในชั้นศาลไวโดยเฉพาะทั้งยังขาดแนวทางการพัฒนา จำเลยกระทำความผิดตามฟองศาลจะพิพากษาลงโทษจำเลยแตหากฟงไดวาจำเลยไมไดกระทำความผิดตามฟอง หรือหลักเกณฑการไกลเกลี่ยขอพิพาทคดีอาญาที่ชัดเจนจึงทําใหศาลแตละแหงออกระเบียบที่เกี่ยวกับการ การกระทำของจำเลยไมเปนความผิด คดีขาดอายุความ มีเหตุตามกฎหมายที่จำเลยไมควรตองรับโทษ ไกลเ กล่ียคดอี าญาไวโ ดยเฉพาะ เพอ่ื รองรบั ระบบการไกลเกล่ยี และเปน แนวทางการดําเนนิ การภายในศาลนัน้ ๆ ศาลจะพิพากษายกฟอ ง จำเลยจะตอ งมาฟง คำพพิ ากษาหรือคำสง่ั ตามวนั เวลาทศี่ าลนดั ถา จำเลยไมม าและศาล มีเหตสุ งสยั วา จำเลยจะหลบหนหี รือจงใจไมมาศาล ศาลจะออกหมายจับจำเลยถายงั ไมไดตัวจำเลยมาศาลภายใน ๑ เดอื นนบั แตวันออกหมายจบั ศาลอาจอา นคำพิพากษาหรือคำส่งั น้นั ลับหลงั จำเลยไดโดยถือวา จำเลยไดฟง คำพิพากษาหรอื คำสง่ั นนั้ แลว คดที ่ีสามารถเขา สูกระบวนการไกลเกลย่ี ได คอื คดอี าญาท่เี ปนความผดิ อนั ยอมความได เชน ความผิดฐานฉอโกง ยักยอก ทำใหเสียทรัพย หมิ่นประมาท โกงเจา หน้ี บุกรกุ เปน ตน คดอี าญาทกุ ประเภททีร่ าษฎรเปน โจทกและคดอี าญาสินไหม

- ๓๔ - - ๓๓ - ๕.๓.๑ กรณที ่ีศาลพิพากษาลงโทษจำเลย โทษตามกฎหมายอาญา มี ๕ สถาน คือ ๑. ประหารชีวิต โดยวธิ ีฉีดยาหรอื สารพิษใหตาย ๒. จำคุก จำเลยจะถูกคุมขังไวในเรือนจำ การคำนวณระยะเวลาจำคุกจะนับวันเริ่มจำคุก รวมเขา ดว ย และนับเปน ๑ วันเตม็ โดยไมค ำนึงถงึ จำนวนช่ัวโมง ถาระยะเวลาจำคุกกำหนดเปน เดอื น กน็ ับ ๓๐ วนั เต็มเปน ๑ เดอื น ถากำหนดเปนป คำนวณปปฏิทิน ๓. กักขัง จำเลยจะถกู กกั ขงั ไวในสถานทก่ี กั ขงั ซ่งึ กำหนดไวอนั มใิ ชเ รอื นจำ สถานตี ำรวจหรือ สถานทีค่ วบคมุ ผตู องหาของพนักงานสอบสวน ๔. ปรบั จำเลยตองชำระเงนิ ตามจำนวนท่ศี าลมคี ำพิพากษาหากจำเลยไมช ำระคาปรับภายใน ๓๐ วันนับแตวันที่ศาลมีคำสั่งพิพากษาจำเลยอาจถูกยึดทรัพยสินใชคาปรับหรือมิฉะนั้นจะตองถูกกักขังแทน คาปรับ อยางไรก็ตาม หากศาลมีเหตุสงสัยวาจำเลยจะไมชำระคาปรับ ศาลอาจสั่งใหกักขังจำเลยแทนคาปรบั ไปกอนก็ได โดยการกักขังแทนคาปรับจะถืออัตราหารอยบาทตอหนึ่งวัน และหากจำเลยเคยถกู ควบคุมตวั มา กอนไมวาจะเปนชั้นสอบสวนหรือชั้นศาล ศาลจะนำวันที่จำเลยถูกควบคุมตัวมาหักวันขังดวยการกักขังแทน คาปรบั นน้ั แตกฎหมายหา มมิใหก กั ขงั แทนคา ปรบั เกนิ หน่ึงป เวน แตก รณพี ิพากษาใหป รับตัง้ แต ๒๐๐,๐๐๐ บาท ขึ้นไป ศาลจะสั่งกักขังแทนคาปรับเปนระยะเวลาเกินกวา ๑ ป แตไมเกิน ๒ ปก็ได นอกจากนี้ หากศาล พจิ ารณาลงโทษปรับ และจำเลยไมม เี งินชำระคา ปรับ จำเลยอาจยื่นคำรองตอศาลชน้ั ตนทพี่ จิ ารณาคดี เพอื่ ขอ ทำงานบริการสังคมหรือทำงานสาธารณประโยชนแ ทนคาปรับได เมอื่ ศาลพิจารณาและเห็นสมควรกจ็ ะอนุญาต ใหจำเลยทำงานบริการสังคม หรือทำงานสาธารณประโยชนแทนคาปรับ โดยกำหนดชั่วโมงการทำงาน ทถี่ อื เปนหน่ึงวันทำงานตอไป ๕. ริบทรัพยส นิ หากเปนทรัพยทบี่ คุ คลไดใ ชหรือมีไวเ พ่ือใชใ นการกระทำความผิด หรือเปน ทรพั ยส ินซ่งึ บคุ คลไดม าโดยการกระทำความผิดศาลมอี ำนาจรบิ เสียได เวน แตทรัพยเ หลานน้ั เปนทรพั ยสินของ ผูอื่นซึ่งมิไดรูเห็นเปนใจดวยในการกระทำความผิด เจาของทรัพยที่แทจริงอาจยื่นคำรองขอคืนตอศาลได โดยเจา ของทรัพยซึ่งมไิ ดรูเ ห็นเปนใจในการกระทำความผิด อาจยืน่ คำรองภายใน ๑ ป นบั แตว ันทค่ี ดีถงึ ที่สดุ ใหศ าลสงั่ คืนของกลางได ศาลจะนัดไตส วนโดยผรู อ งและโจทก หากจะคัดคา น ตอ งนำพยานเขาสบื เม่อื สืบ พยานเสร็จศาลจึงจะมีคำสั่งวาใหคืนของกลางใหผูรองหรือไม แตในกรณีที่เปนทรัพยสินซึ่งกฎหมายบัญญัติ ไววา ผูใดทำหรือมีไวเปนความผิดไมวาทรัพยนั้นจะเปนของผูใด ศาลจะสั่งริบทั้งสิ้นและเจาของที่แทจริง กไ็ มอาจรอ งขอคืนได

- ๓๔ - - ๓๕ -

- ๓๖ - - ๓๙ - ๕.๓.๒ หลักเกณฑการอุทธรณ หลักเกณฑการอทุ ธรณ เม่ือศาลช้ันตนพิพากษาแลว คคู วามท่ีไมพอใจ ในผลแหงคำพิพากษามีสิทธิอุทธรณ หรือฎีกาคำพิพากษาภายในกำหนด ๑ เดือน นับแตวันอานหรือถือวาไดอานคำพิพากษาใหคูความฝายที่อุทธรณหรือฎีกาฟงได หากไมม กี ฎหมายบญั ญัติตอ งหา มมิใหอ ทุ ธรณหรือฎกี า หากยนื่ ไมท ันภายในกำหนดอาจย่ืน คำรองขอขยายระยะเวลาอุทธรณหรือฎีกาได แตตองยื่นคำรองกอนสิ้นสุดระยะเวลา อุทธรณหรือฎีกาและตองอางเหตุที่ยื่นไมทันภายในกำหนดโดยตองเปนการโตแยง คำพพิ ากษาในชัน้ นั้นๆ กรณีการอุทธรณคำพิพากษาศาลชั้นตนหากคดีที่ฟองมีอัตราโทษอยางสูง ใหจ ำคกุ ไมเกิน ๓ ป หรือปรับไมเกิน ๖๐,๐๐๐ บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ คูความ คือทั้งฝายโจทกและฝายจำเลยจะอุทธรณในปญหาขอเท็จจริงไมไดเวนแตกรณีตอไปนี้ ใหจ ำเลยอุทธรณในปญหาขอเท็จจริง๓ ได คือ ๑ ศาลชั้นตน พพิ ากษาใหลงโทษจำคกุ หรอื กักขังแทนโทษจำคกุ ๒ ศาลชน้ั ตน พพิ ากษาใหลงโทษจำคุก แตใ หร อการลงโทษ ๓ ศาลชนั้ ตน พพิ ากษาวา จำเลยมีความผิด แตร อกำหนดโทษ ๔ ศาลชนั้ ตน พิพากษาลงโทษปรบั จำเลยเกิน ๑,๐๐๐ บาท ๓ ปญหาขอเท็จจริง คือ ปญหาที่เกี่ยวกับการวินิจฉัยพฤติการณที่เกิดขึ้นในคดี กลาวคือ ปญหาที่เกิดขึ้นจากขอเท็จจริงในคดี ทั้งบุคคล ทเ่ี กีย่ วของในคดี พยานเอกสาร พยานวัตถุตาง ๆ ในคดี โดยเปนการโตแยง กนั ในพฤตกิ ารณของคดี เชน โตแ ยงกนั วา มีการใชอ าวธุ มีด เขา ทำรา ยหรอื ไม ทรพั ยของผเู สียหายถกู ลักไปจริงหรือไม เปนตน.

- ๔๐ - - ๔๑ - นอกจากนี้ แมจะตอ งหามมิใหอ ุทธรณ แตห ากผพู พิ ากษาทพ่ี ิจารณาหรอื ลงชื่อในคำพิพากษา คดีท่ีตองหา มฎีกาขา งตน ผอู ทุ ธรณอ าจยน่ื คำรองขอใหผูพพิ ากษาทพ่ี ิจารณาคดหี รอื หรอื ทำความเห็นแยงในศาลชั้นตนเห็นวา เปนปญหาสำคัญที่ศาลอุทธรณควรวินิจฉัยและอนุญาตใหอุทธรณ ทลี่ งชอ่ื ในคำพพิ ากษา หรอื ทำความเหน็ แยง ในศาลชน้ั ตน หรอื ศาลอทุ ธรณอนญุ าตใหฎีกา หรอื ขอใหอ ยั การ หรอื อัยการสูงสุดหรือพนักงานอัยการซึ่งอัยการสูงสุดมอบหมายรับรองใหอุทธรณ คูความ ไมวาฝายโจทกหรอื สูงสุดรับรองฎีกาได แตต องเปน ปญหาสำคัญทส่ี มควรที่ศาลฎีกาจะวนิ จิ ฉัยในกรณีที่ศาลช้ันตน และศาลอทุ ธรณ จำเลยมีสิทธอิ ุทธรณค ำพิพากษาศาลชั้นตนได แตกรณีที่เปนปญหาขอกฎหมาย๔ ไมหามคูความอทุ ธรณ ตางยกฟอ งโจทกคูค วามจะฎกี าอีกไมไ ด แตอยางใด เม่ือคดถี ึงที่สุด จำเลยหรือผูที่มีประโยชนเกี่ยวของ มีสิทธิยื่นเรื่องราวตอรัฐมนตรี ๕.๓.๓ หลักเกณฑการฎกี า กรณชี น้ั ฎกี า หากเปนการฎีกาปญหาขอกฎหมาย ไมหามคูความ วาการกระทรวงมหาดไทยเพ่อื ขอรับพระราชทานอภัยโทษ ถา หากจำเลยตอ งจำคุกอยใู นเรอื นจำ จะยน่ื ตอ พัสดี ฎีกาในปญหาดังกลาวเชนกัน แตในกรณีฎีกาปญหาขอเท็จจริง หามมิใหฎีกาในปญหาขอเท็จจริง ในกรณี หรือผูบญั ชาการเรือนจำก็ได และจำเลยที่ตองโทษประหารชีวิต จะทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเร่อื งราวได ดังตอ ไปน้ี ภายในกำหนด ๖๐ วัน นับแตว ันฟงคำพิพากษา สวนโทษอน่ื จะย่ืนทูลเกลา ทูลกระหมอ มเมื่อใดกไ็ ด แตถาถกู ยก จะย่นื ใหมอ กี ไมไ ดจ นกวา จะพน ๒ ป นบั แตว นั ท่ีถกู ยกคร้งั กอ น ๑. หากศาลอทุ ธรณพ พิ ากษายนื ตามศาลชน้ั ตน หรอื แกไ ขเลก็ นอ ย และใหล งโทษจำคกุ จำเลยไมเ กนิ ๕ ป หรอื ปรบั หรอื ทง้ั จำทง้ั ปรบั แตจ ำคกุ ไมเ กนิ ๕ ป หา มโจทกแ ละจำเลยฎกี า ในปญ หาขอ เทจ็ จรงิ ๕.๔ ชองทางการรองขอความเปน ธรรมช้นั ศาล ๕.๔.๑ บคุ คลผูม ีสิทธิยนื่ คำรองขอความเปน ธรรมในคดีอาญา ในช้ันศาล บุคคลผูมี ๒. หากศาลอุทธรณพิพากษายืนตามศาลชั้นตน หรือแกไขเล็กนอย และใหลงโทษ จำคุกจำเลยเกนิ ๕ ป ไมว า มโี ทษอ่ืนหรือไม หามโจทกฎ กี าในปญ หาขอเท็จจรงิ อำนาจในการยืน่ คำรองจะมีเพยี ง โจทกแ ละจำเลยในคดอี าญา และทนายความซ่งึ กระทำการแทนคูค วาม ญาติ หรือผมู ีประโยชนเ ก่ยี วของในคดีไมอาจจะย่ืนคำรอ งขอความเปน ธรรมในคดอี าญาได เนอื่ งจากมิใชคคู วามในคดี ๓. หากศาลช้นั ตนลงโทษจำคกุ จำเลยไมเกิน ๒ ป หรือปรบั ไมเ กนิ ๔๐,๐๐๐ บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และศาลอุทธรณคงลงโทษไมเกินกวานี้ หามโจทกและจำเลยฎีกาในปญหาขอเท็จจริง เวนแตศาลอุทธรณแกไขมากและเพิ่มเติมโทษจำเลย จำเลยมีสิทธิฎีกาในปญหาขอเท็จจรงิ ได ๔ ปญ หาขอกฎหมาย คือ ปญหาเกี่ยวกับการตีความกฎหมาย กลาวคือ เปนปญหาที่เกิดจากความเห็นในขอกฎหมายไมตรงกัน เชน การกระทำของจำเลยเปน การกระทำโดยบันดาลโทสะหรือไม ปญ หาเกี่ยวกับการปรับบทกฎหมายเขา กบั ขอ เท็จจรงิ คือเกดิ จากการรับ ฟงขอ เท็จจรงิ แลว ปรับบทกฎหมายวา การกระทำนนั้ เปนความผิดอาญาฐานใด เชน การท่ีผตู อ งหาเดนิ สวนกับผเู สียหาย โดยผูตองหา ไดก ระชากสรอ ยคอทองคำของผเู สียหาย แลวใชม ือผลักผเู สยี หายลมลง การกระทำของผตู อ งหาเปน ความผิดฐานวิง่ ราวทรพั ย หรอื ความผดิ ฐานชิงทรพั ย เปน ตน .

