กฎหมายว่าด้วยที่ดินทำกินและทรัพยากรธรรมชาติ

คำนำ คณะรัฐมนตรไี ดมีมติ เมอ่ื วนั ที่ ๑๗ มกราคม ๒๕๖๐ เหน็ ชอบแนวทาง การเผยแพรกฎหมายเพื่อสรางการรับรูใหแกประชาชนและหนวยงานภาครัฐ โดยมีสำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม รับผิดชอบทำหนาที่เปน ศูนยขอมูลการเผยแพรดานกฎหมาย ทั้งนี้ เพื่อพัฒนาตอยอดการดำเนินงาน ตามมติคณะรัฐมนตรีขางตน สำนักงานกิจการยุติธรรม จึงไดจัดทำหนังสือ ชุดความรูกฎหมายและกระบวนการยตุ ธิ รรมเลม น้ขี น้ึ โดยมีจดุ มงุ หมาย เพ่ือให เปนเครื่องมือในการเผยแพรประชาสัมพันธความรูความเขาใจดานกฎหมายและ กระบวนการยุติธรรมสำหรับประชาชน ใหมีความรูพื้นฐานทางดานกฎหมาย ในเรือ่ งท่ีสนใจ และทราบถึงชองทางการขอรับบริการดา นกฎหมายจากหนว ยงาน ของรัฐ ซงึ่ จากการดำเนนิ งานท่ีผา นมาพบวา ปญหาขอพพิ าททเ่ี กิดขน้ึ ในชวี ิต ประจำวันและเปนเรื่องที่ประชาชนติดตอขอรับบริการเขามามากที่สุด จนเปนที่มาของการจัดทำหนังสือชุดความรูกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม ในคร้งั นี้ ประกอบดว ย ๗ เรื่องสำคญั ไดแ ก ๑) การขอความชว ยเหลอื ในกระบวนการยุตธิ รรมทางอาญา ๒) ทด่ี ินทำกินและทรัพยากรธรรมชาติ ๓) นิตกิ รรมสญั ญา และการขอระงบั ขอพิพาท ๔) หนี้สนิ ๕) การบงั คับคดีและลม ละลาย ๖) ความรบั ผดิ ของเจา หนาทีร่ ัฐ ๗) สิทธิมนษุ ยชน สิทธิในคดอี าญา และการขอรบั การเยียวยาทางกฎหมาย สำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม หวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือ ชุดความรกู ฎหมายและกระบวนการยุตธิ รรม จะเปนเครือ่ งมอื สำคัญทสี่ ง เสริมให ประชาชนมีความรูความเขาใจกฎหมายในชีวิตประจำวัน รวมถึงการใหบริการ ความชวยเหลือทางดานกฎหมายใหแกประชาชนไดอยางทั่วถึงและตอบสนอง เปา หมายการสรางการรบั รูดา นกฎหมายใหก ับประชาชนอยางยงั่ ยนื ตอ ไป สำนักงานกจิ การยตุ ธิ รรม เมษายน ๒๕๖๑



ÊÒúÑÞ สว นที่ ๑ กฎหมายวา ดวยที่ดินทำกินและประเภทของท่ดี นิ ในประเทศไทย ๒ ๑. กรรมสิทธ์ิและสทิ ธิครอบครองท่ดี ินของเอกชน ๓ ๓ ๑.๑ กรรมสิทธิ์ ๓ ๑.๑.๑ หนงั สอื แสดงกรรมสทิ ธิใ์ นทด่ี นิ ๙ ๑.๑.๒ การไดมาซึง่ กรรมสิทธิ์ทดี่ นิ ๑๕ ๑๕ ๑.๒ สทิ ธิครอบครอง ๒๔ ๑.๒.๑ หนงั สอื แสดงสิทธคิ รอบครอง ๒๗ ๑.๒.๒ การไดม าซึง่ สิทธิครอบครอง ๒๙ ๔๒ ๑.๓ ขอ แตกตา งระหวางกรรมสิทธ์แิ ละสิทธคิ รอบครอง ๔๒ ๑.๔ ภาระจำยอมและทางจำเปนในฐานะภาระผูกพนั ในท่ีดนิ ๖๓ ๒. ท่ดี ินของรฐั และการใชประโยชน ๖๔ ๒.๑ ประเภทของท่ดี ินของรฐั ๖๖ ๓. การพิสูจนส ทิ ธิในทีด่ นิ ของบคุ คลและชอ งทางการพิสจู นส ทิ ธิ ๓.๑ แนวทางในการพสิ จู นสิทธิในท่ีดนิ ระหวา งเอกชนกบั เอกชน ๗๐ ๓.๒ แนวทางในการพิสูจนสทิ ธกิ ารครอบครองท่ดี ินระหวา งเอกชนกับรัฐ ๗๑ ๗๕ สว นที่ ๒ กฎหมายวาดวยการคุมครองทรัพยากรธรรมชาติบางประเภทและการใช ๘๖ ประโยชนข องประชาชน ๘๘ ๔.๑ การคุม ครองของปา ๔.๒ การคมุ ครองสัตวป า ๕. บทสรปุ บรรณานุกรม

-๒- -๓- ·´Õ่ Ô¹·Ó¡¹Ô áÅзÃѾÂҡøÃÃÁªÒµÔ ÊÇ‹ ¹·Õ่ ñ ¡®ËÁÒÂÇ‹Ò´ÇŒ ·่Õ´¹Ô áÅлÃÐàÀ·¢Í§·´่Õ Ô¹ã¹»ÃÐà·Èä·Â “๑. กรรมสทิ ธิแ์ ละสทิ ธคิ รอบครองท่ดี ินของเอกชน” “ทีด่ นิ ” ตามประมวลกฎหมายท่ดี นิ พ.ศ. ๒๔๙๗ ซ่งึ ประกาศใชเมอื่ วันที่ ๑ ธันวาคม ๒๔๙๗ ทด่ี นิ ของเอกชน หมายถงึ ทด่ี นิ ซง่ึ บคุ คลทว่ั ไปสามารถยดึ ถอื ครอบครองและมหี นงั สอื แสดงกรรมสทิ ธ์ิ ไดใ หค วามหมายไววา หมายถงึ พื้นทดี่ ินโดยท่ัวไป และใหห มายความรวมถึง ภูเขา หวย หนอง คลอง บึง หรอื แสดงหลกั ฐานแหงสิทธิแ์ ตละประเภท๒ ซ่งึ ทำใหผลในทางกฎหมายของทด่ี นิ แตล ะประเภทแตกตางกัน บาง ลำน้ำ ทะเลสาบ เกาะ และชายทะเลดว ย๑ ในขณะท่ีประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม ิไดใหคำ การถอื ครองทด่ี ินโดยเอกชน ผถู ือครองอาจมีสทิ ธสิ มบูรณในท่ีดินแปลงนนั้ หรืออาจมีเพียงสิทธิใชสอยทด่ี นิ จำกัดความของที่ดินไว ดงั นั้นที่ดนิ ตามประมวลกฎหมายทดี่ นิ จึงมีความหมายกวางกวา ท่ีดินตามประมวล แปลงดังกลา ว โดยสทิ ธิในการถอื ครองที่ดินสามารถแยกไดเปน ๒ ประเภท คอื กรรมสทิ ธแิ์ ละสทิ ธิ กฎหมายแพง และพาณชิ ย ครอบครอง ทด่ี ินในประเทศไทยแบง ออกเปน ๒ ประเภทตามประเภทของผถู อื ครอง ไดแก ๑.๑ กรรมสทิ ธ์ิ๓ หมายถงึ สทิ ธทิ ้งั ปวงภายในบังคบั แหงกฎหมายที่เจาของทรพั ยสนิ มสี ิทธิ ใชสอย จำหนายทรพั ยส นิ ของตน ไดซึ่งดอกผลแหง ทรพั ยสินน้นั กับท้ังมีสทิ ธิติดตามและเอาคืนซ่งึ ทรัพยส ิน ñ. ¡ÃÃÁÊÔ·¸áÔ์ ÅÐ ò. ·´่Õ Ô¹¢Í§ÃÑ° ของตนจากบุคคลผูไมมีสิทธิจะยึดถือไวและมีสิทธิขัดขวางมิใหผูอื่นสอดเขาเกี่ยวของกับทรัพยสินนั้น Ê·Ô ¸¤Ô Ãͺ¤Ãͧ·่Õ´¹Ô áÅСÒÃ㪌»ÃÐ⪹ โดยมิชอบดวยกฎหมาย โดยสรุปผูมีกรรมสทิ ธยิ์ อ มมีสทิ ธเิ ดด็ ขาดเหนอื ที่ดนิ ทต่ี นเองมสี ทิ ธิ ผอู น่ื มหี นา ท่ีตอง เคารพสทิ ธขิ องผูเปนเจาของกรรมสิทธนิ์ ้ัน เวน แตจะมกี ารถูกจำกดั สิทธโิ ดยประการอนื่ ¢Í§àÍ¡ª¹ ๑.๑.๑ หนงั สือแสดงกรรมสทิ ธใ์ิ นที่ดนิ ๑ประมวลกฎหมายท่ดี ิน มาตรา ๑. หนังสือแสดงกรรมสิทธิ์ คือ เอกสารที่ทางราชการออกใหแกผูมีสิทธิในที่ดิน เพือ่ รับรองความเปนเจาของในที่ดนิ แปลงน้นั โดยหลักฐานแสดงกรรมสทิ ธใิ์ นปจจุบัน ไดแก๔ ๒เรอื่ งเดิม. ๓อภิรัตน รตั นไพบลู ย. วา ดว ยเร่อื งเอกสารสิทธิเกย่ี วกับทดี่ ิน. https://medium.com/laws-and-regulations/วาดวยเรอื่ งเอกสารสิทธิเก่ียวกับทีด่ นิ -55f24f0ebebe. สืบคนเมื่อ ๒๒ กนั ยายน ๒๕๖๐. ๔เร่ืองเดิม.

-๔- -๕- (๑) โฉนดแผนที่ ออกตามประกาศออกโฉนดที่ดิน ร.ศ. ๑๒๐ (พ.ศ. ๑๔๔๔) ๑ ๒ ๓ โฉนดแผนที่ฉบับแรกออกท่อี ำเภอบานแปง อำเภอพระราชวัง จงั หวัดพระนครศรอี ยธุ ยา ปจจบุ นั คืออำเภอ บางปะอิน ตอมาไดอ อกเปน พระราชบัญญัตอิ อกโฉนดที่ดนิ ร.ศ. ๑๒๗ (พ.ศ. ๒๔๕๒) เหตทุ ี่เรียกโฉนดแผนท่ี น.ส.๔ ก. น.ส.๔ ข. น.ส.๔ ค. เพราะโฉนดทีอ่ อกมีแผนทด่ี วยซ่ึงแตกตางจากโฉนดแบบเดมิ ซ่ึงไมม แี ผนที่ เชน ใหโ ฉนดสวน โฉนดปา ออกตามกฎกระทรวง ออกตามกฎกระทรวง ออกตามกฎกระทรวง (เพ่อื ประโยชนในการเก็บภาษ)ี ฉบับท่ี ๕ (๒๔๙๗) ฉบับท่ี ๕ (๒๔๙๗) ฉบบั ท่ี ๕ (๑๓๙๗) (๒) โฉนดตราจอง ออกในป ร.ศ. ๑๒๑ เปน หนงั สอื แสดงกรรมสทิ ธิ์ทีม่ รี ูปแผนทเี่ ปน รูปรอย ๔ ๕ ๖ ไมมีระวางโยงยึด สวนใหญจะพบในจังหวัดพิษณุโลก พิจิตร อุตรดิตถ นครสวรรค เปนตน ปจจบุ ันไมม กี ารออกแลว น.ส.๔ น.ส.๔ ง. น.ส.๔ จ. (๒๕๒๙) - ปจ จุบนั ออกตามกฎกระทรวง ออกตามกฎกระทรวง ออกตามกฎกระทรวง (๓) ตราจองทต่ี ราวา “ไดท ำประโยชนแลว ” ออกตามกฎหมายท่ดี นิ เดมิ พ.ศ. ๒๔๗๙ ฉบบั ท่ี ๑๕ (๒๕๑๐) ฉบบั ที่ ๑๗ (๒๕๑๔) ฉบบั ท่ี ๓๔ ออกใหในกรณที ี่ดนิ ไดท ำประโยชนแลว แตยังไมส ามารถออกโฉนดแผนท่ใี หได เปนรูปรอยไมมรี ะวางโยงยดึ ปจจุบันไมมีการออกแลว (๔) โฉนดทด่ี นิ ออกหลงั จากประกาศใชป ระมวลกฎหมายทด่ี นิ เมอ่ื วนั ท่ี ๑ ธ.ค. พ.ศ. ๒๔๙๗ ปจ จุบนั มี ๖ แบบ คือ โฉนดที่ดนิ แบบ น.ส.๔ ก, น.ส.๔ ข, น.ส.๔ ค. และ น.ส.๔ ไมม กี ารออกแลว ปจจุบันกรมทีด่ ินใชโ ฉนด ทดี่ ินแบบ น.ส.๔ ง. และ น.ส.๔ จ. เทานั้น

-๖- -๗- สาระสำคญั ของโฉนดทด่ี นิ โฉนดที่ดินเปนเอกสารสิทธิ์แสดงกรรมสิทธิ์ในที่ดินที่ใชเปนสวนมากในปจจุบัน สาระสำคัญ ๕ ของโฉนดทด่ี นิ ประกอบดว ย๕ ๖ ๑ ๗ ตำแหนง ท่ีดิน คือ ทซี่ ึ่งที่ดินแปลงนน้ั ต้งั อยมู ีรายละเอยี ดประกอบดว ย ระวาง ๘ ตำบล บอกตำบลท่ที ดี่ ินแปลงนนั้ ตั้งอยู เลขทดี่ ิน หนา สำรวจและตำบล เลขท่ีดิน เปน เลขประจำแปลงท่ดี ินในระวาง เนอื้ ทดี่ ินโดยประมาณ แสดงจำนวนเนือ้ ทีด่ ินท่ีถือกรรมสิทธอ์ิ ยใู นปจ จบุ นั จะระบุ ๒ ระวาง คือ แผนทีส่ ารบญั ซงึ่ จะปรากฏรายละเอยี ดของทด่ี นิ แตละแปลงตอเน่อื ง เน้อื ท่ีเปนตวั หนงั สือไวขา งลา ง เพ่ือปอ งกนั การแกไ ขเน้ือที่ ๓ กนั ไป มรี ายละเอยี ดของถนน ทาง คลอง ลำราง แมน ำ้ และลกั ษณะภมู ปิ ระเทศอ่นื ๆ ดานหลงั ของโฉนดทดี่ นิ จะมีการทำรูปแผนที่ระบุลักษณะของแปลงที่ดินตาม จะทราบตำแหนงของท่ีดนิ โดยคราวๆวา อยูในบรเิ วณใดในภูมิประเทศเดิม การบอกตำแหนง สภาพซ่งึ รูปแผนท่หี ลังโฉนดท่ดี ินจะมีความแตกตางกันตามวิธกี ารรงั วดั โฉนดทีด่ ิน เชน ของที่ดินที่นิยมคือ การกำหนดโดยระวางศูนยกำเนิดที่เปนการกำหนดจุดเริ่มตนและ ๑. รปู แผนทโ่ี ดยการรงั วดั ทำแผนท่ี คำนวณโยงยดึ ออกจากหมดุ หลกั ฐานแผนทแ่ี ละ แนวทศิ ทางระหวา งท่ีดนิ ทต่ี ั้งกับศนู ยกลางที่สำคญั ของพ้ืนท่ีปจจบุ ันมี ๒๙ ศนู ยท ัว่ ประเทศ คำนวณเนือ้ ท่โี ดยพกิ ดั ฉาก โดยวิธกี ารนี้ถอื วา ไดร ูปแผนท่ีใกลเ คียงกบั สภาพภูมิประเทศจรงิ โดยจะใชจุดเดนของแตละพื้นที่เปนศูนยกำเนิด เชน ศูนยกรุงเทพฯใชยอดภูเขาทอง มากที่สดุ ศูนยสงขลาใชยอดเจดียบนเขาตังกวน หรือจังหวัดนครปฐมใชพระปฐมเจดีย เปนตน ๒. รูปแผนท่โี ดยการรังวดั ทำแผนที่ช้นั ๒ เปน การโยงยึดจากหลกั ฐานแผนท่แี ละ โดยกำหนดทิศทางไปทางเหนือ ใต ออก ตก (น.ต.อ.ฏ.) เชน ๒น. ๓อ. ใชวธิ ีระยะฉากหรอื โยงยดึ งามมุมแลว ใชมุมระยะมาลงท่หี มาย คำนวณเนื้อท่ี โดยมีการระวางมาตราสวน ๑ : ๔๐๐๐ เปนระวางหลัก ในกรณีอยูยานชุมชนเมือง ๓. รปู แผนทีโ่ ดยวธิ กี ารเปลยี่ นจาก น.ส.๓ ก. เปน โฉนดท่ีดนิ โดยใชร ะวางรูปถา ย รายละเอียดของท่ีดินจะเลก็ มากสามารถสรา งระวางมาตราสว นยอยได เชน ทางอากาศ รูปแผนที่ชนิดนี้เปนรูปยายแปลงตามลวดลายจากรูปแผนที่ใน น.ส.๓ ก. มาตราสวน ๑ : ๕๐๐๐ มาเปนรูปแผนที่ในระวางรูปถายทางอากาศใชระบบยูทีเอ็ม มาตราสว น ๑ : ๔๐๐๐ (มี ๑ แผน ระวาง) มาตรา ๑ : ๔๐๐๐ ซึ่งเปนระวางรูปถายทางอากาศที่มีการปรับแกความลาดเอียงของรูป มาตราสวน ๑ : ๒๐๐๐ (มี ๔ แผน ระวาง) แผนที่ตามหลักวิชาการแลว รูปแผนที่ในโฉนดที่ดินจะแสดงเสนมุมเขตไมมีการปกหลักเขต มาตราสว น ๑ : ๑๐๐๐ (มี ๑๖ แผน ระวาง) ท่ดี ินเดมิ มาตราสว น ๑ : ๕๐๐ (มี ๖๔ แผน ระวาง) ๔. รปู แผนทอ่ี ยา งเกา ทเ่ี ขยี นดว ยมอื เขยี นตามลวดลายภมู ปิ ระเทศตามการรงั วดั สมยั นน้ั เลขที่โฉนดทดี่ นิ คอื เลขประจำโฉนดท่ีดนิ แปลงน้ัน แตล ะอำเภอจะมเี ลขทีโ่ ฉนด รูปแบบที่ชนิดนี้อาจมีความคลาดเคลื่อนแตกตางกับสภาพปจจุบันเนื่องจากการครอบครอง แตละแปลงเพียงเลขเดียว ดงั นน้ั อำเภอเดยี วกันจะไมมโี ฉนดเลขทีท่ ีด่ ินซ้ำกัน ไดเปลี่ยนไป ๔ หนา สำรวจ คอื เลขประจำแปลงที่ดนิ ประจำตำบลนน้ั ๆ เปนเลขเก็บเอกสารทด่ี ิน ตัง้ แตป ระวัติความเปน มา การเปลย่ี นแปลงของที่ดนิ แตละแปลงหนาสำรวจจะเร่มิ ตัง้ แตเ ลข หนา สำรวจ ๑ ตำบลเดยี วกนั จะมเี ลขหนาสำรวจไมซ้ำกนั ๕กฎหมายท่ดี ิน. http://mln2010.blogspot.com/2010/05/blog-post.html. สบื คน เมอื่ ๒๒ กันยายน ๒๕๖๐.

๙ -๘- -๙- หมุดหลักเขตที่ดิน : ปจจุบนั มีอยู ๒ ชนดิ ๑.๑.๒ การไดม าซ่ึงกรรมสทิ ธ์ทิ ีด่ ิน ๑. หลักคอนกรีต มีลกั ษณะเปน รปู ทรงกระบอก หนาตดั กลม พ้ืนดา นหนา ราบ ปจจุบันการที่บคุ คลจะมกี รรมสทิ ธ์ใิ นท่ีดินจะเกดิ ขึ้นไดด ว ยสาเหตุหลายประการ ไดแก๖ เสนผาศูนยกลางประมาณ ๘ เซนติเมตร หมุดหลักเขตที่ดินมีหลายเลขประจำหลัก เขตทดี่ ินได หมายเลขหลกั จะมีอกั ษรยอของจังหวัดแตล ะจงั หวดั กำกบั อยแู ละใตฐ านลา งสดุ จะ (๑) การไดม าซง่ึ กรรมสิทธใ์ิ นท่ีดนิ กอ นประมวลกฎหมายท่ีดินใชบ งั คบั คอื มีเสนผาศูนยก ลางกวาง ๑๓ เซนติเมตร ยาวประมาณ ๓๓ เซนตเิ มตร การไดก รรมสิทธใ์ิ นท่ดี นิ กอนจะมีประมวลกฎหมายทด่ี ินประกาศใช เชน ไดมา ๒. หลกั เหลก็ มลี กั ษณะเปน แผน ทองเหลอื งสเ่ี หลย่ี มจตั รุ สั ขนาดกวา ง ๓ เซนตเิ มตร โดยไดโ ฉนดแผนที่ หรือโฉนดตราจอง หรือตราจองท่ตี ราวาไดทำประโยชนแ ลว ยาว ๓ เซนติเมตร มีแกนเปนเหล็กกลม ๖ หุน ยาว ๖ เซนติเมตร มีอักษร ข.ท.ด. ไดมาซึ่งที่บานที่สวน ตามกฎหมายเบ็ดเสร็จ บทที่ ๔๒ ที่ดินประเภทนี้ และหมายเลขหลกั เขตทด่ี นิ เปนที่มีกรรมสิทธิ์แตไมมีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์และไมถือวาเปนที่ดิน มือเปลา เชน ที่พิพาทซึ่งเจาของไดครอบครองทำที่ดินใหเปนที่บานที่สวน - ทศิ เหนือ เพอ่ื ใหท ราบทศิ ทางของท่ดี นิ ท่สี มั พนั ธทศิ เหนือ มากอ นประกาศใชป ระมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยบ รรพ ๔ และพระราชบญั ญตั ิ - มาตราสว น เปน มาตราสวนในการใชเขยี นรูปแผนท่โี ฉนดท่ดี นิ ออกโฉนดทด่ี นิ (ฉบบั ท่ี ๖) พ.ศ. ๒๔๗๙ แลว แมท ด่ี นิ พพิ าทจะเปน ทด่ี นิ มอื เปลา - ตราประทบั รอยโฉนด ซง่ึ เจา หนา ทจ่ี ะตอ งตรวจสอบเมอ่ื มกี ารจดทะเบยี นทกุ ครง้ั ไมมหี นังสอื สำคญั แสดงกรรมสิทธิก์ ็ตอ งนำกฎหมายลกั ษณะเบ็ดเสรจ็ บทท่ี ๔๒ - สารบัญจดทะเบียน ดานหลังของโฉนดที่ดินจะมีตารางการเปลี่ยนแปลงสิทธิ มาใชบ งั คบั คดี อายุความสละท่ดี ิน ๙ ป ๑๐ ป ไมใชอ ายคุ วาม ๑ ป ซึ่งสามารถตรวจสอบช่ือผถู อื กรรมสิทธ์คิ นปจจุบัน การเปล่ียนแปลงเคลอ่ื นไหวสทิ ธภิ าระผกู พัน ที่มีการจดทะเบียนไว เชน การซื้อขาย การให โอนมรดก การจำนอง ภาระจำยอม การเชา หากบุคคลยังไดที่ดินประเภทนี้อยู ควรจะแสดงสิทธิตอกรมที่ดิน และสิทธิเก็บกิน เพื่อใหทราบชนิดและประเภทของความผูกพันในที่ดินแปลงดังกลาว รวมถึง เพื่อขอเอกสารสทิ ธท์ิ ่ใี ชบังคบั ในปจจบุ นั เพ่ือปองกนั ปญหาในการพิสจู นสิทธิ์ วนั เวลาท่เี กิดความผกู พันบนท่ีดนิ ผนื น้นั ตอไปในอนาคต ๖ สำนักงานทด่ี ินจงั หวัดนนทบุร.ี การไดม าซึง่ กรรมสิทธท์ิ ด่ี นิ . http://nam.dol.go.th/nonthaburi/Pages/การไดมาซง่ึ กรรมสทิ ธท์ิ ด่ี นิ /aspx. สืบคนเมือ่ ๑๒ กันยายน ๒๕๖๐.

- ๑๐ - - ๑๑ - (๒) การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน หมายถงึ (๔.๑) ไดก รรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ จากทง่ี อกรมิ ตลง่ิ หมายถงึ กรณที ม่ี เี หตกุ ารณบ างอยา งเกดิ ขน้ึ กบั ทด่ี นิ การไดมาโดยขอออกโฉนดที่ดินทั้งตำบลและไดมาโดยขอออกโฉนดที่ดิน และมีกฎหมายกำหนดใหมีผูมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินจากการมีเหตุการณนั้นขึ้นที่โดยผลของกฎหมายที่งอกริมตลิ่ง เฉพาะราย (ประมวลกฎหมายทด่ี นิ มาตรา ๕๘ และมาตรา ๕๙) โดยผคู รอบครอง ตดิ กับท่ดี นิ แปลงใดถือเปน ทรพั ยสนิ ของเจาของที่ดินแปลงนั้น โดยหลักของที่งอกริมตลิ่งจะตอ งเกดิ ขึ้นโดย เคยมีสิทธิในที่ดินแปลงดังกลาวอยูกอนแตกฎหมายใหสิทธิเปลี่ยนแปลง ธรรมชาติและติดตอเปนผืนเดียวกันกับที่ดินเดิมแตเจาของที่ดินมีจะมีกรรมสิทธิ์ในที่งอกไดที่ดินเดิม สทิ ธิน้ันมาเปน กรรมสิทธิ์โดยมีโฉนดทด่ี นิ เปน หลักฐาน ตอ งเปนท่ีดนิ ทม่ี ีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์ เชน โฉนดที่ดิน ดังนั้น เมื่อเจาของที่ดินแปลงดงั กลาวมี กรรมสิทธ์ิในทีง่ อก ผูอนื่ จะแยง การครอบครองท่ีดนิ สวนน้ีไปจากเจา ของไมได แตห ากเปน ทีง่ อกออกมา (๓) การไดมาซ่ึงกรรมสทิ ธิใ์ นท่ดี นิ โดยนติ กิ รรม หมายถงึ การไดกรรมสิทธิ์ จากที่ดินมือเปลา (ส.ค.๑ น.ส.๓) ผูครอบครองที่ดินจะมีเพียงสิทธิครอบครองในที่งอก หากผอู ่ืนแยง ดว ยนติ กิ รรมสญั ญาประเภทตางๆ เชน โดยการซ้ือขายแลกเปล่ยี นใหจ ำนอง การครอบครองและเจาของไมฟ องรอ งเรียกคืนภายใน ๑ ป เจา ของสน้ิ สิทธใิ นทีง่ อกนั้น ขายฝาก ทั้งนี้การทำนิติกรรมใหไ ดมาซึง่ กรรมสทิ ธิใ์ นที่ดินตอ งทำเปน หนงั สือ และจดทะเบยี นตอพนักงานเจา หนา ท่มี ฉิ ะน้ันเปนโมฆะ (๔.๒) ไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยการครอบครองปรปกษ การครอบครองปรปกษ หมายถึง การที่บุคคลไดกรรมสิทธิ์ในที่ดินดวยการครอบครองตามเงื่อนไขของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย๗ ทั้งนี้ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๘๒ กำหนดวา “บุคคลใดครอบครองทรัพยสิน ของผูอ่นื ไวโดยความสงบและโดยเปดเผยดวยเจตนาเปนเจา ของถา เปน อสงั หารมิ ทรพั ยไ ดครอบครองติด ตอกันเปน เวลา ๑๐ ปทา นวา บคุ คลน้ันไดกรรมสทิ ธิ์” (๔) การไดมาซึ่งกรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยผลของกฎหมาย หมายถึง กรณีที่มี เหตทุ างกฎหมายเปนผลใหท ดี่ ินนั้นกลายเปนกรรมสทิ ธขิ์ องเอกชน ๗กรมทีด่ นิ . การครอบครองปรปกษ. http://www.dol.go.th/lo/smt/article/article11.htm สบื คน เม่อื ๑๕ กันยายน ๒๕๖๐.

