คู่มือนิทรรศการยืมคืน sex วัยรุ่นเลือกได้

สาระการเรียนรู้ 3.2 เซ็กส์ท่ีใช่ กับคนท่ีชอบ ร ะ ดั บ ช้ั น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ต อ น ต้ น 1. บอกวิธีเลือกถุงยางอนามัยมา 1-2 ข้อ ? 2. ยาคุมฉุกเฉินถือเป็นการแก้ไขสถานการณ์ เห็นด้วยหรือไม่ อย่างไร ? 3. ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับถุงยางและยาคุมช่วยให้เราใช้ชีวิตวัยรุ่นได้อย่างมั่นใจขึ้น หรือไม่ อย่างไร? 4. ในสถานการณ์ที่ไม่มีทั้งยาคุมและถุงยางอนามัย เราจะเลือกทางไหนเพ่ือให้เรื่องเซ็กส์ปลอดภัย ที่สุด? 5. ยกตัวอย่าง ความเชื่อ เก่ียวกับยาคุม หรือถุงยางอนามัย มา 2-3 ข้อ? \\ 101

สื่อการเรยี นรูที่ : 4 หาก ตง้ั ครรภ หรอื ตดิ โรค

วัตถุประสงค์ • เรียนรู้การสังเกตความผิดปกติทางร่างกายในด้านต่างๆ หลังมี เพศสัมพันธ์ • การลดจ�ำนวนคุณแม่วัยใส และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นเรื่อง ของทุกคน แต่ต้องเริ่มจากตัวเอง • การต้ังเป้าหมายในชีวิต และการไปให้ถึงเป้าหมาย คือปัจจัยส�ำคัญ ในการลดปัญหาเพศสัมพันธ์ในวัยรุ่น สาระการเรียนรู้ 4.1 หมดปัญหา ถ้ารู้ทันและป้องกัน เม่ือมีเพศสัมพันธ์ย่อมมีผลตามมา โดยเฉพาะการมีเพศสัมพันธ์ท่ีไม่ได้ ป้องกัน หากไม่ติดโรคติดต่อก็อาจจะเกิดอาจน�ำไปสู่การตั้งครรภ์ได้ การสังเกตร่างกายหลังมีเพศสัมพันธ์จึงเป็นส่ิงจ�ำเป็น \\ 103

4.2 สู่ฝันที่วาดไว้ เสริมสร้างก�ำลังใจ เพ่ือให้ผู้เรียนได้ค้นหาและรู้จุด มุ่งหมายในชีวิตตัวเอง เพื่อท่ีเด็กจะได้ไม่เหงา ไม่ หลงทางไปกับแรงย่ัวยุระหว่างทางท่ีเดินไปสู่ความฝัน ส่ือการเรียนรู้ ประกอบไปด้วยส่ือการเรียนรู้ 2 ชุด ได้แก่ 4.1 หมดปัญหา ถ้ารู้ทันและป้องกัน ส่ือการเรียนรู้ ช้ินที่ 1 ร่างกายท่ีเปล่ียนไป อุปกรณ์ : แผ่นพลาสติกภาพร่างกาย และแผ่นค�ำตอบระบุอาการ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ส่ือการเรียนรู้ ช้ินท่ี 2 เม่ือท้องไม่พร้อม อุปกรณ์ : ชุดคุณแม่ท้องจ�ำลองเพ่ือให้ผู้เรียนได้ลองสวมใส่ 104 \\

ระยะเวลาการสอน ควรแบ่งเป็น 2 คาบ คาบท่ี 1 (50 นาที) ส่ือเรียนรู้เรื่องร่างกายท่ีเปลี่ยนไป คาบท่ี 2 (50 นาที) สื่อเรียนรู้เรื่องเม่ือท้องไม่พร้อม • ระยะเวลาในการสอนยึดตามสาระการเรียนรู้ โดยสื่อการเรียนรู้หรือ อุปกรณ์ อาจจะมีการใช้เสริมการเรียนรู้ของสาระการเรียนรู้อื่นได้ ไม่ตายตัว • กิจกรรมเสริมหรือการสอดแทรกสาระอื่นให้อยู่ในดุลยพินิจของผู้สอน ซ่ึงควรสอดคล้องกับเวลาที่เหมาะสมของคาบเรียน กลุ่มเป้าหมาย สาระการเรียนรู้ 4.1 และ 4.2 เหมาะ ับกลุ่มเป้าหมายทั้ง 2 ระดับ คือ ประถมศึกษาตอนปลาย และระดับมัธยมศึกษาตอนต้น เพ่ือให้รู้เท่าทัน ผลที่ตามมาจากการเลือกมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน ทั้งนี้ ในการอธิบาย ให้กับกลุ่มนักเรียนระดับประถมศึกษาตอนปลายอาจจะต้องใช้ค�ำท่ีสื่อสาร แล้วเข้าใจง่าย \\ 105

ข้อควรระวัง อย่าขู่เด็กจนเด็กไม่กล้ามีเพศสัมพันธ์ และการท่ีเด็กเลือกมี เพศสัมพันธ์ไม่ใช่ความผิดของเด็ก การเรียนรู้จักโรคติดต่อและ ปัญหาการท้องไม่พร้อมไม่ใช่เคร่ืองมือในการขู่ให้เด็กกลัว หรือ การกล่าวหาว่าวัยรุ่นเป็นตัวการของปัญหาสังคม แต่เป็นประเด็น ท่ียกขึ้นมาเพ่ือให้เด็กได้เข้ามามีส่วนร่วมตระหนักในปัญหา และ คิดอย่างรอบคอบก่อนที่จะตัดสินใจมีเพศสัมพันธ์ ความท้าทาย ของผู้ที่จะใช้เคร่ืองมือเพ่ือสื่อสารเรื่องเพศชุดนี้ คือ ต้องสร้าง ทัศนคติท่ีดีต่อการมีเพศสัมพันธ์ รวมท้ังการสอนการมีเพศสัมพันธ์ อย่างมืออาชีพ ซึ่งไม่ได้หมายถึงการมีเพศสัมพันธ์บ่อยครั้งแบบ ไม่เลือกคู่นอน แต่หมายถึงการมีเพศสัมพันธ์ที่ยืนอยู่บนพื้นฐาน ของวุฒิภาวะและรับผิดชอบในส่ิงท่ีตัวเองได้ตัดสินใจลงมือท�ำ 106 \\