- ๔๒ - - ๔๓ - ๕.๔.๒ การขอความเปน ธรรมในคดีอาญาโดยการคดั คา นผพู ิพากษา เพือ่ ใหค ูความ ๕.๔.๓ การขอความเปน ธรรมในคดีอาญาโดยการรอ งเรยี นไปยงั ประธานศาลฏกี า ทุกฝายเกิดความเชื่อมั่นในกระบวนการยุติธรรมที่จะไดรับความเปนกลางและเปนธรรมจากผูพิพากษาซึ่งเปน ในกรณที ี่ปรากฏวาผูพ พิ ากษาการกระทำผิดฐานทุจริตตอหนา ที่ การกระทำผิดตอ ตำแหนงหนาทีร่ าชการ หรือ ผพู ิจารณาช้ขี าดตัดสนิ คดี และในทางปฏิบัตินน้ั มีผพู ิพากษาจำนวนไมน อ ย ไดขอถอนตวั จากคดที รี่ บั ผดิ ชอบ มพี ฤตกิ ารณไ มเหมาะสม คูความสามารถรอ งขอความเปน ธรรมไปยังประธานศาลฎกี า โดยปรากฏรายละเอียด และคืนสำนวนคดแี กผูพพิ ากษาหวั หนาศาล ดวยเหตุหน่ึงเหตุใดหรอื หลายเหตุตามทกี่ ฎหมายกำหนด โดยไม ดังน้ี ชอ่ื – ชอ่ื สกลุ ท่อี ยปู จจบุ ันของผูข อความเปน ธรรมและระบรุ ายละเอยี ดของคดี (คดีอาญา หมายเลข ตอ งรอใหคูความคดั คา น และมีคดีจำนวนไมน อ ยเชนกนั ทคี่ ูค วามคัดคานผพู ิพากษา เพราะเขา ใจวา คดีที่ตนเอง คดดี ำ หมายเลขคดแี ดง ศาลใด ชอื่ โจทก/จำเลย ฐานความผิดใด) ช่อื - ช่อื สกุล ตำแหนง สังกดั ของผถู กู รอง เปน คูความนัน้ จะไมไ ดรบั ความยตุ ิธรรมจากผพู พิ ากษาท่เี ปน องคคณะ การคัดคา นผูพิพากษาจึงตอ งคัดคา น เรียน ขอกลา วหาการกระทำผดิ ฐานทจุ รติ ตอ หนาที่ การกระทำผิดตอตำแหนง หนา ทีร่ าชการ หรือมีพฤติการณ ในเหตใุ ดเหตุหนง่ึ ดงั ตอ ไปน้ี ไมเ หมาะสม โดยบรรยายการกระทำความผดิ อยา งละเอยี ด พรอมท้งั บรรยายถงึ เหตทุ ่ไี มไ ดร บั ความเปนธรรม เชน การกระทำความผดิ เกิดขน้ึ เมอ่ื ใด มพี ยานบคุ คลรูเ ห็นเหตกุ ารณหรือไม และไดรอ งเรยี นตอหนวยงานใด (๑) มผี ลประโยชนไ ดเสียเก่ยี วของอยใู นคดนี น้ั หรอื ไม อยางไร และผลเปน ประการใด (๒) เปน ญาตเิ ก่ียวของกับคคู วามฝายใดฝา ยหนึง่ (๓) เปนผูที่ถูกอางเปนพยาน หรือไดเห็นเหตุการณ หรือเปนผูเชี่ยวชาญ ๕.๔.๔ การขอรื้อฟนคดีขึ้นพิจารณาใหม คดีที่ไดมีคำพิพากษาถึงที่สุดใหบุคคล มคี วามรเู ปนพเิ ศษเกีย่ วของกบั คดนี ้นั ตองรับโทษทางอาญาแลว กรณีเกิดความผิดพลาดขึ้นในกระบวนการดำเนินคดีอาญา โดยปรากฏภายหลังวา (๔) เปน ผแู ทนโดยชอบธรรมหรอื ไดเ ปน ทนายความของคคู วามฝา ยใดฝา ยหนง่ึ บุคคลท่ีตอ งรบั โทษคดอี าญานนั้ มไิ ดเ ปนผกู ระทำความผิด การร้อื ฟนคดอี าญาขึ้นพจิ ารณาใหมย อมเปนชองทาง มาแลว ที่จะคืนความยุติธรรมใหกับบุคคลที่ตองรับโทษทั้งที่ไมใชผูกระทำผิด จึงมีการบัญญัติกฎหมายเพื่อใหสิทธิ (๕) เปน ผพู พิ ากษานง่ั พจิ ารณาคดเี ดยี วกนั ในศาลอน่ื มาแลว หรอื เปน อนญุ าโตตลุ าการ แกจำเลยท่ถี กู ดำเนนิ คดีอาญา และศาลมีคำพพิ ากษาใหลงโทษใหสามารถขอร้ือฟนคดอี าญาขนึ้ พิจารณาใหมไ ด มาแลว คือพระราชบญั ญตั ิการรอ้ื ฟน คดอี าญาขนึ้ พจิ ารณาใหม พ.ศ. ๒๕๒๖ โดยมีหลกั เกณฑดงั น้ี (๖) ถามีคดีอีกเรื่องหนึ่งอยูในระหวางพิจารณา ซึ่งผูพิพากษานั้นเอง หรือ ภริยา หรือญาติสืบสายโลหิตตรงขึ้นไป หรือตรงลงมาของผูพิพากษานั้นฝายหนึ่งพิพาทกับคูความฝายใด หลกั เกณฑก ารขอร้ือฟนคดีขน้ึ พจิ ารณาใหม ฝายหนึ่งหรอื ภริยา หรือญาตทิ างสบื สายโลหติ ตรงขึน้ ไป หรือตรงลงมา ของคคู วามฝายนนั้ อีกฝา ยหนึง่ (๗) ผูพิพากษานั้นเปนเจาหนี้ หรือลูกหนี้ หรือเปนนายจางของคูความ ๑. เปนคดที ่ไี ดม ีคำพพิ ากษาถึงที่สุดใหบ ุคคลใดตอ งรับโทษอาญาในคดีนั้นแลว ฝา ยใดฝายหนึ่ง ผพู พิ ากษาทถ่ี กู คัดคานจะยืน่ คำบอกกลาวตอศาลแสดงเหตุที่ตนอาจถกู คดั คา น แลว ขอถอนตวั กลาวคือ ศาลไดพ พิ ากษาลงโทษทางอาญา ไมว า รบิ ทรัพยสิน ปรบั กกั ขงั จำคุก หรือ ออกจากการนั่งพิจารณาคดีนั้นก็ได หรือคูความที่เกี่ยวของอาจยกขอคัดคานขึ้นอาง โดยทำเปนคำรอง ประหารชวี ติ ยื่นตอศาล แตถาตนไดทราบเหตุที่พึงคัดคานไดกอนวันสืบพยาน ก็ใหยื่นคำรองคัดคานเสียกอนวันสืบพยานนั้น หรือถาทราบเหตุที่พึงคัดคานไดในระหวางพิจารณา ก็ใหยื่นคำรองคัดคานไมชากวาวันนัดสืบพยานครั้งตอไป ๒. มีเหตใุ หรอื้ ฟนคดขี นึ้ พจิ ารณาใหมไ ด โดยมีเหตุใดเหตุหนึ่งดังตอไปน้ี แตตองกอนเริ่มสืบพยานเชนวานั้น เมื่อไดยื่นคำรองดังกลาวแลว ใหศาลงดกระบวนพิจารณาทั้งปวงไวกอน ๒.๑ พยานบคุ คลซง่ึ ศาลไดอ าศัยเปน หลกั ในการพิจารณาพิพากษาคดีไดม ี จนกวาจะไดมีคำชี้ขาดในเรื่องที่คัดคานนั้นแลว คำพพิ ากษาถึงท่สี ดุ ในภายหลังวา เบิกความเทจ็ หรอื ไมถ กู ตอ งตามความจริง ๒.๒ พยานหลักฐานอื่น ซึง่ ศาลไดอ าศยั เปนหลักในการพิจารณาพิพากษาคดี ไดม คี ำพพิ ากษาถึงทส่ี ดุ ในภายหลงั วาเปนพยานหลกั ฐานปลอมหรือเปนเทจ็ หรือไมถ กู ตอง ตรงกับความจริง ๒.๓ มหี ลกั ฐานใหมอ ันชัดแจงและสำคัญแกค ดี ซง่ึ ถาไดน ำมาสืบในคดที ่ีถงึ ท่ีสุด จะแสดงวา บคุ คลท่ไี ดรบั โทษทางอาญานัน้ ไมไดกระทำผิด