- ๑๒ - - ๑๓ - สาระสำคญั การครอบครองปรปก ษ คอื ๓. ๑. แสดงเจตนาเปนเจา ของ เชน เขา ไปทำการ เกษตรกรรม ทำนา เล้ียงสัตว ปลูกบานอาศยั ที่ดินทจ่ี ะครอบครองปรปก ษต องเปน ของผูอ่นื หรือขุดบอปลา ขอเลขทบ่ี าน ลอ มรว้ั เสียภาษี และเอกสารสิทธใ์ิ นทดี่ ินเปนการแสดงกรรมสิทธิใ์ นท่ีดินเทา น้ัน บำรุงทอ งที่ พฤตกิ รรมเหลาน้ีถือวา เปนการแสดง เชน โฉนดทดี่ ิน โฉนดตราจอง โฉนดแผนท่ี ตราจองวา ไดท ำประโยชนแ ลว เจตนาเปนเจาของท้ังส้นิ แตถาเปนการเชา ถา เปน เอกสารอ่ืนไมเ ขากรณีการครอบครองปรปกษ เปนตนวา เชา ทำนา ถงึ แมจะครอบครอง ตดิ ตอ กนั เกิน ๑๐ ป กไ็ มไดก รรมสทิ ธิ์ ๒. เพราะน้ีถอื วา เปน การ ตอ งครอบครองโดยสงบและเปด เผย คือ ไมถ กู เจา ของทด่ี ินเดมิ แจงความ ครอบครองแทนผูใ หเ ชาเทา นั้น ดำเนินคดีอาญาในขอ หาบุกรกุ อสงั หารมิ ทรัพย หรือไมฟอ งในคดแี พง ตอศาล ขับไลออกจากอสงั หาริมทรพั ย ถาเปนเพียงสง คนไปขบั ไล ดา วา รบกวน ๔. ตอ งครอบครองติดตอกัน ๑๐ ป จะขาดชว งการครอบครองไมได ไมใหอยูไ ดอ ยางมีความปกติสุข กรณเี ชนนี้ยงั ถอื วา การครอบครองยังสงบอยู เมอ่ื ครอบครองปรปก ษจ นครบเงอ่ื นไขดงั กลาว ผูครอบครองสามารถย่นื คำรอ ง ตอศาลใหมีคำสั่งไดมาที่ดินโดยการครอบครองปรปกษ จากนั้นจึงนำคำสั่งศาล สว นการครอบครองโดยเปด เผย ไดแก ไมมเี จตนาซอ นเรน ไปขอจดทะเบียนตอเจาพนักงานที่ดินประเภทไดมาโดยการครอบครองปรปกษ ไมไดแอบครอบครอง เชน แอบไปครอบครองเฉพาะตอนกลางคนื ซึ่งหากเจาของไดครอบครองบางสวนก็ไปขอจดทะเบียนเฉพาะสวนที่ได ครอบครองท้ังแปลงก็จะไดกรรมสิทธิ์ในทีด่ ินแปลงนั้น กรณอี ยางนถี้ ือวา ไมเ ปดเผย

- ๑๔ - - ๑๕ - อยางไรกต็ ามทีด่ นิ บางประเภทไมอ าจครอบครองปรปกษไ ด ไดแก ๑.๒ สิทธคิ รอบครอง คือ สทิ ธิท่ีจะยดึ ถือทรัพยสนิ โดยผยู ดึ ถือมีเจตนายึดถือไวเพ่ือตน ดงั บญั ญตั ไิ ว ๑. ท่ีดนิ ซึ่งเปน ที่ดนิ ของรัฐ ในมาตรา ๑๓๖๗ วา “บุคคลใดยึดถือทรัพยสินโดยเจตนาจะยึดถือเพื่อตน ทานวาบุคคลนั้นไดซึ่ง ๒. ท่ีดนิ วัดและธรณสี งฆ อนั ไดแ ก ท่ดี นิ ที่ระบไุ วใ น พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. ๒๔๘๔ คือ สิทธิครอบครอง” ดงั นนั้ สิทธคิ รอบครองจึงหมายถึง การมีอำนาจครอบครองทดี่ ินนั้นตามกฎหมาย ๒.๑ ที่วัด คือ ท่ซี ง่ึ ต้ังวัดตลอดจนเขตของวัด ๑.๒.๑ หนงั สอื แสดงสทิ ธคิ รอบครอง ๒.๒ ทธ่ี รณสี งฆ คอื ท่ีซึ่งเปนสมบตั ิของวดั หนังสือแสดงสิทธิครอบครอง คือ เอกสารที่ทางราชการออกใหแกผูมีสิทธิในที่ดิน ๒.๓ ทีก่ ลั ปนา ทซ่ี ง่ึ มผี ูอุทศิ เฉพาะผลประโยชนใ หวดั หรือพระพุทธศาสนา (๔.๓) การไดมาซึง่ กรรมสิทธ์ใิ นที่ดนิ โดยทางมรดก หมายถงึ การมีกรรมสทิ ธใิ์ นท่ีดินในฐานะทายาท เพ่อื รับรองวา ผนู น้ั เปน ผมู สี ทิ ธคิ รอบครองและทำประโยชนใ นทดี่ นิ แปลงนั้นๆ แตไ มไดรับรองวา บคุ คลทมี่ ชี ่ือ จากการที่ผูมีสิทธิเดิมถึงแกความตาย การจะมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินมรดกตองเปนที่ดินที่มีหนังสือสำคัญแสดง เปนเจา ของท่ีดนิ แปลงดงั กลา ว เอกสารท่ีมักถูกอา งเพอ่ื แสดงสทิ ธิครอบครองตามกฎหมาย ไดแ ก๘ กรรมสิทธิ์ เชน โฉนดทด่ี นิ ถา ที่ดินมรดกเปนที่มือเปลา เชน ที่ น.ส.๓ ส.ค.๑ ผูมีสิทธิเหนอื ทด่ี นิ แปลงน้นั ก็มเี พยี งสิทธิครอบครอง ๑. แบบแจง การครอบครอง (ส.ค.๑) การไดกรรมสทิ ธิ์ในทด่ี นิ โดยทางมรดกจะตองจดทะเบียนตอเจาพนักงานที่ดินเสียกอน จึงจะมี ใบแจงการครอบครองที่ดิน (ส.ค.๑) คือใบแจงการครอบครองที่ดินเปนหลักฐานวาผูครอบครอง การเปล่ียนแปลงทางทะเบียนได เชน นาย ก. ทำพินยั กรรมยกที่ดนิ โฉนดใหนาย ข. เมอื่ นาย ก. ตาย เปนผูแจงวา ตนครอบครองที่ดินแปลงใดอยู (แตปจจุบันไมมีการแจง ส.ค.๑ แลว) ดวยเหตุนี้ ส.ค.๑ แมนาย ข. จะไดร ับมรดกทันทีโดยผลของกฎหมายโดยไมตองจดทะเบียน เน่ืองจากพนิ ัยกรรมมผี ลเมือ่ เจา มรดก จึงไมใชหนังสือแสดงสิทธิที่ดิน เพราะไมใชหลักฐานที่ทางราชการออกให เพียงแตเปนหลักฐานวาราษฎร ถึงแกความตายหรือหากไมมีพินัยกรรม เมื่อเจาของมรดกถึงแกความตายมรดกก็ตกไปยังทายาทโดยธรรม ไดแ จงการครอบครองที่ดนิ ของตนเองตอ ทางราชการเทา นั้น ดงั นัน้ ตามกฎหมายท่ดี นิ ทีม่ ี ส.ค.๑ จึงโอนกนั ได ทั้งหมดโดยทันที แตตอ มาหากนาย ข. ตองการขายท่ดี ินมรดกใหน าย ค. นาย ข. จะทำไมไดเพราะชื่อในโฉนด ยังเปนชือ่ นาย ก. เจา ของเดิมอยู นาย ข. จะตอ งจดทะเบยี น การไดมาประเภทมรดกลงชอ่ื นาย ข. เปน ผู ผมู ี ส.ค.๑ มสี ิทธินำ ส.ค.๑ มาขอออกโฉนดที่ดนิ หรือหนังสอื รับรองการทำประโยชน (น.ส.๓ น.ส.๓ ก ถอื กรรมสิทธเิ์ สียกอน จงึ จะเอาที่ดินไปจดทะเบียนขายใหนาย ค. ตอไปไดเนื่องจากประมวลกฎหมายแพง หรอื น.ส.๓ ข) ได ๒ กรณี คอื ๙ และพาณิชย มาตรา ๑๒๙๙ วรรค ๒ บญั ญตั วิ า “ถา ผูไดมาซึง่ อสังหาริมทรัพยห รอื ทรพั ยส ทิ ธอิ นั เกยี่ ว กับอสังหาริมทรพั ยโดยทางอื่น นอกจากนิติกรรมสทิ ธข์ิ องผไู ดม านั้นถายังมไิ ดจดทะเบยี นไซร ทานวาจะมีการ กรณที ี่ ๑ นำมาเปนหลกั ฐานในการออกโฉนดท่ีดินตามโครงการเดนิ สำรวจออกโฉนดท่ีดินทัว่ ประเทศ เปล่ียนแปลงทางทะเบียนไมได” การไดมาทางมรดกก็เปนการไดม าโดยทางอื่นนอกจากนติ กิ รรมเชนกัน ซึ่งปกติทางราชการจะเปนผูออกใหเปนทองที่ไป โดยจะมีการประกาศใหทราบกอนลวงหนาวาจะออกโฉนด ทีด่ นิ ในพืน้ ที่ใด กรณที ่ี ๒ นำมาเปน หลกั ฐานในการขอออกโฉนดทีด่ นิ หรือหนังสือรบั รองการทำประโยชน (น.ส.๓ น.ส.๓ ก หรือ น.ส.๓ ข) เฉพาะราย คือ กรณีทีเ่ จาของที่ดนิ มีความประสงคจะขอออกโฉนดท่ดี ิน หรอื หนงั สอื รับรองการทำประโยชนซึ่งผูเปนเจา ของจะไปย่นื คำขอ ณ สำนักงานท่ดี นิ ที่ท่ีดนิ นน้ั ตงั้ อยูเฉพาะ การออกโฉนดทีด่ ินน้ีจะออกไดใ นพนื้ ทท่ี ีไ่ ดส รางระวางแผนที่สำหรับออกโฉนดท่ดี ินไวแ ลวเทา น้นั ๘เร่ืองเดมิ . ๙กรมทีด่ ิน. การออกโฉนดท่ีดินหรอื หนังสอื รับรองการทำประโยชน. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news12.htm. สืบคน เมอ่ื วนั ท่ี ๑๕ กันยายน ๒๕๖๐.

- ๑๖ - - ๑๗ - บริเวณที่ดินที่จะทำการออกโฉนดที่ดินไดนั้น บริเวณดังกลาวตองมีการสราง “ระวางแผนที่” ๒. ใบจอง (น.ส.๒) เพื่อการออกโฉนดที่ดินตามระเบียบคณะกรรมการจัดที่ดินแหงชาติ ฉบับที่ ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๓๒) ขอ ๔ ซึ่งการขอสรางระวางแผนที่เพื่อการออกโฉนดที่ดิน สำนักงานที่ดินแหงทองที่นั้นจะเปนผูขอสรางระวาง ใบจอง หรอื น.ส.๒ คอื หนงั สอื ทีท่ างราชการออกใหเ พื่อเปนการแสดงความยินยอมใหค รอบครอง แผนทไ่ี ด แตห ากบรเิ วณใดทไ่ี มม รี ะวางแผนทห่ี รอื อยรู ะหวา งการขอสรา งระวางแผนท่ี ผถู อื ส.ค.๑ ดงั กลา วจะ ทำประโยชนในที่ดินเปนการชั่วคราวซึ่งรัฐออกใหแกบุคคลผูประสงคจะไดที่ดินของรัฐเปนของตนเอง นำมาขอออกโฉนดท่ดี ินภายหลงั เม่อื มีระวางแผนที่พรอ มแลวได สว นการจะออกเปน น.ส.๒ ก (ครฑุ เขยี ว) หรือ โดยบุคคลผูนั้นไดแสดงความตองการของตนตอพนักงานเจาหนาที่ เมื่อพนักงานเจาหนาที่เห็นสมควร น.ส.๓ (ครุฑดำ) นั้นขึ้นอยูกับบริเวณนั้นมีระวางรูปถายทางอากาศหรือไม หากมีก็สามารถออกหนังสือ ก็อนุญาตใหเ ขาครอบครองทีด่ นิ และออกใบจองใหไ วเ ปน หลกั ฐาน รับรองการทำประโยชนโดยใชระวางรูปถายทางอากาศ (น.ส.๓ ก.) (ครุฑเขียว) ใหกับผูถือ ส.ค.๑ ได แตหากไมมีตองออกหนังสือรับรองการทำประโยชน (น.ส.๓) (ครุฑดำ) ให ดังนั้น ผูถือ ส.ค.๑ การออกใบจองในทองที่ซึ่งรัฐมนตรียังไมไดประกาศยกเลิกอำนาจหนาที่ในการปฏิบัติตามประมวล จึงตองติดตอสำนักงานที่ดินนั้นเพื่อตรวจสอบขอเท็จจริงวาที่ดินแปลงดังกลาวอยูในหลักเกณฑที่สามารถ กฎหมายทด่ี นิ ของหวั หนาเขต นายอำเภอ หรอื ปลัดอำเภอผูเปน หวั หนา ประจำกงิ่ อำเภอ ตามมาตรา ๑๙ ออกโฉนดที่ดินไดหรือไมอยางไร (กฎกระทรวงฉบับที่ ๔๓ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติ แหง พระราชบญั ญัตแิ กไขเพมิ่ เตมิ ประมวลกฎหมายที่ดิน ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๒๘ น.ส.๒ สว นทองท่อี ืน่ ใหใ ช ใหใ ชประมวลกฎหมายที่ดนิ พ.ศ. ๒๔๙๗) แบบ น.ส.๒ ก. การออกใบจองมไี ด ๒ กรณี คือ๑๐ พระราชบญั ญตั แิ กไขเพม่ิ เติมประมวลกฎหมายท่ีดิน (ฉบับท่ี ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๘ กำหนดให กรณีท่ี ๑ การจัดที่ดินของรัฐใหแกประชาชน เรียกวา “การจัดที่ดินผืนใหญ” ซึ่งเปนการจัดที่ดิน ผคู รอบครองและทำประโยชนในที่ดนิ กอ นวนั ท่ีประมวลกฎหมายท่ีดินบังคบั ใช คอื วนั ที่ ๑ ธันวาคม ๒๔๙๗ ทม่ี ีเนอื้ ท่ตี ิดตอ กนั ตั้งแต ๑,๐๐๐ ไรตามมาตรา ๒๗ แหงประมวลกฎหมายที่ดนิ แลว รฐั มอบพนื้ ท่ใี หเ อกชน ตอ งนำ ส.ค.๑ มายืน่ คำขอออกโฉนดท่ีดิน หรอื หนงั สอื รบั รองการทำประโยชน (น.ส.๓ น.ส.๓ ก) ภายใน ๒ ป ครอบครอง นบั จากทพ่ี ระราชบญั ญตั ดิ งั กลาวใชบงั คบั ซง่ึ ไดส ้ินกำหนดใหย น่ื คำขอภายในวนั ท่ี ๖ กุมภาพันธ ๒๕๕๓ กรณที ี่ ๒ ราษฎรขอจับจองที่ดินแปลงเล็กนอ ย หรอื ท่เี รยี กวา “ท่ีดนิ หัวไรป ลายนา” เปน กรณที รี่ าษฎร ถาหลังจากวันที่ ๖ กุมภาพันธ ๒๕๕๓ เปนตนไป หากผูครอบครอง ส.ค.๑ ประสงค ขอจับจองที่ดินตามมาตรา ๓๓ แหงประมวลกฎหมายที่ดิน สภาพของที่ดินแปลงเล็กนอย ไดแก จะยื่นคำขอออกโฉนด น.ส.๓ ก จะตองยื่นคำรองตอศาล เพื่อใหศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งที่สุดวาผูนั้น ที่ดินของรัฐที่มีเนื้อที่ต่ำกวา ๑,๐๐๐ ไร ซึ่งอาจจะมีพื้นที่กระจัดกระจายไมติดตอเปนผืนเดียวกันหรือที่ดิน เปนผูครอบครองและทำประโยชนในที่ดินโดยชอบดวยกฎหมายอยูกอนวันที่ประมวลกฎหมายที่ดิน ทม่ี ีเนื้อที่ติดตอเปนผืนเดียวกัน กรณีที่ดินหัวไรปลายนา ไดแก ที่ดินที่ติดตอกับที่ดินซึ่งการทำประโยชน ใชบ งั คับ จากน้ันจงึ นำคำสัง่ ศาลฯ มาแสดงเพอื่ เปนหลกั ฐานในการขอออกโฉนด น.ส.๓ น.ส.๓ ก ตอไป อยูแลว ไมวาจะติดตอกับที่ดิน ของผูขอหรือติดตอ กบั ทดี่ ินของผอู ่ืนเรยี กวา ทดี่ นิ หัวไรปลายนาทัง้ ส้นิ จะมอี ยู ทัว่ ไปแปลงละไมกี่ไร ใหจัดใหเขาทำประโยชนไดไมเกิน ๕๐ ไร หากเกิน ๕๐ ไร จะตองไดรับ อนมุ ตั ิจากผูวา ราชการจงั หวัดเปน การเฉพาะราย แตตองไมเกนิ ๑๐๐ ไร ๑๐อภิรัตน รตั นไพบูลย. ใบจองหรือ น.ส. ๒. https://medium.com/laws-and-regulations/ใบจอง-หรือ-น-ส-2-7979ef90b42997. สืบคนเมอื่ ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๐.

- ๑๘ - - ๑๙ - ผูมีใบจองจะตองเร่ิมทำประโยชนใ นท่ดี นิ ภายใน ๖ เดือน นับแตวันไดรบั ใบจอง ทั้งจะตองทำประโยชน กระบวนการในการออกหนังสือรับรองการทำประโยชนจะคลายคลึงกับกระบวนการการ ในทีด่ นิ ใหแลวเสร็จภายใน ๓ ป นับตง้ั แตว ันท่ีไดรบั ใบจองและจะตอ งทำประโยชนใหไดอ ยา งนอ ยรอ ยละ ๗๕ ออกโฉนดที่ดิน๑๑ คือ พนักงานเจาหนาที่จะออกหนังสือรับรองการทำประโยชนใหแกผูครอบครองที่ดิน ของเนอ้ื ท่ที ด่ี ินท่จี ัดให ท่ีดนิ ที่มใี บจองน้ี ถา ยังไมไ ดร ับหนงั สอื รบั รองการทำประโยชนจะโอนใหแกบุคคลอืน่ ทไ่ี ดทำประโยชนในทดี่ นิ ครบตามหลกั เกณฑท่กี ฎหมายกำหนด โดยผูทีป่ ระสงคจะไดหนงั สือรบั รองการทำ ไมได เวน แตจ ะตกทอดทางมรดกโดยไมจ ำกัดวาจะเปนทายาทโดยธรรมหรือผรู ับพนิ ัยกรรม เม่อื ทำประโยชน ประโยชนตองยื่นคำขอโดยแสดงรายละเอียดตามแบบพิมพของทางราชการตอพนักงานเจาหนาที่ถาผูขอมี ตามเง่อื นไขดงั กลา วแลว กม็ สี ิทธินำใบจองน้นั มาขอออกหนังสอื รบั รองการทำประโยชน (น.ส.๓ น.ส.๓ ก หรอื หลกั ฐานทแ่ี สดงวา มสี ิทธิในทด่ี ินโดยชอบดวยกฎหมาย เชน หลกั ฐานการแจง การครอบครอง (ส.ค.๑) ใบจอง น.ส.๓ ข) หรอื โฉนดท่ดี นิ ได ใบเหยียบยำ่ เปนตน ตอ งแนบหลกั ฐานดังกลา วมาประกอบการพิจารณาดวย เม่อื ไดรบั คำขอแลว พนักงานเจาหนาที่จะไปพิสูจนสิทธิสอบสวนการทำประโยชนที่ดินนั้น ในการนี้ใหผูมีสิทธิในที่ดินปกหลัก โฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทำประโยชน (น.ส.๓) ที่ออกสืบเนื่องจากใบจอง มขี อกำหนด ตามมุมเขตที่ดินของตนและใหถอยคำตอพนักงานเจาหนาที่เมื่อพนักงานเจาหนาที่ไดพิสูจนสิทธิและ หามโอน ดังนี้ สอบสวนการทำประโยชน แลวเหน็ วาผนู ้ันไดท ำประโยชนใ นทดี่ ินตรงตามเกณฑท ก่ี ฎหมายกำหนดไว คอื ไดมีการครอบครองและทำประโยชนตามสมควรแกสภาพของที่ดินในทองถิ่นตลอดจนสภาพของกิจการ ๑. ถา ใบจองออกในวนั หรือหลังวนั ที่ ๑๔ ธนั วาคม ๒๕๑๕ หา มโอน ๑๐ ป นับตั้งแตร ับสทิ ธ์ทิ ด่ี ิน ที่ไดทำประโยชน พนักงานเจาหนาที่จะประกาศการออกหนังสือรับรองการทำประโยชนใหทราบมีกำหนด ๒. ถาใบจองออกกอนวันที่ ๑๔ ธันวาคม ๒๕๑๕ หามโอน ๕ ป นับตั้งแตรับเอกสารสิทธ์ิทดี่ ิน ๓๐ วัน โดยปดประกาศไวในที่เปด เผย ณ สำนักงานทดี่ นิ ทอ งที่ สำนักงานเขตหรือทวี่ า การอำเภอหรอื แตถา โอนทางมรดก ทบวงการเมือง องคกรการเมอื งทกี่ อตั้งโดยรฐั บาลหรือชำระหน้ี สหกรณ ฯลฯ สามารถ ที่วาการกิ่งอำเภอทองที่ที่ทำการแขวงหรือที่ทำการกำนันทองที่และในบริเวณที่ดินแหงละหนึ่งฉบับ โอนได ในเขตเทศบาลใหปดไว ณ สำนกั งานเทศบาลอีกฉบับ ๓. หนงั สือรบั รองการทำประโยชน ถามีผูโตแยงคัดคานพนักงานเจาหนาที่มีอำนาจทำการสอบสวนเปรียบเทียบถาตกลงกันได ก็ใหดำเนินการไปตามที่ตกลง หากตกลงกันไมได พนักงานเจาหนาที่จะพิจารณาสั่งการไปตามที่เห็นสมควร ที่ดินที่จะออกหนังสือรับรองการทำประโยชนไดจะตองเปนที่ดินที่ผูมีสิทธิในที่ดินไดครอบครองและ เมอ่ื พนกั งานเจา หนา ทส่ี ง่ั ประการใดแลว ใหแ จง เปน หนงั สอื ตอ คกู รณี เพอ่ื ทราบและใหฝ า ยทไ่ี มพ อใจไปดำเนนิ การ ทำประโยชนแ ลว และสามารถออกหนังสอื รับรองการทำประโยชนไดต ามกฎหมาย คือ จะตองไมใ ชท ดี่ ิน ฟอ งตอ ศาลภายในกำหนด ๖๐ วนั นบั แตวันทราบคำส่งั ราษฎรใชป ระโยชนร ว มกนั เชน ทางนำ้ ทางหลวง ทะเลสาบ ทช่ี ายตลง่ิ ทภ่ี เู ขา ทเ่ี กาะ (แตไ มร วมถงึ ทด่ี นิ ของผูซึง่ มหี ลักการแจง การครอบครองท่ดี นิ มีใบจอง ใบเยียบย่ำ หนังสอื รบั รองการทำประโยชน โฉนดตราจอง ในกรณีที่ไดฟองตอศาลแลวใหรอเรื่องไวเมื่อศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งถึงที่สุดประการใด ตราจองท่ตี ราวา ไดทำประโยชนแ ลว) หรือเปนผูมสี ทิ ธติ ามกฎหมายวาดวยการจดั ทดี่ นิ เพ่ือการครองชีพ หรอื จึงดำเนินการไปตามคำพิพากษาน้ัน ถา ไมฟอ งภายในกำหนดก็ใหด ำเนินการตามทีพ่ นักงานเจาหนา ท่ีส่ัง ที่ดินที่คณะกรรมการจัดที่ดินแหงชาติไดอนุมัติใหจัดแกประชาชน ที่สงวนหวงหามตามมาตรา ๑๐ แหงพระราชบัญญัตใหใชประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. ๒๔๙๗ มาตรา ๒๗ (๓) และ (๔) แหง ประมวล ๑๑กรมท่ีดนิ . การออกโฉนดท่ดี นิ หรือหนังสือรับรองการทำประโยชน. กฎหมายทด่ี นิ ซง่ึ แกไ ขเพม่ิ เตมิ โดยพระราชบญั ญตั แิ กไ ขเพม่ิ เตมิ ประมวลกฎหมายทด่ี นิ (ฉบบั ท่ี ๓) พ.ศ. ๒๕๒๖ http://nam.dol.go.th/phangnga/Pages/การออกโฉนดทด่ี นิ หรอื หนงั สอื รบั รองการทำประโยชน- aspx หรือกฎหมายอนื่ ที่ดนิ ท่คี ณะรัฐมนตรสี งวนไว เพอ่ื รักษาทรัพยากรธรรมชาติหรือประโยชนส าธารณะอยา งอ่นื สบื คนเมือ่ ๒๕ กันยายน ๒๕๖๐.