สาระการเรียนรู้ 4.1 หมดปัญหา ถ้ารู้ทัน และป้องกัน \\ 107

สื่อการเรียนรู้ชุดที่ 1 ร่างกายที่เปลี่ยนไป 1. แผ่นพลาสติกภาพรูปร่างชายหญิง 2. แผ่นคำ�ตอบ ระบุชื่อกลุ่มอาการโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ จำ�นวน 11 แผ่น 108 \\

ก ร ะ บ ว น ก า ร เ รี ย น รู้ • ผู้สอนต้ังค�ำถามให้ผู้เรียนลองยกตัวอย่างอาการของโรคติดต่อทางเพศ สัมพันธ์ • ผู้เรียนน�ำแผ่นค�ำตอบไปติดบนแผ่นพลาสติกที่แขวนอยู่ให้ถูกต้อง ผ ล ท่ี ค า ด ว่ า จ ะ ไ ด้ รั บ ผู้เรียนได้รู้เท่าทันร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไปหลังมีเพศสัมพันธ์ ซ่ึงการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวอาจเป็นส่ิงบ่งช้ีกลุ่มอาการโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ \\ 109

ข้ อ มู ล เ พ่ิ ม เ ติ ม ส ำ ห รั บ ค รู ส ภ า พ จิ ต ใ จ การมองเห็นคุณค่าตนเองเปล่ียนไป การมีเพศสัมพันธ์บ่อยๆ ส่งผลให้เรามอง กิจกรรมทางเพศเป็นเพียง “การแลกเปลี่ยน” อารมณ์และวัตถุทางเพศ ย่ิงเม่ือมี บอ่ ยคร้ังข้ึนการเคารพและเหน็ คุณคา่ ตนเองก็จะยิ่งนอ้ ยลง โ ร ค ติ ด ต่ อ ท า ง เ พ ศ สั ม พั น ธ์ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือโรคส่งผ่านทางเพศสัมพันธ์ (ตามท่ีบัญญัติใน ราชบัณฑิตยสถาน) (Sexually transmitted disease; STD) อาจเรียกว่า “กามโรค” (Venereal disease) หรือ “วีดี” เกิดจาก การติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์ ไม่ว่า จะเป็นการร่วมเพศทางช่องคลอด ทางปาก หรือทวารหนัก กับผู้ที่มีเชื้อ ปัจจุบัน ใช้ค�ำว่า “การติดเช้ือทางเพศสัมพันธ์” (Sexually transmitted infections ; STI) เพื่อให้มีความหมายกว้างข้ึน โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เป็นโรคท่ีสามารถเป็นได้ทุกเพศ ทุกวัย แต่พบมาก ในหมวู่ ยั รุน่ เนอื่ งจากวัยรุน่ ในปัจจุบัน นิยมมีเพศสมั พันธ์ก่อนการแตง่ งาน โดยขาด ความรู้ ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั การปอ้ งกนั ตวั เอง รวมทง้ั โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธต์ า่ งๆ นอกจากนใ้ี นปจั จบุ นั คแู่ ตง่ งานมอี ตั ราการหยา่ รา้ งสงู ขน้ึ ทำ� ใหค้ นมสี ามหี รอื ภรรยา หลายคน จึงเกิดโรคติดตอ่ ทางเพศสมั พันธม์ ากขึน้ ส่ิงท่ีอันตรายของโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์คือ เม่ือเป็นแล้วมักจะไม่เกิดอาการ บางคนจงึ ตดิ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธแ์ ลว้ โดยไมร่ ตู้ วั และเปน็ ปญั หาในการจดั การ ทางระบบสาธารณสุข และทส่ี ำ� คัญ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์น้ี สามารถติดตอ่ ไป ยังทารกในครรภ์ได้ 110 \\

สาเหตขุ องการเปน็ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พันธ์ สาเหตุของการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มคือ 1. เกดิ จากเชอ้ื ไวรสั ซงึ่ บางชนดิ สามารถรกั ษาใหห้ ายขาดได้ บางชนดิ ไมม่ ยี ารกั ษา และบางชนิดยังสามารถฝังตัวอยู่และกลับมาเป็นซ้�ำได้อีก โรคติดต่อทางเพศ สัมพันธ์ ที่เกิดจากเชื้อไวรัสได้แก่ เริมที่อวัยวะเพศ หูดหงอนไก่ ไวรัส ตับอักเสบบี ฯลฯ 2. เกดิ จากเชอ้ื แบคทเี รยี สามารถรกั ษาใหห้ ายขาดได้ ดว้ ยการใชย้ าปฏชิ วี นะ ไดแ้ ก่ ซิฟลิ สิ หนองใน หนองในเทียม ท่อปสั สาวะอกั เสบ ชอ่ งคลอดอักเสบ ฯลฯ 3. เกดิ จากเชอื้ อน่ื ๆ เชน่ พยาธิ สามารถรกั ษาใหห้ ายขาดได้ ดว้ ยการใชย้ าปฏชิ วี นะ ก ลุ่ ม เ สี่ ย ง ต่ อ ก า ร เ ป็ น โ ร ค ติ ด ต่ อ ท า ง เ พ ศ สั ม พั น ธ์ • คนท่ีมีคู่นอนมากกว่า 1 คน ในช่วง 3 เดือนก่อนหน้า • คนท่ีมีเพศสัมพันธ์กับคู่คนใหม่ ในช่วง 3 เดือนก่อนหน้า • ผู้ท่ีมีประวัติป่วยเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ใน 1 ปีท่ีผ่านมา • ผทู้ ่ีอยูไ่ กลกบั ค่รู กั ระหวา่ งท่อี ย่หู า่ งกันต่างฝา่ ยอาจจะมเี พศสัมพันธ์กับคนอื่น \\ 111