- ๔๔ - - ๔๕ - ๓. บคุ คลผมู ีสิทธิย่ืนคำรองขอรือ้ ฟน คดีอาญาขนึ้ พจิ ารณาใหม ๖.พนักงานคมุ ประพฤติ ๓.๑ บคุ คลผูตอ งรบั โทษอาญาโดยคำพิพากษาถงึ ที่สดุ พนกั งานคมุ ประพฤติ คอื ผซู ง่ึ รฐั มนตรกี ระทรวงยตุ ธิ รรม แตง ตง้ั ใหม อี าํ นาจหนา ทใ่ี นการคมุ ประพฤติ ๓.๒ ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลในกรณีที่บุคคลผูตองรับโทษอาญาโดย โดยมีหนาที่สืบเสาะและพินิจ และการคุมความประพฤติผูถูกคุมความประพฤติ ใหปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กําหนด คำพพิ ากษาถึงท่ีสดุ นั้นเปน ผเู ยาว หรอื คนไรความสามารถ ไวต ามคาํ สั่งหรือหนงั สอื แจงของศาล หรอื เจาพนกั งานผูมอี าํ นาจ รวมทัง้ การใชม าตรการแกไขฟน ฟูผกู ระทําผิด ๓.๓ ผูจัดการหรอื ผแู ทนอ่ืนของนิติบคุ คลในกรณที ่นี ติ ิบุคคลนัน้ ตองรับโทษอาญา วัตถปุ ระสงคหลักของการคมุ ประพฤติ คอื การใหค วามชวยเหลือ แนะนำ แกไ ขปรับปรุง และสงเสริมใหผ ถู ูกคุม ความประพฤติไดกลับตนเปนพลเมืองดี โดยไมหวนกลับไปกระทำผิดซ้ำอีก โดยมุงเนนแกไขฟนฟูใหเหมาะสม โดยคำพพิ ากษาถึงท่สี ุด ตามความตอ งการเปน รายบุคคล ๓.๔ ผูบุพการี ผูสืบสันดาน สามี หรือภริยาของบุคคลผูตองรับโทษอาญา ผูถกู คุมความประพฤติ ไดแ ก โดยคำพพิ ากษาถงึ ทส่ี ดุ ซง่ึ ถงึ แกค วามตายกอ นทจ่ี ะมกี ารยน่ื คำรอ ง แตห ากผตู อ งรบั โทษยงั มชี วี ติ อยบู คุ คลเหลา น้ี ผูต อ งหา ไมมสี ทิ ธิย่ืนคำรองขอร้อื ฟนคดีอาญาขน้ึ พจิ ารณาใหม เชน คำพพิ ากษาศาลฎีกาที่ ๓๘๖๓/๒๕๕๒ ผรู อ งเปน จาํ เลย สามจี ำเลยแตจ ำเลยยังมีชีวติ อยู ผรู องจึงไมมีสทิ ธิ์ย่นื คำรอ งแทนจำเลย นกั โทษเดด็ ขาด หรือบคุ คลอน่ื ท่ีศาล หรือเจา พนักงานผมู ีอาํ นาจ กําหนดใหปฏิบัติตามเง่อื นไขทก่ี ฎหมายบญั ญตั ภิ ายใตก ารคมุ ความประพฤตขิ องพนักงานคุมประพฤติ ๓.๕ พนักงานอัยการในกรณีท่พี นกั งานอัยการมิไดเปนโจทกในคดเี ดิม ๗. สถานพินิจและคมุ ครองเดก็ และเยาวชน ๔. คำรองใหยื่นตอศาลชั้นตนที่ไดพิพากษาคดีนั้นหรือศาลอื่นที่ไดมีเขตอำนาจแทน กรมพนิ จิ และคมุ ครองเดก็ และเยาวชน เปนหนวยงานของรัฐท่ปี ฏิบตั งิ านดว ยการบรหิ ารงานยตุ ิธรรม ศาลนัน้ ซง่ึ เมอ่ื ไดไตส วนคำรองแลว ใหศาลทีไ่ ตส วนคำรองสง สำนวนการไตส วนพรอมทง้ั ความเห็นไปยงั ศาล ของเดก็ และเยาวชน สงั กดั กระทรวงยุติธรรม ท่สี ง เสริมการพทิ กั ษค ุม ครองสิทธแิ ละสวัสดภิ าพเด็กและเยาวชน อทุ ธรณ ถาศาลอทุ ธรณเหน็ วา คำรอ งน้ันมมี ลู พอทจี่ ะร้อื ฟน คดีขึ้นพิจารณาพพิ ากษาใหม ใหศาลอทุ ธรณส ัง่ รับ โดยใชกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท การหันเหคดีออกจากกระบวนการยุติธรรมศึกษาและดำเนินการ คำรอ งและสัง่ ใหศาลช้ันตนที่รบั คำรองดำเนินการพิจารณาคดที ่ีร้อื ฟน ขน้ึ พิจารณาใหมต อไป แตถาศาลอุทธรณ ปอ งกัน แกไ ข บำบดั ฟนฟู พฤติกรรม เด็กและเยาวชนทเ่ี ขาสกู ระบวนการยตุ ิธรรม เพ่อื ใหเ ดก็ และเยาวชน เหน็ วา คำรองนั้นไมมมี ลู ใหศาลอุทธรณมีคำส่งั ยกคำรองน้นั โดยคำสั่งของศาลอทุ ธรณเปนท่สี ดุ สามารถกลับไปอยูรวมกับครอบครัวและอยูในสังคมไดอยางปกติสุข เด็กและเยาวชนที่กระทำผิดนั้นถูกแยก ๕. คำรองใหยื่นไดภายในหนึ่งปนับแตวันที่ปรากฏขอเท็จจริงตามมาตรา ๕ หรือ การดำเนินคดีออกตางหากจากการดำเนินคดีอาญาสำหรับผูใหญ โดยดำเนินคดีที่ศาลเยาวชนและครอบครัว ภายในสิบป นับแตวันที่คำพิพากษาในคดีเดิมถึงที่สุด แตเมื่อมีพฤติการณพิเศษศาลจะรับคำรองที่ยื่นเมื่อพน และมีสถานพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชนเปนสถานที่สำหรับควบคุมตัวในระหวางการสอบสวนและการ กำหนดเวลาดังกลาวขางตนนั้นไวพิจารณาก็ได หากปรากฎตามคำพิพากษาของศาลที่รื้อฟนคดีขึ้นพิจารณา พจิ ารณาคดี สว นรายที่ศาลมคี ำพพิ ากษาหรอื คำสงั่ ไดร บั การฝก อบรมจะถูกนำตัวไปรบั การฝกอบรมทศี่ นู ยฝก ใหมวาบุคคลนั้นมิไดเปนผูกระทำความผิด บุคคลนั้นหรือทายาทยอมมีสิทธิไดรับคาตอบแทนและคาใชจาย และอบรมเด็กและเยาวชน ตามสมควร ตลอดจนบรรดาสทิ ธิที่เสียไป เพราะผลแหงคำพพิ ากษานนั้ คืน สถานพนิ จิ

- ๔๖ - - ๔๗ - ๗.๑ สิทธิของเด็กและเยาวชนเมื่อถูกจับกุมและถูกควบคุมตัวยังหนวยงานของ ๘. กรมราชทัณฑ กรมพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชน กรมราชทณั ฑเ ปน องคก รหนง่ึ ในกระบวนการยตุ ธิ รรม มภี ารกจิ ในการปฏบิ ตั ติ อ ผตู อ งขงั ตามคาํ พพิ ากษา ๑. เด็กและเยาวชนจะไมถ ูกควบคมุ ตวั โดยมิชอบดวยกฎหมาย ของศาล โดยการควบคุมผูตองขังมิใหหลบหนี ปฏิบัติตอผูกระทําผิดโดยใชระบบเรือนจํา เปนการลงโทษ ๒. เด็กหรือเยาวชนที่ไมสมควรถูกดำเนินคดีจะไดรับการแกไขและหันเหออกจาก ตัวผูกระทําผิดโดยตรง เพื่อใหเกิดความเกรงกลัวและไมกลากระทําผิดอีกในอนาคต และแยกผูกระทําผิด กระบวนการยตุ ิธรรม ออกจากสังคมชั่วคราว เพ่อื มใิ หส ามารถกอความเดือดรอ นตอสังคมไดอกี ๓. เด็กและเยาวชนที่ถูกควบคุมตัวในสถานควบคุมจะไดรับการปฏิบัติเสมือนอยู ในบา น ไดร บั การศกึ ษาเสมอื นอยูในโรงเรียน ๘.๑ สทิ ธเิ กยี่ วกับผูตองขงั ในเรอื นจำ ๔. เดก็ และเยาวชนจะไมถ กู ลงโทษดว ยการเฆย่ี นหรอื วธิ กี ารอน่ื ๆ อนั ไมส มควรแกว ยั ๑. ผูตองขังไดรับการศึกษาขั้นพื้นฐานตามกฎหมาย ใหสอดคลองกับหลักสูตรการศึกษา ๕. เด็กและเยาวชนมีสทิ ธไิ ดร ับการเยีย่ มหรอื ตดิ ตอ สื่อสารกบั บุคคลในครอบครัว ๖. เด็กและเยาวชนจะมีน้ำสะอาดดื่มและใชอยางเพียงพอจะไดรับนมและอาหาร ของกระทรวงศึกษาธิการ รวมทั้งตองมีการฝกอบรมดานคุณธรรมและจริยธรรม และการฝกอบรมเพื่อเพิ่ม อยา งถูกตอ งตามหลกั โภชนาการ จะมีเส้ือผา เครื่องนงุ หมท่สี ะอาดถกู สุขอนามยั มที อี่ ยู อาศัยถูกสขุ ลักษณะ โอกาสการจางงาน ๗. เด็กและเยาวชนที่เจ็บปวยจะไดรับการดูแลเปนพิเศษและไดรับการรักษา พยาบาลอยางทนั ทว งที ๒. มผี ตู อ งขังท่ีนบั ถอื ศาสนาเดยี วกนั เปนจํานวนมากพอสมควร ใหเรือนจํานั้นจัดหาภิกษุ ๘. เดก็ และเยาวชนจะไดร บั การเตรยี มความพรอ มเพอ่ื กลบั คนื สคู รอบครวั และชมุ ชน นักบวชหรอื ผูมคี วามรู หรือผูป ฏบิ ัติหนา ท่อี นศุ าสนาจารย หรอื ผนู ําทางศาสนาแหงศาสนาทผี่ ตู องขงั นับถือ ใหส ามารถกลบั ไปอยูรวมกันไดอยา งมีความสขุ เพ่ือสอนธรรมะ ใหค าํ แนะนาํ ทางจติ ใจ หรือประกอบศาสนกจิ ในเรอื นจําน้นั ได ๙. เดก็ และเยาวชนทม่ี คี วามประพฤตดิ ี ตง้ั ใจศกึ ษาอบรมจนเปน ทป่ี ระจกั ษจ ะไดร บั การเสนอใหป ลอ ยกอนกำหนดหรอื ลดระยะเวลาฝกอบรมในโอกาสอันควร ๓. ผตู องขังมีสทิ ธทิ ี่จะย่ืนคํารอ งทกุ ข หรือเรื่องราวใดๆ ตอ เจาพนกั งานเรอื นจาํ ผูบัญชาการ เรือนจาํ อธิบดี รัฐมนตรี หรอื หนวยงานของรฐั ทีเ่ กย่ี วของ หรือทลู เกลา ฯ ถวายฎีกาตอ พระมหากษัตรยิ ไ ด ๔. ผตู องขังมสี ทิ ธริ องเรยี นเกย่ี วกับการถูกลวงละเมิดทางเพศจากการปฏบิ ตั หิ นาท่ีโดยมชิ อบ ของเจาพนักงานของเรือนจําได โดยใหไดรับความคมุ ครองและใหค ําปรึกษาในทนั ที รวมทั้งคํารอ งดงั กลา ว ตอ งรกั ษาเปน ความลับและไดรับการไตส วนชข้ี าดโดยพนกั งานอัยการ ๕. ผตู อ งขงั พงึ ไดร บั การอนญุ าตใหต ดิ ตอ กบั บคุ คลภายนอก หรอื พบและปรกึ ษากบั ทนายความ หรือผซู ่ึงจะเปน ทนายความเปนการเฉพาะตวั ได ๖. กรณีที่ผูต องขงั ปว ย มปี ญหาเกย่ี วกบั สขุ ภาพจิต หรือเปนโรคตดิ ตอ ใหผูบญั ชาการเรือนจํา ดาํ เนินการใหผ ูตองขังไดร บั การตรวจจากแพทยโ ดยเร็ว ๘.๒ ปร ะโยชนทผ่ี ตู อ งขังพงึ ไดร ับ นกั โทษเดด็ ขาดคนใดแสดงใหเ หน็ วา มคี วามประพฤตดิ ี มคี วามอตุ สาหะความกา วหนา ในการศกึ ษา และทําการงานเกิดผลดี หรือทําความชอบแกทางราชการเปนพิเศษ อาจไดรับประโยชนอยางหนึ่งอยางใด ดงั ตอไปนี้ (๑) ไดร ับความสะดวกในเรอื นจําตามระเบียบกรมราชทณั ฑ (๒) เล่อื นช้นั (๓) ไดรับแตง ตัง้ ใหม ตี าํ แหนงหนา ที่ชวยเหลือเจาพนักงานเรอื นจํา (๔) ลาไมเกินเจ็ดวันในคราวหนึ่ง โดยไมนับรวมเวลาที่ตองใชในการเดินทางเขาดวย เมื่อมีความจําเปนเกี่ยวดวยกิจธุระสําคัญหรือกิจการในครอบครัว แตหามมิใหออกไปนอกราชอาณาจักร และตอ งปฏบิ ัติตามเง่ือนไขที่กําหนดไวใ นระเบียบกรมราชทัณฑ ระยะเวลาที่อนญุ าตใหลานี้ มิใหหกั ออกจากการ คํานวณกําหนดโทษ ถานักโทษเด็ดขาดซึ่งไดรับอนุญาตใหลาออกไปไมกลับเขาเรือนจําภายในเวลาที่กําหนด เกนิ กวา ย่ีสิบสีช่ ่วั โมง ใหถอื วา นกั โทษเด็ดขาดผูนนั้ หลบหนีท่คี มุ ขงั ตามประมวลกฎหมายอาญา