- ๒๐ - - ๒๑ - ๑ แบบหนังสอื รับรองการทำประโยชนมี ๓ แบบ(๑๒) ดงั นี้ ๓ แบบ น.ส.๓ ข. ออกในทองที่ที่ไมมีระวางรูปถายทางอากาศและรัฐมนตรี ประกาศยกเลิกอำนาจหนาที่ในการปฏิบัติตามประมวลกฎหมายที่ดินของหัวหนาเขต แบบ น.ส.๓ ออกใหแกผ ูครอบครองทว่ั ๆไปในพนื้ ที่ทไี่ มม ีระวางยึดโยง มลี ักษณะ นายอำเภอหรือปลัดอำเภอผูเปนหัวหนาประจำกง่ิ อำเภอ มาตรา ๑๙ แหง พระราชบญั ญตั ิ เปน แผนทร่ี ปู รอย ไมมีการกำหนดตำแหนงทด่ี นิ ท่แี นนอนหรือออกในทอ งที่ท่ไี มมีระวาง แกไ ขเพ่มิ เตมิ ประมวลกฎหมายทดี่ นิ ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๒๘ และกฎกระทรวงฉบบั ท่ี ๔๓ รปู ถา ยทางอากาศแบบ น.ส.๓ จะออกต้งั แตประมวลกฎหมายทดี่ ินใชบ งั คบั โดยออกตาม พ.ศ. ๒๕๓๗ (เจา พนกั งานทด่ี นิ เปนผอู อก) การทำนิติกรรม ตองประกาศ ๓๐ วัน แบบทายกฎกระทรวงฉบับท่ี ๕ พ.ศ.๒๔๙๗ และปจจุบันยงั คงใชอ ยูใ นทองท่ี ทีไ่ มม ี มีชื่อในหนังสือรับรองการทำประโยชนมีเพียงสิทธิครอบครองเทานั้น ยังไมมีกรรมสิทธิ์ ระวางรปู ถา ยทางอากาศ ซ่ึงรฐั มนตรไี มไ ดออกประกาศยกเลกิ อำนาจหนา ทใ่ี นการปฏบิ ัติ ที่ดินแตผูเปนเจาของที่ดินที่มีหนังสือรับรองการทำประโยชนสามารถจำหนายจายโอน ตามกฎหมายที่ดนิ ของหัวหนาเขต นายอำเภอ หรือปลัดอำเภอ ผเู ปน หวั หนา ประจำ และทำนิตกิ รรมใดๆ เก่ยี วกบั ท่ดี ินน้นั ไดโดยชอบดวยกฎหมาย เพราะเปน ทีด่ ินที่ไดรับ ก่งิ อำเภอ ตามมาตรา ๑๙ แหง พ.ร.บ. แกไขเพิ่มเตมิ ประมวลกฎหมายท่ดี นิ ฉบบั ท่ี ๔ คำรับรองจากพนักงานเจาหนาที่วาไดทำประโยชนแลว ดังที่บัญญัติในมาตรา ๙ พ.ศ. ๒๕๒๘ (นายอำเภอทอ งทีเ่ ปน ผูออก) การทำนิติกรรมตองประกาศ ๓๐ วัน แหงพระราชบัญญัติใหใชประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. ๒๔๙๗ ซึ่งบัญญัติวา “ที่ดิน เพือ่ พิจารณาการคดั คาน ที่มีคำรับรองจากนายอำเภอวา ไดทำประโยชนแลวใหโอนกันได” เวนแตในบางกรณี ที่กฎหมายหามโอนไว เชน ตามมาตรา ๓๑ และ มาตรา ๕๘ ทวิวรรคหา แบบ น.ส.๓ ก. ออกตามกฎหมายกระทรวง ฉบับที่ ๑๘ พ.ศ. ๒๕๑๕ แหง ประมวลกฎหมายทด่ี ิน พ.ศ. ๒๔๙๗ เปนตน ตอ มาไดมกี ฎกระทรวงฉบบั ที่ ๒๓ พ.ศ. ๒๕๑๕ ใหเพม่ิ เตมิ ขอ ความเปน วรรคสองแหง กฎกระทรวงฉบับที่ ๑๘ พ.ศ. ๒๕๑๕ แบบ น.ส.๓ ก. ใหใชเมอ่ื มีการออกหนังสอื ๒ นอกจากนี้การโอนสิทธิครอบครองในที่ดินที่มีหนังสือรับรองการทำประโยชนจะตองทำเปนหนังสือ รับรองการทำประโยชนโดยวิธีกำหนดตำแหนงที่ดินในระวางรูปถายทางอากาศ และจดทะเบยี นตอพนักงานเจาหนา ทเ่ี ชนเดยี วกบั การโอนกรรมสิทธ์ิตามท่ีบญั ญตั ิในมาตรา ๔ ทวิแหง และกฎหมายกระทรวงฉบบั ที่ ๒๘ พ.ศ. ๒๕๑๖ ในการออกหนังสือรับรองการทำประโยชน ประมวลกฎหมายทด่ี นิ พ.ศ. ๒๔๙๗ ซ่ึงบญั ญตั วิ า “นับตัง้ แตวันที่ประกาศคณะปฏวิ ัติฉบบั นี้ใชบ งั คบั ตามแบบน.ส.๓ ก. จะคำนวณเนอื้ ท่โี ดยวิธีคณติ ศาสตร หรอื โดยมาตราสว น ทัง้ น้ีใหถ ือวา การโอนกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครองในที่ดินซึ่งโฉนดหรือหนังสือรับรองการทำประโยชนตองทำเปน จำนวนเนอ้ื ทที่ ีค่ ำนวณไดเปน จำนวนเนือ้ ทโ่ี ดยประมาณ ตอมาไดมกี ฎกระทรวงฉบับท่ี ๔๓ หนงั สือและจดทะเบยี นตอพนักงานเจา หนา ท่ี” (ประกาศคณะปฏิวัตฉิ บับท่ี ๙๖ ลงวันท่ี ๒๙ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. ๒๕๓๗ ยกเลกิ กฎกระทรวงฉบบั ที่ ๑๘ พ.ศ. ๒๕๑๕ ฉบับท่ี ๒๓ พ.ศ. ๒๕๑๕ ๒๕๑๕ ใชบังคับวนั ที่ ๔ มนี าคม ๒๕๑๕) และฉบบั ที่ ๒๘ พ.ศ. ๒๕๑๖ และใหใ ชข อความตามกฎกระทรวงฉบบั ท่ี ๔๓ พ.ศ. ๒๕๓๗ ออกหนังสือรับรองการทำประโยชนในทองที่ที่มีระวางรูปถายทางอากาศ ใหใชแ บบ น.ส.๓ ก. (นายอำเภอทอ งท่ีหรือเจาพนกั งานทด่ี นิ เปน ผูออก) การทำนติ ิกรรม ไมต อ งประกาศ ๓๐ วัน (ยกเวน โอนมรดก ตอ งประกาศ ๓๐ วัน) (๑๒) แบบเอกสารสิทธ.ิ ประเภทเอกสารสิทธทิ ่ดี นิ . http://www.land.co.th/land-info-top-12.asp, สบื คนเมื่อ ๑๕ กันยายน ๒๕๖๐.

- ๒๒ - - ๒๓ - ๔. ใบไตส วน ใบไตส วนมี ๒ ฉบบั สำหรบั เจา ของท่ีดิน ๑ ฉบับ และสำหรับสำนกั งานท่ดี ิน ๑ ฉบบั ในทางปฏิบัติจะไมมีการมอบใบไตสวนใหแกเจาของที่ดิน เจาของที่ดินเพียงแตลงลายมือชื่อรับ ใบไตสวน๑๓ คือ หนังสือแสดงการสอบสวนเพื่อออกโฉนดที่ดินเปนหนังสือแสดงใหทราบ ใบไตส วนเทา นั้น สำนักงานท่ดี นิ จะเกบ็ ใบไตสวนนน้ั ไว วาไดการสอบสวนสทิ ธใิ นท่ดี ินแลว สามารถจดทะเบียนตามประมวลกฎหมายทด่ี ินได ใบไตสวนไมใชหนังสอื แสดงกรรมสทิ ธิแ์ ตส ามารถจดทะเบยี นโอนไดโ ดยใชควบคกู บั หลักฐานแสดงการครอบครองอ่นื ในอดีตจะมีการออกใบนำเปนหลักฐานในการสอบสวนสิทธิ แตใบนำออกตาม พระราชบัญญัติการออกโฉนดที่ดินรัตนโกสินทรศก ๑๒๗ ซึ่งพระราชบัญญัติฉบับนี้ไดถูก ถา ท่ดี นิ มีใบไตส วนและมหี นังสอื รับรองการทำประโยชน แสดงวา ทด่ี นิ น้ัน นายอำเภอไดร ับรองการ ยกเลิกโดยมาตรา ๔ (๒) แหง พระราชบญั ญตั ใิ หใ ชป ระมวลกฎหมายทีด่ นิ พ.ศ. ๒๔๙๗ ทำประโยชนแลว เมื่อจดทะเบียนโอนจะตองจดทะเบียนในหนังสือรับรองการทำประโยชนกอนแลวจึงมา ใบนำจึงมีฐานะเหมอื นใบไตสวน ปจจบุ นั น้ที างราชการใชใ บไตส วน ทั้งใบนำและใบไตส วนจึงเปน จดทะเบียนหลงั ใบไตส วน แตถ าใบไตส วนมแี บบแจงการครอบครองที่ดิน (ส.ค.๑) หรือไมมีหลักฐานทีด่ ินใดๆ หนังสอื สำคัญ แสดงการสอบสวนเพอื่ ออกโฉนดทด่ี ิน ดังน้นั มาตรา ๑ แหงประมวลกฎหมายทด่ี นิ และเปนที่ดินที่นายอำเภอยังไมรับรองการทำประโยชนจะจดทะเบียนโอนกันไมไดเวนแตเปนการจดทะเบียน พ.ศ. ๒๔๙๗ จึงไดบ ัญญัติข้ึนไวเพื่อใหค วามคุมครองแกใ บนำใหมีฐานะเทากับใบไตส วน โอนมรดก การออกโฉนดที่ดินจะตองทำใบไตสวนกอนการออกโฉนดที่ดินเพราะเจาพนักงานที่ดินจะตอง เดินสำรวจรังวัดกอน เมื่อเดินสำรวจไปถึงที่ดินของผูใดที่มานำรังวัด ผูครอบครองที่ดินนั้นจะตองนำ เจาพนักงานที่ดินชี้แนวเขตที่ดินของตนเองใหความสะดวกและนำรังวัดเจาพนักงานที่ดินจะสอบสวน รายละเอียดเกี่ยวกับเขตที่ดินและสอบสวนวาผูใดเปนเจาของไดที่ดินมาอยางไรเมื่อใดใครครอบครองที่ดินอยู มีหลกั ฐานสำหรบั ทด่ี ินหรือไม เมอื่ ไดค วามวา ใครเปน เจาของท่ีดนิ โดยไมมผี คู ัดคา น เจาพนักงานทดี่ นิ ก็จะใสชื่อผูนั้นและจดบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับที่ดินที่ไดจากการเดินสำรวจรังวัดลงไวในใบไตสวนเพื่อใช เปนหลักฐานขอมลู ในการทำโฉนดทด่ี นิ หลังจากน้ันจะประกาศใหมารบั โฉนดท่ีดินตอไป ใบไตส วนเปนเพียงพยานหลกั ฐานวา ทด่ี ินนัน้ ไดม กี ารนำรังวดั เพือ่ ออกโฉนดท่ีดิน มิใชห นังสือสำคัญ แสดงกรรมสทิ ธิ์ในท่ดี ิน เจา ของท่ีดินท่ีมีใบไตส วนมแี ตเพยี งสทิ ธคิ รอบครองเทาน้นั ๑๔ ๑๓ ใบไตส วน (นส. 5) คืออะไร. http://www.sureprop.com/page/1400. สืบคนเมือ่ ๑๗ กนั ยายน ๒๕๖๐. ๑๔ กรมทด่ี นิ . มารจู กั เอกสารสิทธิเกยี่ วกบั ท่ดี ินดกี วา. http://nam.dol.go.th/Pages/มารูจ ักเอกสารเกยี่ วกบั ท่ีดินกนั ดกี วา.aspx. สบื คนเมอ่ื ๑๖ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๒๔ - - ๒๕ - ๑.๒.๒ การไดมาซึง่ สิทธิครอบครอง เจตนายดึ ถอื ทรพั ยสนิ นนั้ ไวเพ่อื ตน หมายความวา มีเจตนา สิทธิครอบครองเปนสิทธิเกี่ยวกับทรัพยสินและเปนสิทธิ ที่จะยึดถือทรัพยสินนั้นเพื่อประโยชนของตนเองแตไมจำเปนที่ จะตอ งมเี จตนาจะเปน เจาของทรพั ยส ินน้นั ไม เชน ตองการครอบครอง ทีม่ คี วามสำคัญรองจากกรรมสิทธิ์ เจา ของสทิ ธิครอบครองมีอำนาจ ทีด่ นิ เพ่อื ปลกู ผัก ผลไมตามฤดูกาล ใชส อยทรพั ย ปลดเปลอื้ งการรบกวนการครอบครองเรียกเอาคืน ซ่ึงการครอบครอง ไดดอกผลและโอนสิทธิครอบครองไดคลายคลงึ นอกจากนี้ยังมีขอสันนิษฐานตามกฎหมายวาบุคคลผูมีชื่อใน กับเจาของกรรมสิทธิ์ ทั้งเปนสิทธิที่ใชยันตอบุคคลอื่นไดทั่วไป ทะเบยี นเปนผมู ีสิทธิครอบครองตามมาตรา ๑๓๗๓ ท่วี า ถาทรัพยสิน เวนแตผ เู ปนเจา ของกรรมสทิ ธิ์ในทรพั ยสนิ นั้น๑๕ เปนอสังหาริมทรัพยที่ไดจดไวในทะเบียนที่ดินใหสันนิษฐานไวกอน วาบุคคลผูมีชื่อในทะเบียนเปนผูมีสิทธิครอบครอง ดังนั้น กฎหมายจึงให ๑. การไดสิทธคิ รอบครองโดยแสดงพฤตกิ ารณ สันนิษฐานเบื้องตนไวกอนวาผูมีชื่อในทะเบียนเปนผูมีสิทธิครอบครอง การไดสิทธิครอบครองนั้นจะตองประกอบดวยหลักเกณฑ บุคคลอื่นที่ไมมีชื่อในทะเบียนแตอางวาเปนผูมีสิทธิครอบครองที่แทจริง ๒ ประการ คอื มีการยึดถือทรัพยสินและเจตนายึดถือทรัพยส ิน บคุ คลนน้ั มหี นา ท่ีตองนำพยานหลกั ฐานมาสบื เพ่อื หักลา งขอสันนิษฐาน น้นั เพ่ือตน ทางกฎหมาย ดงั กลาวมเิ ชนนน้ั ผูมชี ่อื ทางทะเบยี นกจ็ ะถอื วา เปน เจาของท่ดี ิน น้นั ไป ดังนัน้ จึงหมายถงึ ผมู ชี อ่ื ในทะเบียนเอกสารสทิ ธไิ ดร บั ขอสนั นษิ ฐาน “การยดึ ถอื ทรพั ยส นิ ” มคี วามหมายเพยี งวา เขา ครอบครอง ไวกอ นวา เปน เจาของทรัพยส นิ ทีร่ ะบไุ วใ นเอกสารน้นั ทรัพยสินไดเทานั้นและการยึดถือนี้ไมจำเปนจะตองยึดถือ หรือครอบครองทรัพยนั้นไวดวยตนเองผูอื่นยึดถือหรือ สำหรับการโอนการครอบครองทำไดโดยการสงมอบทรัพยสิน ครอบครองแทนกเ็ ปนการยดึ ถอื ไดต ามมาตรา ๑๓๖๘ บัญญตั ิ ท่คี รอบครอง หรือถา ผูรับโอนหรือผแู ทนผรู บั โอนยึดถือทรัพยสินน้ันไวแ ลว วา“บุคคลไดมาซงึ่ สิทธคิ รอบครองโดยผูอ่ืนยึดถือไวให” ผูโอนก็เพียงแสดงเจตนาหรือกรณีผูโอนยังยึดถือทรัพยสินอยูผูโอนก็ เพียงแสดงเจตนาวาตอไปจะยึดถือทรัพยสินนั้นแทนผูรับโอนก็ถือวา ๑๕ กรมทีด่ นิ . การจดทะเบยี นไดมาโดยการครอบครอง ตาม ป.พ.พ. ๑๓๖๗. เปนการโอนการครอบครองไดดวยเชนกันทั้งนี้ตามบทบัญญัติใน http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news12.htm สบื คน เมอ่ื ๑๒ กันยายน ๒๕๖๐ . มาตรา ๑๓๗๘ ถึง ๑๓๘๐

- ๒๖ - - ๒๗ - ๒.การไดสิทธิครอบครองโดยคำพิพากษา ๓.การไดสิทธิครอบครองโดยการจด ๑.๓ ขอแตกตา งระหวา งกรรมสทิ ธิก์ บั สทิ ธคิ รอบครอง หมายถึง การไดสิทธิครอบครองโดยที่ ทะเบยี น แมกรรมสิทธิ์และสิทธิครอบครองจะมีลักษณะที่คลายคลึงกัน คือ การประกาศความเปน ศาลมีคำพิพากษาวาผูใดมีสิทธิครอบครอง ทั้งนี้สืบเนื่องจากหลักที่วาผูมีชื่อใน เจาของท่ดี ินแปลงทีร่ ะบไุ วใ นหนงั สือ แตหนังสือท้ังสองฉบับมีความแตกตางกันในทางขอ กฎหมาย ในทด่ี นิ แปลงดงั กลา ว ซง่ึ ผทู ศ่ี าลมคี ำพพิ ากษา ทะเบียนใหสันนิษฐานไวกอนวาเปนผูมีสิทธิ ประการแรกหนังสือแสดงกรรมสิทธิ์เปนหนังสือที่แสดงวาผูมีชื่อในโฉนดนั้นเปนเจาของที่ดิน วามีสิทธิครอบครองยอมมีอำนาจบริหาร ครอบครองเหนือทรัพยที่ระบุไวใน จัดการและครอบครองที่ดินแปลงนั้นได ทะเบียนนน้ั ดงั นั้น ขอสนั นษิ ฐานเบือ้ งตน แปลงนน้ั อยางถกู ตอง สว นหนงั สอื แสดงสิทธิครอบครองเปนเพียงหนงั สือทีแ่ สดงวา ผทู ี่มีชื่อในหนงั สือนน้ั มากกวา ผูท ไี่ มม กี ารรับรองวา มีสิทธิครอบครอง คือผูมชี อ่ื ในทะเบยี นจะไดร ับการสนั นิษฐาน เปน ผมู สี ทิ ธคิ รอบครองทำประโยชนใ นทด่ี นิ แปลงนน้ั เทา นน้ั แตผ นู น้ั อาจไมไ ดม สี ทิ ธเิ หนอื ทด่ี นิ แปลงดงั กลา ว น้ัน ไวกอนวาเปนผูมีสิทธิครอบครองดีกวาผูอื่น อยา งถูกตองทุกประการกไ็ ด๑ ๖ ๔.การไดสิทธิครอบครองโดยทางมรดก นอกจากนแ้ี ลว ยงั มคี วามแตกตา งในเรอ่ื งของวธิ จี ำหนา ยจา ยโอน ศกั ดท์ิ างกฎหมาย และการแยง ถือวาเปนการไดรับสิทธิครอบครอง โดย การครอบครองกนั อีกดว ย๑๗ การสืบทอดจากผูตายที่ไดครอบครอง ที่ดนิ ดงั กลา วไวแ ตเร่มิ แรก ดงั น้นั เมอ่ื มีการ ๑๖ สิทธิในท่ีดิน. http://www.chawbanlaw.com/Ll2.html#axzz51ycOpCF6 สืบคน เม่อื ๒๙ กันยายน ๒๕๖๐. ตายเกิดขึ้นสิทธิดังกลาวก็ยอมสืบทอด ๑๗ ประเภทของทรัพยสิทธิ. http://www.law.cmu.ac.th/law2011/journal/55356.pdf สบื คนเมอ่ื ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ตกมาแกทายาท ภายใตเงอื่ นไขทวี่ าผรู ับโอน ไมมีสิทธิดีกวาผูโอนเปนผลใหทายาทมีสิทธิ เชน เดียวกบั ผูค รอบครองเดิม แตท งั้ น้ที ายาท จะตองเขายึดถือที่ดินแปลงดังกลาวแลว แสดงเจตนาวาครอบครองที่ดินนั้นเพื่อตนเอง หรอื เพอ่ื ทายาทอน่ื ดว ย หากทายาทแสดงเจตนา สละการครอบครองเปน ผลใหสทิ ธิครอบครอง ในทีด่ นิ ดังกลาวนั้นหมดสน้ิ ไปดวย

- ๒๘ - - ๒๙ - วธิ ีการจำหนายจายโอน ๑.๔ ภาระจำยอมและทางจำเปน ในฐานะภาระผูกพันในท่ดี ิน ตามกฎหมายการซื้อขายที่ดินไดกำหนดวาเอกสารสิทธิ์ที่ดินที่เปนกรรมสิทธิ์จะ ภาระจำยอมเปนทรัพยสิทธิชนิดหนึ่งที่จำกัดการใชอำนาจของเจาของกรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพยให ตองจดทะเบียนตอหนาเจา หนา ที่เทานนั้ แตสำหรับเอกสารสิทธ์ขิ องสิทธิครอบครอง เชน น.ส.๓ ตอ งรบั ภาระบางอยา งซง่ึ กระทบกระเทอื นตอ การใชส ทิ ธเิ หนอื ทรพั ยส นิ ของตนนน้ั หรอื ทำใหเ จา ของอสงั หารมิ ทรพั ย ก็ตอ งจดทะเบียนตอหนา เจา หนาทีเ่ ชน กัน สว นแบบแจงการครอบครอง หรอื ส.ค.๑ เพียงแค ตอ งงดเวน การใชส ิทธิบางอยางเกีย่ วกบั ทรัพยสินนน้ั เพอื่ ประโยชนของอสังหาริมทรัพยอ่ืน สงมอบระหวา งกนั การโอนก็สมบรู ณ ไมจ ำเปน ตองไปจดทะเบยี นตอหนาเจา หนา ท่ี ศกั ดท์ิ างกฎหมาย ตัวอยาง คือ ก. มีท่ดี ินแปลงหน่ึงถกู ทด่ี ินแปลงอ่ืนลอมรอบ ก. ไดอ าศัยท่ีดิน ของดำ เดนิ ผานออกมาสถู นนสาธารณะ ดังน้หี าก ก. ตอ งการจะเดินผา นท่ดี ิน ในทางกฎหมายเอกสารสิทธิประเภทกรรมสิทธิ์ แปลงดังกลาวตอ ไป ก. ตองไปฟอ งศาล ขอใหมคี ำสงั่ ใหทด่ี ินของดำ “เฉพาะสวนท่ี ก จะถอื วาเปนการแสดงความเปนเจาของอยางแทจริง ดงั น้ัน เดินผาน” ตกเปน “ภาระจำยอม” ในท่ดี ินของ ก. เปนผลให ก. สามารถ ทรัพยที่ถือเอกสารสิทธิประเภทนี้จะเปลี่ยนมือ นำคำสั่งศาลไปจดทะเบียนตอสำนักงานทดี่ ินในทองท่ที ่ที ่ีดินนัน้ ตั้งอยู เพอ่ื ไดรับสทิ ธใิ ช ไดสะดวกกวาที่ดินที่มีเอกสารสิทธิประเภทหนังสือแสดง ที่ดินเฉพาะในพื้นที่ที่ศาลมีคำสั่งเพื่อสัญจรไปมาไดตลอดไปจนกวาจะมีการเพิกถอน สิทธคิ รอบครอง เพราะกฎหมายถือวา ผทู ม่ี ีชอ่ื อยูในเอกสาร ภาระจำยอมนั้น โดยทด่ี ินของ ก. เรียกวาเปน “สามยทรพั ย” สวนท่ีดินของดำ สทิ ธิไ์ มจำเปนตองเปน เจา ของทรพั ยสินเสมอไป เรียกวา เปน “ภารยทรพั ย” ภาระจำยอม เปนสิทธทิ ตี่ ิดอยกู ับทด่ี นิ แมวาที่ดินจะเปลย่ี น การแยงการครอบครอง เจาของทด่ี ินก็ตาม จากตัวอยางขางตน หากปรากฏวา ก ถึงแกความตาย ข เปนทายาท ข ยอมมีสิทธิ ทรพั ยท่ีมีเอกสารสทิ ธิแ์ บบแสดงสทิ ธิครอบครอง ใชท ่ดี นิ ของดำตอไป ในขณะเดียวกัน หากดำถึงแกความตาย ขาวซึ่งเปนทายาทของดำก็ตองยินยอมใหบ คุ คล หนังสือรับรองทำประโยชน จะใชเ วลาแยง การ ทอ่ี ยูในท่ดี ินของ ก. ไดใชท ี่ดินในสว นน้ันเพ่ือการสัญจรดว ยตอไป ๑๘ ครอบครองภายใน ๑ ป จงึ สามารถฟอ งคดีได ต้งั แตถกู แยง การครอบครอง ตามมาตรา ๑๘ เรอื่ งเดยี วกัน. ๑๓๗๕ วรรค ๒ ยกตัวอยางเชน กรณที ีม่ ี ทดี่ ินท่ถี อื เอกสารสิทธิ์ น.ส.๓ แตไ มไ ด เขาไปดูแล ตอมามีคนเขามาทำสวน หากผูครอบครองไมไ ปฟองหรือขับไล นับตงั้ แตว นั ท่ีผูน ัน้ บุกรุกเขามาภาย ใน ๑ ป ทดี่ นิ แปลงนั้นจะตกเปน ของอกี ฝายทันที

- ๓๐ - - ๓๑ - ๑.๔.๑ การไดม าซ่ึงภาระจำยอม ๑.๔.๒ ความระงบั ส้ินไปของภาระจำยอม การไดม าซึง่ ภาระจำยอมมอี ยู ๓ วธิ ี คือ ๑๙ แมม กี ารจดทะเบียนภาระจำยอมแลว ๑. การไดมาโดยนิติกรรม หมายถึง มีการตกลงกันระหวางเจาของที่ดินแปลงที่จะจดเปนภาระ ภาระจำยอมดงั กลา วอาจระงบั สิน้ ไปไดห ลายสาเหตุ อันไดแก คูสญั ญาจดทะเบียนยกเลิกภาระจำยอม หมายถงึ ท้ังสองฝา ย (เจา ของภารยทรพั ยและ จำยอมและแปลงทจ่ี ะไดป ระโยชนจ ากภาระจำยอม การไดม าของสทิ ธชิ นดิ นเ้ี กดิ จากการจดทะเบยี นตอ พนกั งาน สามยทรพั ย) ตกลงจดทะเบยี นเลกิ ภาระจำยอมระหวางกัน เจา หนา ทด่ี ว ยความยนิ ยอมระหวา งกนั โดยเมอ่ื มกี ารจดทะเบยี นแลว ตราบใดทย่ี งั ไมม กี ารยกเลกิ ทางทะเบยี นกม็ ี เม่ือภาระจำยอม หรอื สามยทรัพยต กเปน ของเจา ของเดยี วกัน เชน แตแ รกทรพั ยทัง้ สอง ผูกพันเปน ทรพั ยสทิ ธิ แตถ งึ แมจ ะไมไ ดจดทะเบียนตอ พนักงานเจาหนา ทีค่ งมีผลเพยี งไมเปน ทรพั ยสทิ ธิแตย งั เปน ชนิดเปนของตางเจาของกันแตภายหลังไดตกมาเปนของเจาของเดียวกันไมวาจะไดมา บคุ คลสทิ ธิบังคบั กนั ระหวา งคูกรณี โดยวิธใี ด เมอื่ ไมไดใ ชภาระจำยอมภายใน ๑๐ ป ๒. การไดมาโดยอายุความ หมายถึง การที่เจาของกรรมสิทธิ์ในที่ดินจำเปนตองผูกพันยอมให เม่อื ภารยทรพั ยหรอื สามยทรัพยส ลายไปท้ังหมด ทำใหไมมีทรพั ยท ตี่ องใช เม่ือภาระจำยอมหมดประโยชนแ กส ามยทรัพย เชน ที่ดนิ ที่เคยตองผา นที่ดินแปลงดงั กลาว เจาของท่ีดินแปลงอ่ืนไดใ ชท ี่ดนิ ของตนเอง เม่อื เจา ของท่ีดินแปลงอืน่ นน้ั ไดใชทีด่ ินไประยะเวลาหนงึ่ ไดร ับอนุญาตจากท่ดี นิ แปลงอ่นื ใหผานทางออกสถู นนสาธารณะได การเกดิ ภาระจำยอมโดยอายคุ วามเกดิ ขนึ้ ไดตอ งมที ีด่ ิน ๒ แปลง โดยทด่ี นิ แปลง หน่ึงไดใ ชป ระโยชน ในท่ีดนิ อกี แปลงหนึง่ โดยสงบ เปดเผย เจตนาเปนเจาของติดตอ เปน เวลา ๑๐ ป จนไดภ าระจำยอมโดยอายคุ วาม เชน การเดินผา นท่ีดินของคนอน่ื เปน เวลา ๑๐ ป โดยผไู ดภ าระจำยอมไมต องจา ยคา ทดแทนใดๆใหแ กเ จา ของ ทด่ี นิ อกี แปลง โดยการไดม าโดยอายคุ วามตอ งมกี ารทำหนงั สอื และจดทะเบยี นตอ พนกั งานเจา หนา ทจ่ี งึ จะถอื วา ได ภาวะจำยอมโดยสมบูรณ ๓. การไดม าโดยผลของกฎหมาย เปน กรณที ก่ี ฎหมายบญั ญตั ไิ วว า เมอ่ื มเี หตกุ ารณห นง่ึ เกดิ ขน้ึ เหตกุ ารณน น้ั ทำใหเจาของที่ดินจำเปนตองยอมรับภาระจำยอม เชน โรงเรือนรุกล้ำเขาไปในที่ดินของผูอื่นโดยสุจริต เจา ของโรงเรอื นยอมไดภ าระจำยอมในสว นทปี่ ลูกรกุ ล้ำเขา ไปได ตาม ป.พ.พ. ๑๓๑๒ โดยการไดมาโดย ผลของกฎหมายนต้ี อ งมกี ารจดทะเบยี นสทิ ธเิ ปน ภาระจำยอม โดยเจา ของทด่ี นิ ทถ่ี กู รกุ ลำ้ ตอ งจดทะเบยี นภาระจำยอม ใหแ กเ จา ของโรงเรอื น แตผูท สี่ รา งโรงเรอื นรกุ ล้ำตองจา ยคา ใชท ่ดี ินใหแ กเ จาของทด่ี ินทีถ่ ูกรกุ ลำ้ ดวย ๑๙ การเผยแพรก ฎหมายเรือ่ งภาระจำยอม. khaosamyod.net/nitikan/0452_nitikan.doc. สืบคน เม่ือ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๐.