อาการแบบใด สงสัยเป็น โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หากมีอาการเหล่านี้ สามารถสงสัยได้ว่าเป็น โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ • ผู้ชายจะมีอาการปัสสาวะแสบขัด ขาหนีบบวมหรือเป็นฝี เจ็บปวดอวัยวะเพศ มผี ่นื ตุ่ม แผล บริเวณอวัยวะเพศ มเี มอื กใส หรอื หนองไหลออกมา • ผหู้ ญงิ จะรสู้ กึ เจบ็ เสยี วทอ้ งนอ้ ย ขาหนบี บวม หรอื เปน็ ฝี เจบ็ ปวด คนั อวยั วะเพศ มผี ่ืน ต่มุ แผลบรเิ วณอวยั วะเพศ มีตกขาวสเี หลอื ง มกี ล่ินเหมน็ โรคติดตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ ทสี่ ำ� คญั ได้แก่ 1. โรคเอดส์ (AIDS) เชื้อ Human immunodeficiency virus หรือ HIV เข้าไปท�ำลายเม็ดเลือดขาว ที่เป็นแหล่งสร้างภูมิคุ้มกันโรคและติดเช้ือฉวยโอกาสจนเสียชีวิต 2. หนองใน (Gonorrhoea) ระคายเคืองในท่อปัสสาวะ แสบขัดเวลาปัสสาวะ และมีหนองไหลออกจาก ท่อปัสสาวะ อาจจะท�ำให้เกิดการอักเสบในช่องท้อง หรือเป็นหมันหากไม่ได้รับ การรักษา 3. หนองในเทยี ม (Non-gonococcal Urethritis/Non gonococcal Cervicitis) มีอาการแสบปลายท่อปัสสาวะ ปัสสาวะขัดและมีหนองไหล และมีมูกออก เล็กน้อยโดยเฉพาะในช่วงเช้า ส่วนผู้หญิงอาจมีอาการตกขาวผิดปกติ 4. แผลรมิ ออ่ น (Chancroid) เกิดแผลที่อวัยวะเพศ บวมและเจ็บ บางคนมีต่อมน้�ำเหลืองท่ีขาหนีบหรือที่ ชาวบ้านเรียกไข่ดันบวม หากไม่รักษาหนองจะแตกออกจากต่อมน�้ำเหลือง บางรายต่อมน้�ำเหลืองท่ีขาหนีบจะบวม และเป็นฝี 112 \\

5. เรมิ ท่อี วัยวะเพศ (Genita Herpes Simplex Virus Infection) ปวดแสบบริเวณขา ก้น หรืออวัยวะเพศ และตามด้วยผื่นเป็นตุ่มน�้ำใส แผล หายได้เองใน 2-3 สัปดาห์ แต่เชื้อยังอยู่ในร่างกาย เมื่อร่างกายอ่อนแอเช้ือก็จะ กลับเป็นใหม่ 6. หูดข้าวสุก (Molluscum contagiosum) ถ้าใช้เข็มสะกิดตรงกลางแล้วบีบดูจะได้เนื้อหูดสีขาวๆ คล้ายข้าวสุก มักเป็นท่ี บริเวณหัวหน่าว อวัยวะเพศภายนอกและโคนขาด้านใน 7. หูดหงอนไก่ (Condyloma Acuminata) ในผู้ชายพบบริเวณใต้หนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย ตลอดท้ังบริเวณรอบรอย เปิดขอบ, ท่อปัสสาวะ และอัณฑะ ส่วนผู้หญิงจะพบที่ปากช่องคลอด ผนัง ช่องคลอด ปากมดลูก ปากทวารหนัก และฝีเย็บ 8. หดิ (Scabies) มีตุ่มน�้ำใสและตุ่มหนองคันข้ึนกระจายท้ัง 2 ข้างของร่างกาย มักพบตาม ง่าม น้ิวมือ ข้อศอก รักแร้ รอบหัวนม รอบสะดือ ฯลฯ ผู้ป่วยมักมีอาการคันมาก โดยเฉพาะเวลากลางคืน 9. ซฟิ ิลิส (Syphilis) เรมิ่ แรกจะเปน็ กอ้ นแขง็ แตไ่ มเ่ จบ็ ทบี่ รเิ วณอวยั วะเพศ หากไมร่ กั ษาจะกลายเปน็ ระยะทสี่ องทเ่ี รยี กวา่ เขา้ ขอ้ หรอื ออกดอก จงึ ถอื ซฟิ ลิ สิ เปน็ โรคอนั ตราย มอี าการ เร้ือรัง สามารถติดต่อยาวนานกว่า 2 ปี 10. โลน (Pediculosis Pubis) อาศัยอยู่ที่ขนหัวเหน่า ชอบไชตามรากขนอ่อน และดูดเลือดคนเป็นอาหาร ผู้ท่ี เป็นโรคน้ีจะมีอาการคัน เม่ือเกาจะท�ำให้เจ้าตัวเช้ือแพร่ไปยังบริเวณอื่นได้ \\ 113

11. พยาธชิ ่องคลอด (Vaginal Trichomoniasis) มีอาการตกขาวผิดปกติ มีสีเขียวขุ่นหรือเหลืองเข้ม มีฟองอากาศและมีกล่ิน เหม็น เกิดการระคายเคืองบริเวณอวัยวะเพศ เจ็บปวดขณะมีเพศสัมพันธ์ คัน และแสบปากช่องคลอด 12. เชื้อราในช่องคลอด (Vaginal Candidiasis) มอี าการระคายเคอื งบรเิ วณชอ่ งคลอด มกี ารตกขาวขนุ่ จบั เปน็ กอ้ น อาจมอี าการ ปัสสาวะแสบขัด เจ็บขณะร่วมเพศ 13. องุ้ เชงิ กรานอกั เสบ (Pelvic Inflammatory Diseases, PID) หรือโรคปีกมดลกู อักเสบ เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เกิดจากการติดเช้ือของมดลูก รังไข่ หรือท่อ รงั ไข่ อาจเสยี ชวี ติ ไดห้ ากตดิ เชอ้ื รนุ แรง และหากไมร่ กั ษา อาจเกดิ โรคแทรกซอ้ น จนเป็นหมันหรือเสียชีวิตได้ ก า ร ป้ อ ง กั น โ ร ค ติ ด ต่ อ ท า ง เ พ ศ สั ม พั น ธ์ วิธีป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ คือ 1. ใช้ถุงยางอนามัย หากจะมีเพศสัมพันธ์กับคนท่ีไม่แน่ใจว่ามีเช้ือหรือไม่ 2. รักษาความสะอาดของร่างกายและอวัยวะเพศอย่างสม่�ำเสมอ 3. หลีกเล่ียงการมีเพศสัมพันธ์กับคนท่ีไม่ใช่คู่ของตัวเอง 4. ตรวจรา่ งกายเปน็ ประจำ� ทกุ ปี โดยเนน้ การตรวจกลมุ่ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ 114 \\