- ๔๘ - - ๔๙ - (๕) ลดวนั ตอ งโทษจาํ คกุ ใหเ ดอื นละไมเ กนิ หา วนั โดยกระทาํ ไดต อ เมอ่ื นกั โทษเดด็ ขาดไดร บั โทษ จาํ คกุ ตามคาํ พพิ ากษาถงึ ทส่ี ดุ มาแลว ไมน อ ยกวา หกเดอื น หรอื หนง่ึ ในสามของกาํ หนดโทษตามหมายศาลในขณะนน้ั แลว แตอ ยา งใดจะมากกวา หรอื ไมน อ ยกวา สบิ ปใ นกรณที ต่ี อ งโทษจาํ คกุ ตลอดชวี ติ ทม่ี กี ารเปลย่ี นโทษจาํ คกุ ตลอดชวี ติ เปนโทษจาํ คกุ มีกาํ หนดเวลา (๖) ลดวนั ตอ งโทษจาํ คกุ ลงอกี ไมเ กนิ จาํ นวนวนั ทท่ี าํ งานสาธารณะ หรอื ทาํ งานอน่ื ใดเพอ่ื ประโยชน ของทางราชการนอกเรือนจําและอาจไดร ับเงินรางวลั ดว ยก็ได (๗) พกั การลงโทษเมอ่ื นกั โทษเดด็ ขาดไดร บั โทษมาแลว ไมน อ ยกวา หกเดอื นหรอื หนง่ึ ในสามของ กาํ หนดโทษตามหมายศาลในขณะนน้ั แลว แตอ ยา งใดจะมากกวา หรอื ไมน อ ยกวา สบิ ปใ นกรณที ต่ี อ งโทษจาํ คกุ ตลอดชวี ติ ที่มีการเปลี่ยนโทษจําคุกตลอดชีวิตเปนโทษจําคุก มีกําหนดเวลาและกําหนดระยะเวลาที่จะตองปฏิบัติตาม เงอื่ นไขใหกาํ หนดเทากับกําหนดโทษที่ยังเหลืออยู ทั้งนี้ ในการคํานวณระยะเวลา การพักการลงโทษ ถา มวี ันลดวันตองโทษจาํ คุกตาม (๖) ใหนํามารวมกบั ระยะเวลาในการพักการลงโทษดวย (๘) ไดรับการพิจารณาอนุญาตใหออกไปฝกวิชาชีพในสถานประกอบการ หรือรับการศึกษา อบรมนอกเรือนจําโดยมีหรือไมมีผูควบคุม แตการอนุญาตใหออกไปฝกวิชาชีพ หรือรับการศึกษาอบรม นอกเรือนจําจะพึงกระทําไดตอเมื่อนักโทษเด็ดขาดไดรับโทษจําคุกตามคําพิพากษาถึงที่สุดมาแลว ไมนอยกวาหนึ่งในสามของกําหนดโทษตามหมายจําคุกเมื่อคดีถึงที่สุดในขณะนั้นและเหลือโทษจําคุก ไมเกนิ สามปห กเดือน แตถา นกั โทษเด็ดขาดซง่ึ ไดร ับอนญุ าตใหอ อกไปฝก วิชาชพี ในสถานประกอบการหรือรบั การ ศึกษาอบรมนอกเรือนจําโดยไมมีผูควบคุม ไมกลับเขาเรือนจําภายในเวลาที่กําหนดเกินกวายี่สิบสี่ชั่วโมง ใหถ อื วา นกั โทษเด็ดขาดผนู ้ันหลบหนที ีค่ มุ ขังตามประมวลกฎหมายอาญา

- ๕๐ - - ๕๑ - ฐานความผิดในกฎหมายอาญาทีน่ าสนใจ องคป ระกอบความผิดฐานหม่นิ ประมาท ๑. ผใู ด (ผกู ระทำ) หมายถงึ บคุ คลทีก่ ระทำความผดิ เปน ไดท ั้งบุคคลธรรมดาและนติ บิ ุคคล ในประมวลกฎหมายอาญาและพระราชบญั ญตั ทิ มี่ โี ทษทางอาญา มีฐานความผิดเปนจำนวนมาก ในท่ีน้ี ๒. ใสความผูอื่น (การกระทำ) หมายถึง การกลาว หรือการไขขาวอันเปนการยืนยันขอเท็จจริง จะขอกลา วถึงเฉพาะบางฐานความผิดทีน่ าสนใจ และเกิดขึ้นอยบู อ ยครั้ง ดงั ตอไปน้ี ซงึ่ อาจเปนความจริงกไ็ ดหรือเปนความเทจ็ ก็ได การใสค วามไมจ าํ กัดวิธีอาจใชว ธิ ีการใดๆ ก็ได เชน คําพดู หนงั สอื ๑. ความผิดเกี่ยวกบั ชื่อเสียง ภาพวาด การตูน การแสดงกิรยิ าอาการทาทางอยา งหน่ึงอยางใด การใชภ าษาใบส ญั ลกั ษณ ลกั ษณะขอความ ๑.๑ ความผิดฐานหม่นิ ประมาท หรอื ขอ เทจ็ จรงิ ทีใ่ สความผูอนื่ นั้น ตองไมใชข อ เท็จจรงิ ทเ่ี ปน เพยี งคาํ หยาบคาย หรือเปน ขอเท็จจรงิ ท่ีเปน ไปไมไ ด สภาพสังคมปจจุบัน ประชาชนสามารถแสดงออกซึ่งความคิดเห็นไดอยางเสรี โดยมีชองทาง ตอ งเปนขอเทจ็ จริงทแี่ นนอน ไมใ ชข อเท็จจริงที่คลุมเครือเลอื่ นลอย หรอื กลา วดวยความนอยใจ หรอื ขอเทจ็ จรงิ ที่กลาวนั้น ตองเปนขอเท็จจริงที่ยืนยันในอดีตหรือในปจจุบัน ไมใชเปนแตเพียงการคาดคะเนหรือกลาวถึง ในการแสดงออกหลายชองทาง เชน การพูดกับบุคคลอื่น การเขียนขอความ การตีพิมพลงหนังสือพิมพ เหตกุ ารณในอนาคต หรือทางสื่ออินเตอรเน็ต การแสดงออกซึ่งความคิดเห็นนั้น อาจจะเปนเหตุใหไปกระทบสิทธิ เสรีภาพ และศกั ดศิ์ รีความเปน มนษุ ยข องผอู น่ื กฎหมายอาญาไดเ ล็งเหน็ ถงึ ความสาํ คญั ของการคมุ ครอง และรกั ษาชือ่ เสียง ๓. ตอบุคคลที่สาม หมายถึง การใสความผูอื่นนั้นตองปรากฏตอบุคคลอื่น มิใชเปนการใสความ หรอื เกยี รตคิ ณุ ของบคุ คล จึงไดบญั ญตั ิความผิดอาญาฐานหมน่ิ ประมาทขึ้น ซึ่งบญั ญัตไิ วใ นประมวลกฎหมาย ตอผูเสียหายโดยตรง การกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาทจึงตองประกอบดวยบุคคลอยางนอยสามคน คือ อาญามาตรา ๓๒๖ ถงึ มาตรา ๓๓๓ ผูกระทำความผิด ผเู สยี หาย และบคุ คลทไ่ี ดรับรขู อ ความนั้น (บุคคลท่สี าม) ของ“บุคหคมลน่ิ อปน่ื ระใมหาไ ทดรับหคมวาายมถเึงสยีกหารากยรถะูกทดำูหใดมๆนิ่ อถันกู เเปกนลกียาดรชทงั ําขลาาดยคชวอื่ าเสมียนงับถเกือีย”รตคิ ณุ

- ๕๒ - - ๕๓ - ๔. โดยประการทีท่ ำใหผูน้ันเสยี ช่อื เสยี งถกู ดหู มน่ิ หรือถกู เกลียดชัง ขอเทจ็ จริงที่กลา วอา งหรือใสค วาม (๑) เพือ่ ความชอบธรรม ปองกันตน หรือปองกนั สว นไดเ สยี เกย่ี วกับตนตามคลองธรรม ผอู ่นื นั้น ตอ งทำใหผูถกู ใสความเสยี ชือ่ เสยี ง เกยี รติคุณ ถกู ดูหม่ิน ถูกเกลยี ดชัง หรอื ตอ งถงึ ขนาดทีท่ าํ ใหบ คุ คล (๒) ในฐานะเปนเจา พนกั งานปฏิบตั กิ ารตามหนาท่ี ท่วั ไปเหน็ วา คุณคา หรอื ชอ่ื เสยี งเกยี รติยศของผูท ่ถี กู ใสค วามน้ันลดนอ ยลงไป เชน เร่ืองความประพฤตทิ เ่ี สือ่ มเสยี (๓) ตชิ มดวยความเปนธรรม ซ่ึงบคุ คลหรอื ส่งิ ใดอันเปนวิสัยของประชาชนยอมกระทํา เชน การทจุ ริตในหนาที่การงาน พฤติกรรมทางเพศท่ไี มเหมาะสม หรือปญหาในเรอ่ื งฐานะทางเศรษฐกจิ หรือการเงิน จำเลยนำแถบบนั ทึกเสยี งทม่ี ผี สู นทนากันกลา วถึงผเู สียหายทง้ั สอง มพี ฤตกิ รรมในทางชสู าวตอกนั ทโ่ี รงเรยี น หากไมเสียชื่อเสียงก็ไมเปนความผิด เชน คำพิพากษาฎีกาที่ ๓๐๑๕/๒๕๔๓ โจทกซึ่งเปนชาย เปนคนเจาชู ที่ผูเสียหายทั้งสองสอนอยู ไปเปดใหหัวหนาการประถมศึกษาอำเภอกับพวกฟงที่บาน หากผูเสียหายทั้งสอง ถือเปนเรื่องปกติธรรมดาของผูชาย การกลาวใสความวาโจทกเปนคนเจาชู ยอมไมทำใหโจทกเสียชื่อเสียง กระทำการในทางชูสาวจริง นอกจากจะผิดตอศีลธรรมแลว ยังผิดในทางวินัยขาราชการอีกดวย เนื่องจาก ถูกดหู ม่ิน หรอื ถกู เกลยี ดชังแตอยางใด ไมเ ปนการหม่ินประมาท ผเู สยี หายทง้ั สองตา งรบั ราชการเปนครูและตา งมีสามแี ละภรรยาแลว ดงั น้นั การกระทำดังกลา วจึงไมม เี จตนา ที่จะใสความผูเสียหายทงั้ สองใหถ ูกดูหมนิ่ เกลียดชงั หรอื เสียหาย แตเปนวสิ ยั ของประชาชนยอมกระทำจำเลย หากความผิดฐานหมิ่นประมาทไดกระทำโดยการโฆษณาดวยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายสี ไมม คี วามผิดฐานหมิ่นประมาท ภาพยนตร ภาพหรอื ตวั อักษรทที่ ำใหป รากฏไมวาดวยวิธีใด ๆ แผนเสียง หรอื ส่ิงบนั ทึกเสียง บนั ทึกภาพ หรอื (๔) ในการแจงขาวดวยความเปนธรรมเรื่องการดําเนินการอันเปดเผยในศาลหรือในที่ประชุม บันทึกอักษร กระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการปาวประกาศดวยวิธีอื่น เชน ในคดีฟองหยา โจทกกลาวอางเหตุหยาวาคูสมรสอีกฝายเปนชูกับบุคคลอื่น ถือวาเปนขอความ ผูกระทำความผิดตองรับโทษหนักขึ้น ในกระบวนพิจารณาของศาล เพอ่ื ประโยชนแกค ดีของตน ไมเ ปนหม่ินประมาท หากเขา เงื่อนไขท้ังสองประการ ผนู น้ั ไมม คี วามผิดฐานหมน่ิ ประมาท ผูเสียหายในความผิดฐานหมิ่นประมาท คือบุคคลที่ถูกใสความและทำใหผูนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือ ถูกเกลียดชัง แตหากเปนการใสความผูตายตอบุคคลที่สาม และการใสความนั้นนาจะเปนเหตุใหบิดา นอกจากมเี หตยุ กเวนความรบั ผิดขา งตน แลว หากผถู กู หาวากระทำความผิด พสิ จู นไ ดวา มารดา คูสมรส หรอื บุตรของผูตายเสยี ชือ่ เสียง ถกู ดูหม่ินหรอื ถกู เกลียดชัง บิดา มารดา คูสมรส หรอื บตุ รของ ขอที่หาวาเปนหมิ่นประมาทนั้นเปนความจริง ผูนั้นไมตองรับโทษ แตหามไมใหพิสูจนในเรื่องสวนตัว และ ผูต าย เปนผเู สียหาย มีสทิ ธใิ นการรองทกุ ข ดำเนนิ คดกี บั ผูกระทำความผิด ถา ผูเสยี หายในความผิดฐานหมนิ่ การพิสูจนจะไมเปนประโยชนแกประชาชน ประมาทตายเสียกอนรองทุกข ใหบิดา มารดา คูสมรส หรือบตุ รของผูเสยี หายรองทกุ ขได และใหถ อื วาเปน ผูเสียหาย “ความผดิ ฐานหมิ่นประมาทน้ันเปนคดคี วามผิดอนั ยอมความได ในกรณีทีผ่ เู สยี หายฟองคดี เองจะตอ งฟองภายใน ๓ เดือน นบั แตวันทรี่ ูเ รอื่ งความผิด และรตู วั ผูกระทำความผดิ หากผูเ สยี หายรอ งทุกข อยางไรกต็ าม หากผกู ระทำ กระทำไปเพอื่ แสดงความคดิ เหน็ หรือขอความโดยสจุ ริต และการแสดง ตอพนักงานสอบสวน ตองรองทุกขภายใน ๓ เดือนนับแตวันที่รูเรื่องความผิด และรูตัวผูกระทำความผิด และ ความคดิ เหน็ หรอื ขอ ความโดยสจุ ริตนนั้ เปนไปตามเงือ่ นไข ขอใดขอ หนึ่งดงั ตอไปน้ี กฎหมายใหสิทธิแกผูเสียหายวาจะดำเนินคดีอาญาแกผูกระทำความผิดหรือไม ถาผูเสียหายไมติดใจจะเอา ความดำเนินคดีกับผูกระทำความผิด ผูเสียหายสามารถถอนคำรองทุกข ยอมความ หรือถอนฟองเมื่อใดก็ได กอ นคดีถึงท่ีสุด” นอกจากนี้ ในความผิดฐานหมิ่นประมาท ที่ผูเสียหายมีสิทธิเรียกคาสินไหมทดแทน ในทางแพงแลว ผูเสียหายมีสิทธิรองขอใหศาลสั่ง ใหยึด และทำลายวัตถุหรือสวนของวัตถุที่มีขอความ หมิ่นประมาทหรือให โฆษณาคำพิพากษาทั้งหมด หรือแตบางสวนในหนังสือพิมพหนึ่งฉบับหรือหลายฉบับ ครัง้ เดียวหรอื หลายครั้ง โดยใหจำเลยเปนผชู ำระคา โฆษณาไดอ ีกดวย

