BIO ECONOMY เศรษฐกิจชีวภาพ

0 2564 7000 SCIENCE & 0 2564 7002-5 TECHNOLOGY https://www.nstda.or.th NSTDATHAILAND BOOK SERIES [email protected] 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย เศรษฐกิจชีวภาพ ถนนพหลโยธนิ ตําบลคลองหนึ่ง อาํ เภอคลองหลวง จงั หวัดปทุมธานี BIO ECONOMY 12120 สาํ นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยแี หง่ ชาติ กระทรวงวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

AR Book เศรษฐกิจชีวภาพ หนังสือเศรษฐกิจชีวภาพเลมนี้ ไดใชเทคโนโลยีความเปนจริงเสมือน (AR : augmented reality technology) เปนเทคโนโลยีที่ BIO ECONOMY ผสมผสานระหวางความเปนจริงและโลกดิจิทัล ที่จะเปดโลก การเรียนรูใหม ทําใหผูอานตื่นตาต่ืนใจไปกับการเคล่ือนไหวของ ภาพประกอบ กราฟก และขอความตัวอักษร พรอมเสียงบรรยาย ผา นแอปพลเิ คชนั recall บนสมารต โฟน www.recall.in.th วิธกี ารใช้งาน 1.เชอ่ื มตอ่ สัญญาณ 2.ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน “recall” อินเทอร์เน็ตตลอด ผ่านการสแกน QR Code หรือคน้ หาคาํ ว่า เวลาการใช้งาน “recall” บน App Store หรือ Play Store 3.เปดิ แอปพลเิ คชัน 4.สแกนที่ภาพ ทม่ี ีสัญลักษณ์ ในระยะหา่ งให้เห็นภาพเต็มหนา้ จอ

เศรษฐกจิ ชวี ภาพ SCIENCE & TECHNOLOGY ISBN 978-616-12-0568-3 BOOK SERIES by NSTDA พิมพค รง้ั ท่ี 3, พ.ศ. 2562 จาํ นวน 3,300 เลม สงวนลขิ สิทธ์ิ ตาม พ.ร.บ. ลิขสิทธ์ิ (ฉบับเพม่ิ เตมิ ) พ.ศ. 2558 จัดทําโดย กระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) ไมอ นญุ าตใหค ดั ลอก ทาํ ซา้ํ และดดั แปลง สว นใดสว นหนง่ึ SCIENCE & SCIENCE & SCIENCE & ของหนงั สอื เลม น้ี นอกจากไดรับอนุญาตเปนลายลักษณอักษร TECHNOLOGY TECHNOLOGY TECHNOLOGY จากเจาของลิขสิทธ์ิเทานั้น BOOK SERIES BOOK SERIES BOOK SERIES เศรษฐกจิ ชวี ภาพ Bioeconomy/โดย สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาต.ิ เศรษฐกิจชีวภาพ BIO ECONOMY -- ปทมุ ธานี : สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาต,ิ 2561. 52 หนา : ภาพประกอบ เศรษฐกจิ สีเขยี ว ISBN: 978-616-12-0568-3 1. เศรษฐกจิ ฐานชวี ภาพ 2. เศรษฐกจิ ชวี ภาพ 3. เทคโนโลยชี วี ภาพ 4. เทคโนโลยชี วี ภาพ – แงเ ศรษฐกจิ 5. วทิ ยาศาสตรช วี ภาพ -- แงเ ศรษฐกจิ I. สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ II. ชอื่ เรอื่ ง SCIENCE & SCIENCE & SCIENCE & HB172 338.5 TECHNOLOGY TECHNOLOGY TECHNOLOGY บรรณาธิการ กุลประภา นาวานเุ คราะห BOOK SERIES BOOK SERIES BOOK SERIESMRI ผเู รียบเรยี ง ดร.นําชัย ชวี ววิ รรธน SHARING SILVER 01 เศรษฐกิจรว่ มใชป้ ระโยชน์ ECONOMY RENT เศรษฐกิจผสู้ ูงวยั กองบรรณาธกิ าร วชั ราภรณ สนทนา, รักฉตั ร เวทีวุฒาจารย, วณี า ยศวังใจ, จฬุ ารตั น น่ิมนวล, วชั ริน มีรอด, กลุ วรางค สุวรรณศร,ี สุริสา ทิพยผอ ง, ศศธิ ร เทศนอรรถภาคย, ดร.วิทรู ัช กดู วนิ Airbnb กราฟก ฉตั รทิพย สรุ ิยะ รปู เลม งานออกแบบ ฝา ยสื่อวิทยาศาสตร สวทช. เสียงบรรยาย จนิ ตนา ศรธี ิหลา , ดร.เสจ ไชยเพช็ ร บนั ทึกเสยี ง ประดุจ หุตะภิญโญ AR Cloud บรษิ ัทอลิ ชู น่ั คอนเนก็ (ประเทศไทย) จาํ กดั