5. เรียนรู้ ศึกษาอาการของโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ 6. ไม่ควรมีเพศสัมพันธ์ขณะมีประจ�ำเดือน เพราะจะท�ำให้เกิด โรคติดต่อทาง เพศสัมพันธ์ได้ง่าย 7. การมีเพศสัมพันธ์ในคู่รักเพศเดียวกัน ควรใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้ง 8. ไม่ควรสวนล้างช่องคลอด เพราะจะท�ำให้เกิดการติดเชื้อโรคติดต่อทาง เพศสัมพันธ์ได้ง่าย วิ ธี ป ฏิ บั ติ ตั ว ข อ ง ผู้ ท่ี เ ป็ น โ ร ค ติ ด ต่ อ ท า ง เ พ ศ สั ม พั น ธ์ 1. ต้องรักษาอย่างรวดเร็วเพ่ือป้องกันการแพร่เช้ือโรค 2. บอกคู่นอนอย่างตรงไปตรงมาว่าเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ 3. รักษาอาการและปฏิบัติตัวตามค�ำแนะน�ำของแพทย์อย่างเคร่งครัด 4. หลีกเล่ียงพฤติกรรมท่ีกระตุ้นให้เกิดอาการอักเสบมากข้ึน 5. งดด่ืมเคร่ืองด่ืมมึนเมา เพราะอาจลืมป้องกันหรือร่วมเพศโดยขาดสติ เส่ียงต่อ การติดเชื้อ 6. เมอื่ รวู้ า่ ตดิ เชอ้ื ไมค่ วรซอ้ื ยามารกั ษาเอง ควรปรกึ ษาแพทย์ เพอื่ ใหไ้ ดร้ บั การรกั ษา ที่ถูกต้อง ที่มา สำ�นักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 จังหวัดเชียงใหม่ http://dpc10.ddc.moph.go.th/sexualtd.html \\ 115

สื่อการเรียนรู้ชุดที่ 2 เรื่องเมื่อท้องไม่พร้อม ชุดท้องจำ�ลอง 116 \\

ก ร ะ บ ว น ก า ร เ รี ย น รู้ • ผู้สอนให้ผู้เรียนได้ทดลองสวมใส่ชุดคุณแม่ต้ังครรภ์ท่ีอุ้ยอ้าย ตลอดจนกว่า นักเรียนจะรู้สึกหนักท่ีท้อง หรือรู้สึกอึดอัดไม่คล่องตัว • เปิดประเด็นให้ช่วยกันอภิปราย หากตกอยู่ในสถานการณ์ท้องไม่พร้อมจะ วางแผนชีวิตอย่างไร รับผิดชอบได้มากน้อยแค่ไหน ผ ล ท่ี ค า ด ว่ า จ ะ ไ ด้ รั บ ผู้เรียนเข้าใจและตระหนักถึงปัญหา การตั้งครรภ์ไม่พร้อม \\ 117

ข้ อ มู ล เ พิ่ ม เ ติ ม ส ำ ห รั บ ค รู การตงั้ ครรภท์ ไ่ี มพ่ งึ ประสงคเ์ ปน็ การตงั้ ครรภใ์ นขณะทที่ ง้ั สองฝา่ ยยงั ไมม่ คี วามพรอ้ ม ในทุกด้าน ก่อให้เกิดปัญหาตามมาท้ังทางด้านครอบครัว เศรษฐกิจ และสังคม และปัญหาการต้ังครรภ์ทไ่ี ม่พึงประสงค์นีส้ ง่ ผลกระทบต่ออนาคต ท้ อ ง ไ ด้ ยั ง ไ ง การตั้งครรภห์ รอื ตัง้ ทอ้ ง เรม่ิ หลงั จากอสุจิผสมกับไขใ่ นสภาวะและเวลาท่เี หมาะสม ประกอบไปดว้ ย 2 ปจั จัย 1. ไข่สมบูรณ์ คือประมาณกึ่งกลางรอบเดือนซ่ึงมักจะตรงกับวันที่ 14 หลังจาก วนั ที่มีประจ�ำเดอื นวนั แรก ไขจ่ ะเคลือ่ นท่เี พื่อเตรยี มผสม 2. อสุจิแข็งแรงและมากพอ เพราะกว่าอสุจิจะไปถึงไข่ ต้องผ่านสภาพความเป็น กรดดา่ งในชอ่ งคลอด ผา่ นโพรงมดลกู ในระหวา่ งนอ้ี สจุ บิ างสว่ นอาจวงิ่ ไปคนละทาง กบั เปา้ หมาย ทำ� ใหเ้ หลอื อสจุ ริ อดไปถงึ ไขไ่ ดไ้ มม่ าก สดุ ทา้ ยอสจุ ทิ หี่ าไขเ่ จอจะตอ้ ง มคี วามสามารถในการเจาะไข่เพื่อผสมไดด้ ้วย จึงจะเกิดการตั้งครรภ์ โดยปกติ ไข่ 1 ใบจะผสมกบั อสุจไิ ดเ้ พยี ง1ตวั เทา่ นน้ั ต้ั ง ค ร ร ภ์ . . . ไ ม่ ต้ั ง ใ จ เมื่อรู้ว่าต้ังครรภ์แต่ยังไม่พร้อม ตั้งสติให้ดีอย่าเก็บตัวอยู่คนเดียว เลือกพูดคุยกับคู่ ของตวั เอง หรอื พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู หรอื คนทไี่ วว้ างใจได้ หรอื หนว่ ยงานใหค้ ำ� ปรกึ ษา สำ� หรับวัยรนุ่ เพอ่ื ประเมินความตอ้ งการและทางเลอื กท่ีเปน็ ไปได้สำ� หรบั ตวั เราและ ปญั หาท่เี กิดขึน้ เช่น 118 \\