- ๕๔ - - ๕๕ - ๒. ความผิดเก่ยี วกบั ชวี ิตและรางกาย ความผดิ ฐานทำรา ยรา งกาย เปนความผดิ อาญาแผนดนิ แมผเู สียหายไมรอ งทกุ ขดำเนนิ คดตี อพนักงาน ๒.๑ ความผิดฐานทำรา ยรายกายและเหตุทีต่ อ งรับโทษหนกั ขึ้น สอบสวน พนกั งานสอบสวนกส็ ามารถดำเนินคดกี ับผูก ระทำความผิดได ท้ังผูเ สียหายมีสทิ ธิไดรับคาสินไหม กฎหมายใหความคุมครองประชาชนทุกคนโดยแตละคนมีสิทธิ เสรีภาพในชีวิต รางกาย ทดแทนจากการกระทำความผิดฐานทำรายรางกาย โดยสามารถยื่นคำขอคาสินไหมทดแทนตามประมวล กฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๔๔/๑ หรอื ฟองรอ งทางแพง ตางหาก โดยเทาเทียมกัน บุคคลจะละเมิดสิทธิบุคคลอื่นโดยการทำรายรางกายผูอื่นนั้นมิได ซึ่งประมวลกฎหมาย อาญาไดบัญญัติลักษณะความผิดและกำหนดโทษไวในมาตรา ๒๙๕ ถึงมาตรา ๓๐๐ โดยกฎหมายอาญา นอกจากนี้ ความผิดเกี่ยวกับรางกาย แมผูกระทำไมมีเจตนาในการกระทำความผิด ผูกระทำความผิด บัญญัติวา ผูใดทำรายผูอื่นจนเปนเหตุใหเกิดอันตรายแกกายหรือจิตใจของผูอื่นนั้น ผูนั้นกระทำความผิด อาจถูกลงโทษไดหากกระทำโดยประมาท และการกระทำนน้ั เปน เหตใุ หผูอนื่ รับอันตรายแกก ายหรือจิตใจ หรอื ฐานทำรายรางกาย เปน เหตใุ หผ ูอน่ื ไดร ับอันตรายสาหสั ความผิดฐานทำรายรางกาย ผูกระทำตองมีเจตนาในการทำรายรางกายผูอื่น โดยลงมือ ๓. ความผดิ เกีย่ วกบั เพศ กระทำความผิด การกระทำนั้นไมวาจะกระทำดวยใชแรงกายภาพหรือดวยวิธีอื่นใด จนเปนเหตุใหเกิด ๓.๑ ความผดิ ฐานขม ขนื กระทำชำเรา อันตรายแกก าย หรอื จิตใจของผูอื่นนั้น ผูกระทำความผิดตองรับโทษหนักขึ้นทั้งเหตุในการกระทำความผิด ประมวลกฎหมายอาญา เปนบทบญั ญตั ิทใ่ี หความเปน ธรรมตอบคุ คล ไมแบง แยกเพราะเหตแุ หง และผลจากการกระทำความผิด กลาวคือ หากผูถูกกระทำไดรับอันตรายสาหัส ไดแก ผูถูกกระทำ ไดรับอันตรายถึงกับตาบอด หูหนวก ลิ้นขาด หรือเสียฆานประสาท เสียอวัยวะสืบพันธุ หรือ ความแตกตางในเรื่องเพศ เพ่อื ใหสอดคลอ งกับหลกั การมีสทิ ธิเทา เทยี มกันระหวางชายและหญิง และหลกั การ ความสามารถสืบพันธุ เสียแขน ขา มือ เทา นิ้วหรืออวัยวะอื่นใด หนาเสียโฉมอยางติดตัว แทงลูก หามมิใหเ ลอื กปฏบิ ัตโิ ดยไมเ ปน ธรรมตอบุคคล เพราะเหตุแหงความแตกตา งในเรื่องเพศ การกระทำความผิด จิตพิการอยางติดตัว ทุพพลภาพ หรือปวยเจ็บเรื้อรัง ซึ่งอาจถึงตลอดชีวิต ทางเพศน้ัน สวนใหญเ ปน การกระทำของผชู ายที่มกี ำลงั กายมากกวา กระทำตอผูหญงิ ท่มี กี ำลังกายนอยกวา ประกอบกับการกระทำความผิดทางเพศ การกระทำความผิดเกี่ยวกับเพศบัญญัติไวในมาตรา ๒๗๖ ถึง ทุพพลภาพหรือปวยเจ็บดวยอาการทุกขเวทนาเกินกวายี่สิบวัน หรือจนประกอบกรณียกิจ มาตรา ๒๘๗ โดยกฎหมายอาญาบัญญัติวา ผูใดขมขืนกระทำชำเราผูอื่นโดยขูเข็ญดวยประการใดๆ ตามปกติไมไดเกินกวายี่สิบวัน ตลอดจนหากกระทำความผิดตอบุพการี กระทำตอเจาพนักงานซึ่งกระทํา โดยใชกำลังประทุษราย โดยผูอื่นนั้นอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนไดหรือโดยทำใหผูอื่นนั้นเขาใจผิดวาตนเปน การตามหนาท่ี หรอื เพราะเหตทุ ีจ่ ะกระทํา หรือไดกระทาํ การตามหนา ท่ี หรือกระทำตอผชู วยเหลอื เจา พนักงาน บคุ คลอน่ื ในการท่ีเจา พนักงานนน้ั กระทําตามหนาทหี่ รือเพราะเหตทุ บี่ คุ คลนนั้ จะชวยหรือไดชว ยเจา พนักงานดังกลา วแลว หรือลักษณะการกระทำความผิดที่มีการไตรตรองไวกอน กระทำโดยทรมานหรือโดยกระทําทารุณโหดราย กระทำเพอ่ื ตระเตรียมการ หรือเพื่อความสะดวกในการท่ีจะกระทาํ ความผิดอยางอ่ืน หรือกระทำเพ่อื จะเอา หรอื เอาไวซ ง่ึ ผลประโยชนอันเกดิ แตการทตี่ นไดก ระทาํ ความผดิ อืน่ เพือ่ ปกปดความผิดอนื่ ของตน หรอื เพื่อ หลีกเลีย่ งใหพน อาญาในความผดิ อ่นื ทตี่ นไดกระทําไว

- ๕๖ - - ๕๗ - การกระทำชำเรา หมายความวา การกระทำเพ่อื สนองความใครข องผูก ระทำโดยการใชอวยั วะเพศของ แมผูก ระทำความผิดจะเปนสามภี รรยากันโดยชอบดว ยกฎหมาย แตภ รรยากต็ องยนิ ยอมในการมี ผกู ระทำกระทำกับอวัยวะเพศ ทวารหนกั หรือชองปากของผอู ื่น หรือการใชส่งิ อืน่ ใดกระทำกับอวยั วะเพศหรอื เพศสัมพันธ จะบังคับมไิ ด มิเชนน้นั ก็เปนความผิด ดังคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๓๐๒/๒๕๕๙ ทวารหนักของผูอน่ื กลา วคอื เปนการรว มประเวณี กรณจี งึ ตอ งมีการสอดใสอวยั วะเพศของผกู ระทำเขา ไปใน อวยั วะเพศของอีกฝาย รวมทั้งการใชอวัยวะเพศของผูกระทำกระทำกบั อวยั วะเพศ ทวารหนกั หรือชองปาก แมโ จทกแ ละจำเลยเปน สามีภริยาตอ งอยูกนิ ดวยกันฉนั สามีภริยา ซึง่ จะตอ งมกี ารรวมประเวณกี ันบา ง ของผูอ ่นื แตการรว มประเวณีตองเกดิ จากความยินยอมของท้ังสองฝา ย หากอกี ฝายไมยินยอมก็ไมอาจบังคับได หากขนื ใจ ถือเปน ความผิดฐานขมขนื กระทำชำเรา หากคูส มรสนัน้ ยังประสงคจ ะอยูก ินดว ยกนั ฉนั สามีภริยา ศาลจะลงโทษ หรือการใชสิ่งอื่นใดกระทำกับอวยั วะเพศ หรอื ทวารหนักของผอู ่ืน สิง่ ท่ีใชในการกระทำ ไมจ ำเปน ตอ ง นอ ยกวาที่กฎหมายกำหนดไวเพียงใดก็ได หรือจะกำหนดเงื่อนไขเพื่อคุมความประพฤติแทนการลงโทษก็ได เปน อวัยวะเพศเทาน้ัน จะเปนสิง่ อน่ื ใดก็ไดเ ชนกนั ผูหญงิ ก็มีความผิดฐานขม ขืนกระทำชำเราได ดังน้นั ในกรณีที่ศาลมีคำพิพากษาใหลงโทษจำคุก และคูสมรสฝายใดฝายหนึ่งไมประสงคจะอยูกินดวยกันฉันสามีภริยา การกระทำชำเราไมวาเปนการกระทำกับอวัยวะเพศ ทวารหนกั หรือชองปากของผูอืน่ จึงยงั ตองมีการสอดใส ตอไป และประสงคจะหยาใหคูสมรสฝายนั้นแจงใหศาลทราบ และใหศาลแจงพนักงานอัยการใหดำเนินการ อวัยวะเพศ หรือสงิ่ อน่ื ใดใหล ว งลำ้ เขาไปในอวัยวะเพศ ทวารหนักหรอื ชอ งปากดวย แตหากเพียงการสัมผสั ฟองหยา ให ภายนอกกบั อวัยวะเพศ ทวารหนักหรอื ชอ งปากของผูอ ่ืนไมว าดว ย อวยั วะสวนใดหรอื วตั ถุส่ิงใดก็จะไมเ ปน การ กระทำชำเรา แตเ ปนการพยายามกระทำชำเราเทานั้น ดังคำพพิ ากษาฎกี าที่ ๕๔๔๘/๒๕๕๗ จำเลยเพยี งใช นอกจากนี้ ผลของการกระทำความผิดฐานขมขืนกระทำชำเรา ทำใหผูกระทำผิดรับโทษหนักขึ้น อวัยวะเพศของจำเลย ถไู ถเสยี ดสีกับอวัยวะเพศของผเู สยี หายโดยเจตนากระทำชำเราผเู สียหาย แตเ มอ่ื มไิ ดมี หากผูก ระทำความผดิ ไดกระทำการอันรา ยแรง เปน เหตุใหผูถกู กระทำไดร ับอนั ตรายสาหัส หรอื ถงึ แกความตาย การสอดใสเ พอ่ี ทจ่ี ะใหอ วยั วะเพศของจำเลยลว งลำ้ เขา ไปในอวยั วะเพศของผเู สยี หาย จงึ ยงั ไมเ ปน การกระทำชำเรา อันเปน ความผดิ สำเร็จตามความหมายของมาตรา ๒๗๗ วรรคสอง การกระทำของจำเลยคงเปน เพียงความผดิ ความผิดฐานขมขืนกระทำชำเรา หากเปนการกระทำโดยบุคคลอายุไมเกินสิบแปดป กระทำตอเด็ก ฐานพยายามกระทำชำเรา แตห ากจำเลยใชล้ินเลยี ที่อวยั วะเพศของโจทกรว มใชอวยั วะเพศของจำเลยสอดใส ซ่ึงมีอายุกวา สบิ สามป แตย งั ไมเกินสบิ หาป โดยเดก็ นน้ั ยินยอม และภายหลังศาลอนญุ าตใหท ง้ั สองฝา ยสมรสกัน อวัยวะเพศของโจทกรวม โจทกรวมมีอาการเจ็บ มีอาการอักเสบเปนรอยแดงบริเวณแคมทั้งสองขาง ผูกระทำผิดไมตองรับโทษ ถาศาลอนุญาตใหสมรสในระหวางที่ผูกระทำผิดกำลังรับโทษในความผิดนั้นอยู รอบปากชอ งคลอด เน่อื งจากอวัยวะเพศของโจทกรวมมขี นาดเลก็ เห็นไดว าจำเลยประสงคจ ะใชอวยั วะเพศ ใหศ าลปลอ ยผูก ระทำความผดิ นั้นไป ของจำเลยสอดใสอ วยั วะเพศของโจทกร ว ม มใิ ชเ พยี งการใชอ วยั วะเพศของจำเลยถไู ถเฉพาะภายนอกอวยั วะเพศ ของโจทกรวม โดยไมประสงคจะสอดใส การกระทำของจำเลยจึงบงชี้ถึงเจตนาของจำเลยที่จะขมขืนกระทำ ๓.๒ ความผดิ ฐานอนาจาร ชำเราโจทกร วม จำเลยมคี วามผิดฐานพยายามกระทำชำเราผูเ สยี หาย การกระทำความผิดเกี่ยวกับเพศนั้น หากผูกระทำความผิดกระทำอนาจาร โดยเปนการกระทำ ความผดิ ฐานขมขืนกระทำชำเรา ยงั มเี หตุทท่ี ำใหผ กู ระทำผิดรบั โทษหนกั ขึน้ หากการกระทำความผิด อนั ไมสมควรในทางเพศ ไมวาจะกอด จูบ ลูบ คลำ แกบุคคลอายุกวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใดๆ ไดก ระทำโดยมหี รอื ใชอ าวธุ ปน หรอื วตั ถรุ ะเบดิ หรอื โดยรว มกระทำความผดิ ดว ยกนั อนั มลี กั ษณะเปน การโทรมหญงิ โดยใชกำลังประทุษราย โดยบุคคลนั้นอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทำใหบุคคลนั้นเขาใจผิด หรือกระทำกับชายในลักษณะเดียวกัน หรือกระทำตอเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ซึ่งมิใชภริยาหรือสามีของตน วา ตนเปน บุคคลอ่ืน หรือกระทำอนาจารแกเดก็ อายุยงั ไมเ กนิ สิบหา ป โดยเด็กนน้ั จะยินยอมหรอื ไมก ็ตาม โดยเดก็ น้นั จะยินยอมหรือไมก ต็ าม หรอื กระทำแกเด็กอายุยังไมเกินสิบสามป