คาํ นยิ ม คาํ นาํ วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี เปนปจจัยสําคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ สังคม วิทยาศาสตรสมัยใหมในคริสตศตวรรษที่ 21 กาวหนาอยางรวดเร็ว ทําใหเกิด มาอยางตอเนื่อง ซึ่งประเทศไทยไดใหความสําคัญในการวิจัยพัฒนา สรางความรูใหม และ สาขาวิชาใหมๆ จํานวนมาก เชน เศรษฐกิจชีวภาพ (bioeconomy) ซึ่งสงผลกระทบทาง การนาํ ไปใชป ระโยชนใ นการพฒั นาเศรษฐกจิ สงั คม และคณุ ภาพชวี ติ ขณะทก่ี ารเปลยี่ นแปลง เศรษฐกิจสูง หนังสือเศรษฐกิจชีวภาพ (bioeconomy) เลมนี้ จัดทําข้ึนเพื่อสรางความรู ทางเทคโนโลยีเปนไปอยางกาวกระโดดในชวงสิบปที่ผานมา การสงเสริมใหประชาชนไดรับรู ความเขาใจ และเตรียมเยาวชนและประชาชนชาวไทยใหพรอมสําหรับการขับเคลื่อนประเทศ และทาํ ความเขา ใจกบั เรอื่ งราวใหมๆ ดา นวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี จงึ เปน สว นสาํ คญั ทจี่ ะ ในครสิ ตศ ตวรรษที่ 21 ผา นการเรยี นรคู าํ ศพั ท แนวคดิ และมมุ มอง โดยเฉพาะดา นวทิ ยาศาสตร ทาํ ใหสงั คมพรอมตอการกา วไปขางหนาอยางเทาทนั โลก ที่เกี่ยวของกับเศรษฐกิจชีวภาพ ซ่ึงใกลตัวคนไทยและเปนตัวขับเคลื่อนสําคัญสําหรับระบบ เศรษฐกจิ ประเทศในอนาคตอนั ใกลน ี้ ดงั จะเหน็ ไดจ ากการทร่ี ฐั บาลไดท มุ งบประมาณจาํ นวนมาก กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ซงึ่ กอ ตง้ั อยา งเปน ทางการเมอื่ วนั ที่ 24 มนี าคม ใหกับโครงการนีแ้ ละบรรจุอยูใน The Big Rock Project พ.ศ. 2522 ไดท าํ หนา ทเ่ี ปน กลไกในการขบั เคลอื่ นประเทศผา นหนว ยงานวจิ ยั หลากหลายหนว ยงาน โดยมกี ารปรบั เปลยี่ นไปตามสถานการณต ลอดชว งเวลาหลายสบิ ปท ผี่ า นมา และจะยงั คงพฒั นา นอกจากนย้ี งั มกี ารนาํ เทคโนโลยี AR (augmented reality technology) ซง่ึ เปน ตอไปเพ่ือเปนองคกรหลักในการนําประเทศสูเศรษฐกิจฐานความรู และสังคมนวัตกรรม การนาํ ขอ มลู จากโลกเสมอื นทส่ี รา งขน้ึ ไมว า จะเปน ภาพกราฟก ภาพสามมติ ิ ขอ ความ รวมถงึ ในโอกาสครบรอบ 40 ปของกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ในป พ.ศ. 2562 เสยี ง ไปวางในโลกแหง ความเปน จรงิ มาประยกุ ตใ ชก บั หนงั สอื เศรษฐกจิ ชวี ภาพ (bioeconomy) ทา น ดร.สวุ ทิ ย เมษนิ ทรยี  อดตี รฐั มนตรวี า การกระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี มดี าํ รใิ ห เลม น้ี เพอ่ื ใหเ นอ้ื หามคี วามนา สนใจ สมจรงิ ใชง านไดส ะดวกผา นแอปพลเิ คชนั บนสมารต โฟน กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี จดั ทาํ หนงั สอื ชดุ ความรดู า นวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลย”ี หรือแท็บเล็ต นอกจากจะชวยใหผูใชงานเขาใจและเขาถึงสาระในหนังสือไดงายข้ึนแลว เพอ่ื รวบรวมเรอ่ื งราวดา นวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยที น่ี า สนใจรวม 19 เรอ่ื งไวใ นชดุ หนงั สอื นี้ เทคโนโลยี AR ยังเหมาะสําหรับผอู า นทม่ี คี วามบกพรอ งทางการอานและการมองเหน็ อีกดว ย การจดั ทาํ หนงั สอื เศรษฐกจิ ชวี ภาพนี้ มงุ หวงั ใหเ ยาวชนคนรนุ ใหมไ ดเ ขา ถงึ องคค วามรู หวังวาหนังสือเศรษฐกิจชีวภาพ (bioeconomy) นี้ จะชวยสรางแรงบันดาลใจ ดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี รวมท้ังยังเปนโอกาสในการสรางแรงบันดาลใจกับเยาวชน ทาํ ใหเ หน็ ความสาํ คญั และสนใจในสะเตม็ ศกึ ษา (STEM) ทจี่ ะเปน ฐานสาํ หรบั อาชพี จาํ นวนมาก คนรนุ ใหมใ หเ ขา ใจถงึ บทบาทและความสมั พนั ธข องวทิ ยาศาสตรใ นมติ ติ า งๆ ของการดาํ รงชวี ติ ท่ีจะเกิดข้นึ ในอนาคต รวมทงั้ เปนจดุ เริ่มตน ใหท ุกฝายไดเ ห็นประโยชน และรวมกันสรา งสรรค ความรูผานหนังสือหรือส่ืออ่ืนๆ เพ่ือใหเกิดการขับเคล่ือนประเทศไทยไปสูประเทศพัฒนาแลว ผมขอขอบคณุ ผทู เ่ี กี่ยวขอ งในการจดั ทาํ หนงั สอื ชุดนท้ี กุ ทา น และหวังเปน อยางยง่ิ วา และกลายเปนประเทศท่ีมีศักยภาพและขับเคลื่อนประเทศดวยความรูดานวิทยาศาสตร หนังสือเลมน้ีและเลมอ่ืนๆ ในชุด จะเปนแหลงขอมูลท่ีเปนประโยชนตอการเรียนรูและมี เทคโนโลยี และนวัตกรรมตอไปอยางมั่นคง เพราะท้ังหมดนั้นจะเกิดขึ้นไดก็จากคุณภาพและ สว นชว ยกระตนุ ใหเ ยาวชนและประชาชนไทยเกดิ ความสนใจหาความรวู ทิ ยาศาสตรใ นดา นอน่ื ๆ ความรูพนื้ ฐานดานวิทยาศาสตรของคนไทยน่นั เอง ตอไป สาํ นกั งานพฒั นาวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยีแหง ชาติ (สวทช.) รองศาสตราจารยสรนติ ศิลธรรม ปลัดกระทรวงวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี มนี าคม 2562

สารบัญ 32 เช้อื เพลิงชวี ภาพ 36 ชวี มวลและกา๊ ซชวี ภาพ BIO ECONOMY 40 สารเคมจี ากชวี ภาพ 44 โครงสร้างพ้ืนฐาน 08 เศรษฐกิจชวี ภาพคืออะไร? 48 เศรษฐกิจชวี ภาพไทย อนาคตอนั ใกล้ 12 เศรษฐกิจชวี ภาพสาํ คญั อย่างไร? 52 เอกสารอ้างอิง 16 เศรษฐกิจชวี ภาพดีอยา่ งไร? 20 เศรษฐกิจชีวภาพโดดเด่นอย่างไร? เศรษฐกจิ ชว� ภาพไทย 24 เศรษฐกิจชีวภาพคอื แนวโนม้ โลกอนาคตอนั ใกล้ 28 ประเทศไทยกาํ ลังเข้าสู่เศรษฐกจิ ชีวภาพ