• เร่ิมต้นชวี ติ คไู่ ปด้วยกนั เลยและวางแผนทีจ่ ะดแู ลลูกรว่ มกนั ต่อไป • มีคนใกล้ชิดหรือคนในครอบครัวของหญิงหรือชายที่เข้าใจสักคนที่พร้อมจะ ให้ความช่วยเหลอื และพร้อมทีจ่ ะชว่ ยดแู ลลูกหลงั คลอดใหก้ บั เราไปก่อน • ลาพักการเรียนช่ัวคราวในช่วงท้องและคลอด และหาใครสักคนช่วยดูแลลูก ให้กอ่ นหรอื รับเปน็ บุตรบญุ ธรรมเพ่อื จะไดก้ ลับไปเรียนตอ่ • ตดิ ตอ่ บา้ นพกั ฉกุ เฉนิ หรอื บา้ นพกั สตรที ใี่ หท้ พ่ี กั ชว่ั คราวในชว่ งทอ้ งและคลอด แลว้ ค่อยตัดสนิ ใจต่อไปว่าจะเลย้ี งลกู ด้วยกันหรือยกเปน็ บุตรบญุ ธรรม • หากไมม่ เี งอ่ื นไขหรอื ความพรอ้ มใดๆ ทจ่ี ะชว่ ยใหร้ กั ษาครรภต์ อ่ ไปได้ และจำ� เปน็ ต้องตัดสินใจเลือกยุติการท้อง ถ้าเป็นเช่นน้ันเพ่ือให้ส่งผลเสียต่อร่างกายของ ตนเองนอ้ ยทสี่ ดุ ควรเลือกยุตกิ ารทอ้ งภายในอายคุ รรภ์ 3 เดอื น • หาความรูจ้ ากสื่อออนไลน์ท่นี า่ เชื่อถือเชน่ >> เวบไซต์ talkaboutsex โดย สสส.http://talkaboutsex.thaihealth.or.th >> เวบไซตโ์ ครงการกา้ วยา่ งอยา่ งมน่ั ใจ โดย องคก์ ารแพธhttp://teenpath.net >> เวบไซต์ คลินิกรักดอตคอม http://clinicrak.com/ >> ปรึกษากับทีมผู้เชี่ยวชาญผ่านทาง call center เช่น สายด่วนปรึกษาเรื่อง เอดส์และท้องไม่พร้อม 1663 แม้เร่ืองเพศจะเป็นเรื่องท่ีพูดคุยกับเพื่อนได้อย่างเปิดอก แต่การรับข้อมูลบางอย่าง จากเพอ่ื นวยั เดยี วกนั กค็ วรมวี จิ ารณญาณในการรบั ขอ้ มลู กอ่ นทจี่ ะเชอ่ื ควรเชค็ ขอ้ มลู ทีไ่ ดม้ ากบั องค์กรที่เช่ือถอื ได้ และสายด่วนที่มผี ู้เชีย่ วชาญใหค้ �ำแนะนำ� อกี คร้ัง \\ 119

ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ผิ ด ท ำ ใ ห้ ปั ญ ห า บ า น ป ล า ย • ยาคุมช่วยทำ�แท้งได้ (ไม่จริง) • ฮอร์โมนที่อยู่ในยาคุมไม่ดีต่อร่างกาย (ไม่จริง) • ใช้ยาคุมนานๆ จะทำ�ให้เป็นหมัน (ไม่จริง) • ยาคุมทำ�ให้น้ำ�หนักเพิ่ม (ไม่จริง) • ยาคุมส่งผลข้างเคียงกับร่างกาย (ไม่จริง) • ยาคุมทำ�ให้สมรรถภาพทางเพศลดลง (ไม่จริง) • ต้องหยุดทานยาคุมทุก 2-3 เดือน เพื่อให้ร่างกายปกติ (ไม่จริง) • ยาคุมทำ�ให้รอบเดือนมาไม่ปกติ (ไม่จริง) • ยาคุมเป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็ง (ไม่จริง) • ไม่ควรใช้ยาคุมในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม มะเร็งปากมดลูก และอวัยวะสืบพันธุ์ โรคเกี่ยวกับตับ และโรคเกี่ยวกับความดันโลหิต (จริง) • เห็นคู่นอนหน้าตาดี ขาว สะอาดสะอ้าน คงไม่ต้องใช้ถุงยาง (ไม่จริง) • ถุงยางทำ�ให้ความสุขจากการร่วมเพศลดลง (ไม่จริง) • การใช้ถุงยางอนามัยแสดงถึงความไม่ไว้ใจกัน (ไม่จริง) • ถุงยางใช้กับหญิงขายบริการ ส่วนสามี-ภรรยาไม่ต้องใส่ถุงยางก็ได้ (ไม่จริง) • ให้ผู้ชายเป็นฝ่ายพกถุงยางดีกว่า เป็นผู้หญิงจะพกทำ�ไม (ไม่จริง) • พกถุงยาง แสดงว่าเป็นเสือผู้หญิง เป็นพวกมักมากในกาม (ไม่จริง) • ยิ่งถุงยางแพง ยิ่งปลอดภัย (ไม่จริง) • ถุงยางมีรส มีสี อันตรายกว่ารสและกลิ่นดั้งเดิม (ไม่จริง) • ต้องซ้อนถุงถึงจะมั่นใจไม่ติดโรค (ไม่จริง) 120 \\