- ๕๘ - - ๕๙ - ผูก ระทำความผดิ ฐานอนาจาร อาจตอ งรับโทษหนักขึน้ เพราะเหตุในการกระทำ หากกระทำอนาจาร คำวา “พราก” หมายความวาเอาไป หรือพาไป หรอื แยกเดก็ ออกจากความปกครองของผูอ ื่นท่ี แกเ ดก็ อายยุ ังไมเ กนิ สบิ หาปและผกู ระทำไดกระทำโดยขเู ขญ็ ดวยประการใดๆ โดยใชกำลงั ประทษุ รา ย โดยเด็ก ปกครองดูแลเด็กนั้น การชักชวนและเด็กไปโดยสมคั รใจก็เปน การพรากอยางหนึ่ง นั้นอยใู นภาวะทไ่ี มส ามารถขัดขนื ได หรือโดยทำใหเ ด็กนน้ั เขาใจผิดวาตนเปน บุคคลอ่ืน และตอ งรับโทษหนกั ข้นึ เพราะผลจากการกระทำ หากการกระทำอนาจารไดกระทำใหผเู สยี หายไดรับอันตรายสาหสั หรือถึงแกค วามตาย กฎหมายมุงคุมครองอำนาจปกครองของบิดามารดา ผูปกครองหรือผูดูแล มิใชตัวผูเยาวผูถูกพราก ทั้งนี้เพื่อมิใหผูใดมากอการรบกวนหรือกระทำการใดๆ อันเปนการกระทบกระทั่งตออำนาจปกครอง ไมวาจะ อยางไรก็ตาม ความผิดฐานขม ขืนกระทำชำเรา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๗๖ วรรคแรก โดยตรงหรอื โดยปริยาย ไมว าผูเ ยาวจะไปอยูทแี่ หง ใด หากบิดามารดา ผูปกครอง หรอื ผูด ูแลยงั เอาใจใสอ ยู และความผิดฐานกระทำอนาจารแกบุคคลอายุกวาสิบหาปโดยขูเข็ญดวยประการใดๆ โดยใชกำลังประทุษราย ผูเยาวย อมอยใู นอำนาจปกครองดูแลของบดิ ามารดา ผูป กครอง หรอื ผูดูแลตลอดเวลา นอกจากน้ี กฎหมาย โดยบคุ คลนั้นอยใู นภาวะทไ่ี มสามารถขัดขืนได หรอื โดยทำใหบุคคลนั้นเขา ใจผดิ วาตนเปน บคุ คลอ่ืน ตามประมวล มิไดจำกดั วาพรากโดยวิธีการอยางใด กย็ อ มเปนความผิดทงั้ สนิ้ เชน การท่ผี ูเยาวโทรศัพทหาจำเลยวาจะหนี กฎหมายอาญา มาตรา ๒๗๘ ถามิไดเกิดตอหนาธารกำนัล และไมเปนเหตุใหผูถูกกระทำรับอันตรายสาหัส ออกจากบานไปพทั ยาและนัดพบจำเลย เม่ือพบกันจำเลยไมยอมใหผ เู ยาวไปตามลำพัง แตจ ำเลยขอไปดว ย หรือถึงแกความตาย หรือมิไดเปนการกระทำแกบุคคลที่อยูในความดูแล เชน ไมกระทำตอผูสืบสันดาน โดยเปดหองพักอยูดวยกัน ๒ คืน ผูเยาวเปนคนชำระคาหองพักและคาใชจาย ทั้งผูเยาวยังใหเงินจำเลย กระทำตอศิษยที่อยูในความดูแล หรือผูอยูในความปกครองดูแล ผูอยูในความพิทักษ หรือผูอยูในอนุบาล เปนคาใชจายในการหลบหนีดวยก็ตาม แตจำเลยไดรวมประเวณีกับผูเสียหายทุกคืน พฤติการณจำเลย เปนความผิดอนั ยอมความได ผเู สยี หายสามารถถอนคำรอ งทกุ ข ถอนฟอง หรือยอมความ กอนคดีถงึ ท่สี ดุ ได มิใชการไปเปน เพอื่ น แตเปนการพรากผเู ยาวไ ปเพื่อการอนาจาร ๓.๓ ความผิดฐานพรากผูเ ยาว องคประกอบความผิดฐานพรากผูเยาวนนั้ ข้ึนอยูกับอายุของเดก็ ดังนี้ นอกจากกฎหมายอาญาใหค วามคมุ ครองชาย หญงิ ใหม สี ทิ ธเิ สรภี าพเทา เทยี มกนั แลว กฎหมายอาญา เด็กอายยุ งั ไมเ กินสบิ หา ปไ ป ผกู ระทำความผิดตองปราศจากเหตุอนั สมควร ยงั ใหค วามคุมครองผเู ยาว โดยใหอ ำนาจกับ บิดา มารดา ผปู กครอง หรือผดู แู ลผูเยาว มิใหบ คุ คลใดประทุษราย ๑ พรากเสียจากบิดามารดา ผปู กครอง หรอื ผูดูแล โดยไมต องพจิ ารณาวาเด็ก ตอ อำนาจการปกครอง โดยการพรากบุคคลไปจากการปกครอง ซึ่งประมวลกฎหมายอาญาไดบ ญั ญัติไวใ นมาตรา ๓๑๗ ถึงมาตรา ๓๑๙ โดยกฎหมายอาญาบญั ญตั วิ า ผใู ดโดยปราศจากเหตุอันสมควร พรากเดก็ จากบิดามารดา เต็มใจหรอื ไม และเปนการพรากไปเพือ่ การอนาจารหรอื ไม ผูปกครอง หรอื ผดู ูแล ๒ ผเู ยาวอายกุ วาสบิ หาปแ ตยังไมเ กินสิบแปดป โดยผูเยาวน ัน้ ไมเตม็ ใจไปดวย พรากเสยี จากบดิ ามารดา ผปู กครอง หรอื ผูดูแล ๓ ผเู ยาวอ ายกุ วา สิบหาปแตยงั ไมเกนิ สิบแปดป หากผูเ ยาวนนั้ เตม็ ใจไปดว ย พรากเสยี จากบดิ า มารดา ผปู กครอง หรอื ผดู แู ล เพอ่ื หากาํ ไร หรอื เพอ่ื การอนาจาร ผูก ระทำความผิดฐานพรากผูเ ยาว ตองรบั โทษหนกั ขึ้นเพราะเหตุทไ่ี ดกระทำเพ่ือหากำไร หรอื เพื่อ การอนาจาร

- ๖๐ - - ๖๑ - ๔. ความผิดเกี่ยวกบั ทรัพย ความผิดฐานลักทรัพย ผกู ระทำความผิดตองรับโทษหนกั ขน้ึ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๔.๑ ความผดิ ฐานลักทรัพย ๓๓๕ (๑) - (๑๒) เพราะเหตใุ นการกระทำความผิด หากไดก ระทำ ประมวลกฎหมายอาญาไดบ ญั ญตั ลิ กั ษณะการกระทำความผดิ เกย่ี วกบั ทรพั ยแ ละบทกำหนดโทษ (๑) ในเวลากลางคืน คือ กระทำความผิดเวลาระหวางพระอาทิตยตกและพระอาทิตยขึ้น ไวในมาตรา ๓๓๔ ถึงมาตรา ๓๖๖ โดยกฎหมายอาญาบัญญัติวา ผูใดเอาทรัพยของผูอื่น หรอื ท่ผี อู ืน่ (๒) ในที่หรือบริเวณที่มีเหตุเพลิงไหม การระเบิด อุทกภัย หรือ ในที่หรือบริเวณที่มีอุบัติเหตุ เปนเจาของรวมอยูดว ยไปโดยทุจริต ผนู ัน้ กระทำความผดิ ฐานลักทรัพย เหตุทุกขภัยแกรถไฟ หรือยานพาหนะ อื่นที่ประชาชนโดยสาร หรือภัยพิบัติอื่นทำนองเดียวกันหรืออาศัย โอกาสที่มีเหตุเชนวานั้น หรืออาศัยโอกาสที่ประชาชนกำลังตื่นกลัวภยันตรายใดๆ เปนการกระทำความผิด ลักทรพั ย คอื การครอบครองทรัพยของผูอ่ืน โดยการแยงการครอบครอง กลา วคือ ทรัพยของผอู นื่ มี ท่ซี ำ้ เตมิ ผเู สยี หาย โดยใชโ อกาสหรอื สถานท่ีทีเ่ กดิ เหตุ ผคู รอบครองอยู ไมว า ในฐานะเจาของกรรมสิทธ์ิ หรือผมู ีสิทธคิ รอบครอง เม่อื มีบุคคลใดแยง การครอบครอง (๓) โดยทำอันตรายสิ่งกีดกั้นสำหรับคุมครองบุคคลหรือทรัพย หรือโดยผานสิ่งเชนวานั้นเขาไปดวย ทรัพยน นั้ โดยมวี ัตถุประสงคต ดั กรรมสทิ ธิใ์ นทรพั ยนน้ั จากเจา ของทรพั ย ผูน้ันกระทำความผดิ ฐานลักทรัพย ประการใดๆ เปนการทำลายสิ่งที่เจาของทรัพยใชคุมครองรักษาทรัพยนั้น เชน ทำลายกุญแจเพื่อเขาไป ลกั ทรัพยในบา น (๔) โดยเขาทางชองทางซึ่งไดทำขึ้นโดยไมไดจำนงใหเปนทางคนเขา เชน หนาตางบาน หรือเขาทาง ชอ งทางซง่ึ ผูเปน ใจเปดไวให เชน ลูกจา งของบริษัท เปด ประตู หรือ มีหนา ทลี่ ็อคประตูแตไ มไดล อ็ ค เพ่ือให ผูอ ืน่ เขา ไปลกั ทรพั ย (๕) โดยแปลงตัวหรือปลอมตัวเปนผูอื่น มอมหนาหรือทำดวย ประการอื่นเพื่อไมใหเห็นหรือจำหนาได เชน ปลอมตัวเปน คนอืน่ แลวเขามาเอาทรพั ย ปดบังใบหนาโดยใชหมวกไหมพรม หรอื พรางหนา ดว ยสี รวมทั้ง การกระทำใดๆ เพือ่ มใิ หเจาของทรพั ยห รือพยานจำหนา ได (๖) โดยลวงวาเปนเจาพนักงาน เชน เจาของทรัพยมีไมที่มิใชไมหวงหาม แตผูกระทำความผิดอางวา เปน เจาพนักงานตอ งยึดไมซ่งึ ไมน ั้นเปนไมห วงหาม หรือการยดึ อาวธุ ปนทีม่ ีทะเบยี น เปน ตน (๗) โดยมีอาวุธ หรือโดยรวมกระทำความผิดดวยกันตั้งแตสองคนขึ้นไป ซึ่งอาวุธนั้น รวมถึงสิ่ง ซึ่งไมเปนอาวุธโดยสภาพ แตซึ่งไดใชหรือเจตนาจะใชประทุษรายรางกายถึงอันตรายสาหัสอยางอาวุธหรือรวมกัน กระทำความผิดกับบุคคลอื่น ซึ่งบุคคลอื่นอาจจะเปนคนดูตนทาง หรือขับขี่ยานพาหนะพาไปลักทรัพย ทั้งนี้ บคุ คลท่ีรวมกระทำความผดิ ตองมีเจตนารวมกันทจี่ ะกระทำความผดิ ฐานลักทรพั ย