- ๕๓๘๒ - - ๓๓ - ทางจำเปน ๑.๔.๓ ขอ สงั เกตเกี่ยวกับภาระจำยอม๒๐ ๑. ผทู ี่ฟองขอใหเ ปดทางภาระจำยอมตอ งเปน เจา ของอสังหาริมทรัพยเ ทา น้ัน ทางจำเปนไมมีการใหคำนิยามไวในกฎหมายเชนเดียวกับทาง ภาระจำยอม แตอ าจกลา วไดวา “ทางจำเปน” หมายถึง ทางท่ีจำเปนตอ ง เพราะภาระจำยอมเปนไปเพื่อประโยชนแ กอ สังหารมิ ทรัพย ทำขึ้นเพื่อใหที่ดินที่ถูกที่ดินอื่นลอมอยูมีทางที่สามารถออกสูทางสาธารณะได ๒. การไดภ าระจำยอมโดยอายุความ เพอื่ ประโยชนแกท ดี่ นิ ของบคุ คลอ่ืนเทานัน้ ผทู ี่จะ ดงั น้ัน นอกเหนือจากภาระจำยอมแลว การมีทางจำเปนในทดี่ นิ จงึ เปน ขอ จำกดั สทิ ธิ อกี ประเภทหนง่ึ ทใ่ี กลเ คยี งกบั ภาระจำยอม คอื ทางจำเปน เพราะ อา งการไดม าซึ่งทางภาระจำยอมโดยอายุความจึงตอ งเปนเจา ของท่ีดินเทานั้น ผูเ ปนเจาของบานแต เปนเหตุใหเจาของที่ดินถูกจำกัดไมใหใชสิทธิในที่ดินไมเต็มที่เหมือนกับเจาของ มไิ ดเ ปน เจา ของท่ดี ินไมอาจอางการไดสทิ ธิโดยอายุความได ทรพั ยอนื่ ดวยเหตุนี้ทางจำเปนจึงเกิดขึ้นเมื่อมีที่ดินถูกลอมจนไมสามารถออกสูทางสาธารณะ ๓. ผเู ชา หรอื ผูอ าศัยซ่ึงใหเดนิ ผานทดี่ ินของผอู ่นื แมไมม ีสิทธไิ ดภ าระจำยอม แตหากตอมาบคุ คล หรือท่ีเรยี กกนั วาเปน “ท่ดี ินตาบอด” ซึง่ เกดิ ข้นึ ไดทัง้ ทางบกและทางน้ำ ท่ีดนิ แปลงท่ีไมมี ดังกลาวไดเปน เจาของอสังหารมิ ทรัพยในภายหลงั กม็ ีสทิ ธใิ นภาระจำยอมไดและมสี ิทธินับระยะเวลาตอน ทางออกจึงจำเปนตองหาที่ดินแปลงอื่นผานไปสูทางออกสาธารณะนั้นที่สามารถใชงานได ใชภ ารยทรัพยใ นขณะเปน ผเู ชาผอู าศยั รวมเขา กับระยะเวลาภายหลงั ไดกรรมสิทธ์ิดวย ท้งั นี้ การไมมที างออกยังรวมถึงการมที างออกสูทางสาธารณะท่ีถา ออกสูท างสาธารณะแลวจะ ใชงานไดไมสะดวก๒๒ เชน ถาติดคลองสาธารณะ แตคลองนั้นตื้นเขินจนไมสามารถ ๔. กรณีกรรมสทิ ธิ์รวม เมื่อไดม กี ารแบง แยกครอบครองเปนสัดสวนแลว ยอ มนับอายใุ นการเดิน ใชสญั จรไปมาไดห รอื ใชไ ดเ ปน บางครง้ั บางคราว ไมส ามารถใชสัญจรไดต ลอดปหรือที่ทมี่ คี วาม เพือ่ ภาระจำยอมได แตถ ายงั ไมไดแยกครอบครองก็ยังไมเริ่มนับ ลาดชนั อนั ระดับท่ดี นิ กบั ทางสาธารณะสูงกวา กันมาก กไ็ มถ ือวาเปน ทางสาธารณะที่ใชง านได ผขู อเปดทางจำเปน จะตอ งเปนเจาของทด่ี ินเทานัน้ ถาเปนเพียงเจาของโรงเรือนส่ิงปลูก ๕. อายคุ วามภาระจำยอม ไมวาท่ีดินจะเปน น.ส.๔ หรือ น.ส.๓ ก็ตองใชเ วลาเดิน ๑๐ ป เพราะ สรางไมไ ดเ ปน เจา ของทด่ี ินจะขอเปด ทางจำเปน ไมไ ด๒ ๓ มาตรา ๑๔๐๑ ใหอ ายคุ วามไดส ทิ ธใิ นลกั ษณะ ๓ มาใช ซง่ึ ไดแ ก มาตรา ๑๓๘๒ ครอบครองปรปก ษ ๑๐ ป ๒๒ คำพพิ ากษาฎกี าที่ ๕๖๗๒/๒๕๔๖ (ประชุมใหญ) . ๖. การใชภ าระจำยอมโดยถอื วสิ าสะ หรอื ไดข ออนญุ าตจากเจา ของทด่ี นิ แลว เทา กบั ยอมรบั อำนาจ ๒๓ คำพพิ ากษาฎกี าที่ ๑๘๕๕/๒๕๓๕. กรรมสิทธิข์ องเจาของท่ดี ิน ไมไดภาระจำยอมโดยอายคุ วาม ๗. การไดภ าระจำยอมโดยอายุความไมต องจายคา ทดแทนหรือคาเสยี หายแกภ ารยทรัพย ๘. เจาของสามยทรัพยมีสิทธิกระทำทุกอยางอันจำเปนเพื่อรักษาและใชภาระจำยอม การจด ทะเบยี นภาระจำยอมเปน การกระทำเพอ่ื รกั ษาสทิ ธิ เจา ของสามยทรพั ยย อ มมสี ทิ ธฟิ อ งบงั คบั ใหจ ดทะเบยี น ภาระจำยอมได ๙. ภาระจำยอมที่เกิดขึ้นโดยสัญญา เมื่อมีการจำหนายสามยทรัพย ภาระจำยอมยอมติดไปกับ สามยทรพั ย เวน แตข อสัญญากำหนดไวเ ปนอยางอ่นื ๒๑ แมจะยังไมจดทะเบียนกต็ าม ๒๐ ทางภาระจำยอมและทางจำเปน . https://medium.com/laws-and-regulations/การตรวจสอบทางเขาออก/81-1085f3a43564 สบื คนเม่ือ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๐. ๒๑ คำพิพากษาฎีกาที่ ๓๗๗/๒๕๓๖.

- ๓๔ - - ๓๕ - ๑.๔.๔ ลักษณะของทางจำเปน ผมู สี ทิ ธิขอเปดทางจำเปน ตอ งเปน เจาของทด่ี นิ ท่ีถกู ลอ มเทานน้ั ท่มี อี ำนาจฟอง ๑. ทางจำเปนเกิดขึ้นโดยอำนาจของกฎหมาย ดังนั้นการไดทางจำเปนจึงไมตอง ๓. ขอใหเปดทางจำเปนรวมถึงผูรับโอนที่ดินที่ถูกลอมจากเจาของเดิมซึ่งมีสิทธิผานทางจำเปน มีการทำขอตกลงระหวางเจาของที่ดินที่ถูกลอมกับเจาของที่ดินที่ลอมอยูแมเพิ่งเขามาอยู ออกสทู างสาธารณะดวย๓๐ แตผ ูครอบครองท่ีดนิ ๓๑ เจาของโรงเรอื น๓๒ ท่ีไมใชเจาของท่ดี ิน ในทีด่ นิ ซึง่ ถกู ลอมกม็ สี ทิ ธขิ อใชท างจำเปน ได และผมู สี ิทธใิ ชทางไมต อ งจดทะเบยี นการไดมา ผูที่ปลูกบานในที่ดิน น.ส. ๓ ก๓๓ แมถูกที่ดินแปลงอื่นลอมอยูก็ไมมีสิทธิเรียกรองใหเปด ตอพนกั งานเจา หนา ท๒ี่ ๔ แตทางจำเปนมใิ ชส ทิ ธิทต่ี ดิ กับทีด่ นิ ดังนน้ั ถา ตอมาเจา ของทดี่ ิน ทางจำเปน มที างออกสูสาธารณะ ไมถ ูกลอมอีก เจา ของที่เดมิ ก็ไมม สี ทิ ธิขอใหเปด ทางจำเปนอีก๒๕ กฎหมายไมกำหนดวาผูเปนเจาของที่ดินที่ถูกลอมอยูตองไดที่ดินมาโดยสุจริต ดงั นน้ั แมไ ดท ด่ี นิ มาโดยรวู า เปน ทด่ี นิ ทม่ี ที ด่ี นิ แปลงอน่ื ลอ มอยู กม็ สี ทิ ธฟิ อ งขอเปด ทางจำเปน ได ไมเ ปน การฟอ งคดโี ดยไมส ุจริต๓๔ ที่ดินแปลงในตอ งไมมที างออกสทู างสาธารณะ จึงจำเปน ตองเปดทางเพอื่ ออก ๒. สทิ ธทิ จ่ี ะผา นทด่ี นิ ทล่ี อ มอยู ถา ทด่ี นิ นน้ั ถกู ลอ มอยจู นไมส ามารถออกสทู างสาธารณะ ๔. สูทางสาธารณะซึ่งทางสาธารณะดังกลาวอาจเปนทางบกหรือทางน้ำก็ไดแตตองใชสัญจร ถือวาที่ดินไมมีทางออกสูทางสาธารณะจึงขอเปดทางจำเปนได เพราะมาตรา ๑๓๔๙ ไปมาไดด ว ย๒๖ ถา ทด่ี นิ ทถ่ี กู ลอ มนน้ั ตดิ กบั คลองทต่ี น้ื เขนิ จนไมส ามารถใชเ ดนิ เรอื หรอื เรอื สญั จร มิไดบังคับวาเจาของที่ดินที่ถูกที่ดินแปลงอื่นลอมจะตองขอผานที่ดินที่ลอมอยูที่ใกลกับ ไปมาไดห รอื ใชไ ดเ ปน ครง้ั คราวหรอื ไมม นี ำ้ สญั จรไดต ลอดป๒ ๗ หรอื ทางสาธารณะทไ่ี มส ามารถใช ทางสาธารณะใหมากทส่ี ดุ ดังนั้นเจาของทด่ี นิ ซึ่งถูกท่ดี ินแปลงอ่ืนลอม จึงมีสิทธขิ อผาน ประโยชนไ ดจ รงิ ใชส ญั จรไปมาไมไ ดห รอื ทางเดนิ ออกสทู างสาธารณะหมดสภาพเปน ทางแลว ทด่ี ินท่ลี อ มแปลงใดก็ได เพียงแตมาตรา ๑๓๔๙ วรรคสามบัญญตั วิ า “ท่ีและวิธีทำ ทำใหไ มมีทางอืน่ ออกสทู างสาธารณะไดอ กี ๒๘ เจา ของทีด่ นิ ทถี่ ูกลอ มดว ยทด่ี นิ อน่ื มีสทิ ธิให ทางผานตองเลือกใหพอควรแกความจำเปนของผูมีสิทธิจะผานกับทั้งใหคำนงึ ถงึ ทด่ี นิ ทล่ี อ ม เปด ทางจำเปน ได อยใู หเ สยี หายแตน อ ยทส่ี ดุ ทจ่ี ะเปน ได ถา จำเปน ผมู สี ทิ ธจิ ะผา นจะสรา งถนนผา นกไ็ ด” ๓๕ นอกจากน้ยี งั รวมถึง กรณที ีต่ ิดกบั ทางสาธารณะแตตอ งขามสระ บึง หรือทะเล ๕. สภาพของทางจำเปน ทางจำเปน ไมจำตองเชอื่ มกบั ทางสาธารณะโดยตรง เพราะ หรอื เปน ท่ีชนั ตามมาตรา ๑๓๔๙ วรรคสอง เจาของทีด่ นิ จะผานท่ีลอ มอยูได เชน มาตรา ๑๓๔๙ ระบุเพยี งวาทด่ี นิ แปลงใดแปลงหนง่ึ มที ด่ี นิ แปลงอืน่ ลอ มอยจู นไมม ที างออก เดิมใชลำหวยออกสูทางสาธารณะ ภายหลังมีการราดยางและยกระดับถนนขึ้นสูงจนถึง สูทางสาธารณะเจาของที่ดินแปลงนั้นจะผานที่ดินซึ่งลอมอยูไปสูทางสาธารณะได ระดับศรี ษะ ทำใหใชลำหว ยเปนทางออกสสู าธารณะลำบากเน่ืองจากลำหวยลกึ ๑ เมตร ดังนั้นการขอเปดทางจำเปนจึงสามารถขอผานที่ดินหลายแปลงเพื่อออกสูทางสาธารณะได มีสภาพแหง ไมม ีนำ้ เวลาฝนตกจะมีนำ้ ขงั ไมน านกแ็ หง ไมอาจใชสัญจรเปนปกติได ท่ดี ินแปลงนอกจะอา งวาไมไดเ ชื่อมกบั ทางสาธารณะโดยตรงมิได๓ ๖ ไมม สี ภาพเปนทางสาธารณะ และถนนสาธารณะสงู มาก มสี ทิ ธผิ า นทางพิพาทในทด่ี นิ ที่ลอมอยูซึ่งเปนทางที่เจาของที่ดินที่ลอมอยูเสียหายนอยที่สุดเขาออกสูทางสาธารณะได ทางพพิ าทจงึ เปนทางจำเปน ๒๙ ๒๔ คำพพิ ากษาฎีกาที่ ๔๔๑๖/๒๕๔๑. ๒๖ คำพิพากษาฎกี าที่ ๒๒๔๐/๒๕๒๕. ๒๘ คำพิพากษาฎกี าท่ี ๒๙๐/๒๕๓๖. ๓๐ คำพพิ ากษาฎกี าที่ ๔๔๑๖/๒๕๔๑. ๓๒ คำพิพากษาฎกี าท่ี ๒๑๙๖/๒๕๑๔. ๓๔ คำพิพากษาฎีกาที่ ๕๑๐๓/๒๕๔๗. ๒๕ คำพิพากษาฎกี าท่ี ๕๖๗๒/๒๕๔๖. ๒๗ คำพิพากษาฎกี าท่ี ๘๐๐ – ๘๐๑/๒๕๔๔. ๒๙ คำพิพากษาฎกี าท่ี ๒๘๖๑/๒๕๔๙. ๓๑ คำพิพากษาฎีกาที่ ๑๘๕๕/๒๕๓๕. ๓๓ คำพิพากษาฎกี าที่ ๓๗๔๐/๒๕๕๑. ๓๕ คำพิพากษาฎีกาที่ ๒๙๘๙/๒๕๕๒. ๓๖ คำพพิ ากษาฎีกาที่ ๖๙๓๐/๒๕๔๐.

- ๓๖ - - ๓๗ - การใชท างจำเปน ไมถ กู จำกัดวา ตองใชเ ดินอยา งเดยี ว ผูใชม ีสิทธิใชรถยนต ๖. ๑.๔.๖ ขอแตกตางระหวา งทางจำเปนกบั ทางภาระจำยอม ผา นทางได บางกรณศี าลฎกี าวนิ จิ ฉยั วา บา นเมอื งปจ จบุ นั และการประกอบอาชพี ของจำเลย ทางจำเปนกับทางภาระจำยอมมีลักษณะใกลเคยี งกนั แตส ามารถแยกความแตกตา งไดด งั น้ี ทจ่ี ำเปน ตอ งใชร ถยนตใ นการเดนิ ทางมาประกอบการพจิ ารณาดว ย๓๗ แตถ า กอ นซอ้ื ทด่ี นิ มา เจาของที่ดินรูอยูแลววาทางจำเปนใชเฉพาะการเดินเขาออกเทานั้นเมื่อซื้อที่ดินมาแลว ๑. ทางจำเปนจะตอ งเปน การขอไปสูทางสาธารณะเทานน้ั สวนทาง จะขอใชรถยนตผ านทางจำเปนไมไ ด๓๘ ภาระจำยอมไมจ ำเปน ตอ งเปน การผา นไปสทู างสาธารณะหรอื จะ ไปสทู ใ่ี ดก็ได ๗. ผูม สี ิทธิจะผานตอ งใชค าทดแทนแกเ จาของท่ีดนิ ท่ีลอ ม เปน ความเสยี หายอนั เกิด ทางจำเปนจะเกิดขึ้นไดจะตองเปนกรณีที่ดินถูกลอมอยูจนออกสูทาง ๒. จากเหตุที่มีทางผานนั้น แตกฎหมายไมบังคับวาจะตองใชคาทดแทนกอนจึงจะใชทางจำเปน สาธารณะไมได ถือเปนการไดสิทธิโดยกฎหมาย แตการขอใชทางภาระ ไดเจาของที่ดินที่ถูกลอมมีสิทธิฟองใหเปดทางจำเปนไดโดยไมตองเสนอคาทดแทนได๓๙ จำยอม ไมจำเปนตองเปนที่ดินที่ถูกลอมจนออกสูทางสาธารณะไมได แมที่ดินไมถูกลอมก็สามารถขอใชทางภาระจำยอมได โดยอาจได สิทธิภาระจำยอมโดยนิตกิ รรมหรือโดยอายุความ ทางพิพาทอาจเปนทางจำเปนและเปนทางภาระจำยอมในขณะเดียวกันได ๘. ๓. ผูขอใชท างจำเปน จะตองเสยี คา ทดแทนใหแกเจาของทด่ี ินทล่ี อ มอยู ฟองที่บรรยายวาทางพิพาทเปนทางจำเปนและทางภาระจำยอมเปนฟองที่ถูกตองตาม แตทางภาระจำยอมโดยนิติกรรม กฎหมายไมไ ดกำหนดวาจะตองเสียคา กฎหมาย เปนคำฟองที่ใชศาลเลือกวินิจฉัยเอาจากพยานหลักฐาน แตเมื่อศาลฟงวา ทดแทนจงึ แลวแตจ ะตกลงกนั วาจะเสยี คาทดแทนหรอื ไม เปน ทางจำเปน แลว กไ็ มต อ งวนิ จิ ฉยั วา เปน ภาระจำยอมอกี ๔๐ หรอื กรณโี จทกบ รรยายฟอ งวา ทางพิพาทเปนทั้งทางจำเปนและภาระจำยอมและศาลวินิจฉัยกอนวาทางพิพาทไมใช ทางจำเปน เปน การไดสทิ ธติ ามกฎหมาย การไดสทิ ธไิ มจ ำเปน ตอ ง ๔. ทางภาระจำยอม ศาลมอี ำนาจใหเปดทางในฐานะเปนทางจำเปนได จดทะเบียนตอเจาพนักงานที่ดิน สวนภาระจำยอมที่ไดมาโดย นติ กิ รรมตอ งจดทะเบยี นตอ พนกั งานเจา หนา ทต่ี ามมาตรา ๑๒๙๙ วรรค ๑ มิฉะนนั้ ไมบ ริบรู ณ ๓๗ คำพพิ ากษาฎีกาที่ ๘๐๒/๒๕๔๗. ๓๙ คำพพิ ากษาฎกี าที่ ๗๔/๒๕๔๐. ๓๘ คำพพิ ากษาฎีกาที่ ๕๑๑๔/๒๕๔๐. ๔๐คำพิพากษาฎกี าท่ี ๕๘๘๑/๒๕๔๘.

- ๓๘ - - ๓๙ - ๒. เขตอุทยานแหง ชาติ เกดิ ตามพระราชบัญญัตอิ ุทยานแหง ชาติ พ.ศ. ๒๕๐๔ ดวยวัตถุประสงคของการอนุรักษพื้นที่ปาราษฎรจึงไมสามารถเขาพักอาศัยหรือทำกิน ในเขตอทุ ยานแหง ชาตไิ ด แตส ามารถเขา พกั ผอ นและอาศยั เปน ครง้ั คราวโดยทำกจิ กรรมทไ่ี มเ ปน การรบกวน มกี รมอทุ ยานแหงชาติ สตั วปา และพันธพุ ืชเปน ผดู ูแล วัตถุประสงคส ำคัญของการกำหนดเขตแหงชาติ หรือสรางผลกระทบตอทรัพยากรในเขตปาไดขอหามดังกลาวยังรวมถึงการหามหนวยงาน คือ การอนุรักษพื้นที่ปาดวยการประกาศเปนพื้นที่คุมครองประเภทอุทยานแหงชาติ ทั้งนี้เมื่อรัฐบาล ของรัฐท่ีจะเขา ไปทำกิจกรรมตางๆภายในเขตอุทยานแหงชาตดิ วย๔๔ เห็นสมควรกำหนดบริเวณที่ดินแหงใดที่มีสภาพธรรมชาติเดิมเพื่อสงวนไวเปนประโยชนแกการศึกษา และรื่นรมยของประชาชนก็ใหมีอำนาจกระทำไดโดยประกาศพระราชกฤษฎีกา และใหมีแผนที่ ๓. เขตรกั ษาพนั ธสุ ัตวป า เปนเขตที่เกดิ ข้ึนโดยพระราชบญั ญัตสิ งวนและคุม ครองสตั วป า แสดงแนวเขตแหงบริเวณที่กำหนดนั้นแนบทายพระราชกฤษฎีกาดวย บริเวณที่กำหนดนี้เรียกวา “อุทยานแหง ชาติ”๔๒ พ.ศ. ๒๕๐๓ (ปจ จบุ ัน พ.ศ. ๒๕๓๕) มีเม่ือคณะรฐั มนตรเี ห็นสมควรกำหนดบรเิ วณทด่ี ินแหง ใด ใหเปนที่อยูอาศัยของสัตวปาโดยปลอดภัย เพื่อรักษาไวซึ่งพันธุสัตวปาก็ใหกระทำไดโดยตราเปน ทดี่ ินท่ีจะกำหนดใหเปนอุทยานแหงชาตนิ ้นั ตอ งเปน ท่ดี ินทมี่ ไิ ดอยูใ นกรรมสิทธห์ิ รอื พระราชกฤษฎีกา และใหมีแผนที่แสดงแนวเขตบริเวณที่กำหนดนั้นแนบทายพระราชกฤษฎีกาดวย ครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบุคคลใดซึ่งมิใชทบวงการเมืองโดยกรมอุทยานฯไดออก บรเิ วณทก่ี ำหนดนี้เรยี กวา “เขตรักษาพนั ธสุ ัตวป า ” ซ่ึงวตั ถปุ ระสงคจำกดั เฉพาะการอนรุ กั ษแ ละ พระราชกฤษฎกี าจัดต้งั อทุ ยานแหง ชาติ ต้ังแต พ.ศ. ๒๕๐๕ จำนวน ๑๒๗ แหง รวมเน้อื ที่ คุมครองสัตวปาทั้งในแงชนิดพันธุและในแงแหลงที่อยูอาศัยดังนั้นในเขตรักษาพันธุสัตวปา ๓๘,๘๕๖,๗๘๘.๕๕ ไร๔ ๓ จึงไมอนญุ าตใหเอกชนเขา พกั หรอื อาศัยครอบครอง๔๕ “อทุ ยานแหง ชาตเิ ขาใหญ” เปน อทุ ยานแหง แรกของประเทศ ปจ จบุ นั อทุ ยานแหง ชาติ แบง ตามลกั ษณะพื้นที่เปน ๒ ลักษณะ คือ ๑.อทุ ยานแหงชาตทิ างบก ๒.อุทยานแหงชาตทิ างทะเล ๔๒ ข้ันตอนการประกาศเขตอทุ ยานแหงชาต.ิ http://www.dnp.go.th/park/sara/manage/step.htm ที่ดินที่กำหนดใหเปนเขตรักษาพันธุสัตวปาตองเปนที่ดินที่มิไดอยูในกรรมสิทธิ์หรือสิทธิ สบื คนเมอ่ื ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ครอบครองตามประมวลกฎหมายท่ดี ินของบคุ คลใดซ่ึงทบวงการเมือง ท้ังนพ้ี ระราชกฤษฎกี ากำหนด ๔๓ อุทยานแหง ชาต.ิ http://chm-thai.onep.go.th/chm/PA/Detail/Ntional_Park.html เขตรกั ษาพนั ธสุ ตั วป า ไดก ำหนดใหเ ขตรกั ษาพนั ธสุ ตั วป า แหง แรกของประเทศไทย คอื เขตรกั ษาพนั ธสุ ตั วป า สืบคน เมอ่ื ๒๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สลักพระ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมือ่ วนั ที่ ๓๑ ธนั วาคม ๒๕๐๘ ๔๔ สำนกั อุทยานแหง ชาต.ิ วตั ถุประสงคใ นการจดั ต้งั อุทยานแหงชาติ. http://portal.dnp.go.th/Content/nationalpark?contentId=1173 สืบคน เมอื่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๖๐. ๔๕ สำนักอนุรักษส ัตวปา . เขตรักษาพนั ธุสัตวป า. http://www.dnp.go.th/wildlifednp/index.php?option=com_content&view=article&id=28&Itemid= สืบคนเมือ่ ๒๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๔๐ - - ๔๑ - ๔. เขตหา มลา สตั วปา ๕. ปาชายเลน เกิดขึ้นตามพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาฯ เชนกัน โดยมีวัตถุประสงคที่จะคุมครอง ปา ชายเลนหรอื ปา โกงกาง หรอื ปาพังกา มีชื่อเปนภาษาองั กฤษวา “mangrove forest” หรอื สัตวปา บางประเภทโดยใหอ ำนาจรัฐมนตรกี ำหนดบริเวณสถานท่ที ่ใี ชใ นราชการหรือใชเพอ่ื สาธารณประโยชน “intertidal forest” เปนกลุมสังคมพืชซึ่งขึ้นอยูในเขตนํ้าขึ้นน้ำลงตํ่าสุด ปาชนิดนี้มีการคนพบ หรือประชาชนใชประโยชนรวมกันไดเปนเขตหามลาสัตวปาเพื่อคุมครองสัตวปาในพื้นที่ใหไดรับ ครง้ั แรกในสมัยของโคลมั บสั (Columbus) โดยพบอยทู างชายฝง ตะวันตกของเกาะควิ บา ท้ังนี้ \"mangrove\" ความปลอดภัยและรกั ษาฟนฟูธรรมชาตใิ หเหมาะสมเออ้ื ตอการดำรงชีวติ ของสตั วปา ดังนนั้ จึงควรเปน พน้ื ท่ี มาจากภาษาโปรตุเกส คําวา “mangue” ซึ่งหมายถงึ กลมุ สังคมพืชทข่ี ้นึ อยตู ามชายฝงทะเลดนิ เลน สตั วป า อาศยั อยชู กุ ชมุ หรอื มสี ตั วป า หายาก๔๖ เขตหา มลา สตั วป า จงึ ไมอ นญุ าตใหม รี าษฎรเขา ทำกนิ หรอื พกั อาศยั และใชก ันแพรห ลายในประเทศแถบลาตนิ อเมริกาสวนประเทศอ่ืนๆ ก็ใช เรยี กตามภาษาของตวั เอง เชน ประเทศมาเลเซยี ใชค ําวา “manggi-manggi” ประเทศท่ใี ชภ าษาฝรั่งเศสเรยี กปาชายเลนวา “manglier” ในการกำหนดเขตหามลาสัตวปารัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการตามกฎหมาย สําหรบั ประเทศไทยนิยมเรียกปาชนิดน้ีวา “ปาชายเลน” หรือ “ปาโกงกาง” หรือ “ปาพังกา”๔๗ ปา ชายเลน จะกำหนดใหเปน เขตหามลา สัตวป า ชนดิ หรอื ประเภทใดกไ็ ด เขตหามลา สตั วป าทะเลนอ ยเปน เขตหา มลา จึงหมายถึง พื้นที่ปาที่มีระบบนิเวศนประกอบดวย พืชและสัตวดำรงชีวิตรวมกันในสภาพแวดลอม สตั วป าแหงแรกของประเทศไทย ทเ่ี ปนดนิ เลน น้ำกรอ ย หรอื นำ้ ทะเลทว มถึงโดยสว นมากจะอยใู นรูปที่ราบปากแมนำ้ อา ว หรอื ชายฝงทะเล ๔๖ สำนกั อนรุ ักษส ตั วป า. เขตหามลาสัตวป า . http://www.dnp.go.th/wildlifednp/index.php?option=com_content& ประเทศไทยมีจังหวัดชายฝงทะเลทั้งหมด view=article&id=27&Itemid=30 สืบคนเม่อื ๒๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ๒๔ จังหวัด แตป าชายเลนในประเทศไทยกระจัดกระจาย ตามชายฝง ทะเล ภาคตะวนั ออก ภาคกลาง และภาคใต รวม ๒๓ จังหวดั (ยกเวน จังหวดั นราธวิ าส) จากขอมูล พื้นที่ปาชายเลน ป พ.ศ. ๒๕๔๗ โดยกรมทรัพยากร ทางทะเลและชายฝง พบวาประเทศไทยมพี ื้นท่ีปา ชายเลน ทั้งสิ้น ๒.๗๕๘.๐๕ ตารางกิโลเมตรโดยภาคตะวันออก มีพื้นที่ปาชายเลน ๒๒๗.๔๙ ตารางกิโลเมตร ภาคกลาง มีพื้นที่ปาชายเลน ๙๖.๕๑ ตารางกิโลเมตร ภาคใต ฝงอาวไทยมีพื้นที่ ๗๑๕.๕๑ ตารางกิโลเมตร และภาคใต ฝง ทะเลอนั ดามนั มพี น้ื ทป่ี า ชายเลน ๑,๗๑๘.๕๔ ตารางกโิ ลเมตร โดยจังหวดั ทมี่ พี ืน้ ท่ปี าชายเลนมากทสี่ ดุ ไดแก จงั หวดั พงั งา มีพื้นที่ ๔๑๗.๑๑ ตารางกิโลเมตร รองลงมาไดแก จงั หวดั สตูล มีพนื้ ท่ี ๓๔๗.๒๑ ตารางกโิ ลเมตร๔๘ ๔๗ ปาชายเลน. http://www.sci.psu.ac.th/chm/biodiversity/mangrove.html. สืบคนเม่ือ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. ๔๘ เพ่งิ อา ง.