สาระการเรียนรู้ 4.2 สู่ฝันที่วาดไว้ \\ 121

กิจกรรมชวนสนกุ จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ เพื่อให้ผู้เรียนได้รู้จุดมุ่งหมายในชีวิตตัวเอง ก ร ะ บ ว น ก า ร เ รี ย น รู้ • แจกกระดาษ A4 ให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรม • ให้ผู้เรียนเขียน “เป้าหมาย” ในชีวิตของตัวเอง • ให้ผู้เรียนอภิปรายให้เพื่อนและครูฟังว่าตั้งใจจะไปให้ถึงเป้าหมายนั้นแค่ไหน ป ร ะ เ ด็ น ให้ครูสรุปเร่ืองการมีเป้าหมายในชีวิตตัวเองว่า หากผู้เรียนได้ต้ังเป้าหมายในชีวิตไว้แล้ว ก็ขอให้เดินไปสู่เป้าหมายน้ัน โดยอย่าให้เด็กพลาดล้ังกับการด่วนตัดสินใจท่ีจะมีเพศสัมพันธ์มาท�ำให้เราไปไม่ถึงเป้าหมายท่ีตั้งไว้ 122 \\

ข้ อ มู ล เ พิ่ ม เ ติ ม ส ำ ห รั บ ค รู เป้าหมายในการด�ำเนินชีวิตของคนส่วนใหญ่ คือ ความสุข แต่ถ้าลอง สังเกตให้ดีความสุขมักจะเกิดจากการท่ีได้ลงมือท�ำในส่ิงท่ีมีคุณค่า ไม่ใช่การพยายามท�ำส่ิงใดส่ิงหนึ่งเพ่ือให้ตัวเองมีความสุข การมี จุดหมายและลงมือท�ำเพื่อมุ่งไปสุ่จุดหมาย จึงเป็นเรื่องส�ำคัญที่จะ ช่วยสร้างความสุขให้กับชีวิต การมีจุดหมายในชีวิต หมายถึง การรู้ว่าตนเองต้องการอะไร รู้ว่า อะไรคอื สงิ่ สำ� คญั ในชวี ติ เปน็ วธิ กี ารสรา้ งความสขุ ความพอใจในชวี ติ และเป็นองค์ประกอบส�ำคัญในการพัฒนาความเข้มแข็งทางใจ รวมไปถึงการพัฒนาชีวิตให้มีความสุข เม่ือใดที่ชีวิตขาดจุดหมาย ไร้ทิศทาง ก�ำลังใจที่เรามีอยู่ก็จะถูกใช้ไปแบบสะเปะสะปะ ไม่มี ประสิทธิภาพ จุ ด ห ม า ย ใ น ชี วิ ต กั บ 4 ทิ ศ ท า ง ส ำ คั ญ 1. การงานและความส�ำเร็จ มุ่งมั่นในงาน เห็นคุณค่าและประโยชน์ ในงานท่ีท�ำ มองงานที่รับผิดชอบเป็นสิ่งท้าทาย 2. ความสัมพันธ์ท่ีใกล้ชิดผูกพัน คือ ความสัมพันธ์ที่ดี มีคนที่เราไว้ วางใจได้ มีความสุขในครอบครัว มีกิจกรรมยามว่างกับคนรู้ใจ มีคนที่เข้าใจและคอยเป็นก�ำลังใจ มีคนท่ีเรารักและรักเรา เป็นต้น \\ 123

3. ศาสนาและการพัฒนาจิตใจ เช่ือมั่นและศรัทธาในค�ำสอนของ ศาสนา เช่ือในเร่ืองชีวิตหลังความตาย และ กรรมดี กรรมช่ัว มุ่งม่ันท่ีจะพัฒนาศักยภาพตนเองตามหลักศาสนา 4. ท�ำประโยชน์ต่อสังคมและคนรุ่นหลัง ลดการตอบสนองความ ต้องการของตนเองลง ท�ำส่ิงที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและคน รุ่นหลัง รวมถึงการเลี้ยงลูกให้ดี การสอนคนรุ่นหลัง การให้ ค�ำปรึกษา และการช่วยเหลือคนที่ด้อยกว่า จุดหมายทั้งสี่ด้านนี้จะช่วยให้เรารู้สึกว่าชีวิตมีความหมายมากขึ้น มีความสุข พอใจ และภูมิใจ ลดความเห็นแก่ตัว ท�ำให้เราเข้าใจคนอ่ืน และอยากช่วยเหลือคนอ่ืนมากขึ้น ที่มา หนังสือ เติมเต็มความเข้มแข็งทางใจ ชุดที่ 2 โดย แผนงานสร้างเสริมสุขภาพจิต เพื่อสุขภาวะสังคมไทย 124 \\

แบบประเมินความรู้ความเข้าใจ ประจ�ำหน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 \\ 125

สาระการเรียนรู้ 4.1 หมดปัญหา ถ้ารู้ทัน และป้องกัน ร ะ ดั บ ชั้ น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ต อ น ต้ น 1. บางคร้ังแฟนเรามีเซ็กส์ ท้ังๆ ที่ไม่ได้รักเรา จริงหรือไม่ ? ก. จริง เพราะ .............................................................................................................................. ข. ไม่จริง เพราะ .............................................................................................................................. 2. ผู้หญิงที่เคยมีเซ็กส์แล้ว เป็นผู้หญิงไม่ดี เห็นด้วยกันค�ำกล่าวนี้หรือไม่ ? ก. เห็นด้วย เพราะ .............................................................................................................................. ข. ไม่เห็นด้วย เพราะ ............................................................................................................................... 3. แฟนบอกว่า แตกนอก ไม่ท้องหรอก คุณเช่ือหรือไม่ ? ก. เชื่อ เพราะ .............................................................................................................................. ข. ไม่เช่ือ เพราะ .............................................................................................................................. 126 \\

4. ออรัลเซ็กส์ไม่ท�ำให้ติดโรค จริงหรือไม่ ? ก. ไม่จริง เพราะ .............................................................................................................................. ข. จริง เพราะ .............................................................................................................................. 5. การป้องกันที่ดีที่สุด ควรป้องกันอย่างไร ? \\ 127