- ๖๒ - - ๖๓ - (๘) ในเคหสถาน สถานท่ีราชการหรือสถานท่ที ่ีจัดไวเพ่อื ให บรกิ ารสาธารณที่ตนไดเขา ไปโดยไมไดรบั ๔.๒ ความผิดฐานว่งิ ราวทรัพย ชิงทรพั ย และปลนทรพั ย อนญุ าต หรือซอ นตัวอยู ในสถานทน่ี ั้น ๆ เปน การกระทำในสถานทีท่ ่ใี ชเปน ทีอ่ ยอู าศยั ของบุคคล ในสถานท่ี การกระทำความผิดฐานลักทรัพยนั้น นอกจากการกระทำผิดเหตุฉกรรจ ทำใหรับโทษหนักขึ้น ราชการแมทรพั ยน น้ั จะเปนทรัพยส ินสว นตวั กต็ าม แลว ยงั สามารถนำไปสคู วามผดิ ฐานอน่ื อกี ดว ย คอื ความผดิ ฐานวง่ิ ราวทรพั ย ความผดิ ฐานชงิ ทรพั ย และความผดิ (๙) ในสถานที่บูชาสาธารณะ สถานีรถไฟ ทา อากาศยาน ทจ่ี อดรถ หรือเรอื สาธารณะ สาธารณสถาน ฐานปลนทรพั ย โดยพจิ ารณาจากพฤตกิ ารณในการกระทำความผดิ ดงั นี้ สำหรับขนถา ยสนิ คา หรอื ในยวดยานสาธารณะ เปน การลักทรพั ยทอ่ี าศัยโอกาสสถานที่ทม่ี ีประชาชนใชบริการ จำนวนมาก ในสถานที่บชู าสาธารณะนน้ั ๑. ผูใดลักทรพั ยโดยฉกฉวยเอาซ่ึงหนา ผูนน้ั กระทำความผดิ ฐาน (๑๐) ทใ่ี ชหรือมีไวเ พื่อสาธารณประโยชน เปน การลกั ทรัพยที่กระทบตอประชาชนในวงกวา ง เชนการ วง่ิ ราวทรัพย การฉกฉวยนั้นเปนพฤตกิ ารณ ที่กระทำดวยความรวดเรว็ ลกั สายไฟฟา ฝาทอ ระบายน้ำท่ปี ระชาชนใชรว มกัน ไมวาจะเปน การกระชาก หรือการดึง (๑๑) ที่เปนของนายจางหรือที่อยูในความครอบครองของนายจาง เปนการลักทรัพยของนายจางซึ่ง ๒. ผูใดลกั ทรัพยโ ดยใชก ําลังประทุษราย หรอื ขูเข็ญวา ในทนั ใดน้ันจะใช มีการจางแรงงานซึ่งนายจางมีอำนาจในการควบคุมการทำงานของลูกจาง และนายจางจายคาจางตามที่ได ตกลงกันไว ซึ่งอาจตอ งนำกฎหมายเกย่ี วกบั แรงงานมาพจิ ารณาประกอบดวย แตไ มร วมถึงการจา งทำของหรอื กําลังประทษุ รา ย เพือ่ ใหค วามสะดวกแกก ารลกั ทรพั ยหรือการพาทรพั ยน นั้ ไป การเหมาการทำงาน เพือ่ ใหยืน่ ใหซงึ่ ทรพั ยน้ัน เพ่อื ยดึ ถอื เอาทรพั ยน้นั ไว เพอื่ ปกปดการกระทํา ความผิดนนั้ หรอื เพ่อื ใหพนจากการจับกมุ ผูน นั้ กระทาํ ความผดิ ฐานชิงทรัพย (๑๒) ที่เปนของผูมีอาชีพกสิกรรม บรรดาที่เปนผลิตภัณฑ พืชพันธุ สัตวหรือเครื่องมืออันมีไวสำหรับ ประกอบกสิกรรมหรอื ไดม า จากการกสิกรรมนัน้ เปน การลกั ทรัพยที่เปน เครือ่ งมือ เครือ่ งใช เปนพชื พนั ธทุ ีไ่ ว ๓. ผูใดชิงทรพั ยโ ดยรว มกันกระทําความผิดดว ยกันต้ังแตส ามคนข้นึ ไป สำหรบั ทำการเกษตร รวมท้งั ผลผลติ จากการเกษตร ผูนน้ั กระทําความผดิ ฐานปลน ทรพั ย หากผกู ระทำความผิดฐานลกั ทรัพยก ระทำความผิดตง้ั แตส องอนมุ าตราข้นึ ไป หรอื กระทำตอทรัพยท่ี เปนโค กระบือ เครอื่ งกล หรอื เครือ่ งจักรท่ผี มู ีอาชีพกสกิ รรมมไี วส ำหรับประกอบกสกิ รรม หรือผกู ระทำแตง ผูก ระทำความผิดฐานชิงทรพั ยตอ งรับโทษหนกั ขึน้ เพราะเหตทุ ี่ไดก ระทำ ถา ความผิดน้นั เปนการ เครอ่ื งแบบทหารหรอื ตำรวจ หรือแตง กายใหเ ขา ใจวาเปนทหารหรอื ตำรวจ หรอื โดยมหี รือใชอาวธุ ปน หรือ กระทําที่ประกอบดวยลักษณะดังทบี่ ญั ญตั ิไวในอนุมาตราหนึง่ อนมุ าตราใดแหงมาตรา ๓๓๕ หรือเปน การ วตั ถรุ ะเบดิ หรอื โดยใชยานพาหนะเพอื่ สะดวกแกการกระทำผดิ หรอื การพาทรัพยน ้นั ไป หรอื เพื่อใหพ นจากการ กระทาํ ตอ ทรัพยท่ีเปน โค กระบอื เคร่ืองกลหรือเคร่ืองจักร ทผ่ี มู ีอาชีพกสิกรรมมีไว สําหรบั ประกอบกสกิ รรรม จับกุม ผกู ระทำความผิดตอ งรับโทษหนกั ข้ึนดว ย แตห ากผูกระทำความผิดกระทำโดยความจำใจ หรอื ความ ผกู ระทำความผดิ ฐานปลนทรพั ยต อ งรบั โทษหนกั ขนึ้ เพราะเหตุท่ไี ดก ระทำ ถา ผูก ระทาํ แมแ ตค นหนึ่งคนใดมีอาวธุ ยากจนเหลอื ทนทาน และทรพั ยน ัน้ มรี าคาเล็กนอ ย ศาลจะลงโทษผกู ระทำความผดิ ดังทบี่ ญั ญัติไวใ น มาตรา ติดตัวไปดวย หรือกระทําโดยแสดงความทารุณจนเปนเหตุใหผูอื่นรับอันตรายแกกายหรือจิตใจ ใชปนยิง ๓๓๔ กไ็ ด ใชวตั ถรุ ะเบิด หรือกระทําทรมาน

- ๖๔ - - ๖๕ - ๔.๓ ความผดิ ฐานฉอโกง และยักยอก เปนของตนหรือของบุคคลที่สามยักยายหรือทำลายเครื่องหมายเขตแหงอสังหาริมทรัพยนั้นทั้งหมดหรือแต การทผี่ กู ระทำหลอกลวงผอู ่ืนดวยการแสดงขอความ อันเปน เท็จ หรอื ปกปด ขอ ความจริง ซงึ่ ควร บางสว น หรอื เขา ไปหรือซอ นตวั อยูในเคหสถาน อาคารเกบ็ รกั ษาทรัพยห รือสำนักงานในความครอบครองของ ผูอื่น หรือไมยอมออกไปจากสถานที่เชนวานั้นเมื่อผูมีสิทธิที่จะหามมิใหเขาไปไดไลใหออก ก็เปนความผิดฐาน บอกใหแ จง และโดยการหลอกลวงดังวา นนั้ ไดไปซ่ึงทรพั ยส นิ จากผูถ ูกหลอกลวง หรอื บคุ คลท่ีสามหรอื ทำใหผ ถู ูก บุกรกุ แมการใชใหผ ูอ่ืนกระทำการดงั กลา ว กถ็ อื วา รวมกนั กระทำความผิดฐานบุกรกุ ได แตหากเปนการกระทำ หลอกลวงหรือบุคคลทีส่ าม ทำ ถอน หรือทำลายเอกสารสิทธิ ผูนัน้ กระทำความผิดฐานฉอ โกง ตามอำนาจหนาที่ของเจาพนักงาน จะไมเปนความผิดฐานบุกรุก ดังคำพิพากษาศาลฎีกาที่ ๕๕๖๘/๒๕๕๘ เจา พนกั งานตำรวจเขา ตรวจคน ทีเ่ กิดเหตโุ ดยมหี มายคน แตค นท่อี ยใู นบรเิ วณท่เี กดิ เหตไุ มม ใี ครยอมเปดประตูให ผกู ระทำความผดิ ฐานฉอ โกง ตองรบั ผดิ หนกั ข้นึ เพราะเหตทุ ีไ่ ดก ระทำ หากถาในการกระทำ การที่เจาพนักงานตำรวจงัดกุญแจประตูรั้วบานและเคาไปดำเนินการตรวจคนเปนการแกปญหาเฉพาะหนา ความผิดฐานฉอโกง ผูกระทำแสดงตนเปนคนอื่น หรืออาศัยความเบาปญญาของผูถูกหลอกลวงซึ่งเปนเด็ก และเปน การกระทำตามสมควรเพ่ือใหสามารถเขา ไปในทเี่ กิดเหตุได หรอื อาศยั ความออ นแอทางจิตของผถู กู หลอกลวง หรอื ไดก ระทำดวยการแสดงขอความอนั เปนเท็จตอประชาชน หรือดวยการปกปดความจริง ซึ่งควรบอกใหแจงแกประชาชน อันเปนความผิดฐานฉอโกงประชาชน “ผูกระทำความผิดฐานบุกรุก ตองรับโทษหนักขึ้น เพราะเหตุที่ไดกระทำ หากผูกระทำความผิด และหากมกี ารหลอกลวงบคุ คลต้ังแตส บิ คนขึ้นไป ใหป ระกอบการงานอยา งใดๆ ใหแ กต นหรอื ใหบคุ คลที่สาม ใชกำลงั ประทษุ ราย หรือขูเข็ญวาจะใชกำลังประทษุ ราย หรือมีอาวุธหรอื โดยรว มกระทำความผิดดว ยกนั โดยจะไมใชคาแรงงานหรือคาจางแกบุคคลเหลานั้น หรือโดยจะใชคาแรงงาน หรือคาจางแกบุคคลเหลานั้น ตงั้ แตสองคนข้นึ ไป หรือกระทำความผิดในเวลากลางคืน” ต่ำกวาท่ตี กลงกนั ก็ยังเปน ความผดิ ฐานฉอ โกงแรงงานอีกดว ย ความผิดฐานบุกรุก หากผกู ระทำความผดิ ไมใชกำลังประทุษรา ย หรือขูเข็ญวา จะใชก ำลงั ประทุษราย การไดไ ปซง่ึ ทรพั ยส นิ ของผอู น่ื นน้ั แมผ เู สยี หายจะมอบการครอบครองทรพั ยส นิ ใหด ว ยความสมคั รใจ หรอื ไมม อี าวธุ หรือรวมกระทำความผิดดว ยกันตั้งแตส องคนขึน้ ไป หรือไมไ ดก ระทำความผดิ ในเวลากลางคนื แตห ากตอ มาผรู บั มอบทรพั ยส นิ มเี จตนาแยง การครอบครองทรพั ย ภายหลงั จากเจา ของทรพั ยม อบการครอบครอง เปน คดคี วามผดิ อนั ยอมความได ทรัพยสินใหก็ยังเปนความผิด ดังบัญญัติในประมวลกฎหมายอาญาวาผูใดครอบครองทรัพยซึ่งเปนของผูอื่น หรอื ซง่ึ ผอู น่ื เปน เจา ของรวมอยดู ว ย เบยี ดบงั เอาทรพั ยน น้ั เปน ของตนหรอื บคุ คลทส่ี ามโดยทจุ รติ ผนู น้ั กระทำความผดิ ฐานยักยอก แมทรัพยนั้นไดตกมาอยูในความครอบครองของผูกระทำความผิด เพราะผูอื่นสงมอบให โดยสำคญั ผดิ ไปดว ยประการใด หรอื เปน ทรพั ยส นิ หายซง่ึ ผกู ระทำความผดิ เกบ็ ได การกระทำนน้ั กย็ งั เปน ความผดิ ความผิดฐานฉอโกง ที่มิใชฉอโกงประชาชน และความผิดฐานยักยอก เปนคดีความผิด อันยอมความได ในกรณีที่ผูเสียหายฟองคดีเองจะตองฟองภายใน ๓ เดือน นับแตวันที่รูเรื่องความผิด และรูตัวผูกระทำความผิด หากผูเสียหายรองทุกขตอพนักงานสอบสวน ตองรองทุกขภายใน ๓ เดือน นับแตวันที่รูเรื่องความผิด และรูตัวผูกระทำความผิด และกฎหมายใหสิทธิแกผูเสียหายวาจะดำเนินคดีอาญา แกผ กู ระทำความผิดหรือไม ถา ผเู สียหายไมติดใจจะเอาความดำเนินคดีกับผูกระทำความผิด ผูเสียหายสามารถ ถอนคำรองทุกข ยอมความ หรือถอนฟอ งเม่อื ใดกไ็ ด กอ นคดีถงึ ทส่ี ุด ๔.๔ ความผดิ ฐานบุกรกุ กฎหมายไดใหความคุมครองบุคคล ในที่ซึ่งใชเปนที่อยูอาศัย ผูใดเขาไปในอสังหาริมทรัพยของ ผูอื่น เพื่อถอื การครอบครองอสังหารมิ ทรพั ยนน้ั ท้ังหมดหรอื แตบ างสวน หรือเขา ไปกระทำการใดๆ อันเปนการ รบกวนการครอบครองอสงั หาริมทรัพยของเขาโดยปกตสิ ขุ เปน ความผดิ ฐานบุกรุก ความผดิ ฐานบกุ รุก ผูกระทำผดิ ไมจ ำตอ งเขา ไปในเคหสถานของผเู สียหายท้งั หมด เพียงแตผ กู ระทำ ความผิดไดเขาไปในเคหสถานของผูอื่นบางสวน เพื่อรบกวนการครอบครองอสังหาริมทรัพยนั้น หรือเขาไป กระทำการใดๆ อันเปนการรบกวนการครอบครองอสังหาริมทรัพย หรือเพื่อถือเอาอสังหาริมทรัพยของผูอื่น