- ๔๒ - - ๔๓ - “๒. ท่ีดนิ ของรฐั และการใชประโยชน” การประกาศเขตปาสงวนแหงชาติมีขั้นตอน ทด่ี นิ ของรฐั หมายถงึ ทด่ี นิ ทย่ี งั มไิ ดต กเปน ของเอกชนและมรี ฐั หรอื หนว ยงานของรฐั เปน ผถู อื กรรมสทิ ธ์ิ การดำเนนิ การ ๒๒ ขน้ั ตอน ซง่ึ มกั จะพจิ ารณาจากพน้ื ทท่ี เ่ี ปน หรอื เปนผดู แู ลตามท่กี ฎหมายใหอ ำนาจไว ดังนั้น ท่ีดินของรฐั จงึ รวมถงึ ทีด่ ินซ่งึ โดยสภาพไมส ามารถใหส ิทธิ ปาเสื่อมโทรมเมื่อประกาศเปนปาสงวนแหงชาติแลวก็ให แกเอกชนได เชน ที่ลาดชันตั้งแต ๓๕ องศาขึ้นไป ทิ้งรางวางเปลาไมมีผูครอบครอง และ ราษฎรที่อางสิทธิหรือทำประโยชนอยูกอนวันที่กฎกระทรวง สาธารณสมบตั ขิ องแผนดิน ใชบังคับมายื่นคำรองขอทำประโยชนหรือพิสูจนสิทธิภายใน ๙๐ วัน นบั แตว นั ที่กฎกระทรวงใชบังคับ ถาไมย น่ื คำรอง ๒.๑ ประเภทของท่ีดนิ ของรฐั ขอทำประโยชนหรือพิสูจนสิทธิภายในกำหนดดังกลาว ที่ดินของรฐั สามารถแบงไดเ ปนหลายชนิด แตถาใชเ กณฑจากประเภทของเจาของหรอื หนว ยงาน ใหถอื วา สละสิทธหิ รอื ประโยชนท่ีเคยไดน ้ัน ไมใหใชบังคับแกกรณีสิทธิในที่ดินที่บุคคลมีอยูตามประมวลกฎหมายที่ดินโดยการประกาศเขต ท่ีมกี ฎหมายเฉพาะใหอ ำนาจในการดแู ลรกั ษาอาจแยกไดเปน ปาสงวนแหงชาติจะพิจารณาจากความจำเปนเพื่อการรักษาสภาพปาไมของปาหรือทรัพยากรธรรมชาติอื่น และในกฎกระทรวงดงั กลาวจะตอ งมแี ผนทแี่ สดงแนวเขตของปาสงวนไวด วย อกี ทั้งเมอ่ื ประกาศแลวตอ งปด ๑. เขตปาสงวนแหง ชาติ เกดิ ข้นึ ตามพระราชบัญญตั ิปาสงวนแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๐๗ ประกาศสำเนากฎกระทรวงไว ณ ที่วาการอำเภอหรอื ก่งิ อำเภอ ทีท่ ำการกำนนั และในหมูบา นในเขต ที่เก่ยี วขอ ง เพือ่ ใหประชาชนทราบ๔๑ มีกรมปาไมเปนผูมีอำนาจดูแล การกำหนดปาสงวนแหงชาติโดยการออกกฎกระทรวงหรือเรียกวา ในเขตปาสงวนฯราษฎรสามารถขออนุญาตจากกรมปาไมเขาอยูอาศัยหรือทำประโยชน “การสงวนปา” แนวคดิ ในการอนรุ ักษป า สงวนแหง ชาติ คอื การสงวนและรกั ษาไวซ ่งึ ทรพั ยากรปา ไม ในพน้ื ทด่ี งั กลา วได ทง้ั นอ้ี ยภู ายในเงอ่ื นไขทร่ี ฐั กำหนดซง่ึ จะอยภู ายใตเ งอ่ื นไขของแนวคดิ ในการอนรุ กั ษป า สงวน เพอื่ ประโยชนใ นดา นการพัฒนาเศรษฐกจิ อยา งย่งั ยนื หรือกลา วอีกนยั หนงึ่ วา เปน ปา สงวนไว เพือ่ ใช แหง ชาติ ประโยชนจากปาในเชิงเศรษฐกิจและนำผลประโยชนจากปาไมมาเพื่อการพัฒนาอยางมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้เจาพนักงานปาไมมีสิทธิอนุญาตใหบุคคลเขาไปในปาเพื่อศึกษาทางวิชาการอันจะนำไป และใหม ีการใชประโยชนนานทีส่ ดุ จนถงึ ลูกหลาน ดังนนั้ กฎหมายจงึ มีท้ังการหามบุกรุก หรอื หาของปา สูการพัฒนาทางระบบนิเวศนห รอื การพัฒนาพนั ธุพชื ได หรอื เขาไปกอสรา งในเขตปาสงวน แตถ าเปนพืน้ ท่ีปา ดงั กลาวในเขตท่ีเรยี กวา “ปาเสอ่ื มโทรม” ทาง กรณที ถี่ ือวา เปนการบกุ รกุ หรือทำลายสภาพปาสงวนแหง ชาติ มกี ำหนดไวใ นพระราชบัญญตั ปิ า สงวน กรมปาไมก็อาจอนุญาตใหราษฎรที่ไมมีที่ดินทำกินเขาทำกินไดโดยไมสามารถถือเอากรรมสิทธิ์หรือ แหง ชาติ พ.ศ. ๒๕๐๗ มาตรา ๑๔ – ๒๐ มีหลักสำคญั ดังนี้ สิทธิครอบครองได หรืออาจจะใหเอกชน เขา มาปลูกปาทดแทนไดเ พื่อพัฒนา ฟนฟูสภาพปาไมใหด ีขึน้ ๔๑ สำนกั จดั การทรพั ยากรปา ไมท ่ี ๔ สาขาพษิ ณโุ ลก. เขตปา สงวนแหงชาติ. http://www.forest.go.th/phitsanulok/index.php?option=com_content&view=article&id=518%3Ap10&catid= 13%3A2010-06-04-06-%25M-%25S&lang=th สืบคน เมือ่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๖๐.

- ๔๔ - ๑) กระทำตอตนไม ดนิ หิน กรวด ทราย แรและนำ้ มนั พืช สัตวต า งๆ หรือซากสตั ว ซงึ่ อยูในเขตปา สงวนนน้ั ๒) ทำไม ซงึ่ รวมถึง การตดั ขุด หรอื ชักลากไมที่มีอยูในปา หรือนำไมที่อยูในปา ออกมาจากปาสงวนแหง ชาติ ไมว า ไมน ั้นจะเปนไมห วงหามตามกฎหมายปา ไมหรอื ไมก ็ตาม เวนแต จะไดร ับอนุญาตจากเจา พนกั งาน ๓) เก็บหาของปา ไดแ ก การเกบ็ ไมฟน เปลือกไม หนิ ซากสตั ว นำ้ ผง้ึ มลู คา งคาว เปน ตน เวนแตจ ะไดร ับอนญุ าตจากเจาพนักงาน ๔) เขาไปยดึ ถือ ครอบครอง ทำประโยชน หรอื อาศยั อยู แผว ถาง เผาปา หรือทำให เกิดการเสื่อมสภาพของปา โดยไมไดรบั อนญุ าตจากพนักงานเจา หนาที่ ๕) กรณีท่รี าษฎรอาจไดรับการอนุญาตใหเขาไปทำกินไดใ นเขตปาสงวนแหง ชาติ ไดแ ก การใหสิทธิทำกิน การอนุญาตใหปลูกปา หรือทำสวนปา ในเขตปาเสื่อมโทรม หรือการ อนญุ าตใหเขา ทำประโยชนเ กยี่ วกบั การทำเหมอื งแรหลงั จากทส่ี มั ปทาน ตามกฎหมายแร เปนตน ผฝู า ฝน หลกั การขา งตน ตองระวางโทษจำคกุ ตงั้ แตห กเดือนถึงหาป และปรับตง้ั แตห าพันบาท ถงึ หาหมนื่ บาท แตผกู ระทำจะตอ งไดรับโทษจำคกุ หนักขึน้ โดยตอ งระวางโทษจำคกุ ต้ังแตส องปถ งึ สบิ หาป และปรับตั้งแตสองหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนหาหมื่นบาท ถาไดกระทำการบุกรุกมีเนื้อที่เกินยี่สิบหาไร หรอื กอใหเกดิ ความเสยี หายแกไมส กั ไมยาง ไมส นเขา หรือไมหวงหามประเภท ข. ตามกฎหมายปาไม หรือกระทำตอไมอื่นๆ ซึ่งมีจำนวนตนหรือทอน รวมกันเกินยี่สิบตนหรือทอน หรือมีปริมาตรไม เกินสล่ี กู บาศกเมตร หรอื กระทำตอตน น้ำลำธาร นอกจากนี้ ผูน ั้นจะตอ งถูกสั่งใหออกจากพื้นทีป่ าสงวนแหง ชาติ (รวมถึงครอบครวั และบรวิ ารดว ย) ถา ศาลพพิ ากษาวา มคี วามผิดอกี ท้งั ยังถกู รบิ เคร่ืองมอื ยานพาหนะ เครอ่ื งจักร เครอื่ งกล เชน เลอ่ื ย รถสำหรับขนสิ่งของ ขวาน มีด เปนตน เวน แตท รัพยส ินดังกลา วจะเปน ของผูอืน่ ท่ีไมรเู หน็ เปน ใจ



- ๔๙ - มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวนั ที่ ๑๕ ธนั วาคม ๒๕๓๐ เหน็ ชอบดวยกบั แนวทางและผลการจำแนก เขตการใชประโยชนที่ดินในพื้นที่ปาชายเลนตามที่กระทรวงเกษตรและสหกรณเสนอและใหหนวยราชการ ที่เก่ียวขอ งถือปฏิบัติ ปาชายเลนตามมติคณะรัฐมนตรีอยูในความรับผิดชอบของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอม พืน้ ท่ปี า ชายเลนจะอยูในจังหวดั ติดทะเล จำนวน ๒๔ จงั หวดั มเี น้ือที่ ๒.๕๗ ลา นไร ๖. ปาไมถาวรตามมติคณะรฐั มนตรี ๔๙ เขตปาไมไ มมกี ฎหมายใดกำหนดความหมายไวแตเ ปน ที่เขา ใจกนั ทั่วไปในวงการปา ไมว า เขตปา ไม หมายถึง เขตปาทุกประเภทไมวาเปนปาสงวนแหงชาติ อุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปาและปา ไมถ าวร ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี ฯลฯ แตใ นบันทกึ ขอ ตกลงระหวา งกรมทด่ี ินและกรมปา ไมวาดว ยการตรวจพิสูจนเพื่อ ออกโฉนดทดี่ ินหรอื หนังสอื รับรองการทำประโยชนซ ง่ึ เก่ยี วกับเขตปา ไม พ.ศ. ๒๕๓๔ ไดก ำหนดความหมาย ของ “เขตปาไม” หมายความวา เขตปาสงวนแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปา เขตอทุ ยานแหงชาติ เขตวนอทุ ยาน และใหหมายรวมถึงเขตปาไมถ าวร (ปา ที่คณะรฐั มนตรีมมี ติใหรกั ษาไวเปน สมบัติของชาติ) ดวย๕๐ ดังนั้นการจำแนกเขตปาไม จึงเปนการจำแนกประเภทที่ดินดว ยการสำรวจและแบงพืน้ ที่ปาไม ออกเปน ๒ ประเภท คือ ประเภทแรก กำหนดใหร กั ษาไวเ ปน ปาไมถาวร เพอ่ื สงวนเปนปาสงวนแหงชาตหิ รอื อทุ ยานแหง ชาติ หรอื เขตรักษาพนั ธุสตั วป าตอไป ประเภททส่ี อง จำแนกออกจากปา ไม เพื่อเปน ท่จี ัดสรรเปนท่ที ำกินของราษฎร หรือเพื่อใหใ ชป ระโยชนอ ยางอ่ืนๆ กับจำแนกออกเพอื่ เปนปาชุมชนใหราษฎรใชประโยชนรวมกนั ๔๙ สวนการจำแนกประเภทท่ีดิน, ความรกู ารจำแนกประเภททีด่ ิน. http://osm.ldd.go.th/web_forest/pdf_file/soil.pdf สืบคน เมอ่ื ๑๘ ตุลาคม ๒๕๖๐. ๕๐ กรมปาไม, การจดั การความรูกรมปาไม. http://r07.ldd.go.th/Web/16_Service/service2.pdf สบื คนเม่อื ๒๙ กนั ยายน ๒๕๖๐.

- ๕๐ - - ๕๑ - ทม่ี าของมติคณะรฐั มนตรีวา ดวยปา ไมถาวรเริม่ ในป พ.ศ. ๒๕๐๓ สมยั จอมพล การครองชีพ หรือสถาบันเกษตรกรไดเชาซื้อ เชาหรือเขาทำประโยชนโดยรัฐใหความชวยเหลือ สฤษดิ์ ธนรัชต เปนนายกรัฐมนตรีไดมีนโยบายตองการจะรักษาพื้นที่ของประเทศไทย ในการพัฒนาอาชีพเกษตรกรรม การปรับปรุงทรัพยากรและปจจัยการผลิต ตลอดจนการผลิตและ ไวเปนปาไมสมบัติของชาติ รอยละ ๕๐ ของพื้นที่ประเทศไทย จึงไดมอบหมาย จำหนายใหเ กิดผลดียงิ่ ข้นึ ๕๑ โดยหลกั ฐานแสดงการครอบครองท่ดี นิ ประเภทนเี้ รียกวา ส.ป.ก. ๔ –๐๑ ใหกระทรวงมหาดไทยเตรียมการเพื่อดำเนินการตามโครงการสำรวจจำแนกประเภทที่ดิน และเมื่อวนั ที่ ๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๐๔ คณะรฐั มนตรีไดม ีมตอิ นุมตั ใิ หก ำหนดปาไม กฎระเบียบในการครอบครองท่ีดิน ส.ป.ก. ๔ – ๐๑ ไดแ ก เปนสมบัตขิ องชาติรวม ๖๐ จงั หวัด ในพ้ืนท่ีจังหวัดท่ีมีปาไม (ยกเวนจงั หวดั ทไ่ี มมีพื้นท่ี ปา ไมในเวลานนั้ ๑๑ จงั หวดั คือ จังหวดั สิงหบุรี อา งทอง พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี ๑. ผทู ีส่ ามารถครอบครองทีด่ ินเหลา นไี้ ดจะตอ งเปน เกษตรกร หรอื อาจ พระนครธนบรุ ี สมุทรปราการ สมุทรสาคร และจังหวัดนครปฐม) มีประสบการณท างดา นการเกษตรมากอ น ตอ มาไดม กี ารจำแนกประเภททด่ี นิ เปน รายจงั หวดั โดยใหย ดึ ถอื ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี ๒. ที่ดนิ ส.ป.ก. ๔ – ๐๑ นี้ หามผคู รอบครองขาย หรือเปลยี่ นมอื ให ฉบบั ลา สดุ แทน และยกเลิกมตคิ ณะรัฐมนตรเี มื่อวันท่ี ๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๐๔ ในจงั หวัดน้นั แกผอู ื่น ยกเวนการเปนมรดกตกทอดใหแกท ายาทตอไป โดยในเขตปา ไมถ าวรนน้ั หากสทิ ธเิ ดมิ อยใู นเขตหรอื ภายใตเ ขตของกฎหมายเฉพาะฉบบั ใดยอ ม เปนไปตามกฎหมายฉบบั น้นั ๓. ที่ดินนจี้ ะตองใชประโยชนใ นดา นการเกษตร หา มนำมาใชทำ ประโยชนอยางอื่นเด็ดขาด ๗. เขตปฏริ ปู ท่ีดนิ หรือเขต ส.ป.ก. ๔. หากท่ดี นิ น้นั ไมไดใชประโยชนแ ลว ผคู รอบครองตอ งคนื ใหแกร ฐั บาล เปนเขตที่ดินของรัฐที่เกิดขึ้นตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๘ มี ส.ป.ก. เปน ผดู แู ลตามกฎหมายฉบบั นี้ ๕. หากเปน ท่ีดินทีอ่ ยูใ นเขตปาสงวนแหงชาติ หรอื เขตอทุ ยานแหง ชาติ หรือบนที่เนินที่ลาด ๓๕ องศา หรือมากกวานี้ บุคคลไมสามารถ การปฏิรปู ที่ดินเพอ่ื เกษตรกรรม หมายความถงึ การปรบั ปรงุ เกีย่ วกับสทิ ธแิ ละการถอื ครอง ครอบครองได ในที่ดินเพ่ือเกษตรกรรม รวมตลอดถงึ การจดั ทอี่ ยอู าศัยในทด่ี นิ เพือ่ เกษตรกรรมน้ัน โดยรัฐไดนำท่ดี ิน ของรัฐแตด้งั เดิม เชน ท่ีปา สงวนเสอ่ื มโทรม หรอื ทด่ี นิ ที่รัฐจดั ซอ้ื หรือเวนคืนจากเจา ของทดี่ ิน ซ่งึ มิได ๖. บคุ คลผูครอบครองที่ดินนไ้ี ดจ ะครอบครองไดไ มเกิน ๒๕ ไร สว น ทำประโยชนในที่ดินนั้นดวยตนเอง หรือมีที่ดินที่เจาของเดิมถือครองเกินสิทธิตามพระราชบัญญัตินี้ ครอบครัวมีสิทธใิ นการครอบครองที่ดินไมเ กิน ๕๐ ไร แลวนำมาจัดสรรใหแกเกษตรกรผูที่มีที่ดินของตนเองหรือเกษตรกรที่มีที่ดินเล็กนอยไมเพียงพอตอ ๕๑ ทด่ี นิ ส.ป.ก. คอื อะไร กฎระเบียบในการครอบครองมีอยางไร. www.เกร็ดความรู.net/ทีด่ นิ -สปก. สืบคนเมอ่ื ๑๒ ตุลาคม ๒๕๖๐.

- ๕๒ - - ๕๓ - พน้ื ท่ีประกาศเขตปฏริ ปู ทดี่ นิ จำนวน ๕๔.๑๘ ลานไร จดั ท่ดี ินใหเ กษตรกรแลวประมาณ ๒๗ ลานราย ๘. ทร่ี าชพสั ดุ จำนวน ๓.๕ ลา นแปลง หรือ ๓๕.๓๘ ลา นไร โดย ส.ป.ก. ไดร บั มอบพน้ื ท่ปี า สงวนแหง ชาติ จากกรมปาไมจ งึ จะดำเนินการปฏริ ปู ที่ดินดงั กลา วใหแกราษฎรตอ ไป เกดิ ขน้ึ ตามพระราชบญั ญตั ทิ ร่ี าชพสั ดุ พ.ศ. ๒๕๑๘ มกี รมธนารกั ษ เปนผดู ูแล ทรี่ าชพสั ดุ หมายความวา อสงั หาริมทรพั ยอ นั เปน ขอ สังเกตเกยี่ วกับการใชสทิ ธิในที่ ส.ป.ก. ไดแก๕ ๒ ทรัพยสินของแผนดินทุกชนิดเวนแตสาธารณสมบัติของแผนดิน ดังตอไปนี้ ๑. เอกสารสิทธิ ส.ป.ก. ๔ – ๐๑ ไมอนุญาตใหทำการซื้อขายที่ดิน หากมีการซื้อขาย ในขณะทีเ่ อกสารสิทธนิ ี้ยงั มีผลอยจู ะเปน โมฆะ ๑. ทีด่ นิ รกรา งวางเปลา และทีด่ นิ ซง่ึ มผี ูเวนคนื หรอื ทอดทิ้ง หรือกลับมาเปนของแผนดินโดยประการอื่นตามกฎหมายที่ดิน ๒. ทดี่ นิ ส.ป.ก. สามารถโอน แบงแยก และตกทอดทางมรดกใหแกบ ุคคลในครอบครวั ไดแ ก สามภี รรยา บตุ ร บดิ ามารดา พี่นองรวมบดิ ามารดา พ่นี องรวมบิดาหรอื รวมมารดา และหลาน ๒. อสงั หารมิ ทรพั ยส ำหรบั พลเมอื งใชห รอื สงวนไวเ พอ่ื ประโยชน สามารถเชา หรอื เชา ซื้อเพอื่ เกษตรกรรม (ไมอ นญุ าตใหเ ชาเพื่อจดุ ประสงคอ น่ื ) ได ของพลเมอื งใชร ว มกนั เปน ตน วา ที่ชายตล่ิง ทางนำ้ ทางหลวง ทะเลสาบ ๓. ทดี่ นิ ส.ป.ก. ไมสามารถจดทะเบยี นจำนองได เวนแตเ ปน โครงการของรัฐบาลท่ีอนญุ าต ใหใชเ อกสารสิทธเิ ปนประกัน ๔. สทิ ธิในที่ดินยงั คงเปนของรฐั ๕. ประชาชนสามารถคืนทดี่ ินใหร ฐั หากไมต อ งการ ๖. รฐั สามารถเรยี กคนื ที่ดินได หากตรวจสอบพบวาประชาชนมไิ ดใชท ำการเกษตร ๕๒ คำพพิ ากษาศาลฎีกาท่ี ๒๔๑๙/๒๕๕๒.

- ๕๔ - - ๕๕ - ดวยเหตุน้ี จึงอาจกลา วไดวา ทรี่ าชพสั ดมุ ีองคประกอบสำคัญ๕๓ คือ ตอ งไมเ ปน ทด่ี ินรกรา งวางเปลา ทดี่ ินที่มีผูเวนคนื ทีด่ นิ ทอดทิง้ ทสี่ าธารณประโยชนท่ี ๑. เปนทีด่ นิ หรอื อสังหารมิ ทรัพย ซ่ึงจากลักษณะดงั กลา ว ทดี่ นิ และอสังหารมิ ทรัพยจ ึง ๕. พลเมอื งใชร วมกนั หรือสงวนไวใ ชรวมกัน ประกอบดว ย ๖.ไมร วมถึงทดี่ ินทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย ท่ีดินเอกชน ท่ีดนิ วดั ท่ีดินทวั่ ๆ ไป มิใชท ่ดี นิ ตามกฎหมายพเิ ศษ เชน หวย หนอง คลอง บงึ บาง ลำน้ำ ทะเลสาบ ท่ีดินตามกฎหมายกำหนดไวโ ดยเฉพาะ หรือกฎหมายพิเศษยกเวนไมใหเปน ทรพั ยทีเ่ กิดหรือติดกับท่ดี ินโดยธรรมชาติ เชน ไมย ืนตน ทร่ี าชพสั ดุ ทรพั ยทต่ี ิดอยูกับทดี่ นิ โดยมีผูนำมาตดิ ไวในลักษณะตรงึ ตราติดยดึ แนนถาวร ทงั้ นี้ กระทรวงการคลงั เปน ผูถอื กรรมสทิ ธ์ิทร่ี าชพสั ดุ ทร่ี าชพสั ดมุ ที ้งั หมด ๑๒.๕ ถา รื้อถอนกจ็ ะทำใหเสยี สภาพไป ลานไร ใชใ นราชการเพอื่ ความมนั่ คง ๒.๔๔๒ ลานไร กรมธนารักษบ รหิ ารจดั การ ทรัพยท ี่ประกอบเปนอันหนึ่งอนั เดยี วกับพ้ืนดนิ เชน ดนิ กรวด ทราย แรธ าตใุ น ๑๐.๐๕๘ ลานไร ทด่ี นิ ราชพัสดุ ที่ราชพัสดุไมสามารถนำไปออกหนังสือสำคัญใหแกเอกชนเปนเจาของหรือ สทิ ธอิ นั เกีย่ วกับกรรมสิทธใ์ิ นทดี่ นิ เปนตน วา กรรมสทิ ธิ์ สิทธิครอบครอง ผูม สี ทิ ธคิ รอบครองตามประมวลกฎหมายทีด่ นิ ได เชน โฉนดที่ดิน โฉนดตราจอง สทิ ธิจำนอง ที่ตราวาไดทำประโยชนแลว ตราจอง ใบเหยียบย่ำ ใบจอง หนังสือรับรอง การทำประโยชน ส.ค.๑, น.ส.ล. เปนตน แตทั้งนี้ อธิบดีกรมที่ดินอาจออกเปน เปนทรัพยสนิ ของแผนดนิ ทมี่ ิไดใ ชเ พอ่ื ประโยชนข องแผนดินโดยเฉพาะ หนงั สอื สำคญั สำหรบั ทห่ี ลวงใหเ อกชนไดใ ชส ทิ ธกิ ไ็ ด หรอื จะออกเปน หนงั สอื สำคัญสำหรบั เชน ทีน่ า ทสี่ วน ท่ไี ร บานพักขา ราชการ ที่ที่ใหเ อกชนเชาปลกู บาน ทดี่ นิ ประเภทใดก็ไดแ ลว แตจ ะเหน็ สมควรเพือ่ ประโยชนของทางราชการ๕๔ ๒.เปน สาธารณสมบตั ิทใี่ ชเ พอื่ ประโยชนสาธารณะ ไดแก ทดี่ ินท่ีใชเปนทตี่ ้งั สถานท่รี าชการ ๕๔ ความเห็นของคณะกรรมการกฤษฎีกา เรือ่ งเสรจ็ ที่ ๓๐๘/๒๕๒๐ เร่อื ง การออกหนังสือสำคญั แสดง ๓. อาคารสิ่งปลูกสรา งทใ่ี ชประโยชนท างราชการ กรรมสิทธิท์ ่รี าชพสั ด.ุ nam.dol.go.th สืบคนเมอ่ื ๒๗ ตุลาคม ๒๕๖๐. ตองไมใชท่ดี ินหรืออสังหารมิ ทรพั ยของรัฐวิสาหกจิ ท่เี ปน นติ ิบคุ คลและ ๔.ขององคก ารปกครองทอ งถิ่น ๕๓ ท่รี าชพสั ดุ – กรมธนารักษ. ทรี่ าชพัสด.ุ http://www.treasury.go.th/pv_sakaeo/ download/article/article_20150217151338.pdf สืบคนเมือ่ ๑๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๕๖ - - ๕๗ - ๑๐. นคิ มสรางตนเอง ๕๖ สำหรับการใชทร่ี าชพสั ดุนั้น โดยหลักการ คอื หนวยงานราชการเทานั้นที่จะสามารถใชที่ราชพัสดุได ไดแกที่ดินที่รัฐกำหนดจัดตั้งนิคมสรางตนเองเพื่อสงเคราะหราษฎรที่เดือดรอนและยากจนไมมีที่ดิน โดยมีเงื่อนไขใหตองปฏิบัติตามกฎหมายและหลักเกณฑ ทำกินและอยอู าศัยโดยกำหนดขอบเขตดวยแผนทที่ ายพระราชกฤษฎกี า ตามพระราชบญั ญัตจิ ดั ท่ดี นิ เพ่ือการ วาดวยที่ราชพัสดุแตหนวยงานราชการสามารถนำที่ราชพัสดุ ครองชีพ พ.ศ. ๒๕๑๑ ปจ จุบนั มพี ระราชกฤษฎกี าจัดต้งั นิคมสรา งตนเอง จำนวน ๔๔ แหง เน้ือที่ ดังกลาวไปจัดสรรใหเอกชนเชาตอไดภายใตเงื่อนไขของ ๖,๒๔๑,๓๗๕ ไร มีพ้ืนทไ่ี ดรบั มอบแตยังไมไ ดดำเนนิ การจำนวน ๒ แหง นคิ มสรางตนเองอยใู น ทร่ี าชพสั ดดุ วยเชนกัน ความรับผิดชอบของกรมพัฒนาสังคมและสวสั ดกิ ารหรอื กรมประชาสงเคราะหเ ดมิ ๙. ท่ีสาธารณสมบตั ขิ องแผน ดินสำหรับประชาชนใชประโยชนร ว มกนั ๑๑. นคิ มสหกรณ ๕๗ หรอื ท่ีดนิ สาธารณประโยชน คือ บรเิ วณที่ดนิ ท่รี ฐั นำมาจัดสรรใหแ กร าษฎรทป่ี ระกอบอาชีพทางการเกษตร แตขาดแคลนที่ดนิ ซง่ึ แกไ ขเพม่ิ เตมิ โดยพระราชบญั ญตั ลิ กั ษณะปกครองทอ งท่ี ฉบบั ท่ี ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๑) ทำกนิ ใหไดม ีท่ดี นิ ในขนาดท่ีเหมาะสม โดยรวมตัวกันจัดต้งั เปนสหกรณดวยการกำหนดจัดต้ังนคิ มสหกรณ มีนายอำเภอรว มกบั องคก รปกครองสวนทอ งถิน่ เปน ผูมอี ำนาจ๕๕ ตามขอบเขตในแผนทีท่ า ยพระราชกฤษฎกี า ตามพระราชบญั ญตั จิ ดั ทด่ี ินเพื่อการครองชีพ พ.ศ. ๒๕๑๑ ปจ จุบนั มีพระราชกฤษฎีกาจดั ต้ังนคิ มสหกรณ จำนวน ๓๑ นคิ ม และยงั มีพ้ืนท่ีทไ่ี ดรับมอบ แตยังไมไ ด ทส่ี าธารณประโยชน คอื ที่ดินอนั เปนสาธารณสมบตั ขิ องแผน ดนิ สำหรบั พลเมือง ประกาศพระราชกฤษฎีกา จำนวน ๑๓ แหง นคิ มสหกรณอ ยใู นความรับผิดชอบของกรมสง เสรมิ สหกรณ ใชร ว มกัน เชน ทงุ เลยี้ งสตั วสาธารณะ หนองสาธารณะ บึงสาธารณะ เปนตน กระทรวงการเกษตรและสหกรณ ที่ดินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินสำหรับพลเมืองใชรวมกันสามารถนำมาออกหนังสือ สำคัญสำหรับท่ีหลวง น.ส.ล. ได ตามมาตรา ๘ ตรี แหงประมวลกฎหมายท่ดี นิ มาตรา ๑๒๒ กำหนดวา นายอำเภอมหี นา ที่รว มกบั องคก รปกครองสวนทองถิ่นในการดูแลรักษาและ คุมครองปองกันที่ดินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินที่ประชาชนใชประโยชนรวมกัน และสิ่งซึ่งเปนสาธารณประโยชนอื่นอันอยูในเขตอำเภอแตปจจุบันที่สาธารณประโยชน สามารถรังวัดออก น.ส.ล. แลว บางสว น ๕๕ กรมทีด่ นิ . ท่ีสาธารณประโยชน. http://nam.dol.go.th/Pages/ที่สาธารณประโยชน. aspx สบื คน เมื่อ ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ๕๖ อภริ ัตน รัตนไพบูลย. หนงั สอื รบั รองการทำประโยชน (น.ค. ๑ และ ก.ส.น. ๕). https://medium.com/laws-and-regulations/ หนังสอื รับรองการทำประโยชน- น-ค-1-และก-ส-น-5bdb54e88e9a2 สืบคนเมอื่ ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ๕๗ เรือ่ งเดียวกัน.