เศรษฐกิจชวี ภาพคืออะไร? ดว ยความกา วหนา ของเทคโนโลยชี วี ภาพ และความตอ งการลดการพง่ึ พา ปโตรเลียม ลดการปลอยกาซเรือนกระจก หลายประเทศทั่วโลกจึงใหความสนใจ “เศรษฐกิจชีวภาพ (bioeconomy)” ระบบเศรษฐกิจใหมที่นำเอาวัตถุดิบและ ทรัพยากรจากธรรมชาติมาพัฒนาใหเกิดมูลคาเพิ่มในการผลิตสินคาและบริการ ระดบั อตุ สาหกรรม โดยมผี ลกระทบตอ สง่ิ แวดลอ มนอ ยกวา ระบบเศรษฐกจิ แบบอน่ื อีกหลายแบบ àÈÃÉ°¡Ô¨ªÕÇÀÒ¾ (bioeconomy) ËÃ×Í àÈÃÉ°¡Ô¨°Ò¹ªÕÇÀÒ¾ (biobased economy) ¤×Í ÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨·Õè¹Ó¤ÇÒÁÃÙŒáÅйÇѵ¡ÃÃÁ â´Â੾Òзҧ´ŒÒ¹ªÕÇÇÔ·ÂÒËÃ×ÍÇÔ·ÂÒÈÒʵϪÕÇÀÒ¾Í×è¹æ ÁÒª‹Ç¾Ѳ¹Ò¡ÒüÅÔµÊÔ¹¤ŒÒ áÅкÃÔ¡Ò÷Õè㪌»ÃÐ⪹¨Ò¡·ÃѾÂҡêÕÇÀÒ¾ ઋ¹ ¡ÒÃà¡ÉµÃ ÍÒËÒà ÊØ¢ÀÒ¾ ¡ÒÃᾷ áÅоÅѧ§Ò¹ ãËŒÁÕ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀҾ͋ҧÂÑè§Â×¹ ความรู้ เทคโนโลยแี ละ BIO ECONOMY การบริหาร 8 จัดการ 9

ชวี มวล การสังเคราะห์แสง ความรู้ แสงอาทิตย์ พื้นฐานเคมี ในระบบเศรษฐกจิ ชวี ภาพ มกี ารนำทรพั ยากร BIOECONOMY อุตสาหกรรม ชีวมวล ชีวภาพมาผลิตเปนผลิตภัณฑที่หมุนเวียน ¾Åѧ§Ò¹ªÕÇÀÒ¾ (bioenergy) ไดด กี วา เดมิ และมมี ลู คา เพม่ิ ขน้ึ ตวั อยา งผลติ ภณั ฑ ¤×Í ¾Åѧ§Ò¹ËÃ×ͼÅÔµÀѳ±·ÕèãËŒ¾Åѧ§Ò¹ «Öè§ä´Œ¨Ò¡¡ÒùӤÇÒÁÃÙŒ·Ò§ªÕÇÇÔ·ÂÒ ËÃ×Í เชน อาหารคน อาหารสตั ว เครอ่ื งสำอาง ตลอดจน ÇÔ·ÂÒÈÒʵϪÕÇÀÒ¾ÁÒª‹Ç¨Ѵ¡Ò÷ÃѾÂÒ¡Ã áÅмżÅÔµµ‹Ò§æ ¨Ò¡¡ÒÃà¡ÉµÃ ઋ¹ ความร้พู ้ืนฐาน ผลิตภัณฑที่ใหพลังงานชีวภาพ (bioenergy) äºâÍ´Õà«ÅáÅÐàÍ·Ò¹ÍÅ ชวี วทิ ยา ชวี เคมี เชน ไบโอดีเซลและเอทานอล ซึ่งการจะทำให เศรษฐกิจชีวภาพเขมแข็งและยั่งยืน ตองอาศัยการ ทำงานบรู ณาการจากหลายหนว ยงาน เชน กระทรวง ทร่ี บั ผดิ ชอบดา นปา ไม ประมง เกษตร และอตุ สาหกรรม โดยเฉพาะอยา งยง่ิ หนว ยงานทเ่ี กย่ี วขอ งกบั การคดิ คน นวัตกรรม และการคา เชน กระทรวงดาน วิทยาศาสตรและพาณชิ ย การเรง่ ปฏกิ ริ ิยา ทางชวี ภาพ เชน่ การหมกั 10 ผลิตภัณฑ์และบริการ 11 (ความรอ้ น พอลิเมอร์ อาหารสัตว์ สารมลู ค่าสูงอนื่ ๆ)

17 1 2 เศรษฐกจิ ชวี ภาพสาํ คญั อยา่ งไร? 16 ความรว่ มมอื ขจดั ความ ขจดั ความ 3 เศรษฐกจิ ชวี ภาพมงุ เนน การสรา งเศรษฐกจิ จากทรพั ยากรชวี ภาพอยา งยง่ั ยนื เพอื่ การพฒั นา ยากจน หวิ โหย จงึ สอดคลอ งกบั เปา หมายการพฒั นาอยา งยง่ั ยนื (Sustainable Development ทยี่ งั่ ยนื Goals, SDGs) ป ค.ศ. 2030 ของสหประชาชาติ ซง่ึ ไดต ง้ั เปา หมายไวท ง้ั สน้ิ 17 การมี เปาหมาย โดยในจำนวนนี้มีเรื่องเศรษฐกิจชีวภาพ อยูถึง 11 เปาหมาย เชน สงั คมสงบสขุ สขุ ภาพและ เปาหมายที่ 2 การสรา งความมนั่ คงดานอาหารและสง เสริมการเกษตรอยา งยั่งยนื ยตุ ธิ รรม ความเปน็ เปาหมายที่ 3 การมีสุขภาพและความเปนอยูที่ดี จึงเห็นไดวาเศรษฐกิจชีวภาพ อยทู่ ดี่ ี มคี วามสำคัญและจำเปน กบั โลกในอนาคตอันใกล ไมแ่ บง่ แยก 15 การศกึ ษา 56 นอกจากน้ี เศรษฐกจิ ชวี ภาพยงั มสี ว นเชอ่ื มโยงและเสรมิ กบั เศรษฐกจิ หมนุ เวยี น การใช้ ทเ่ี ทา่ เทยี ม47 ท่จี ะเขา มาชว ยเพิม่ ประสิทธิภาพการใชทรัพยากรในระบบอตุ สาหกรรม และทำให ประโยชน์ ของเสยี กลายเปน ศนู ย (zero waste) กลา วอกี อยา งคอื สารทกุ อยา งทเ่ี กดิ ขน้ึ จากระบบนเิ วศ นำไปใชป ระโยชนได ทางบก àÈÃÉ°¡Ô¨ËÁعàÇÕ¹ (circular economy) ¤×Í ÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨·ÕèãËŒ 14การใชป้ ระโยชน์ ความ ¤ÇÒÁÊÓ¤ÑޡѺ¡ÒÃ㪌ÇÑÊ´ØáÅмÅÔµÀѳ±µ‹Ò§æ Í‹ҧàµçÁǧ¨ÃªÕÇÔµ (life-cycle) จากมหาสมทุ ร เทา่ เทยี ม และทรพั ยากร ทางเพศ ¢Í§ÇÑÊ´ØáÅмÅÔµÀѳ±¹Ñé¹æ â´ÂÁÕÇѵ¶Ø»ÃÐʧ¤ËÅÑ¡¤×Í ¡ÒÃËÁعàÇÕ¹àÍÒ ทางทะเล การจดั การนาํ้ และ á˸ҵØáÅÐÊÒõ‹Ò§æ ¡ÅѺÁÒ㪌»ÃÐ⪹ãËÁ‹ãËŒÁÒ¡·ÕèÊØ´ การรบั มอื สขุ าภบิ าล การเปลย่ี นแปลง สภาพภมู อิ ากาศ 13 12แผนการ พลงั งาน บรโิ ภคและ สะอาดทท่ี กุ คน การผลติ ทยี่ งั่ ยนื เขา้ ถงึ ได้ เมอื งและ การ ถน่ิ ฐาน จา้ งงาน มนษุ ยอ์ ยา่ ง ทมี่ คี ณุ คา่ และการ ยง่ั ยนื ลดความ เตบิ โตทาง เหลอ่ื มลาํ้ เศรษฐกจิ 10 อตุ สาหกรรม9 11 นวตั กรรม 8 โครงสรา้ ง พนื้ ฐาน BIO ECONOMY 13 12