สาระการเรียนรู้ 4.2 สู่ฝันท่ีวาดไว้ ร ะ ดั บ ชั้ น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ต อ น ต้ น 1. หากวันนึงเราพบว่าแฟนของเราตั้งครรภ์ทั้งๆ ท่ีเราและแฟนไม่ได้ตั้งใจ หรือไม่มีความพร้อม ในการเลี้ยงลูกเลย เราจะท�ำอย่างไร ? 2. คิดว่าการท้องไม่พร้อม ท้องในวัยเรียน หรือติดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ สามารถเกิดกับเรา ได้หรือไม่ และเราจะรู้สึกอย่างไร หรือมีทางออกอย่างไรหากเราพลาด ? 3. ความฝันที่วาดไว้อยากมีอะไร หรืออยากเป็นอะไร แล้ววันนี้ได้ท�ำตามสิ่งท่ีตนเองฝันไว้หรือยัง อย่างไร ? 128 \\

• รายการสื่อและอุปกรณ์ • แบบส�ำรวจความคิดเห็น • สรุปรายการน�ำส่งคืนสื่อและอุปกรณ์ • สรุปรายการน�ำส่งคืนสื่อและอุปกรณ์ \\ 129

รายการสื่อและอุปกรณ์ นิทรรศการยืม-คืนส่งเสริมการพัฒนาทักษะชีวิต ประเด็น “สุขภาวะทางเพศ” หนว่ ยการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ สอ่ื การเรียนรู้ จำ�นวน หนว่ ย • กระเปา๋ ลอ้ ลากพรอ้ มสกรนี 1 ใบ ชื่อและโลโก้โครงการ 1 ร่างกายวัยรุ่น 1.1 สำ�รวจร่างกาย • แผ่นพลาสติกรูปร่าง 2 แผ่น วัยรุ่น วัยรุ่นชาย-หญิง 22 ชิ้น • แผ่นคำ�ตอบ 2 ชุด • ชุดจำ�ลองรูปร่าง ชาย หญิง 1.2 อวัยวะเพศ • แผ่นพลาสติกภาพ 2 แผ่น กับการดูแล อวัยวะเพศชายและหญิง 16 ชิ้น • แผ่นคำ�ตอบ 1.3 การปฏิสนธิ • แผ่นพลาสติกภาพอสุจิ 1 แผ่น และรังไข่ 1 แผ่น • ซีดีเรื่อง “การเดินทาง ของอสุจิ 1.4 ความเชื่อผิดๆ • ซีดี เรื่อง “ ความเชื่อ 1 แผ่น เกี่ยวกับร่างกาย ผิดๆ เกี่ยวกับร่างกาย” 2 แผ่น • แผ่นพลาสติกคำ�ถาม คำ�ตอบเรื่องเพศ 130 \\

หน่วยการเรียนรู้ สาระการเรยี นรู้ สอ่ื การเรยี นรู้ จำ�นวน หนว่ ย 2. อารมณ์ 2.1 เมื่ออารมณ์ • ซีดีเรื่อง “ฉันโตแล้ว” 1 แผ่น วัยรุ่น พลุ่งพล่าน 2.2 หลายบทบาท • แผ่นพลาสติกภาพ 1 แผ่น หลากอารมณ์ อารมณ์วัยรุ่น 1 แผ่น • แผ่นพลาสติกภาพ “เมื่อวัยรุ่นมีความรัก” 3. เมื่อเกิด 3.1 สถานการณ์ • ซีดีเรื่อง “สถานการณ์ 1 แผ่น อารมณ์ และทางเลือก และทางเลือก” ทางเพศ 3.2 เซ็กส์ที่ใช่... • อวัยวะเพศชายจำ�ลอง 1 ชุด กับคนที่ชอบ • ถุงยางอนามัย 4. หากท้อง 4.1 หมดปัญหา • แผ่นพลาสติกภาพรูปร่าง 2 แผ่น หรือติดโรค ถ้ารู้ทัน ชายหญิง และป้องกัน 11 แผ่น • แผ่นคำ�ตอบ 1 ชุด • ชุดท้องจำ�ลอง \\ 131

แบบสำ�รวจความคิดเห็น การใช้ชุดนิทรรศการยืม-คืน ส่งเสริมการพัฒนาทักษะชีวิต ประเด็น “สุขภาวะทางเพศ” (สำ�หรับกลุ่มผู้ใช้ทุกกลุ่ม) หน่วยงาน/โรงเรียน (ผู้ยืม) : ............................................................................................................................ ที่อยู่ : ..................................................................................................................................................................... เบอรโ์ ทรศพั ทต์ ดิ ตอ่ : ........................................................................................................................................... เบอร์ Fax : .............................................................................................................................................................. รายวชิ า:………………...……………… ระดบั ชัน้ : ………………...……………… จ�ำ นวนผูเ้ รยี น:………………...…………… 1) สือ่ และอปุ กรณใ์ นนทิ รรศการยมื -คนื สง่ เสรมิ การพฒั นาทกั ษะชวี ติ ประเดน็ “Sex วยั รุน่ เลอื กได”้ มีความสอดคล้องเหมาะสมกับผู้เรียนหรือไม่ ? อย่างไร ? 1.1) ด้านเนื้อหา 1.2) ด้านรูปแบบและการออกแบบ 132 \\

2) สือ่ และอปุ กรณใ์ นนทิ รรศการยมื -คนื สง่ เสรมิ การพฒั นาทกั ษะชวี ติ ประเดน็ “Sex วยั รุน่ เลอื กได”้ มีประสิทธิภาพและช่วยสงเสริมการเรียนการสอนกับผูสอนหรือไม่ ? อย่างไร ? 3) ขอคิดเห็นและขอเสนอแนะ \\ 133

ตารางสรุปผลการใช้สื่อและอุปกรณ์ นิทรรศการยืม-คืนส่งเสริมการพัฒนาทักษะชีวิต ประเด็น “ Sex วัยรุ่น เลือกได้” หน่วยงาน/โรงเรียน (ผู้ยืม) : ............................................................................................................................ วันที่นำ�ส่ง : ............................................................................................................................................................ ที่อยู่ : ..................................................................................................................................................................... เบอรโ์ ทรศพั ทต์ ดิ ตอ่ : ........................................................................................................................................... ชื่อผู้ดูแลโครงการ : ............................................................ ลายเซ็นต์ : ............................................................ ลำ�ดับ ระดบั ชั้น รายวชิ า จำ�นวน ส่ือทใี่ ช้ หมายเหตุ ผู้เรยี น (คน) (ระบชุ อ่ื ชุด) 134 \\