- ๕๘ - - ๕๙ - ๑๒. ทแี่ มนำ้ และที่ชายตล่งิ ๑๓. ที่ทางหลวง เปนไปตามพระราชบัญญัติการเดนิ เรือในนานน้ำไทย พ.ศ. ๒๔๕๖ มีกรมเจา ทา เปน ไปตามพระราชบญั ญตั ทิ างหลวง พ.ศ. ๒๕๓๕ มกี รมทางหลวงเปน ผมู อี ำนาจดแู ล เปน ผูมอี ำนาจดูแล ทางหลวง หมายถึง ถนนหนทาง ไมวาจะเปนถนนสำหรับรถยนตหรือเปนทางเทา สะพานลอย ขา มถนน แตต อ งเปน ทรพั ยส นิ ของแผน ดนิ ตามมาตรา ๑๓๐๔ วรรค ๑ ถา อยใู นทด่ี นิ ของเอกชน ที่ชายตลิ่ง๕๙ หมายถึง ที่ดินที่อยูติดกับแมน้ำ ลำคลอง บึงหรือทะเล เอกชนตอ งอทุ ศิ ใหเ ปน สาธารณสมบตั ขิ องแผน ดนิ ไมว า จะอทุ ศิ โดยตรงหรอื โดยปรยิ าย เพยี งแตไ ดค วามวา มคี น ทแี่ มนำ้ ทว มถงึ ตามปกตทิ กุ ป และทชี่ ายตลิ่งของแมน้ำฤดูน้ำทว มถึงทกุ ปรวมสามเดอื นเปน เดนิ ผา นไปผา นมาหลายสบิ ปเ ทา นน้ั ยงั ไมถ อื วา ทด่ี นิ นน้ั เปน ทางหลวง สาธารณสมบตั ิของแผน ดนิ แมท ี่ชายตลงิ่ นั้นจะอยชู ายทะเลก็ตาม ๑๔. ทดี่ นิ รกรา งวางเปลา ทางน้ำ หมายถึง แมน้ำ ลำคลอง ลำธาร ลำราง คู ซึง่ แผนดินเปน ผทู รง สิทธิโดยประชาชนสามารถใชสัญจรไปมา แตถาทางน้ำนั้นอยูในที่ดินของเอกชน เปน ไปตามประมวลกฎหมายทด่ี นิ หรือเปน คลองทีเ่ จาของทดี่ ินขดุ ขนึ้ แมจ ะมผี อู ื่นใชเ รอื เขาออกมานาน แตเจา ของ โดยมกี ระทรวงมหาดไทยและองคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ เปน ผมู อี ำนาจดแู ล๖๐ มไิ ดอุทศิ ใหเปนสาธารณะ ทางน้ำดังกลา วก็มิใชทางน้ำสาธารณะ ทด่ี นิ รกรา งวา งเปลา ไดแ ก ทด่ี นิ ของรฐั ทม่ี ไิ ดม บี คุ คลใดมสี ทิ ธคิ รอบครองโดยชอบดว ยกฎหมาย และตอ งมกี ารสงวนหรอื หวงหา มไวเ พอ่ื สาธารณประโยชน หรอื ใชป ระโยชนร ว มกนั เชน ทเ่ี ขา ภเู ขา ปรมิ ณฑลเขา ลำคลองท่เี ปนทางน้ำสำหรบั ประชาชนใหส ัญจรไปมารวมกัน แมจะตื้นเขนิ ภูเขา ๔๐ เมตร ที่ดินที่มีพระราชกฤษฎีกาหวงหามไวตามพระราชบัญญัติวาดวยการหวงหามที่ดินรกราง ไปโดยธรรมชาติ ไมม สี ภาพเปนลำคลองมา ๓๐ ปเศษ และไมม รี าษฎรไดใ ช วา งเปลา อนั เปน สาธารณสมบตั ขิ องแผน ดนิ พ.ศ.๒๔๗๘ ทด่ี นิ ทจ่ี ดั หาผลประโยชนต ามมาตรา ๑๐ หรอื ๑๑ ประโยชน แตเ มอ่ื ยงั ไมม พี ระราชกฤษฎกี าถอนสภาพทด่ี นิ นน้ั จากการเปน สาธารณสมบตั ิ แหง ประมวลกฎหมายทด่ี นิ ทด่ี นิ ทจ่ี ดั ใหส มั ปทานตามมาตรา ๑๒ แหง ประมวลกฎหมายทด่ี นิ เปน ตน ของแผน ดนิ ตามประมวลกฎหมายทด่ี นิ และทางราชการยงั ถอื เปน ทห่ี วงหา มอยูท างน้ำ จงึ ยังคงเปนสาธารณสมบัตขิ องแผนดินอยเู ชน เดมิ ๕๙ คำพิพากษาฎกี าที่ ๓๘๗๔/๒๕๕๔. ๖๐ ชชั วาล สมจติ ร. กรอบแนวทางในการแกไ ขปญหาการบกุ รกุ ท่ีดินสาธารณประโยชน. http://www.dol.go.th/publicland/images/medias/publicland/file/pdf/ISSUE/ISSUE011.pdf สืบคน เมอื่ ๒๕ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๖๐ - - ๖๑ - ๑๕. โฉนดชมุ ชน สาระสำคัญของระเบยี บดังกลาว คือ การระบวุ า “โฉนดชมุ ชน” หมายถงึ หนังสือ อนญุ าตใหช มุ ชนรว มกนั บรหิ ารจดั การ การครอบครองและใชป ระโยชนใ นทด่ี นิ ของรฐั เพอ่ื สรา งความมน่ั คง สืบเนื่องจากรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๖๖ และ ๖๗ ในการอยอู าศยั และการใชป ระโยชนใ นทด่ี นิ ของชมุ ชนซง่ึ ชมุ ชนมหี นา ทต่ี อ งดแู ลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติ ไดกลาวรองรับสิทธิของชุมชนที่เปดโอกาสใหประชาชนหรือชุมชนมีสวนรวมในการจัดการ และสง่ิ แวดลอ ม ตลอดจนปฏิบัตติ ามเงอ่ื นไขทก่ี ำหนดไวโดยกฎหมายและระเบียบฉบบั ดงั กลา ว การบำรุงรกั ษา และการใชป ระโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอมซึ่งสอดคลอ งกับการ ประกาศใหก ารปฏริ ปู ทด่ี ินเปนวาระสำคัญท่ไี ดแถลงตอรัฐสภาเมื่อวนั ท่ี ๒๙ ธันวาคม ๒๕๕๑ โดยชุมชน หมายถึง กลุมประชาชนที่รวมตัวกันโดยมีวัตถุประสงครวมกันเพื่อจัดการ ที่ระบุชัดเจนวา “...จะเรงรัดการออกเอกสารสิทธิใหแกเกษตรกรยากจนและชุมชนที่ทำกิน ดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม รวมทั้งการมีสวนรวมในการดูแลและรักษาทรัพยากร อยใู นทด่ี นิ ของรฐั ที่ไมมีสภาพปา แลว ในรปู ของโฉนดชุมชน รวมท้ังสนบั สนนุ การพฒั นาการ ธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มและวางระบบการบรหิ ารจดั การและแสดงเจตนาแทนกลมุ ไดโ ดยดำเนนิ การ เกษตรในรปู ของนิคมการเกษตร...” ๖๑ อยา งตอ เนื่องเปน ระยะเวลาไมนอ ยกวา สามปกอนวันท่รี ะเบียบฉบับดงั กลา วไดใ ชบ งั คับ จากหลักการดังกลาวจึงกำหนดใหมีการประกาศระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีวาดวย ทด่ี ินโฉนดชมุ ชนก็คือท่ีดนิ ส.ป.ก. การจัดใหมโี ฉนดชมุ ชน พ.ศ. ๒๕๕๓ เมื่อวันท่ี ๑๑ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๕๓ ใหม กี าร หรือที่ดินอน่ื ๆทร่ี ัฐบาลอนมุ ตั ิใหเ ปนที่ดินทำกิน กำหนดโฉนดชมุ ชนในพ้นื ที่ตา งๆ โดยตองการแกไ ขปญหาเร่ืองประชาชนอาศยั อยูในที่ดินของรัฐ สวนทต่ี างกับท่ดี ิน ส.ป.ก. ก็คือ หา มผูถ อื สิทธิครอบครอง และการกระจายการถือครองที่ดินอยางยั่งยืน๖๒ โดยรัฐบาลนำที่ดินสาธารณประโยชน ทดี่ ิน ภาครฐั ท่ีดนิ ที่ไมไ ดใ ชป ระโยชน หรอื ทด่ี นิ ที่มีขอ พิพาทเร่ืองการพิสูจนสทิ ธิมาหาทางออกรว มกัน ท่ีดนิ ขายใหบ ุคคลนอกชุมชน เพื่อบริหารจัดการการครอบครองและใชประโยชนในที่ดินของรัฐเพื่อความมั่นคงในการอยูอาศัย โฉนดชุมชนจึงเปนการรวมมือของชุมชนในเขตพื้นที่ทำกินกอตั้งเปนสหกรณเพื่อปองกัน และการใชประโยชนของชุมชนอันเปนการสงเสริมใหชุมชนตองดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ ไมใ หท่ีดนิ ทำกินตกไปอยูในมือของกลุมนายทนุ ซง่ึ ทำใหเกษตรกรสูญเสยี พืน้ ที่ทำกิน และส่ิงแวดลอม ๖๑ คำแถลงนโยบาย คณะรฐั มนตรี ตอรัฐสภา โดยนายอภิสิทธ์ิ เวชชาชวี ะ เม่อื วันจนั ทรท่ี ๒๔ ธนั วาคม ๒๕๕๑ ขอ ๔.๒.๑.๘. http://www.soc.go.th/bb2_main31.htm สืบคน เมอ่ื ๒๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๑. ๖๒ สำนักงานท่ดี ินจังหวัดกำแพงเพชร. โฉนดชมุ ชนคอื อะไร? http://nam.dol.go.th/kamphaengphet/Pages/ โฉนดชมุ ชน - คืออะไร.aspx สบื คน เมอื่ ๒๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๑.

- ๖๒ - - ๖๓ - คุณสมบตั ิของชุมชนที่มสี ิทธิท่จี ะยนื่ ขอ กใ็ หร วมตวั มาไมน อยกวา ๓ ป มคี ณะกรรมการ ปจจุบันที่ดินที่รัฐนำมาออกโฉนดชุมชนยังจำกัดอยูเฉพาะที่ดินของรัฐที่เปนที่ ของชมุ ชนอยางชดั เจน ชมุ ชนครอบครองท่ดี ินเปน ท่ีอยอู าศยั และทำกนิ ในลกั ษณะท่ีใชป ระโยชนจากทดี่ ิน สาธารณประโยชน ดังนั้น จึงชวยแกปญหาราษฎรไมมีที่ทำกินไดในระดับหนึ่ง นั้นโดยตรง มีความเขม แข็ง มกี ฏระเบียบ มหี ลกั ฐานวาชมุ ชนนน้ั ไดดำเนินการมาไมนอ ยกวา ๓ ป แตยังไมสามารถแกไขปญหาเรื่องการกระจายการถือครองที่ดินทำกินของเอกชนได มที ง้ั การยน่ื คำขอ ทำแผนท่ี ทำบญั ชรี ายชื่อ ทำประวตั ิของชมุ ชนและมขี อ เสนอการบริหารจัดการทดี่ นิ ทั้งยงั มีขอวิพากษอ ยางกวางขวาง และทรพั ยากรภายในชุมชนนน้ั ประกอบดว ย๖๓ อยางไรก็ตาม ที่ดินภาครัฐที่ไดกลาวมาถือวาเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน ระยะเวลาการขอ ซึ่งใชเพื่อสาธารณประโยชนหรือสงวนไวเพื่อใชประโยชนรวมกันแตที่ดินบางประเภท เมื่อกรรมการมีมติเห็นชอบจะสงเอกสารใหหนวยงานที่เกี่ยวของพิจารณาอนุญาตใหชุมชนได อาจกำหนดคณุ สมบตั ขิ องผเู ขา ใชท ด่ี นิ ดงั กลา ว เชน ทด่ี นิ ส.ป.ก. ผใู ชต อ งเปน เกษตรกร ฯลฯ ประโยชนในที่ดนิ ของรฐั โฉนดชมุ ชนที่ออกใหแกช ุมชนแตล ะครัง้ ใหเ ปน ไปตามระยะเวลาทช่ี มุ ชนไดรับอนุญาต ดงั นน้ั วตั ถปุ ระสงคข องทด่ี นิ ประเภทน้ี คอื เพอ่ื ใหใ ชป ระโยชนร ว มกนั ไดไ มว า จะมกี ารใช นั่นหมายความวามีการตอ อายุ ถา หมดอายุกต็ อ งมาตอโดยพิจารณาเปนครง้ั ๆ ไป แตถ าทำผิดเงื่อนไขก็ แลว หรือไม และไมว า ผูใชจ ะอนญุ าตใหบ คุ คลทวั่ ไปไดใ ช เชน ทางหลวง ชายตลิง่ หรอื สามารถเพิกถอนโฉนดชุมชนดังกลาวได กรณีทำผิดเงื่อนไขรายแรง โดยชุมชนแจงประสงคเองหรือทาง อนุญาตใหเฉพาะกลุมบุคคล เชน คา ยทหาร สถานทรี่ าชการ กรรมการดำเนนิ การตรวจสอบโดยขอเพิกถอนโฉนดชุมชนดงั กลา วได เมื่อไดรับอนุญาตใหไดรับโฉนดชุมชนแลว อำนาจหนาที่ของกรรมการชุมชน คือ จัดทำระเบียบ ดวยเหตุนี้ การจะเปนสาธารณสมบัติของแผนดินอยูที่สภาพของที่ดินที่ไมมี ฐานขอมูล แผนพัฒนา รวมทั้งแผนการใชประโยชนจากทรัพยากร กำหนดแผนเรื่องการอนุรักษดำเนิน ผูเปนเจาของ และวัตถุประสงคของการใชที่ดินรวมกัน มิใชการขึ้นทะเบียนเปน การตั้งกองทุนท่ดี นิ ของชมุ ชน โดยดำเนนิ การตามนโยบายตามระเบียบทีก่ ำหนดเอาไว สาธารณสมบตั ิของแผน ดิน หลกั การของโฉนดชมุ ชนจึงมดี งั น้ี ๓. การพสิ จู นส ทิ ธกิ ารครอบครองทด่ี ินของบุคคลและชอ งทางการพิสูจนส ิทธิ ๑. ที่ดินที่ไดรับการออกโฉนดชุมชน ทุกคนในชุมชนสามารถเปนเจาของรวมกัน ท้งั หมด ในกรณที มี่ ีการโตแ ยง เกี่ยวกบั เรอื่ งสทิ ธิเหนอื ท่ีดินระหวา งกนั ยอ มตอ งอาศยั ชอ งทางพสิ จู นค วาม ถูกตอ งเหนอื ท่ดี นิ ดังกลา ว ซ่ึงการพิสูจนสทิ ธินั้นตองแยกเปนการพสิ ูจนส ทิ ธิระหวา งเอกชนกบั เอกชน และ ๒. ทด่ี ินนนั้ เปน มรดกตกทอดถึงลกู – หลาน เอกชนกับรัฐ ๓. หา มขายท่ีดนิ แกบคุ คลภายนอกชุมชน ๔. สมาชิกทกุ คนตองใชป ระโยชนในที่ดนิ อยา งตอเนื่องไมป ลอ ยใหทงิ้ รา งวา งเปลา ๕. สามารถทำการขายเปลย่ี นมอื ทด่ี นิ ใหแ กค นในกลมุ ไดโ ดยตอ งผา นคณะกรรมการ ชมุ ชน โฉนดชุมชนยังสามารถใชเปนเอกสารในการจำนองกูยืมเงินเพื่อใชประโยชนใน ทางเกษตรและครวั เรือนไดอกี ดว ย โดยจะใชกยู ืมจากกองทนุ ออมทรัพยท ่จี ดั ตัง้ ข้ึนภายใน กลุมปฏิรูปที่ดินของแตละชุมชนเปนการแกปญหาความตองการการจำนองที่ดินกับสถาบัน การเงินภายนอกที่มีความเสี่ยงตอการสูญเสียที่ดินของเกษตรกรรายยอยและชุมชน ๖๓ กฤษฎา บญุ ชยั . นโยบายโฉนดชุมชนเพ่อื สรางความเปนธรรม ขอเสนอการแปลหลักการสกู ารปฏิบตั ิ. https://www.recoftc.org/node/48949 สืบคน เม่อื ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๖๐.

- ๖๔ - - ๖๕ - ๓.๑ แนวทางในการพิสจู นสทิ ธใิ นทด่ี นิ ระหวางเอกชนกบั เอกชน ๑. ก.ส.น.๕ เปนหนงั สือแสดงการทำประโยชน ดงั ทีก่ ลา วไวแลวในเบ้อื งตนวา เอกสารสทิ ธิในท่ีดนิ ทำกนิ ของเอกชนท่ีจะใชอา งระหวางเอกชน ซ่ึงออกใหใ นนคิ มสหกรณต าม พ.ร.บ. จดั ทีด่ นิ เพ่อื การ กบั เอกชนดวยกัน ไดแ ก ใบจอง (น.ส. ๒) หนังสอื รบั รองการทำประโยชน (นส ๓, นส ๓ ก, นส ๓ ข) ครองชีพ พ.ศ. ๒๕๑๑ โฉนดทดี่ นิ (นส ๔, นส ๔ ก, นส ๔ ข, นส ๔ ค, นส ๔ ง และ นส ๔ จ ตามประเภท และลกั ษณะของการออกโฉนดที่ดิน) เอกสารดังกลาวออกโดยกรมท่ีดนิ ๒. น.ค. ๓ เปน หนังสือแสดงการทำประโยชน ซึ่งออกใหใ นนิคมสราง การพิสจู นสทิ ธิในเอกสารดงั กลาวยอมกระทำไดโดยการตรวจสอบความถกู ตอ งของเอกสารสทิ ธิ ตนเอง ตาม พ.ร.บ. จดั ทด่ี นิ เพอ่ื การครองชพี พ.ศ. ๒๕๑๑ เชน กัน ทั้งที่เปนกรรมสิทธิ์และสิทธิครอบครองยอมตองทำ ณ กรมที่ดิน ทั้งนี้ หากเอกสารถูกตองแลว ผูถือครองโฉนดที่ดินยอมมีสิทธิดีกวาผูถือครองหนังสือรับรองการทำประโยชนและใบจอง แตหากปฏิบัติ ๓. ส.ท.ก. ใหสิทธิทำกิน (สทก.) ในเขตปาสงวนแหงชาติเพื่อชวยเหลือราษฎร ไดถ ูกตองจะไมมกี ารออกเอกสารสิทธซิ ้ำซอ นกนั ระหวางเอกชนกบั เอกชนดว ยกนั ที่มีความจำเปนในการครองชีพ สามารถเขาทำกินในเขตปาสงวนแหงชาติไดโดย สวนในทดี่ นิ ของรฐั น้นั แมเ อกชนจะไมม ีสิทธิในที่ดินของรฐั ก็ตาม แตใ นระหวางเอกชนดว ยกัน ไมเดือนรอนและโดยมีที่อยูเปนหลักแหลงซึ่งความตามพระราชบัญญัติปาสงวน ผูครอบครองท่ดี ินทม่ี ีเอกสารรับรองจากผดู ูแลสิทธดิ ีกวา หนงั สือแสดงสทิ ธิครอบครองในท่ีดินของรัฐอนั ไดแก แหงชาติ (ฉบบั ท่ี ๓) พ.ศ. ๒๕๒๘ มาตรา ๑๖ ทวิ และมาตรา ๑๖ ตรี หนังสือ “สทก.” ที่มอบใหราษฎรจะลงนามอนุญาตโดยผูวาราชการจังหวัดทองที่ ทปี่ าสงวนแหง ชาตนิ ้นั ตง้ั อยู ๔. ส.ป.ก. ไมใ ชเอกสารสทิ ธ์ิ แตเปนการปรบั ปรงุ เกีย่ วกับสิทธแิ ละการถอื ครองในที่ดิน เพื่อเกษตรกรรมรวมตลอดจนถึงการจัดที่อยูอาศัยในที่ดินเพื่อเกษตรกรรมนั้น โดยรัฐนำที่ดินของรัฐหรือที่ดินที่รัฐจัดซื้อหรือเวนคืนเจาของที่ดินซึ่งมิไดทำประโยชน ในที่ดินนั้นดวยตนเอง หรือมีที่ดินเกินสิทธิตามพระราชบัญญัตินี้ เพื่อจัดใหแกเกษตรกร ผูไมมีที่ดินของตนเองหรือเกษตรกรที่มีที่ดินเล็กนอยไมเพียงพอแกการครองชีพ และสถาบนั เกษตรกรไดเ ชา ซื้อ เชา หรือเขาทำประโยชนโดยรฐั ใหค วามชว ยเหลอื ในการพฒั นา อาชพี เกษตรกรรม การปรับปรงุ ทรพั ยากรและปจ จัยการผลิต ตลอดจนการผลิตและการจำหนา ย ใหเกิดผลดียิ่งขึ้น ภายใต พ.ร.บ. การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๘ แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๑๙ และ(ฉบบั ท่ี ๓) พ.ศ. ๒๕๓๒

- ๖๖ - - ๖๗ - ดังนั้นชองทางในการพิสูจนสิทธิในที่ดินของรัฐเมื่อมีการโตแยงกันระหวางเอกชนในที่ดิน ๑.๒ เอกสารที่ทางราชการทำขึ้นและพิสูจนไดวาเปนเอกสารซึ่งลงวันที่ภายหลังการ ของรัฐจึงตองดำเนินการโดยผานหนวยงานผูรักษาการตามกฎหมายนั้นๆ อันไดแก กรมสง เสรมิ สหกรณ เปน ทีด่ นิ ของรัฐแตก อนวนั ที่ประมวลกฎหมายท่ดี ินใชบ งั คับ (วนั ท่ี ๑ ธันวาคม ๒๔๙๗) กรมปา ไม และสำนักงานปฏิรูปที่ดนิ เพ่อื การเกษตรกรรม โดยเอกสารดังกลาวมีขอความแสดงวาผูนั้นหรือผูครอบครองกอนหนานั้นไดครอบครอง ทำประโยชนในทดี่ นิ แปลงน้นั มากอ นการเปน ท่ีดินของรัฐ เชน การขอเลขบาน ภาพถา ย ๓.๒ แนวทางในการพิสูจนสิทธิการครอบครองที่ดินระหวา งเอกชนกบั รฐั แสดงถึงการครอบครอง การทำประโยชน หรือบุคคลทีเ่ กย่ี วของกับทดี่ ินแปลงนั้นในชว งกอน ในทางปฏิบัติเนื่องจากความไมแนนอนของการออกหลักฐานในที่ดินเอกชน และการแสดง วนั ท่ี ๑ ธนั วาคม ๒๔๙๗ การแสดงภาพถา ยทางอากาศ หลกั ฐานและแนวเขตของท่ีดนิ ของรฐั ในหลายกรณีจงึ เกดิ ปญหาความทับซอ นของทด่ี นิ ของรัฐกับที่ดนิ เอกชน ๑.๓ พยานหลักฐานอืน่ นอกจาก ๑.๑ หรอื ๑.๒ เชน ส.ค.๑ หรอื พยานบุคคล เปน ตน และเขตที่ดนิ ของรัฐกับรัฐเอง๖๔ เพ่ือใหการแกไขปญ หาการบกุ รุกที่ดนิ ของรัฐมแี นวทางดำเนนิ การทถ่ี ูกตอง เมื่อพิจารณาแลวเห็นวาพยานหลักฐานนั้นมีสวนสนับสนุนคำกลาวอางวามีการครอบครองทำ เปนธรรม เปน มาตรฐานในทางปฏิบตั ิเดยี วกนั คณะรัฐมนตรีจงึ ไดจ ัดตง้ั “คณะกรรมการแกไ ขปญ หา ประโยชนมากอนการเปนท่ีดินของรฐั ใหด ำเนินการอานภาพถา ยทางอากาศของกรมแผนที่ การบกุ รกุ ทด่ี ินของรฐั (กบร.)” เพอ่ื แกไ ขปญ หานน้ั และไดอ อกระเบยี บสำนกั นายกรฐั มนตรวี า ดว ยการแกไ ข ทหารทถ่ี า ยภาพทน่ี น้ั ไวเ ปน ครง้ั แรกหลงั จากเปน ทด่ี นิ รฐั หากปรากฏรอ งรอยการทำประโยชน ปญ หาการบกุ รกุ ทดี่ ินของรฐั พ.ศ. ๒๕๔๕ วางมาตรการเรอ่ื งการพิสจู นส ทิ ธกิ ารครอบครองทดี่ นิ ของบคุ คล ที่ดินอยูในภาพถายทางอากาศ จึงจะเชอ่ื ตามพยานหลักฐานอื่นนน้ั ในเขตที่ดินของรัฐวาใหดำเนินการพิสูจนสิทธิโดยยื่นขอพิสูจนตอธนารักษพื้นที่ที่ที่ดินของรัฐนั้นตั้งอยู โดยจะมคี ณะกรรมการพิสจู นสทิ ธิในแตล ะพนื้ ทสี่ อบสวนพยานหลกั ฐานและมคี วามเหน็ เสนอตอ กบร. ๒. เมื่อพิสูจนสิทธิการครอบครองที่ดินตามขอ ๑ แลว ปรากฏวามีการครอบครอง ทำประโยชนในที่ดินภายหลังการเปนที่ดินของรัฐ กบร. จังหวัดจะแจงผลการพิสูจนสิทธิดังกลาวให ๑. การพิสูจนสิทธิการครอบครองที่ดินของบุคคลในเขตที่ดินของรัฐ ตองมีพยานหลักฐานที่ บุคคลที่ครอบครองที่ดินทราบภายในกำหนด ๓๐ วัน และแจงใหหนวยงานที่มีอำนาจหนาที่ เกี่ยวกับที่ดินแปลงนั้น ซึ่งแสดงวาไดครอบครองทำประโยชนอยางตอเนื่องมากอนการเปนที่ดินของรัฐ ดูแลรักษาท่ดี นิ ของรัฐดำเนนิ การ ดงั น้ี เปนตน วา ๒.๑ กรณีที่ผูครอบครองที่ดินมีหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินใหแจงพนักงานที่ดินดำเนินการ ๑.๑ เอกสารที่ทางราชการทำขึ้นและพิสูจนไดวาเปนเอกสารซึ่งลงวนั ท่กี อนเปน ๒.๒ ตามมาตรา ๖๑ แหงประมวลกฎหมายทดี่ ิน คือ การเพิกถอนการจดทะเบียนสทิ ธิ ที่ดินรัฐ เชน โฉนดที่ดิน หนังสือรับรองการทำประโยชน ภาพถายทางอากาศที่รับรอง ในท่ดี ินนั้นและใหกลับคนื มาเปนที่ดินของรฐั ตามเดมิ โดยหนว ยงานทเ่ี ก่ียวของ กรณีที่ผูครอบครองที่ดินไดยื่นคำขอออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินใหยื่นคัดคาน ๖๔มาตรการของคณะกรรมการแกไขปญหาการบกุ รุกที่ดนิ ของรฐั เรื่อง การพิสจู นส ิทธกิ ารครอบครองท่ีดินของบคุ คล การออกหนงั สอื แสดงสทิ ธใิ นทด่ี นิ ตอ เจา พนกั งานทด่ี นิ เพอ่ื ใหด ำเนนิ การสอบสวนเปรยี บเทยี บ ในเขตทด่ี ินของรัฐ. http://landinfo1.mnre.go.th/landinfo/information/data050456.pdf ตามมาตรา ๖๐ แหงประมวลกฎหมายท่ีดนิ สบื คน เมอ่ื ๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. ๒.๓ กรณที ผ่ี คู รอบครองทด่ี นิ ไมม หี นงั สอื แสดงสทิ ธใิ นทด่ี นิ และไมไ ดย น่ื คำขอออกหนงั สอื แสดงสิทธิในที่ดินใหดำเนินการตามกฎหมายและระเบียบตอไป ซึ่งไดแกการดำเนินคดีกับ ผคู รอบครองโดยผิดกฎหมายนั้นทง้ั ในทางแพง และทางอาญา