เศรษฐกจิ ชวี ภาพยงั มสี ว นเชอ่ื มโยงกบั เศรษฐกจิ สเี ขยี ว (green economy) B C ซึ่งมุงแกปญหามลพิษที่โลกเผชิญอยู และอาจรวมกับชีวสารสนเทศ (bioinformatics) เชน การใชเซนเซอรตรวจวัดขอมูลในกระบวนการผลิต เศรษฐกิจชวี ภาพ เศรษฐกจิ หมุนเวียน ทุกขั้นตอน แลวนำขอมูลเหลานั้นมาใหปญญาประดิษฐหรือเอไอ (artificial intelligence, AI) วิเคราะห เพื่อหาทางปรับปรุง ลดการใชพลังงาน หรือเพิ่ม (bioeconomy) (circular economy) ผลผลิตโดยใชพลังงานเทาเดิม วิธีการเหลานี้เองที่จะเปนสวนหนึ่งของตัวขับดัน ใช้เทคโนโลยีสหสาขา คาํ นึงถึงประสิทธิภาพและ ใหเกิด “อุตสาหกรรม 4.0” ของประเทศตอ ไป สร้างมูลค่าแก่ทรพั ยากร การหมนุ เวยี นทรัพยากร เพื่อการใช้อยา่ งยง่ั ยนื àÈÃÉ°¡Ô¨ÊÕà¢ÕÂÇ (green economy) ¤×Í ในระบบการผลิต ÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨·Õè์¹¡ÒÃÅ´¼Å¡Ãзºµ‹ÍÃкº¹ÔàÇÈáÅдյ‹ÍâÅ¡ G ã¹ÃÐÂÐÂÒÇ àª‹¹ à¾ÔèÁ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾¡ÒüÅÔµâ´Â㪌¾Åѧ§Ò¹à·‹Òà´ÔÁ เศรษฐกิจสีเขียว ËÃ×ÍŴŧ ËÃ×ÍÅ´¡ÒûŋÍ¡Ò«¤ÒϺ͹ä´ÍÍ¡ä«´ ÏÅÏ (green economy) ªÕÇÊÒÃʹà·È (bioinformatics) ¤Í× ¡Ãкǹ¡ÒÃà¡çºÃǺÃÇÁ แกป้ ญั หาโดยคาํ นงึ ถึงส่ิงแวดลอ้ ม ÇÔà¤ÃÒÐˏ áÅÐ㪻Œ ÃÐ⪹¨Ò¡¢ŒÍÁÅÙ ¢Í§ÊèÔ§ÁÕªÕÇÔµ ¡Ãкǹ¡Ò÷èàÕ ¡Ô´¢¹Öé ÀÒÂã¹ และการอนรุ กั ษ์ธรรมชาติ ʧèÔ ÁÕªÕÇÔµ áÅÐ¼ÅµÔ Àѳ±Ë ÃÍ× Ê‹Ç¹»ÃСͺµÒ‹ §æ ¢Í§Ê§èÔ ÁªÕ ÕÇÔµ BCG âÁà´Å ¤×Í ÃٻẺ¡ÒþѲ¹ÒàÈÃÉ°¡Ô¨ãËÁ‹ ·ÕèÁÕ¤ÇÒÁàª×èÍÁ⧡ѹ 14 ÃÐËÇ‹Ò§ÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨ªÕÇÀÒ¾ ÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨ËÁعàÇÕ¹ áÅÐÃкºàÈÃÉ°¡Ô¨ÊÕà¢ÕÂÇ ·ÕèÃÑ°ºÒÅÁØ‹§ãªŒ¢Ñºà¤Å×è͹ ¹Ó¾Ò»ÃÐà·È¡ŒÒÇÊÙ‹ “»ÃÐà·Èä·Â 4.0” â´Â BCG âÁà´Å ÊÍ´¤ÅŒÍ§¡ÑºËÅÑ¡»ÃѪÞҢͧàÈÃÉ°¡Ô¨¾Íà¾Õ§ Ê‹§àÊÃÔÁ¡ÒÃàµÔºâµâ´ÂäÁ‹·Ôé§ã¤ÃäÇŒ¢ŒÒ§ËÅѧ áÅСÒþѲ¹Ò·ÕèÂÑè§Â×¹ 15