ลำ�ดับ ระดบั ช้ัน รายวิชา จำ�นวน สอื่ ที่ใช้ หมายเหตุ ผูเ้ รียน (คน) (ระบุช่ือชุด) รวมจำ�นวนผู้ใช้สื่อทุกระดับชั้น \\ 135

สรุปรายการนำ�ส่งคืนสื่อและอุปกรณ์ นิทรรศการยืม-คืนส่งเสริมการพัฒนาทักษะชีวิต ประเด็น “ Sex วัยรุ่น เลือกได้” หน่วยงาน/โรงเรียน (ผู้ยืม) : ............................................................................................................................ วันที่นำ�ส่ง : ............................................................................................................................................................ ที่อยู่ : ..................................................................................................................................................................... เบอรโ์ ทรศพั ทต์ ดิ ตอ่ : ........................................................................................................................................... ชื่อผู้ดูแลโครงการ : ............................................................ ลายเซ็นต์ : ............................................................ หนว่ ย สาระ ส่อื การเรยี นรู้ จำ�นวน หน่วย การดูแล การเรียนรู้ การเรียนรู้ (และรปู ภาพ รักษา ประกอบ) ก่อนนำ�ส่ง • กระเป๋าล้อลาก 1 ใบ ท�ำความสะอาด พร้อมสกรีนชื่อ ด้วยผ้าเช็ดน้�ำ และโลโก้โครงการ หมาดๆ 1 ร่างกาย 1.1 สำ�รวจ • แผ่นพลาสติก 2 แผ่น • ท�ำความสะอาด วัยรุ่น ร่างกาย วัยรุ่น รูปร่างวัยรุ่นชาย- ด้วยผ้าเช็ดน�้ำ หญิง หมาดๆ • แผ่นค�ำตอบ 22 ชิ้น • ท�ำความสะอาด • ชุดจ�ำลองรูปร่าง 2 ชุด ด้วยผ้าแห้ง ชาย-หญิง • ท�ำความสะอาด ด้วยผ้าแห้ง 1.2 อวัยวะเพศ • แผ่นพลาสติกภาพ 2 แผ่น • ท�ำความสะอาด กับการดูแล อวัยวะเพศชาย ด้วยผ้าเช็ดน�้ำ และหญิง หมาดๆ • แผ่นคำ�ตอบ 16 ชิ้น • ท�ำความสะอาด ด้วยผ้าแห้ง 136 \\

หนว่ ย สาระ สอ่ื การเรยี นรู้ จำ�นวน หนว่ ย การดแู ล การเรยี นรู้ การเรยี นรู้ (และรูปภาพ รกั ษา ประกอบ) กอ่ นนำ�สง่ 1.3 การปฏิสนธิ • แผ่นพลาสติกภาพ 1 แผ่น ท�ำความสะอาด อสุจิและรังไข่ ดว้ ยผา้ เชด็ นำ�้ หมาดๆ • ซีดีเรื่อง “การเดิน 1 แผ่น ตรวจสอบสภาพ ทางของอสุจิ แผ่นและกล่อง ให้อยู่ในสภาพ สมบูรณ์ 1.4 ความเชื่อ • ซีดีเร่ือง “ความ 1 แผ่น ตรวจสอบสภาพ ผดิ ๆ เกย่ี วกบั เชื่อผิดๆ เก่ียวกับ แผ่นและกล่องให้ ร่างกาย ร่างกาย” อยใู่ นสภาพสมบรู ณ์ • แผ่นพลาสติก ค�ำถามค�ำตอบ 2 แผ่น ท�ำความสะอาด เรื่องเพศ ดว้ ยผา้ เชด็ นำ้� หมาดๆ 2. อารมณ์ 2.1 เมื่ออารมณ์ • ซีดีเร่ือง “ฉันโต 1 แผ่น ตรวจสอบสภาพ วัยรุ่น พลุ่งพล่าน แล้ว” แผ่นและกล่อง ให้อยู่ในสภาพ สมบูรณ์ 2.2 หลายบทบาท • แผ่นพลาสติกภาพ 1 แผ่น ท�ำความสะอาด หลากอารมณ์ อารมณ์วัยรุ่น ดว้ ยผา้ เชด็ นำ้� หมาดๆ • แผ่นพลาสติกภาพ “เมื่อวัยรุ่นมีความ 1 แผ่น ท�ำความสะอาด รัก” ดว้ ยผา้ เชด็ นำ�้ หมาดๆ \\ 137

หน่วย สาระ สอื่ การเรยี นรู้ จำ�นวน หนว่ ย การดูแล การเรียนรู้ การเรียนรู้ (และรปู ภาพ รกั ษา ประกอบ) กอ่ นนำ�สง่ 3. เมื่อเกิด 3.1 สถานการณ์ • ซีดีเรื่อง 1 แผ่น ตรวจสอบสภาพ อารมณ์ และทางเลอื ก “สถานการณ์ แผ่นและกล่อง ทางเพศ ให้อยู่ในสภาพ และทางเลือก” สมบูรณ์ 3.2 เซ็กส์ที่ใช่... • อวัยวะเพศชาย 1 ชุด ท�ำความสะอาด กับคนที่ชอบ จำ�ลอง ด้วยผ้าเช็ดน�้ำ หมาดๆ • ถุงยางอนามัย 4. หากท้อง 4.1 หมดปัญหา • แผ่นพลาสติกภาพ 2 แผ่น ท�ำความสะอาด หรือติด ถ้ารู้ทัน และ รูปร่างชายหญิง ดว้ ยผา้ เชด็ นำ�้ หมาดๆ โรค ป้องกัน • แผ่นค�ำตอบ 11 แผ่น ท�ำความสะอาด ด้วยผ้าแห้ง • ชุดท้องจ�ำลอง 1 ชุด ท�ำความสะอาด ด้วยผ้าแห้ง 138 \\

\\ 139

140 \\