- ๖๖ - - ๖๗ - ºÃóҹ¡Ø ÃÁ ºÃóҹ¡Ø ÃÁ หนงั สอื ไทย วทิ ยานพิ นธ วิจัย - กลุ พล พลวนั , พฒั นาการสทิ ธมิ นษุ ยชน, พมิ พค รง้ั ท่ี ๓ ,กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๓๘. - ณรงค ใจหาญ และคณะ, สิทธผิ ตู องหา จำเลย และผตู องโทษในคดีอาญา, รายงานการศกึ ษาวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณในโครง - กลุ พล พลวนั , การบรหิ ารกระบวนการยตุ ธิ รรม, กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พน ติ ธิ รรม, ๒๕๔๔. การศกึ ษาวิจัย เรอื่ ง สิทธิผตู อ งหา จำเลย และผูตองโทษในคดอี าญา เสนอตอ สำนกั งานคณะกรรมการกฤษฎีกา, ๒๕๔๐. - กลุ พล พลวนั , สทิ ธมิ นษุ ยชนในสงั คมไทย ,กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พน ติ ธิ รรม, ๒๕๓๘. - ปต ิกลุ จีระมงคลพาณชิ ย, รายงานวิจยั เรอื่ ง สทิ ธขิ องจำเลยกบั การอำนวยความสงบสขุ ของรฐั , กรงุ เทพมหานคร: - กติ ตพิ งษ กติ ยารกั ษ, กระบวนการยตุ ธิ รรมบนเสน ทางของการเปลย่ี นแปลง,กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พ วญิ ชู น, ๒๕๔๓. คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, ๒๕๔๕. - เกยี รตขิ จร วจั นะสวสั ด,์ิ คำอธบิ ายหลกั กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาวา ดว ยการ ดำเนนิ คดใี นขน้ั ตอนกอ นการพจิ ารณา - ไพโรจน พลเพชร และคณะ, รายงานวิจยั เร่อื ง การศกึ ษาสทิ ธเิ สรภี าพขัน้ พนื้ ฐานตามกรอบรัฐธรรมนูญในบริบทของสงั คม พรอ มดว ยตวั บทและคำอธบิ ายมาตราทแ่ี กไ ขเพม่ิ เตมิ ใหม, พมิ พค รง้ั ท่ี ๕, กรงุ เทพมหานคร : จริ รชั การพมิ พ, ๒๕๔๙. ไทยและมาตรฐานสากลระหวางประเทศดานสิทธมิ นุษยชน. กรุงเทพมหานคร: กรมคุมครองสทิ ธิและเสรีภาพ - เกยี รตขิ จร วจั นะสวสั ด,์ิ คำอธบิ ายกฎหมายอาญา ภาค ๑, พมิ พค รง้ั ท่ี ๙, กรงุ เทพมหานคร :จริ รชั การพมิ พ, ๒๕๔๙. กระทรวงยุตธิ รรม, ๒๕๔๙. - กเู กยี รติ เจรญิ บญุ , คมู อื พนกั งานสอบสวนตามกฎหมายใหม, แกไ ขเพม่ิ เตมิ ครง้ั ท่ี ๓, กรงุ เทพมหานคร: - สญั ญา บวั เจริญ และคณะ, รายงานวิจัยฉบบั สมบูรณเรอ่ื ง โครงการศึกษาวจิ ยั สาเหตุการละเมดิ สิทธมิ นุษยชนในกระบวน บรษิ ทั ๒๑ เซน็ จรู ่ี จำกดั , ๒๕๕๖. การยตุ ิธรรมของเจาหนา ท่ตี ำรวจ, กรงุ เทพมหานคร: สำนกั งาน คณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหง ชาติ, ๒๕๕๔. - เขม็ ชยั ชตุ วิ งศ, คำอธบิ ายกฎหมายลกั ษณะพยาน, กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พน ติ บิ รรณการ, ๒๕๕๑. - จติ ติมา ศรอี โนมัย, การสอบสวนฟองรอง : ศกึ ษาแนวทางพฒั นาการคมุ ครองสทิ ธเิ สรภี าพและประสิทธภิ าพของการสอบ - คณติ ณ นคร, กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา, พมิ พค รง้ั ท่ี ๗, กรงุ เทพมหานคร : สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๔๙. สวนฟอ งรองในประเทศไทย, (วิทยานิพนธนิตศิ าสตรมหาบัณฑิต มหาวทิ ยาลัยธุรกิจบัณฑติ ย, ๒๕๔๙). - คณติ ณ นคร, กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา, พมิ พค รง้ั ท่ี ๘, กรงุ เทพมหานคร: สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๕๕. - จริ าธร เจริญวุฒิ, วิวฒั นาการการสอบสวนคดีอาญา : ศกึ ษาบทบาทของพนักงานอยั การ, (วิทยานิพนธน ติ ศิ าสตรมหาบณั ฑติ - คณติ ณ นคร, กฎหมายอาญาภาคทว่ั ไป,พมิ พค รง้ั ท่ี ๓, กรงุ เทพมหานคร : สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๕๑. มหาวทิ ยาลัยธรุ กิจบัณฑิตย, ๒๕๔๙). - คณติ ณ นคร, กฎหมายอาญาภาคความผดิ ,พมิ พค รง้ั ท่ี ๖, กรงุ เทพมหานคร : สำนกั พมิ พม หาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, ๒๕๓๙. - ฉนั ทนา เรอื งวิเศษทรพั ย, การขอเขารวมเปน โจทกและการรวมพจิ ารณาคดีอาญา, (วทิ ยานพิ นธนิติศาลตรมหาบณั ฑติ - คณติ ณ นคร, อยั การกบั การสอบสวนคดอี าญา, ภมู ธิ รรมและบทบาทของพนกั งานอยั การ, กรงุ เทพมหานคร : คณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, ๒๕๓๙). สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๕๑. - ฐิตาวดี ธรรมาสเถียร, ปญ หากฎหมายเก่ียวเนอื่ งกับการส่ังคดีของพนักงานอยั การ, (วทิ ยานิพนธนิตศิ าสตรมหาบณั ฑติ , - คณติ ณ นคร, ปฏริ ปู กระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญาสะทอ นทศิ ทางการพฒั นากระบวนยตุ ธิ รรมไทย, กรงุ เทพมหานคร: จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลัย, ๒๕๓๑). สำนกั พมิ พว ญิ ชู น, ๒๕๕๒. - ฉนั ทนา เรอื งวิเศษทรัพย, การขอเขารวมเปนโจทกและการรวมพิจารณาคดีอาญา, (วทิ ยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, - คณติ ณ นคร, วธิ พี ิจารณาความอาญาไทย : หลักกฎหมายกับทางปฏบิ ตั ทิ ไี่ มตรงกัน, ในหนังสอื รวมบทความดานวิชาการ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร, ๒๕๓๖). ของ ศาสตราจารย ดร.คณติ ณ นคร อัยการสูงสุด, จัดพิมพโ ดยสถาบันกฎหมายอาญา (กรงุ เทพมหานคร: หางหนุ สวนจำกดั พิมพอ กั ษร, ๒๕๔๐. บทความ รายงาน วารสาร อ่ืนๆ - คนงึ ไชย, กฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา เลม ๒, พิมพค รงั้ ที่ ๖, กรงุ เทพมหานคร: โครงการตำราและเอกสารประกอบ - กิตตพิ งษ กิตยารักษ และคนอ่ืน ๆ, โครงสรา งกระทรวงยุตธิ รรมและงานอยั การญี่ปุน , บทบณั ฑติ ย ๕๔, การสอน คณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, ๒๕๕๑. (๒ มิถนุ ายน ๒๕๔๑). - จติ ติ ตงิ ศภทั ยิ , คำอธิบายประมวลกฎหมายอาญา ภาค ๑ ,พมิ พค รั้งท่ี ๙, กรงุ เทพมหานคร: สำนกั อบรมศึกษากฎหมาย - กติ ติพงษ กติ ยารกั ษ, อยั การกับกระบวนการยุติธรรม, ใน เอกสารประกอบการสมั มนาทางวิชาการ เรอื่ ง กระบวนการ แหงเนตบิ ณั ฑิตยสภา, ๒๕๓๖. ยุตธิ รรมไทย, จัดโดยคณะกรรมาธกิ ารบรหิ ารและการยตุ ธิ รรม วุฒิสภาและคณะกรรมาธกิ ารยุติธรรมและสิทธมิ นุษยชน - จกั รพงษ ววิ ฒั นว านิช, หลกั ทฤษฎีการสอบสวน,พิมพค รง้ั ท่ี ๔, กรงุ เทพมหานคร:บริษัท อภิสภราอนิ เตอรก รุป จำกดั , สภาผแู ทนราษฎร คณะกรรมการสภาวิจัยแหงชาติ สาขานิตศิ าสตร และคณะกรรมการสภาวจิ ยั แหงชาติ สาขารัฐศาสตร ๒๕๕๓. และรัฐประศาสนศาสตร (กรงุ เทพมหานคร: กระทรวงยตุ ิธรรม, ๒๕๓๘). - ธานิศ เกศวพทิ ักษ, คำอธิบายประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา ภาค ๑ – ๒ (มาตรา ๒ – ๑๕๗) เลม ๑, - กุลพล พลวนั , การกล่นั กรองดลุ พินิจอัยการ, บทบณั ฑติ ๖๓, (มนี าคม ๒๕๕๐). พมิ พคร้งั ที่ ๓, กรุงเทพมหานคร : จริ รชั การพมิ พ, ๒๕๔๘. - กลุ พล พลวัน, ขอสังเกตเกี่ยวกบั ความเห็นของคณะกรรมการกฤษฎีกา,วารสารอยั การ ๑, (มกราคม ๒๕๒๐). - เมธา วาดีเจรญิ , บทบาทของเจา พนักงานตำรวจในการสอบสวนคดอี าญา, กรุงเทพมหานคร: สูตรไพศาล, ๒๕๓๙. - กลุ พล พลวนั , ระบบการดำเนนิ คดอี าญาโดยพนกั งานอยั การในประเทศไทย, วารสารอยั การ ๕, (เมษายน ๒๕๒๕). - กลุ พล พลวนั , ความสัมพันธระหวางพนกั งานอยั การกบั ผูเสยี หายในคดีอาญา, วารสารกฎหมายปกครอง, (๒๕๓๒).

- ๖๗๘๐ - - ๗๑ - ºÃóҹ¡Ø ÃÁ - กลุ พล พลวนั , ระบบการดำเนนิ คดอี าญาโดยอัยการในประเทศไทย, วารสารอยั การ, ๒๕๓๙. - อนชุ าติ คงมาลยั , กระบวนการยตุ ิธรรมทางเลอื กชัน้ พนักงานอัยการ, บทความพิมพเผยแพรใ น website - สาํ นักงานอยั การสูงสุด www.ago.go.th : ๒๕ เมษายน ๒๕๕๒ - โกเมน ภัทรภิรมย, งานอยั การในกระบวนการยตุ ิธรรม, วารสารอัยการ, ๒๕๓๔. - คณติ ณ นคร, อัยการกับการสอบสวนคดีอาญา, วารสารนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร ๙, (กันยายน-พฤศจกิ ายน ๒๕๒๐).