ประชากรโลก เพิ่มประสิทธภิ าพ เศรษฐกิจชีวภาพดีอยา่ งไร? เพ่ิมขึ้น การผลิตอาหาร เศรษฐกิจชีวภาพมุงใชความรูใหมๆ มาชวยเพิ่มประสิทธิภาพ คนและสัตว์ การผลิตใหสูงขึ้น ตลอดจนวิธีการใหมๆ ที่จะทำใหไดสารชนิดใหม โดยเฉพาะสารทม่ี มี ลู คา สงู มากหรอื เปน ทต่ี อ งการ แตท ส่ี ำคญั ยง่ิ ไปกวา นน้ั มลพิษ/ โลกรอ้ น/ เศรษฐกจิ ชีวภาพ ปลล่อดยกาCรO₂ ก็คือ การชวยแกป ญหาสำคัญระดบั โลกทีเ่ ผชิญกนั อยู การเปล่ยี นแปลง ชว่ ยแกป้ ัญหาใหญข่ องโลก สภาพภมู ิอากาศ และของเสีย ปญหาประชากรที่เพิ่มจำนวนมากขึ้นนำมาสูภาวะขาดแคลน อาหาร พลังงาน และการสรางมลพิษที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเศรษฐกิจชีวภาพมี ขาดแคลน เพิ่มประสิทธภิ าพ สวนสำคัญอยางมากในการแกปญหา เพราะเปนการนำความรูดานตางๆ พลังงานสะอาด การผลิตพลังงาน ทั้งเกษตรกรรม การประมง การปาไม การเพาะเลี้ยงสัตวน้ำ มาชวยให การผลิตอาหารทัง้ อาหารคนและอาหารสัตวม ีประสทิ ธภิ าพและคุมคา ทางเลือก มากที่สุด ขณะเดียวกันทุกอุตสาหกรรมที่เกี่ยวของกับที่กลาวมา ลวน แลว แตใ หชวี มวลทน่ี ำไปใชต อ ไดอ ยา งหลากหลาย เปน ไดท ง้ั อาหารสตั ว 16 และเชอื้ เพลงิ ªÕÇÁÇÅ (biomass) ¤×Í ÊÒ÷Õèä´Œ¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ «Öè§ÁÑ¡¨Ð¹ÓÁÒ㪌 ໚¹ÊÒÃãËŒ¾Åѧ§Ò¹â´ÂµÃ§ ઋ¹ à»Å×Í¡äÁŒ á¡Åº ¿Ò§¢ŒÒÇ «Ñ§¢ŒÒÇâ¾´ ËÃ×ͼ‹Ò¹¡Ãкǹ¡ÒúҧÍ‹ҧ ઋ¹ ¡ÒÃËÁÑ¡àÈÉÍÒËÒà ¾×ª¼Ñ¡ ¼ÅäÁŒ ·Õè¡Ô¹äÁ‹ä´Œ ¡‹Í¹¹Óä»ãªŒà»š¹ÊÒÃãËŒ¾Åѧ§Ò¹ 17

ประเทศไทยทำเกษตรกรรมเปน หลกั จงึ มชี วี มวลเกดิ ขน้ึ จำนวนมาก ซง่ึ การ ผลิตภัณฑ์ในเศรษฐกิจชีวภาพ นำชวี มวลมาใชป ระโยชนแ ทนการใชเ ชอ้ื เพลงิ ฟอสซลิ โดยผา นกระบวนการแปรรปู ของเสียการเกษตร เชน ใชต วั เรงปฏิกริ ยิ าทเ่ี รยี กวา เอนไซม หรือใชกระบวนการหมักจะชวยลดการ ปลอ ยกา ซคารบ อนไดออกไซดอ อกสอู ากาศในทางออ ม จากทง้ั หมดทก่ี ลา วมาน้ี à͹ä«Á (enzyme) ¤×Í â»ÃµÕ¹·Õ誋ÇÂà˧»¯¡Ô ÔÃÔÂÒ㹡Ãкǹ¡ÒêÇÕ ÀÒ¾ แสดงใหเห็นวาเศรษฐกิจชีวภาพเปนระบบเศรษฐกิจที่สำคัญและจำเปนตอโลก (bioprocessing) ãËàŒ ¡Ô´àÃÇç ¢¹éÖ àÃÒÊÒÁÒö¹Óà͹ä«ÁËÅÒª¹Ô´ÁÒãªáŒ ·¹ÊÒÃà¤ÁÕ กระบวนการชีวภาพ ã¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁä´Œ હ‹ 㪌㹡Ãкǹ¡Òÿ͡¢ÒÇã¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁ¡ÃдÒÉ (bioprocessing) â´Âà͹ä«Áã¹¸ÃÃÁªÒµ¾Ô ºä´Œã¹ÊÔ§è ÁªÕ ÕÇµÔ สารมูลค่าสงู ต่างๆ ¡ÒÃËÁ¡Ñ (fermentation) ¤×Í ¡Ãкǹ¡ÒËÍÂÊÅÒÂÊÒônj ¨ÅØ Ô¹·ÃÂÕ  ໹š ¡Ãкǹ¡ÒÃÊÓ¤ÑÞã¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁµÒ‹ §æ હ‹ ¡ÒÃËÁ¡Ñ àºÂÕ Ã äǹ ¹Óé »ÅÒ áÅлÅÒÃŒÒ ÏÅÏ â´Â¡ÒÃËÁÑ¡ã¹ÊÀÒÇзàèÕ ËÁÒÐÊÁÂѧãËÊŒ ÒÃàªÍ×é à¾Å§Ô ªÕÇÀÒ¾ (biofuel) ºÒ§ÍÂÒ‹ § હ‹ äÎâ´Ãਹ ÍÕ¡´ŒÇ เอนไซม์ ไบโอพลาสติก สารตง้ั ต้น เชอ้ื เพลิงชวี ภาพ สารชีวภาพกําจดั สารชวี เคมี แมลงศัตรูพืช 18 ในอตุ สาหกรรม 19

การบรรจบกันของความรู้ไปสู่เศรษฐกจิ ชีวภาพ เศรษฐกจิ ชวี ภาพโดดเด่นอยา่ งไร? ชีวสารสนเทศ เศรษฐกิจชีวภาพมีความโดดเดนเฉพาะตัวอยูหลายเรื่อง เชน เทคโนโลยชี ีวภาพ การเขาถึงได เพราะตนทุนการทำวิจัยดานเทคโนโลยีชีวภาพลดลง อยางรวดเร็ว อาทิ การทำชุดตรวจวินิจฉัยโรคและอุปกรณรักษาที่ถูกลง พันธุวิศวกรรม ทำใหบริษัทขนาดเล็กก็สามารถทำได ไมถูกผูกขาดโดยบริษัทขนาดใหญ จงึ เปน เทคโนโลยีที่เหมาะกบั ประเทศกำลงั พฒั นามาก BIO ECONOMY ในอีกดานหนึ่ง เศรษฐกิจชีวภาพมีความคุมคาในการลงทุนสูง เชน เศรษฐกจิ ชวี ภาพ โครงการจีโนมมนุษย (Human Genome Project, HGP) ที่อานรหัส พันธุกรรมของมนุษยอยางครบถวนสมบูรณ แมจะใชงบลงทุนสูงถึงเกือบ 3 พัน ชวี วิทยาเชิงระบบ สาขาอน่ื ๆ ลานดอลลารสหรัฐ หรือเกือบหนึ่งแสนลานบาท แตก็ไดรับผลตอบแทน เทคโนโลยโี อมกิ ส์ ทางเศรษฐศาสตรกลับมาหลายเทาของเงินที่ลงทุนไป ปจจุบันตนทุนการอาน รหัสพันธุกรรมมนุษยสักคนอยูที่หลักพันดอลลารสหรัฐ หรือหลักหมื่นบาท 20 เทานั้น จึงถือวาเกิดการกาวกระโดดในดานความรูเกี่ยวกับขอมูลพันธุกรรม ของมนุษยจนตอยอดในดานการปองกันและรักษาโรคไดอยา งกวางขวาง à·¤â¹âÅÂÕªÕÇÀÒ¾ (biotechnology) ¤×Í à·¤â¹âÅÂÕ·èÕ»ÃÐÂ¡Ø µà ÍÒ¡Ãкǹ¡Ò÷ҧªÕÇÀÒ¾ ä»ãªŒã¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁËÃ×Íà¾×Íè Çѵ¶»Ø ÃÐʧ¤Í ¹è× æ ÍÒ·Ô ¡ÒÃ㪨Œ ÅØ Ô¹·ÃÂÕ ã¹¡ÒÃ¼ÅµÔ ÊÒÃÍÍ¡Ä·¸ìµÔ Ò‹ §æ હ‹ Ç¤Ñ «¹Õ ËÃÍ× ÂÒ»¯ªÔ ÕǹР21