- ๖๘ - - ๖๗ - ๓. เมื่อไดพิสูจนสิทธิการครอบครองที่ดินตามขอ ๑ แลว ปรากฏวามีการครอบครอง ทำประโยชนใ นทีด่ ินมากอนการเปน ท่ดี นิ ของรัฐให กบร. จงั หวดั แจงผลการพิสจู นส ิทธดิ งั กลาวใหบ ุคคล ที่ครอบครองที่ดินทราบภายในกำหนด ๓๐ วันทำการ และแจงใหหนวยงานที่มีอำนาจหนาที่ดูแล รักษาทดี่ นิ ของรัฐดำเนินการ ดงั น้ี ๓.๑ กรณที ี่หนวยงานของรัฐดงั กลาวเหน็ ดว ยกบั มติของ กบร.จงั หวดั ใหแจง เจาพนักงาน ที่ดินจังหวัดดำเนินการตามกฎหมายและระเบียบซึ่งก็จะเปนการพิจารณาตามอำนาจหนาที่ ของกรมท่ีดนิ เปน ตนวา ใหม ีการจดทะเบียนในที่ดินแปลงนน้ั ตอไป ๓.๒ กรณที ีห่ นวยงานของรฐั ดังกลาวไมเหน็ ดว ยกับมติของ กบร. จงั หวัด ใหพ จิ ารณา ดำเนินการตามอำนาจหนา ทต่ี อ ไป เชน การโตแ ยง สทิ ธติ อคณะรฐั มนตรตี ามกฎระเบียบ ของทางราชการตอไป หากผคู รอบครองไมพ อใจคำวินิจฉัยของ กบร. สามารถอทุ ธรณผ ลการวินิจฉยั ของ กบร. ตอ ศาลปกครองตอไป หนวยงานหรอื ชอ งทางในการเสนอพิสจู นส ทิ ธฯิ การขอพสิ จู นส ทิ ธขิ องราษฎรในเขตท่ดี นิ ดงั กลา วมีหนวยงานท่ีรบั ผิดชอบหลัก คือ กรมธนารักษ ผานทางธนารักษพื้นที่ นอกจากนี้ ประชาชนผูอางสิทธิยังสามารถ ไปขอใชชอ งทางผา นศนู ยดำรงธรรมจังหวัดหรืออำเภอ และยตุ ิธรรมจังหวัด เพอ่ื ประสาน ไปยังหนว ยงานท่ีเกี่ยวขอ งไดอ ีก การขอพิสูจนสิทธิของราษฎรในเขตที่ดินที่มีหนวยงานดูแลเปนการเฉพาะยัง สามารถกระทำไดโดยยื่นเสนอเรื่องตอหนวยงานที่มีกฎหมายระบุใหมีอำนาจหนาที่บริหาร จัดการที่ดนิ ดังกลาวเพ่ือนำเสนอตอ กบร. ท่ีมอี ำนาจหนาที่วินิจฉัยปญ หาดังกลา วตอไป

- ๗๐ - - ๗๑ - ÊÇ‹ ¹·่Õ ò ¡®ËÁÒÂÇ‹Ò´ŒÇ¡ÒäÁØŒ ¤Ãͧ·ÃѾÂҡøÃÃÁªÒµÔ ๔.๑ การคุมครองของปา ºÒ§»ÃÐàÀ·áÅСÒÃ㪻Œ ÃÐ⪹¢ ͧ»ÃЪҪ¹ “ของปา \" ตามพระราชบญั ญัติปาไม พ.ศ. ๒๔๘๔ ใหค วามหมายวา บรรดาของที่เกดิ โดยหลกั การทรัพยากรธรรมชาติถอื วาเปน ทรพั ยสนิ ของแผนดนิ ทีร่ ัฐสามารถบริหารจัดการและ หรอื มีขึ้นในปา ตามธรรมชาติ คือ ไดรับผลประโยชนจากการมีทรัพยากรเหลานั้น แตตามความเปนจริงรัฐอาจไมมีอำนาจในการบริหาร (๑) ไม รวมทัง้ สวนตางๆ ของไม ถานไม น้ำมันไม ยางไม ตลอดจนส่งิ อน่ื ๆ ทเี่ กิดจากไม จดั การและดแู ลทรพั ยากรธรรมชาตเิ หลา นน้ั ไดเ ปน อยา งดี จงึ เปด โอกาสใหป ระชาชนไดเ ขา ใชป ระโยชนจ าก (๒) พชื ตางๆ ตลอดจนสิง่ อน่ื ๆ ทีเ่ กดิ จากพืชนน้ั ทรัพยากรธรรมชาติเหลานั้นในขณะที่รัฐยังมีหนาที่ที่จะตองคุมครองดูแลทรัพยากรธรรมชาติเหลานั้นดวย (๓) รงั นก ครงั่ รวงผงึ้ นำ้ ผึง้ ขี้ผึ้ง และมลู คางคาว ในการวจิ ัยครั้งนี้จะกลาวถึงหลักเกณฑในการควบคมุ การใชทรพั ยากรธรรมชาตสิ องประเภท คือ “ของปา (๔) หนิ ที่ไมใชแรตามกฎหมายวาดวยแร และหมายความรวมถึงถา นไมที่บคุ คลทำขึน้ ดวย และสตั วป า ”

- ๗๒ - - ๗๓ - สาระสำคญั ที่จะเปนของปา ตามกฎหมายปาไมนั้น ในกรณีที่เปนของปาหวงหามการเก็บหาของปา จะตอ งประกอบดวยขอ เทจ็ จรงิ ๒ ประการ คือ จะตองไดรับอนญุ าตจากเจาหนา ที่กอ น ซ่ึงการขออนญุ าต จะตองยื่นแบบฟอรมตามที่กฎหมายกำหนดตอพนักงาน (๑) จะตอ งเปนของทเี่ กดิ หรือมีขึ้นในปา เจาหนาที่ในเขตนั้นและเมื่อไดรับอนุญาตก็สามารถเก็บหา (๒) จะตอ งเปน ของที่เกดิ หรอื มขี ึน้ ตามธรรมชาติ ยกเวน ถานไม ของปาได โดยเสียคาธรรมเนียมตามที่กฎหมายกำหนด ไมว าจะเปน ถานทีบ่ ุคคลทำขนึ้ หรอื เกดิ ขน้ึ เองตามธรรมชาติ กลาวคอื การเกบ็ หาของปาหวงหาม หรอื ทำอนั ตรายตอ ของปาหวงหามในปาจะตองไดรับอนุญาตจากเจาหนาที่และ กจ็ ะเปนของปา ทั้งสิ้น แตจะตองเกดิ หรอื มขี น้ึ ในปา ตองเสียคาภาคหลวง และเมื่อจะทำการคาหรือมีไวใน ของปา ขา งตนหากจะหามไมใ หเ ก็บตามกฎหมายปาไม ครอบครองเพอื่ การคาของปา หวงหา มทุกจำนวนจะตอ งไดร บั หรอื จะกำหนดใหข องปา อยา งใดในทองท่ใี ดจะใหเปน ของปา หวงหา มจะตอ งมี อนุญาตจากเจา หนาทีก่ อ น พระราชกฤษฎกี าประกาศวา เปน ของปาหวงหามซง่ึ ปจจบุ นั มที ั้งส้ิน ๑๘ ชนิด ตามพระราชกฤษฎกี ากำหนดของปาหวงหา ม พ.ศ. ๒๕๓๐ การมีของปาหวงหามไวในครอบครองเพื่อใชสอยในครัวเรือนของตนเองถามีไมเกิน ปริมาณทรี่ ฐั มนตรีประกาศกำหนด กไ็ มตอ งขอรบั อนุญาตจากพนกั งานเจาหนา ท่แี ตอ ยางใด เชน มีกลวยไมปา ทุกชนิดไมเ กิน ๒๐ ตน ช้ินไมก ฤษณาไมเ กินครึ่งกิโลกรมั นำ้ มันยางไมเกนิ ๒๐ ลิตร ใบลานไมเ กิน ๑๐๐ ใบ เปลือกบง เปลือกอบเชย ยางรกั ยางสน หวายทุกชนดิ ไมเกิน ๑๐ กิโลกรมั และถานไมทุกชนิดไมเ กิน ๑๓๐ กโิ ลกรัม ฯลฯ

- ๗๔ - - ๗๕ - กฎหมายไดกำหนดอตั ราโทษจำคกุ ไมเกนิ ๑ ป หรือ ๔.๒ การคมุ ครองสัตวป า ปรบั ไมเกิน ๑๐,๐๐๐ บาท หรอื ทงั้ จำทงั้ ปรับ สำหรับกรณี การคมุ ครองสตั วป า ในประเทศไทยมแี นวคดิ มาจากบรบิ ททง้ั ภายในประเทศและระหวา งประเทศ เกบ็ หาของปา หวงหาม หรือทำอนั ตรายของปาหวงหา ม โดยบริบทภายในประเทศมีแนวคิดที่รับมาจากหลักธรรมในทางศาสนาที่เห็นวาชีวิตมีคุณคาเทาเทียมกันไมวา ในปาโดยมไิ ดรับอนญุ าต จะเปน คนหรือสัตวและทุกชวี ิตยอ มรักและหวงแหนชีวิตของตนเองเชนกนั ๖๕ หลกั เกณฑทางศาสนายอมไมมี ผลบังคับใหเห็นไดชัดเจน การละเวน ยอ มขึ้นอยูก ับสำนกึ ของศาสนกิ ชน ดังน้นั จงึ ตอ งมีกฎหมายกำหนด คาหรือมีไวในครอบครองของปาหวงหามเกิน โทษที่ชดั เจนเปน รปู ธรรม ปริมาณที่กำหนดโดยมิไดร บั อนุญาต นำของปา เคลอ่ื นทเ่ี ขา เขตดา นปา ไม มไิ ดแ สดงใบเบกิ ทาง กำกับของปาภายในกำหนด ๕ วัน นอกจากนัน้ การนำของปา เคลอื่ นทีผ่ า นดานปาไมระหวา งเวลาตงั้ แตพ ระอาทิตยตกถึงพระอาทิตยข น้ึ โดยมไิ ดรบั อนญุ าต มกี ารกำหนดโทษจำคกุ ไมเกิน ๕ ป หรอื ปรบั ไมเกิน ๕๐,๐๐๐ บาท หรือท้งั จำทง้ั ปรับ สำหรบั ของปาอนั ไดม าหรือมีไวเน่ืองจากการกระทำความผดิ และสง่ิ ประดษิ ฐ เครื่องใช และส่ิงอนื่ ใด ท่ีทำดวยไมหวงหามที่มไี วเนื่องจากการคาหรอื ครอบครองเพือ่ การคาทมี่ ชี นิดไม ขนาด ปริมาณเกินกำหนด เครอ่ื งมอื เครอื่ งใช สัตวพ าหนะ ยานพาหนะ หรือเคร่ืองจกั รกลซ่งึ ใชใ นการกระทำความผิด หากเปน ของ ผกู ระทำความผิด กฎหมายยังกำหนดใหริบเสียทงั้ สน้ิ อกี ดวย ๖๕ ธ. ธรรมรกั ษ. “หา มฆาสัตว” ศลี ขอแรกท่ีพระพุทธเจา ทรงบญั ญัติใหงดเวน ศีลจะขาดกต็ อ เมือ่ ?. https://torthammarak.wordpress.com/2016/09/30/หามฆาสัตว- ศีลขอ แร/ สืบคน เมื่อ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๖๐.

- ๗๖ - - ๗๗ - สำหรับสาเหตุของการกำหนดกฎหมายที่มีบริบทมาจากสังคมระหวางประเทศนั้นไดแก การคุมครองสัตวป า ภายใตบ ริบทดงั กลา วจงึ มลี กั ษณะของการคุม ครอง ๒ ประการ คอื การเขารวมเปนภาคีอนุสัญญาวาดวยการคาระหวางประเทศ ซึ่งชนิดสัตวปาและพืชปาที่ใกลจะสูญพันธุ (The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) ๔.๑ การคุมครองสัตวป าภายใต CITES หรอื เรียกอกี อยา งหน่ึงวา อนุสัญญาวอชงิ ตัน (Washington Convention) แตรจู ักกนั ในนาม CITES ระบบการคุมครองสัตวปาของไทยภายใต CITES มีการกำหนดประเภทของการคมุ ครอง ๒ ระบบ คอื โดยประเทศไทยเปน สมาชกิ ลำดบั ท่ี ๘๐ ซ่ึงไทยลงนามรบั รองอนสุ ญั ญาในป ๒๕๑๘ และใหสตั ยาบนั ใน วนั ที่ ๒๑ มกราคม ๒๕๒๖ อนุสญั ญาฯ ไดวางหลกั เกณฑการคมุ ครองชนิดพนั ธุสัตวปา และพืชปา (๑) ระบบใบอนญุ าต (Permit) บางประเภทจากกิจกรรมที่เกี่ยวขอ งกบั การนำชนดิ พนั ธุเหลาน้นั ขา มพรมแดนคณะกรรมการ CITES ประจำ ภายใตหลกั เกณฑของ CITES การคาสตั วปาพชื ปาและผลติ ภณั ฑข องสตั วป า และพชื ปาเหลานั้น ประเทศไทยสังกดั กระทรวงเกษตรและสหกรณมหี นาท่ีดำเนินกิจกรรมตา งๆ และใหค ำปรึกษาแกรฐั มนตรี ในเรอ่ื งทเี่ กี่ยวของกับอนุสัญญา CITES ในประทศไทย ในทางระหวา งประเทศจะถกู ควบคมุ โดยระบบใบอนุญาต (Permit) ซ่งึ หมายถงึ วา สัตวป าและพืชปาท่ี CITES ควบคมุ ตอ งมใี บอนุญาตในการ กระทรวงเกษตรและสหกรณไดจดั แบงหนา ท่คี วามรับผิดชอบเกีย่ วกับงานของ CITES ในประเทศไทยมอบหมายใหสวนราชการท่มี หี นา ที่โดยตรงในการดูแลชนดิ พันธุท่ี CITES ควบคุม คอื ๑. นำเขา ๓. นำผา น ๒. สงออก ๔. สงกลับออกไป โดยการดำเนนิ กจิ กรรมดงั กลาวตองไดรับอนญุ าตจากอธบิ ดีกรมปาไมห รอื กรมวชิ าการเกษตรหรือ กรมประมงกอ น การฝา ฝน จะทำใหผฝู าฝน ตอ งรับโทษ ÊѵǏ»†Ò ¾×ª»Ò† ¢Í§»Ò† ¾ª× Í‹Ù㹤ÇÒÁ Êѵǹ Ó้ ÍÂã‹Ù ¹¤ÇÒÁ (๒) ระบบการกำหนดบัญชีชนิดพันธคุ มุ ครอง (Protected List) ÍÂãÙ‹ ¹¤ÇÒÁÃºÑ ¼´Ô ªÍº ÃºÑ ¼Ô´ªÍº¢Í§ ÃѺ¼Ô´ªÍº¢Í§ CITES ไดแยกวิธีการคุมครองและการปฏิบัติตามระดับความรุนแรงในการคุกคามชนิดพันธุสัตว ¡ÃÁ»ÃÐÁ§ ¢Í§¡ÃÁ»†ÒäÁŒ ¡ÃÁ»ÃÐÁ§ และพืชปาที่ CITES ควบคุมโดยระบุไวในบัญชีหมายเลข ๑ ๒ ๓ (Appendix) ของอนุสัญญาฯ โดยไดกำหนดหลกั การไววา นโยบายในการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรสัตวปา มีวัตถุประสงคหลัก คอื เพอ่ื มิใหป ระชากรของสตั วป า ชนิดพนั ธใุ นบัญชีหมายเลข ๑ เปน ชนดิ พนั ธขุ องสตั วป าและพชื ปาท่หี ามคา โดยเด็ดขาด เนอ่ื งจาก ลดนอ ยลงหรอื สญู พนั ธไุ ปผา นมาตรการหลายประการ เชน การรว มมอื และประสานงานกบั นานาชาตใิ นการ ใกลจ ะสูญพนั ธุ ยกเวน เพอื่ การศกึ ษาวิจยั เพาะพันธุ แตทง้ั นีอ้ าจมกี ารคา ระหวา งประเทศไดหากไดรับความ อนรุ กั ษส ตั วป า และการปอ งกนั และปราบปรามการกระทำผดิ การจดั ตง้ั ดา นตรวจสตั วป า ขน้ึ ทท่ี า อากาศยานนานาชาติ ยินยอมจากประเทศที่จะนำเขาเสียกอน ประเทศสงออกจะออกใบอนุญาตสงออกใหไดโดยจะตองคำนึงถึง ทาเรือและจุดตรวจตามแนวชายแดน เพื่อปองกันการลักลอบการคาการนำเขาการสงออกและนำผานแดน ความอยรู อดของชนดิ พนั ธนุ ้ันๆ ดวยชนิดพนั ธใุ นบญั ชหี มายเลข ๑ เชน ชาง กระทิง แรด กระซู เสือ เตา ซึ่งสัตวปาที่กระทำผิดพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา พ.ศ. ๒๕๓๕ บางชนิด เลียงผา เปน ตน

- ๗๘ - - ๗๙ - ชนิดพนั ธุใ นบญั ชีหมายเลข ๒ เปนชนิดพันธขุ องสัตวป า และพืชปา ที่ยงั ไมถ งึ กับใกลสูญพนั ธุจึงยัง (๒) สัตวปาสงวน หมายถึง สัตวปาที่หายากตามบัญชีทายพระราชบัญญัตินี้ คือ อนุญาตใหคาได แตตองมีการควบคุมไมใหเกิดความเสียหาย หรือลดปริมาณลงอยางรวดเร็วจนถึงจุด นกเจาฟาหญิงสิรินธร แรด กระซู กูปรีหรือโคไพร ควายปา ละองหรือละมั่ง สมันหรือเนื้อสมัน ใกลสูญพันธุ โดยประเทศที่จะสงออกตองออกหนังสืออนุญาตใหสงและรับรองวาการสงออกแตละครั้งจะไม เลียงผาหรือเยืองหรือกูรำหรือโครำ กวางผา นกแตวแรวทองดำ นกกระเรียน แมวลายหินออน กระทบกระเทอื นตอ การดำรงอยูของชนิดพนั ธนุ น้ั ๆในธรรมชาติชนดิ พนั ธบุ ญั ชีน้ี เชน คางคาว ลงิ ไมมีหาง ลม่ิ สมเสรจ็ เกง หมอ พะยูนหรือหมนู ้ำ และสัตวทจี่ ะกำหนดเพม่ิ ชะมดแปลง อเี หน็ เหยี่ยว เปนตน (๓) สัตวปาคุมครอง หมายถึง สัตวปา ที่กฎกระทรวงกำหนดใหเปนสตั วปา คุมครอง เชน ชนดิ พนั ธุในบญั ชีหมายเลข ๓ เปน ชนิดพนั ธุทไ่ี ดรับการคุมครองตามกฎหมายของประเทศใด ชางปา ชะนี ไกฟา นกขุนทอง เสือดาว เสือโครง หมีดำ ฯลฯ สัตวปาใดจะเปนสตั วปาคุมครอง ประเทศหน่ึงแลว ขอความรว มมือประเทศภาคีใหชว ยดแู ลการนำเขา คือ จะตองมหี นงั สือรบั รองการสงออก ตองดูตามบัญชีสัตวป าคุมครองในกฎกระทรวง จากประเทศถิน่ กำเนิดตวั อยาง เชน ชะมด อีเหน็ แมวเซา ไกฟา หนาเขยี ว เปน ตน ๔.๒ การคุมครองสตั วป าภายใตระบบกฎหมายภายใน ตามพระราชบญั ญัตสิ งวนและคุมครองสตั วป า ฯ ไดกำหนดการคุม ครองสัตวป า ไวตามประเภท ของสัตวป าและกจิ กรรมท่ีกระทำตอสัตวปาซึง่ อยภู ายใตก ารควบคมุ โดยแยกดงั นี้ ๑) ประเภทของสตั วป า (๑) สตั วปา หมายความวา สัตวท กุ ชนดิ ไมว า สัตวบก สตั วน้ำ สัตวปก แมลง หรือแมง ซึ่งโดยสภาพธรรมชาติยอมเกิดและดำรงชีวิตอยูในปาหรือในน้ำ และใหหมายความรวมถึงไขของสัตวปา เหลานั้นดวยแตไมหมายความรวมถึงสัตวพาหนะที่ไดจดทะเบียนทำตั๋วรูปพรรณตามกฎหมายวาดวย สัตวพ าหนะ และสัตวพาหนะท่ีไดมาจากการสบื พันธขุ องสตั วพาหนะดงั กลา ว (๔) ซากของสตั วป า หมายความวา รา งกายหรอื สวนของรางของสัตวป า ทตี่ ายแลวหรอื เนือ้ ของสัตวปาไมว า จะไดป ง ยาง รม ตากแหง หมัก หรือทำเพ่ือไมใ หเนาเปอ ย ไมวา จะชำแหละ แยกออกหรอื อยูในรา งของสตั วน ั้นและรวมถึง เขา หนัง กระดูก ฟน งา ขนาย นอ เกล็ด เล็บ กระดอง เปลอื ก หรอื สวนตางๆทีแ่ ยกออกจากรางของสัตวปาไมว า จะยังมีชวี ติ อยูหรือตายแลว

- ๘๐ - - ๘๑ - ๒) กจิ กรรมฯทอ่ี ยูในการควบคมุ ไดแ ก การครอบครองสัตวป า หรือซากของสตั วปาหา มมใิ หผ ูใ ดครอบครองสัตวปาสงวน ลา หมายความวา เกบ็ ดัก จบั ยงิ ฆา หรือทำอนั ตรายแกส ัตวป า ทเ่ี จาของและอยู สตั วป า คมุ ครองซากสัตวปา สงวนหรอื ซากสัตวปา คุมครอง เวน แตจ ะเปน สตั วปาคมุ ครองชนิดที่ กำหนดใหเพาะพันธุไดตามกฎหมายที่ไดมาจากการเพาะพันธุหรือซากของสัตวปาดังกลาวและ อยา งเปน อสิ ระ รวมถึงการลาไล การตอ น การเรียก หรือการลอ เพอ่ื การกระทำดังกลาวดวย ตอ งไดรับอนุญาตจากอธบิ ดี แตไมร วมถงึ การครอบครองสตั วป าคุมครองของผูไดรบั ใบอนญุ าต เพาะพนั ธุ หมายความวา ขยายพันธุสตั วปาทนี่ ำมาเลี้ยงไวดว ยการขยายพนั ธุ เพาะพันธุหรือไดมาจากการเพาะพันธุหรือซากของสัตวปาดังกลาวหรือการครอบครอง สตั วป า สงวน สตั วปา คมุ ครอง หรือซากของสตั วป า ดงั กลาวของผรู บั ใบอนญุ าตใหจ ดั ต้งั และดำเนนิ สัตวปาและรวมถึงขยายพันธุสัตวปาดวยวิธีผสมเทียมหรือยายฝากตัวออนดวยโดยหามเพาะพันธุ กจิ การสวนสัตวส าธารณะซ่ึงไดรบั อนญุ าตจากอธิบดใี หเ พาะพันธุสตั วปา สงวนหรือสตั วป าคมุ ครอง สัตวปาสงวนและสัตวปาคุมครองยกเวนเปนการเพาะพันธุสัตวปาคุมครองบางชนิดที่ไดรับ ทอี่ ยูในการครอบครอง ใบอนุญาตใหเพาะพนั ธจุ ากอธบิ ดหี รอื เปน การเพาะพนั ธสุ ตั วปาสงวนหรอื สตั วป า คมุ ครองของผไู ด รับใบอนุญาตในกิจการสวนสัตวสาธารณะซึ่งไดรับอนุญาตจากอธิบดีใหเพาะพันธุสัตวปาสงวน ๓) ลักษณะของความผดิ หรอื สตั วป า พระราชบัญญัติฉบับนี้ไดกำหนดโทษสำหรับผูฝาฝนใหตองรับผิดทางอาญาทั้งโดยการกำหนด คา หมายความวา ซอื้ ขาย แลกเปลย่ี น จำหนา ย จา ย แจก หรอื โอนกรรมสทิ ธ์ิ โทษจำคกุ และโทษปรบั ตามลักษณะของการกระทำ อนั ไดแ ก เพ่อื ประโยชนท างการคา รวมถงึ มีหรือแสดงไวเ พ่ือขายดวยหา มคาสัตวป า สงวน สัตวปาคมุ ครอง ๑. โทษจำคกุ ไมเกินสป่ี ห รอื ปรับไมเ กนิ สี่หมน่ื บาทหรือทง้ั จำทงั้ ปรับ สำหรบั ความผดิ ดงั ตอ ไปนี้ ซากของสัตวปาสงวน ซากของสัตวปาคุมครองหรือผลิตภัณฑที่ทำจากซากของสัตวปาดังกลาว ๑.๑ ลา หรอื พยายามลาสตั วป า สงวนหรือสตั วปาคุมครอง ยกเวนเปนการคาสัตวปาคุมครองชนิดที่ไดมาจากการเพาะพันธุซากของสัตวปาที่ไดมาจากการ ๑.๒ มสี ตั วป า สงวน สตั วป า คมุ ครอง ซากของสตั วป า สงวนหรอื สตั วป า คมุ ครองไวใ นครอบครอง เพาะพนั ธุและไดรบั อนุญาตจากอธบิ ดี โดยผิดกฎหมาย ๑.๓ คา สตั วปาสงวน สัตวปาคุมครอง ซากของสตั วป า สงวน หรอื สัตวปา คุมครองหรอื การลาสัตวปา หมายความถงึ การหา มลา หรือพยายามลาสัตวปาสงวนหรอื สตั วป า ผลติ ภณั ฑท ท่ี ำจากซากของสตั วป า ดงั กลา ว ยกเวน เปน สตั วป า ชนดิ ทไ่ี ดร บั อนญุ าตใหเ พาะพนั ธไุ ด คุมครอง เวน แตเ ปน การกระทำโดยทางราชการเพื่อประโยชนใ นการสำรวจการศกึ ษาและการวิจยั ตามกฎหมายนำเขาหรือสงออกสัตวปาหรือซากของสัตวปาหรือนำผานสัตวปาสงวน ทางวิชาการ การคุมครองสัตวปา การเพาะพันธุ ซึ่งตองไดรับอนุญาตเปนหนังสือจาก สตั วปาคุมครองหรือซากของสตั วป า ดงั กลาวโดยไมไ ดรับอนุญาตจากอธิบดี อธิบดกี รมปาไม แตห ากการลา สัตวป าน้ันทำดวยความจำเปน ผูน นั้ ไมต อ งรับโทษถา เปน การทำ เพื่อใหตนเองและผูอื่นพนจากอันตรายหรือเพื่อเปนการรักษาทรัพยสินของตนหรือผูอื่น โดยการลานั้นไดกระทำพอสมควรแกเหตุและกรณีเปนสัตวปาสงวนหรือสัตวปาคุมครองตองมิได นำสัตวป า หรือซากสัตวเคล่ือนที่และไดแ จงเหตุใหพนกั งานเจา หนา ท่ีทราบทนั ที ใหสัตวปาหรอื ซากของสัตวปาที่ถูกลาตามวรรคหนึ่งตกเปนของแผนดินหรือสัตวปาคุมครองของผูไดรับ ใบอนุญาตในกิจการสวนสัตวสาธารณะซึ่งไดรับอนุญาตจากอธิบดีใหเพาะพันธุสัตวปาสงวนหรือ สตั วปาคุมครองท่อี ยใู นการครอบครอง