ความโดดเดน่ ของ สาํ เรจ็ นอกจากน้ี เศรษฐกจิ ชวี ภาพยงั เปลย่ี นแปลงแบบรวดเรว็ อยา งกา วกระโดด เศรษฐกิจชีวภาพ กลาวคือ สาขาพันธุศาสตร (genetics) เกิดขึ้นเมื่อราว 200 ปกอน และนาน หลายสบิ ปก วา จะมสี าขาใหมๆ คอื จลุ ชวี วทิ ยา (microbiology) เกดิ ขน้ึ แตเ พยี งแค การเปลี่ยนแปลง ไมกี่ทศวรรษที่ผานมามีสาขาวิชาใหมเกิดขึ้นอยางมากมาย เชน พันธุวิศวกรรม แบบก้าวกระโดด ชวี วทิ ยาเชงิ ระบบ และจโี นมกิ ส นอกจากน้ี ยงั มกี ารบรรจบและเชอ่ื มโยงกนั ของ ความรใู นวทิ ยาศาสตรช วี ภาพเขา กบั สาขาอน่ื ๆ เชน เทคโนโลยชี วี ภาพในบางหวั ขอ และรวดเร็ว มคี วามสมั พนั ธก บั ชวี สารสนเทศ หรอื นาโนเทคโนโลยอี ยา งใกลช ดิ เศรษฐกจิ ชวี ภาพ จงึ มคี วามโดดเดน จนกระทง่ั ประเทศตา งๆ นำมาบรรจไุ วใ นแผนพฒั นาประเทศ BIO ¾Ñ¹¸ØÇÔÈÇ¡ÃÃÁ (genetic engineering) ¤×Í ÇÔ·ÂÒÈÒʵϪÕÇÀÒ¾ ECONOMY ÊÒ¢Ò˹Ö觷ÕèÊÒÁÒöºÑ§¤Ñº ¤Çº¤ØÁ ´Ñ´á»Å§ÃËÑʾѹ¸Ø¡ÃÃÁ¢Í§ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµµ‹Ò§æ ความคุ้มค่า การเขา้ ถงึ ได้ การบรรจบ à¾×èÍ㪌¼ÅÔµÊÒÃËÃ×Íà¾×èÍ»ÃÐ⪹Í×è¹æ ઋ¹ ¡ÒÃÊÌҧ¼ÅÔµÀѳ±áººãËÁ‹æ ในการลงทนุ และ ·ÕèäÁ‹à¤ÂÁÕÁÒ¡‹Í¹ËÃ×Íà¾×èÍÃÑ¡ÉÒâä ÏÅÏ เชอ่ื มโยงกนั ของความรู้ ªÕÇÇÔ·ÂÒàªÔ§Ãкº (systems biology) ¤×Í Ãкº·Õè㪌ÈÖ¡ÉÒ⨷»˜ÞËÒ 22 ´ŒÒ¹ªÕÇÇÔ·ÂÒ·ÕèÁÕ¤ÇÒÁ«Ñº«ŒÍ¹ â´ÂÍÒÈÑÂẺ¨ÓÅͧ·Ò§¤³ÔµÈÒʵÏáÅСÒäӹdz ໚¹à¤Ã×èͧÁ×Í àª‹¹ ÈÖ¡ÉÒ»¯Ô¡ÔÃÔÂÒ·Õèà¡Ô´¢Öé¹ÀÒÂã¹ËÃ×ÍÃÐËÇ‹Ò§âÁàÅ¡ØÅ à«Åŏ ËÃ×Íà¹×éÍàÂ×èÍ ¢³ÐÁÕ¡ÒÃÊ‹§ÊÒÃÊ×èÍÊÑÞÞÒ³ÃÐËÇ‹Ò§¡Ñ¹ ËÃ×ÍÃÐËÇ‹Ò§¡ÒÃÊÌҧ¡ÑºÊÅÒÂÊÒê¹Ô´µ‹Ò§æ ¨Õâ¹Áԡʏ (genomics) ¤×Í ÇÔ·ÂÒÈÒʵϪÕÇÀÒ¾ÊÒ¢Ò˹Ö觷ÕèÈÖ¡ÉÒà¡ÕèÂǡѺ â¤Ã§ÊÌҧ ˹ŒÒ·Õè ÇÔÇѲ¹Ò¡Òà áÅСÒèѴàÃÕ§µÑǢͧÊÒþѹ¸Ø¡ÃÃÁ·Õè¤Ãº¶ŒÇ¹ºÃÔºÙó ã¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµª¹Ô´µ‹Ò§æ ·ÕèàÃÕ¡¨Óà¾ÒÐÇ‹Ò ¨Õâ¹Á (genome) ઋ¹ ¨âÕ ¹ÁÁ¹ØÉ» ÃСͺ´ŒÇÂÊÒ´ÕàÍç¹àÍ·ÁÕè ÃÕ ËÊÑ ¾¹Ñ ¸¡Ø ÃÃÁÃÇÁ¡Ñ¹ÃÒÇ 3 ¾Ñ¹ÅŒÒ¹ÃËÊÑ 23

เศรษฐกิจชีวภาพ BIO ECONOMY คือแนวโน้มโลกอนาคตอันใกล้ โครงสร้าง จากผลสำรวจผเู ชย่ี วชาญสาขาตา งๆ ในสหภาพยโุ รปและองคก รนานาชาติ พ้ืนฐาน รวม 4,331 คน จาก 46 ประเทศ ไดขอสรุปรวมกันวา (1) เศรษฐกิจชีวภาพ นาจะตอบสนองตอความตองการพื้นฐานของมนุษย (2) สวนใหญมองวานาจะมี การวจิ ัย พัฒนา ผลดีทางเศรษฐกิจ และ (3) หากตองการความสำเร็จในดานนี้ จำเปนตองมี และนวัตกรรม นโยบายและแผนกลยุทธดานการถายทอดเทคโนโลยี และการใหทุนวิจัยและ พฒั นาเปน ตัวชว ย 25 ผูเชี่ยวชาญสวนหนึ่งมองวา เศรษฐกิจชีวภาพจะทำใหเกิดผลิตภัณฑจาก นวัตกรรม โดยเฉพาะวัสดุที่นำกลับมาใชใหมมากขึ้น การพัฒนาดานการเกษตร และอาหาร ตง้ั แตก ารสรา งพนั ธพุ ชื ใหมๆ ทม่ี คี วามหลากหลาย การปรบั ปรงุ วธิ กี าร ผลิตแบบใหม รวมไปถึงอาหารที่ผลิตจากแหลงโปรตีนทดแทน เชน สาหรายและ แมลง สำหรับปญหาประชากรโลกที่กำลังเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วนั้น ผูเชี่ยวชาญ ตางเชื่อวาความกาวหนาของเทคโนโลยีและนวัตกรรมจะสามารถแกไขปญหา เหลานี้ได สวนในเรื่องอุตสาหกรรมและสิ่งแวดลอม คาดการณวาผลิตภัณฑ ในอนาคตจะทำจากพลาสติกชีวภาพและวัสดุชนิดใหม ซึ่งจะเริ่มพัฒนาขึ้นกอน ในประเทศอตุ สาหกรรม ¾ÅÒʵԡªÕÇÀÒ¾ (bioplastic) ¤×Í ¾ÅÒʵԡ·ÕèÁÕʋǹ»ÃСͺ ºÒ§Ê‹Ç¹·ÓÁÒ¨Ò¡ÇÑʴتÕÇÀÒ¾ ઋ¹ ÁѹÊÓ»ÐËÅѧËÃ×Í¢ŒÒÇâ¾´ «Öè§áµ¡µ‹Ò§¨Ò¡¾ÅÒʵԡ·ÑèÇä»·Õèä´ŒÁÒ¨Ò¡¡Ãкǹ¡ÒûâµÃà¤ÁÕ·Ñé§ËÁ´ 24

นโยบาย ภาษคี ารบ์ อน การส่ือสาร อยา งไรกด็ เี พอ่ื ใหบ รรลผุ ลดงั ทก่ี ลา วมา ผเู ชย่ี วชาญมองวา จะตอ งมนี โยบาย และข้อมูล ที่เอื้อหรือกระตุนใหเกิดการสรางนวัตกรรมตางๆ ผานการวิจัยและพัฒนาทั้งใน ภาครัฐและเอกชน มีการลงทุนในโครงสรางพื้นฐานที่จำเปน เชน โรงงานตนแบบ 26 รวมไปถงึ หลกั สตู รในระบบการศกึ ษา และความรว มมอื ระดบั นานาชาตใิ น โครงการวิจัยตางๆ สำหรับหนวยงานภาครัฐควรยกเลิกเงินสนับสนุนพลังงานจาก ฟอสซิล เชน ถานหนิ ปโตรเลียม และเพิ่มภาษีคารบ อน (carbon tax) ÀÒÉÕ¤ÒϺ͹ (carbon tax) คือ ภาษีท่ีเรียกเก็บจากผูใชย านยนต หรอื ผูผลติ ในอตุ สาหกรรมตา งๆ ทง้ั กระบวนการ เพื่อกระตนุ ให ผผู ลิตลดกจิ กรรมทปี่ ลอยกา ซคารบอนไดออกไซด ซ่งึ ทำใหเ กิดการ เปล่ียนแปลงภมู ิอากาศ โดยวิธลี ดอาจมาจากการเปล่ยี นไปใชเคร่อื งยนต หรือเคร่อื งจกั รที่ปลอยกา ซคารบ อนไดออกไซดนอ ยลง หรอื เปลีย่ นแปลง กระบวนการทำงาน เชน ลดขัน้ ตอนท่ไี มจำเปนหรอื ใชพลังงานสูง 27

ประเทศไทยกําลังเขา้ สู่เศรษฐกจิ ชวี ภาพ เพ่ิม คณุ ภาพชวี ติ ประเทศไทยมีความไดเปรียบเรื่องเศรษฐกิจชีวภาพหลายอยาง เพราะมี ความหลากหลายทางชีวภาพ (biodiversity) สูงมาก เนื่องจากตั้งอยูใกลเขต ตําแหน่ง พลังงาน ศูนยสูตร มีความอุดมสมบูรณของดิน น้ำ และแรธาตุตางๆ รวมทั้งมีแสงแดด งานใหม่ ทางเลอื ก ปริมาณมากตลอดทั้งป อันเปนปจจัยสำคัญที่เอื้อตอการเกิดความผันแปรของ สิ่งมีชีวิต ขณะเดียวกันประเทศไทยอยูในฐานะผูผลิตและสงออกสินคาทางการ วัสดุ BIO ECONOMY เศรษฐกจิ เกษตรเปน อนั ดบั ตน ๆ ของโลก ไมว า จะเปน ผสู ง ออกยางอนั ดบั 1 ของโลก ผสู ง ออก ทางเลอื ก เติบโต ขา วและนำ้ ตาลทรายเปน อนั ดบั 2 ของโลก เปน ตน จงึ ไมน า แปลกใจทร่ี ฐั บาลไทย ประกาศแผนปฏิรูปประเทศสูประเทศไทย 4.0 เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2561 วา ชุมชน แก้ปญั หา จะรวมเอาเรือ่ งเศรษฐกจิ ชวี ภาพเขา ไวดว ย เขม้ แข็ง ชาติ ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ·ҧªÕÇÀÒ¾ (biodiversity) ¤×Í 1 ยาง 2 ข้าว 2 น้ําตาล ทราย ¤ÇÒÁÍØ´ÁÊÁºÙó¢Í§ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ·ÕèÍÂÙ‹ã¹Ãкº¹ÔàÇÈáË‹§ã´áË‹§Ë¹Öè§ àª‹¹ »ÅÒã¹á¶º»Ð¡ÒÃѧã¡ÅŒà¡ÒÐ¾Õ¾Õ µŒ¹äÁŒã¹»†ÒÀÙËÅǧ áÁŧã¹ÍØ·ÂÒ¹áË‹§ªÒµÔ´ÍÂÍÔ¹·¹¹· พืชอน่ื ๆ สัตวอ์ ่นื ๆ สิ่งมชี ีวติ ผลิตภัณฑ์ «Öè§ËÒ¡ÁÕÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¨Ó¹Ç¹ÁÒ¡ ÁÕª¹Ô´ËÃ×ͨӹǹʻ‚ªÕʏÁÒ¡ áÅÐᵋÅÐÊ»‚ªÕʏÁÕ¤ÇÒÁ¼Ñ¹á»Ã อน่ื ๆ ธรรมชาติ (variation) ¤×Í ÁÕÃٻËҧ˹ŒÒµÒáÅÐÍØ»¹ÔÊÑÂᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ÁÒ¡ อ่นื ๆ ¡çÂÔ觶×ÍÇ‹ÒÁÕ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ·ҧªÕÇÀÒ¾ÁÒ¡µÒÁä»´ŒÇ 29 ความหลากหลายทางชวี ภาพ 28