- ๘๒ - - ๘๓ - ๒. โทษจำคุกไมเ กินสามปห รอื ปรับไมเกินสามหม่นื บาทหรอื ทง้ั จำทง้ั ปรับ สำหรบั ความผิดดงั ตอไปนี้ ๗. โทษจำคกุ ไมเกนิ หาปหรอื ปรับไมเ กนิ หา หมนื่ บาทหรือทั้งจำท้ังปรับสำหรับความผิดฐานลา สัตว ๒.๑ เพาะพนั ธุสตั วป าสงวนหรือสัตวปาคุมครองโดยไมไ ดร บั อนุญาต ปา ใดๆ เกบ็ หรือทำอันตรายแกรังของสตั วปาในเขตรกั ษาพันธสุ ัตวป า ๒.๒ นำเขาหรือสงออกสัตวปาสงวนสัตวปาคุมครองหรือซากของสัตวปาดังกลาวโดยมิใชกรณี ๘. โทษจำคกุ ไมเ กนิ เจด็ ป หรอื ปรบั ไมเ กนิ หนง่ึ แสนบาท หรอื ทง้ั จำทง้ั ปรบั สำหรบั ความผดิ ดงั ตอ ไปน้ี การนำเขา หรอื สง ออกสัตวป าคุม ครองท่ีไดมาจากการเพาะพันธุและไดร บั อนญุ าตจากอธบิ ดี ๘.๑ ยึดถอื ครอบครองที่ดนิ ปลกู สรางสิ่งใด แผว ถาง ทำลายตนไม พรรณพืชในเขต ๒.๓ จดั ต้ังและดำเนนิ กจิ การสวนสัตวสาธารณะโดยไมไดรับใบอนญุ าตจากอธิบดี รักษาพนั ธุส ัตวปา ๓. โทษจำคกุ ไมเกนิ หนึ่งปห รือปรบั ไมเ กนิ หนึ่งหม่นื บาทสำหรบั ความผดิ ดังตอ ไปน้ีมีไวในครอบครอง ๘.๒ ลาสตั ว เก็บรัง ยดึ ถอื ครอบครองทด่ี ิน ทำลายตนไม พนั ธพุ ชื ฯลฯ ในเขตกำหนดหาม สตั วปา คุม ครองท่ีไดมาจากการเพาะพนั ธุ หรือซากของสัตวป า ท่ไี ดม าจากการเพาะพันธุโดยไมไดรับอนญุ าต ลาสตั วป า ๔. โทษจำคกุ ไมเ กินสองปหรือปรับไมเกินสองหมน่ื บาทหรือทั้งจำทั้งปรบั สำหรบั ความผิดดงั ตอ ไปน้ี ๙. โทษจำคกุ ไมเ กินหนง่ึ ป หรือปรับไมเกนิ หนงึ่ หม่นื บาท หรือท้ังจำทง้ั ปรับสำหรับความผดิ ฐาน ทำการคาสัตวปาคุมครองที่ไดมาจากการเพาะพันธุซากของสัตวปาที่ไดมาจากการเพาะพันธุหรือผลิตภัณฑที่ ทำจากซากสตั วด ังกลา วโดยมิไดรับอนญุ าต “ชวยซอนเรน ชวยจำหนา ย ชว ยพาเอาไปเสยี ซื้อ รับจำนำหรือรบั สัตวป า หรอื ซากของสัตวปาทไ่ี ด มาจากการกระทำความผิดตามกฎหมายนี้” ๕. โทษจำคุกไมเ กนิ หนึ่งปหรือปรับไมเกินหนึ่งหมนื่ บาทหรือท้งั จำทั้งปรับ สำหรับความผดิ ดงั ตอไปน้ี ๕.๑ เกบ็ ทำอันตราย มรี งั ของสตั วป า สงวนหรอื สตั วป า คุมครองไวในครอบครอง ๔) การกำหนดประเภทของสตั วปาตามกฎหมายไทย ๕.๒ ยงิ สัตวนอกเวลาอาทติ ยต กและพระอาทติ ยข ึ้น ดังทก่ี ลา วไวแลววา CITE ไดก ำหนดการปฏบิ ัตติ อสัตวปาไวแ ตกตางกันตามภาวะท่ี ๕.๓ ลา สตั วป า สตั วป าสงวน หรอื สตั วป า คมุ ครอง หรอื สัตวปาอืน่ ๆ เก็บหรือทำอนั ตรายแกร ังของ ชนิดพันธนุ นั้ ถกู คกุ คามดว ยการแยกเปน บัญชสี ัตว ๓ หมายเลขบรรจไุ วในภาคผนวก ดังน้นั ในการ สตั วปาในบริเวณวัดหรือในบริเวณสถานท่ีประกอบพธิ กี รรมทางศาสนา แกไขปรับปรุงพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาใหสอดคลองกับ CITES จึงไดมีการ ๖. โทษปรบั ไมเ กนิ หา พนั บาทสำหรบั ความผดิ ฐานนำสตั วป า คมุ ครองหรอื ซากของสตั วป า คมุ ครองเคลอ่ื นท่ี แยกสัตวปาเปน ประเภทตา งๆ เปน บญั ชแี นบทายพระราชบญั ญัติและกฎกระทรวงทม่ี ีการประกาศ ภายหลงั ดว ยเชนกัน เพอ่ื การคา โดยไมไ ดร บั ใบอนญุ าตจากอธบิ ดนี ำสตั วป า สงวน สตั วป า คมุ ครอง หรอื ซากสตั วป า ดงั กลา ว เคลอ่ื นท่ี ผานดานตรวจสัตวป า โดยไมแจงหรือแสดงใบอนญุ าตตอ เจา หนา ที่ประจำดานตรวจสตั วป า

- ๘๔ - - ๘๕ - (๑) บญั ชีสตั วป าสงวน หมายถึง สตั วปาในภาวะท่ีสญู พนั ธุหรือใกลสูญพนั ธุ สตั วปา จำพวกนก ไกจุก ไกป า ไกฟ าพญาลอ ไกฟ า หนาเขยี ว ปจจบุ นั มี ๑๙ ชนิด ไดแก นกเจาฟาหญงิ สริ ินธร แรด กระซู กูปรีหรอื โคไพร ควายปา ไกฟ าหลังขาว ไกฟาหลังเทา ไกฟ าหางลายขวาง นกกระทาดงแขง เขยี ว ละองหรือละมั่ง สมันหรือเนื้อสมัน เลียงผาหรือเยืองหรือกูรำหรือโครำ กวางผา นกกระทาดงคอสีแสด นกกระทาดงจันทบูรณ นกกระทาดงปกษใต นกแตว แรวทองดำ นกกระเรยี น แมวลายหนิ ออ น สมเสร็จ เกง หมอ พะยูนหรือหมูน้ำ นกกระทาดอกสีน้ำตาล นกกระทาทุง นกกะรางคอดำหรือนกซอฮู วาฬบรดู า วาฬโอมูระ เตามะเฟอง และปลาฉลามวาฬ นกกะรางสรอยคอเล็ก นกกะรางสรอยคอใหญ นกกะรางหัวหงอก (๒) บัญชสี ตั วป า คุมครอง หมายถึง สตั วปาท่ไี ดรบั การคุมครองเพอื่ อนรุ ักษ นกกะรางอกสีน้ำตาลไหม นกกะลิงหรือนกกะแล นกกางเขนดง หรือ เนื่องจากอยูในภาวะที่ถูกคุกคามอยางสำคัญจึงไดมีการกำหนดใหตองไดรับความคุมครอง นกบนิ หลาดง หรอื นกบนิ หลาควน หรอื นกจิงปยุ นกกางเขนบาน หรอื ดวยมาตรการบางอยาง แตสัตวปาชนิดนี้สามารถเพาะพันธุไดตามหลักเกณฑวิธีการและ นกบนิ หลาบาน หรือนกอีแจบ หรือนกจจี ู นกกง้ิ โครงคอดำ นกแกว โมง เงื่อนไขที่กำหนดในกฎกระทรวงไดโดยกฎกระทรวงจะระบุชนิดพันธุของสัตวปาคุมครองที่ นกแกว หัวแพร นกขนุ ทอง นกแขกเตา นกปรอดหวั โขน หรือ อนุญาตใหเพาะพันธุเพื่อสงเสริมใหมีการเพาะพันธุเพิ่มเติมเพื่อปองกันมิใหสูญพันธุและเพื่อ นกกรงหัวจุก นกยูง นกแวน สเี ทา หรอื นกแวน เหนอื นกแวนสีนำ้ ตาล หรอื อนญุ าตใหบ ุคคลมไี วในครอบครอง คา และเพาะพันธุไดโดยชอบดว ยกฎหมาย โดยแยก นกแวน ใต นกหกเล็กปากดำ นกหกเล็กปากแดง นกหกใหญ นกหวา เปนประเภทของสัตวป า คอื นกเอ้ียงสารกิ า หรือ นกเอย้ี งสาลกิ า นกเอีย้ งหงอน เปดคบั แค เปด แดง เปดเทา เปดลาย เปดหงส เปดหางแหลม สตั วปาจำพวกสัตวเ ล้ยี งลกู ดว ยนม กระจงเล็ก กวางปา ชะมดเช็ดหรอื ชะมดเชยี ง ทรายหรอื เนอ้ื ทรายหรอื ตามะแน ลิงกงั ลิงวอก ลิงแสม อเี กงหรอื เกง หรอื ฟาน สตั วปา จำพวกสตั วเล้อื ยคลาน งูสงิ งูสงิ หางลาย หรือ งูสิงลาย งูหลาม งเู หลอื ม จระเขนำ้ เคม็ จระเขนำ้ จดื สัตวปาจำพวกสัตวส ะเทนิ น้ำสะเทินบก กบทูด หรือ เขียดแลว สัตวปาจำพวกปลา ปลาตะพัด หรือ ปลาอโรวานา ปลาเสือตอ ปลาเสอื หรือปลาลาด

- ๘๖ - ท้ังนี้ ผปู ระสงคจ ะ ลา คา นำเขา สงออก นำผาน ครอบครอง เพาะพันธุ สตั วปาที่กำหนดไวต องปฏบิ ตั ติ ามเงอื่ นไขทกี่ ฎหมายกำหนดดว ย ๕. บทสรปุ การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของไทยทกุ ประเภทไมว าจะเปนที่ดิน ปาไม ของปา สตั วปา อยภู ายใตหลักการผสมผสานระหวา งการอนรุ ักษ (conservation) กับการใชป ระโยชน อยางยั่งยืน (sustainable development) โดยรัฐเขามาควบคุมการดำเนินกิจกรรมของ ประชาชนเพื่อไมใหก ระทบตอสถานะของทรพั ยากรเหลา นั้น ในขณะเดียวกนั รัฐกส็ ามารถใช ประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติเหลานั้นไดซึ่งรวมถึงเก็บผลประโยชนจากผูใชทรัพยากร ดังกลาวเชนเดยี วกัน อยางไรก็ตามในเรื่องของที่ดินที่เปนของเอกชนยังอยูภายใตหลักการถือกรรมสิทธิ์ ของเอกชนเปนสำคัญ ดังนั้นเอกชนผูเปนเจาของที่ดินจึงมีอำนาจบริหารจัดการที่ดินที่ตนเอง เปนเจาของตามหลักกฎหมายวาดวยทรัพยสินที่มีระบุไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ซง่ึ คาบเกย่ี วกบั การใชอ ำนาจรฐั ตามประมวลกฎหมายทด่ี นิ และกฎหมายอน่ื โดยเอกชนแมจ ะมสี ทิ ธิ ในฐานะผูเปนเจาของที่ดินแตมีหนาที่ที่ตองปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนดดวย เชน กนั จดุ ประสงคท ง้ั หมดของการใชอ ำนาจบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตเิ หลา นน้ั คอื การรกั ษา ศักยภาพของทรัพยากรธรรมชาติเพื่อใหทรัพยากรดังกลาวสามารถมีใชไดตราบจนถึง รุนลูกหลาน เพราะชนทุกรุนยอมมีสิทธิใชทรัพยากรเหลานั้นอยางเทาเทียมกันตามหลัก Inter - generation equity

- ๘๘ - - ๘๙ - ºÃóҹءÃÁ ºÃóҹ¡Ø ÃÁ กฎหมายท่ดี นิ . http://mln2010.blogspot.com/2010/05/blog-post.html. สบื คนเมอ่ื ๒๒ กันยายน ๒๕๖๐. การจดทะเบยี นสิทธเิ หนือพื้นดนิ . กรมท่ีดิน. การครอบครองปรปกษ. http://www.dol.go.th/lo/smt/article/article11.htm http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/december/news5.htm สืบคนเม่ือ ๑๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. สบื คน เมื่อ ๑๕ กนั ยายน ๒๕๖๐. การจดทะเบียนในหนังสอื แสดงสิทธใิ นทด่ี ินท่ีมกี ารหา มโอนทีด่ ินท่ผี มู สี ทิ ธใิ นท่ดี ินไดร บั มา การจดทะเบยี นไดม าโดยการครอบครอง ตาม ป.พ.พ. ๑๓๖๗. ตามกฏหมาย.http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news10.htm สืบคน เม่อื ๑๕ ตุลาคม ๒๕๖๐. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news12.htm สบื คน เม่ือ ๑๒ กันยายน ๒๕๖๐. กรมธนารกั ษ. ที่ราชพัสด.ุ การออกโฉนดทดี่ นิ หรอื หนงั สอื รบั รองการทำประโยชน. http://www.treasury.go.th/pv_sakaeo/download/article/article_20150217151338.pdf http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news12.htm. สบื คนเมือ่ วันที่ ๑๕ กนั ยายน ๒๕๖๐. สบื คน เมอื่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๖๐. เมื่อ ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ทส่ี าธารณประโยชน. http://nam.dol.go.th/Pages/ท่สี าธารณประโยชน. aspx สบื คน กรมปาไม, การจดั การความรกู รมปาไม. http://r07.ldd.go.th/Web/16_Service/service2.pdf มารูจักเอกสารสิทธเิ ก่ียวกบั ทด่ี ินดีกวา . สืบคนเมื่อ ๒๙ กนั ยายน ๒๕๖๐. http://nam.dol.go.th/Pages/มารูจ ักเอกสารเกีย่ วกบั ที่ดินกันดกี วา .aspx. สบื คนเม่อื ๑๖ ตุลาคม ๒๕๖๐. กรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วปา และพันธพุ ชื . ขั้นตอนการประกาศเขตอุทยานแหง ชาต.ิ การจดทะเบียนการเชา . http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/january/news9.htm http://www.dnp.go.th/park/sara/manage/step.htm สบื คนเมือ่ ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สบื คน เม่ือ ๑๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม. มาตรการของคณะกรรมการแกไขปญ หาการบกุ รุกท่ดี ินของรฐั เร่ือง การจดทะเบียนภาระตดิ พันในอสังหาริมทรพั ย. การพสิ ูจนสทิ ธิการครอบครองทีด่ นิ ของบุคคลในเขตทดี่ ินของรฐั . http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/december/news4.htm สบื คน เม่ือ ๑๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. http://landinfo1.mnre.go.th/landinfo/information/data050456.pdf สบื คนเมือ่ ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. การจดทะเบยี นภาระจำยอม. การบรหิ ารจัดการที่ดนิ ของรัฐ. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/december/news6.htm สืบคนเม่อื ๑๒ ตุลาคม ๒๕๖๐. http://slbkb.psu.ac.th/jspui/bitstream/การบริหารจดั การท่ดี นิ ของรฐั ..pdf สบื คน เม่ือ ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. การจดทะเบียนสทิ ธเิ ก็บกิน. การเผยแพรกฎหมายเรอ่ื งภาระจำยอม. khaosamyod.net/nitikan/0452_nitikan.doc. สืบคน เมอ่ื ๑๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/november/news1.htm สืบคนเมื่อ ๑๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. การอายดั ทดี่ นิ ?. https://guru.sanook.com/18988/ สบื คนเมอ่ื ๒๑ กันยายน ๒๕๖๐. การจดทะเบยี นสิทธิอาศยั . http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/december/news3.htm คณะวทิ ยาศาสตร มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร. ปา ชายเลน. สืบคน เมอ่ื ๑๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. http://www.sci.psu.ac.th/chm/biodiversity/mangrove.html. สืบคน เมอ่ื ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ความเห็นของคณะกรรมการกฤษฎีกา เรอ่ื งเสร็จท่ี ๓๐๘/๒๕๒๐ เรอื่ ง การออกหนังสอื สำคัญแสดงกรรมสิทธ์ทิ รี่ าชพัสดุ. nam.dol.go.th สบื คนเมอื่ ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๙๐ - - ๙๑ - ºÃóҹ¡Ø ÃÁ ºÃóҹ¡Ø ÃÁ คูมอื การปฏิบัติงานการจดั การทีด่ นิ และปา ไม. ชชั วาล สมจติ ร. กรอบแนวทางในการแกไ ขปญ หาการบุกรกุ ทด่ี นิ สาธารณประโยชน. http://www.forest.go.th/chaingmai_1/index.php?option=com_content&view=article&id=440&Itemid= http://www.dol.go.th/publicland/images/medias/publicland/file/pdf/ISSUE/ISSUE011.pdf 617&lang=th สืบคนเมือ่ ๑๘ ตุลาคม ๒๕๖๐. สืบคน เม่อื ๒๕ ตุลาคม ๒๕๖๐. คำส่งั กระทรวงมหาดไทย ท่ี ๖๓๕/๒๕๔๗ ลงวันที่ ๒๑ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ เรื่องการอายัดท่ดี นิ . ทด่ี ิน ภ.บ.ท.5 ซอ้ื ขายไดห รอื ไม มีวธิ กี ารออกโฉนดอยางไร. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news11.htm สืบคนเม่ือ ๑๖ ตุลาคม ๒๕๖๐. http://www.lawyers.in.th/2017/08/10/land-tenure/ . สืบคน เมือ่ ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๐. กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอม. มาตรการของคณะกรรมการแกไ ขปญหาการบุกรกุ ทดี่ นิ ของรัฐ เรื่อง การ ท่ดี นิ ส.ป.ก. คืออะไร? มีกฎ ระเบียบในการครอบครองอยางไรบาง. พสิ จู นส ิทธิการครอบครองที่ดนิ ของบุคคลในเขตท่ดี ินของรฐั . www.เกรด็ ความรู.net/ที่ดนิ -สปก/ สบื คนเม่ือ ๒๐ กันยายน ๒๕๖๐. http://landinfo1.mnre.go.th/landinfo/information/data050456.pdf สืบคนเม่ือ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. ทางภาระจำยอมและทางจำเปน . การบริหารจัดการทีด่ นิ ของรฐั . http://slbkb.psu.ac.th/jspui/bitstream/การบริหารจดั การที่ดนิ ของรัฐ..pdf https://medium.com/laws-and-regulations/การตรวจสอบทางเขาออก/81-1085f3a43564 สบื คนเม่ือ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. สบื คนเมอ่ื ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๐. การเผยแพรก ฎหมายเร่อื งภาระจำยอม. khaosamyod.net/nitikan/0452_nitikan.doc. เทคนิคการตรวจสอบเอกสารสทิ ธงิ ายๆ ผูซ้อื ทำเองได. สบื คน เม่ือ ๑๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. https://www.ddproperty.com/คูมือซือ้ ขาย/เตรยี มตัวกอนซื้อ/เทคนคิ ตรวจสอบเอกสารสทิ ธง์ิ ายๆ-ผซู ื้อทำเองได การอายัดทด่ี นิ ?. https://guru.sanook.com/18988/ สืบคนเมือ่ ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๐. สืบคนเมอ่ื ๑๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. คณะวทิ ยาศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร. ปาชายเลน. ธญั ญวัฒน ชาญพินจิ . การจดั การที่ดินของรฐั . http://www.sci.psu.ac.th/chm/biodiversity/mangrove.html. สืบคนเมอ่ื ๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๐. http://nam.dol.go.th/train/Documents/2559/เอกสารเดินหนาใหความร/ู 5.pdf สืบคนเมือ่ ๒๐ กันยายน ๒๕๖๐. ความเห็นของคณะกรรมการกฤษฎีกา เร่อื งเสร็จท่ี ๓๐๘/๒๕๒๐ เร่ือง การออกหนังสือสำคญั แสดง น.ค. ๓. http://nam.dol.go.th/landdoc/DocLib53/other_1.pdf. สบื คน เม่อื ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๐. กรรมสทิ ธ์ิทีร่ าชพสั ดุ.nam.dol.go.th สืบคนเมื่อ ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๖๐. แบบเอกสารสทิ ธิ ประเภทเอกสารสทิ ธิท่ีดิน. http://www.land.co.th/land-info-top-12.asp, คมู อื การปฏบิ ตั งิ านการจดั การท่ีดินและปา ไม. สบื คน เม่ือ ๑๕ กันยายน ๒๕๖๐. http://www.forest.go.th/chaingmai_1/index.php?option=com_content&view= ใบไตสวน (นส. ๕) คืออะไร. http://www.sureprop.com/page/1400. สืบคนเม่ือ ๑๗ กันยายน ๒๕๖๐. article&id=440&Itemid=617&lang=th สืบคน เมอื่ ๑๘ ตลุ าคม ๒๕๖๐. ประเภทของทรพั ยสิทธิ. http://www.law.cmu.ac.th/law2011/journal/55356.pdf สืบคน เม่ือ ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๖๐. คำสงั่ กระทรวงมหาดไทย ท่ี ๖๓๕/๒๕๔๗ ลงวนั ท่ี ๒๑ ธนั วาคม พ.ศ.๒๕๔๗ เร่ืองการอายัดทด่ี ิน. ภ.บ.ท. ๕ คืออะไร. http://www.sureprop.com/page/ ภ-บ-ท-5-คอื อะไร3F. สืบคน เมอื่ ๒๒ กนั ยายน ๒๕๖๐. http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/fabruary/news11.htm สบื คนเมอื่ ๑๖ ตลุ าคม ๒๕๖๐.

- ๙๒ - - ๙๓ - ºÃóҹ¡Ø ÃÁ ºÃóҹءÃÁ มูลนธิ ิประเมนิ คา ทรัพยส ินแหง ประเทศไทย (องคกรสาธารณประโยชน). แบบฟอรมมาตรฐานรายงานการประเมินคา สำนักอทุ ยานแหงชาต.ิ วัตถุประสงคใ นการจัดต้งั อทุ ยานแหงชาต.ิ ทรัพยสิน พ.ศ. ๒๕๔๗. http://www.thaiappraisal.org/thai/standard/standard06.htm http://portal.dnp.go.th/Content/nationalpark?contentId=1173 สืบคนเมือ่ ๒๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สืบคน เม่ือ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๖๐. สำนักอนุรักษสตั วปา. เขตรักษาพันธสุ ตั วปา. http://www.dnp.go.th/wildlifednp/index.php? ระเบียบกรมสงเสริมสหกรณว าดว ยการใชส ทิ ธคิ รองครองที่ดินนคิ มสหกรณเ พือ่ การแปลงสินทรพั ย เขตหามลา สตั วป า. http://www.dnp.go.th/wildlifednp/index.php?option=com_ เปน ทุน พ.ศ. ๒๕๔๖ ขอ ๗, ๘. content&view=article&id=27&Itemid=30 สืบคน เม่ือ ๒๑ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สทิ ธิในทีด่ นิ . http://www.chawbanlaw.com/Ll2.html#axzz51ycOpCF6 สืบคน เมอ่ื ๒๙ กันยายน ๒๕๖๐. อภิรตั น รัตนไพบลู ย. ใบจองหรอื น.ส. ๒. สุรินทร อน พรม. ขีดจำกัดของ สทก. ตอการดำรงชพี และการปรับตัวของเกษตรกรในเขตปา. https://medium.com/laws-and-regulations/ใบจอง-หรอื -น-ส-2-7979ef90b42997. http://socanth.tu.ac.th/wp-content/uploads/2015/02/JSA-33-1-surin.pdf สบื คนเม่อื ๑๗ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สืบคนเมื่อ ๒๑ กันยายน ๒๕๖๐. สว นการจำแนกประเภทที่ดนิ , ความรกู ารจำแนกประเภททดี่ ิน. วาดวยเรือ่ งเอกสารสิทธิเกย่ี วกับทด่ี ิน. https://medium.com/laws-and-regulations/วาดวย http://osm.ldd.go.th/web_forest/pdf_file/soil.pdf สบื คนเมอ่ื ๑๘ ตลุ าคม ๒๕๖๐. เรอื่ งเอกสารสิทธเิ ก่ียวกบั ท่ีดนิ -55f24f0ebebe. สืบคนเมื่อ ๒๒ กันยายน ๒๕๖๐. สำนักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม. อุทยานแหงชาติ. หนงั สอื รบั รองการทำประโยชน (น.ค. ๑ และ ก.ส.น. ๕). https://medium.com/laws-and- http://chm-thai.onep.go.th/chm/PA/Detail/Ntional_Park.html สืบคน เม่อื ๒๑ ตุลาคม ๒๕๖๐. regulations/หนังสือรบั รองการทำประโยชน-น-ค-1-และก-ส-น-5bdb54e88e9a2 สืบคน เมอ่ื ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐. สำนักงานทดี่ ินกรงุ เทพมหานคร สาขาบางขนุ เทียน. โครงการ ตรวจสอบทางเขา – ออกกอ นทาํ นิตกิ รรมของสํานักงาน ท่ดี นิ กรงุ เทพมหานคร สาขาบางขุนเทียน. http://nam.dol.go.th/train/ผลงานตัวแบบในการทำงาน /Best_Practice%29/8BP.pdf สืบคน เมือ่ ๑๓ ตุลาคม ๒๕๖๐. สำนักงานทีด่ นิ จังหวดั นนทบรุ ี. การไดม าซึ่งกรรมสิทธ์ิท่ดี นิ . http://nam.dol.go.th/nonthaburi/Pages/ การไดม าซึ่งกรรมสทิ ธิ์ทีด่ ิน/aspx. สบื คนเมอ่ื ๑๒ กนั ยายน ๒๕๖๐. สำนักจดั การทรพั ยากรปา ไมที่ ๔ สาขาพิษณโุ ลก. เขตปา สงวนแหง ชาติ. http://www.forest.go.th/phitsanulok/index.php?option=com_content&view=article&id =518%3Ap10&catid=13%3A2010-06-04-06-%25M-%25S&lang=th สืบคนเมื่อ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๖๐. สำนักอนุรักษแ ละจดั การตนนำ้ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธพุ ชื . การสง เสรมิ การรบั รอง ส.ท.ก. “สทิ ธทิ ำกนิ ”. http://www.dnp.go.th/watershed/knowledge_files/12%20การสง เสริมการรบั รองสทก1.pdf สืบคน เมื่อ ๑๘ ตุลาคม ๒๕๖๐.