การขบั เคลอ่ื นการพฒั นาอตุ สาหกรรมของประเทศขณะน้ี ไดม กี ารตอ ยอด àª×éÍà¾ÅÔ§ªÕÇÀÒ¾ (biofuel) ¤×Í ÊÒÃàª×éÍà¾ÅÔ§·Õèä´Œ¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ การพฒั นาอตุ สาหกรรมเดมิ (First S-Curve) ดว ยการเตมิ อตุ สาหกรรมใหม (New S-Curve) รวม 5 อุตสาหกรรม ทมี่ ุงเนน การใชเทคโนโลยีและนวัตกรรม ËÃ×ͼÅÔµÀѳ±¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ·Õè¹ÓÁÒ¼‹Ò¹ ไดแก (1) วิทยาการหุนยนต (robotics) (2) การบินและลอจิสติกส (aviation ¡Ãкǹ¡Ò÷ҧªÕÇÀҾ͋ҧã´Í‹ҧ˹Öè§ and logistics) (3) เชื้อเพลิงชีวภาพและสารเคมีชีวภาพ (biofuels and biochemicals) (4) ดจิ ทิ ลั (digital) และ (5) ศนู ยก ลางการแพทย (medical hub) New S-Curve เพื่อเปนกลไกในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจตอไป โดยโครงการหลักจะดำเนินการที่ เขตนวตั กรรมระเบยี งเศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวนั ออก (Eastern Economic Corridor ศูนยก์ ลางการแพทย์ การบนิ และ of Innovation, EECi) ซง่ึ จะทำใหป ระเทศมกี ารเตบิ โตแบบกา วกระโดด โดยเชอ้ื เพลงิ (medical hub) ลอจสิ ติกส์ ชีวภาพและสารเคมีชีวภาพตางก็เปนสวนหนึ่งของเศรษฐกิจชีวภาพทั้งสิ้น ขณะที่ (aviation ศนู ยก ลางการแพทยก ม็ บี างสว นทส่ี นบั สนนุ ดว ยความรทู ไ่ี ดจ ากเศรษฐกจิ ชวี ภาพเชน กนั ดจิ ิทลั and logistics) (digital) BIOECONOMY เศรษฐกจิ ชวี ภาพ 1st S-Curve เชือ้ เพลิงชีวภาพและ สารเคมีจากชีวภาพ อาหารสําหรับอนาคต (biofuels and biochemicals) (food for the future) วทิ ยาการหุ่นยนต์ การเกษตรและเทคโนโลยชี ีวภาพ (robotics) (agriculture and biotechnology) ÊÒÃà¤ÁÕªÕÇÀÒ¾ (biochemicals) ¤×Í ÊÒà การทอ่ งเทย่ี วเพื่อการแพทย์ และความกนิ ดอี ย่ดู ขี องผู้มฐี านะ à¤ÁÕ·Õèä´Œ¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµËÃ×ͼÅÔµÀѳ±¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ (affluent, medical and ·Õè¹ÓÁÒ¼‹Ò¹¡Ãкǹ¡Ò÷ҧªÕÇÀҾ͋ҧã´Í‹ҧ˹Öè§ wellness tourism) 31 อิเลก็ ทรอนิกส์อัจฉริยะ (smart electronics) อตุ สาหกรรมยานยนตส์ มัยใหม่ 30 (next generation automotive)

เช้อื เพลงิ ชีวภาพ ศ. 2015ไบโอเอทานอล ค.ศ. 203 E20 6 E85 EE2850ค. 1.18 พันลา้ นลิตร 4.1 พันลา้ นลติ ร ในแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือกของประเทศไทย àÍ·Ò¹ÍŪÕÇÀÒ¾ ËÃ×Í äºâÍàÍ·Ò¹ÍÅ (bioethanol) ¤×Í (ค.ศ. 2015) ตง้ั เปา ไวว า เมอ่ื ถงึ ป ค.ศ. 2036 จะมสี ว นแบง ของพลงั งานทางเลอื ก ทุกแบบรวมแลว 30% ของพลังงานทั้งหมดที่ใชในประเทศ โดยจะมีสัดสวนของ àÍ·Ò¹ÍÅ·Õèä´Œ¨Ò¡¡Ãкǹ¡ÒêÕÇÀҾẺã´áººË¹Öè§ àª‹¹ ¡ÒÃËÁÑ¡ พลงั งานจากเชอ้ื เพลงิ ชวี ภาพเพม่ิ ขน้ึ จาก 7% เปน 25% โดยเปา หมายทต่ี ง้ั ไวค อื ¹Ñºà»š¹àª×éÍà¾ÅÔ§ªÕÇÀÒ¾·ÕèÊÓ¤ÑÞẺ˹Öè§ã¹àÈÃÉ°¡Ô¨ªÕÇÀÒ¾ จะมกี ารใชไ บโอเอทานอล (bioethanol) ทไ่ี ดจ ากกระบวนการชวี ภาพ เพม่ิ ขน้ึ จาก 1.18 พนั ลา นลติ ร เปน 4.1 พนั ลา นลติ รในป ค.ศ. 2036 และมกี ารใชไ บโอดเี ซล 33 (biodiesel) เพม่ิ ขน้ึ จาก 1.24 พนั ลา นลติ ร ไปเปน 2.6 พนั ลา นลติ รในชว งเดยี วกนั 32

เช้อื เพลิงชีวภาพ ศ. 2015 ไบโอดีเซล ค.ศ. 203 ค. 6 BB2100 B7 1.24 พันลา้ นลิตร 2.6 พันลา้ นลิตร äºâÍ´Õà«Å (biodiesel) ¤×Í àª×éÍà¾ÅÔ§·´á·¹»ÃÐàÀ·´Õà«Å¨Ò¡¸ÃÃÁªÒµÔ ä´Œ¨Ò¡ มีการผลิตเพื่อการคามาตั้งแตป ค.ศ. 2007 โดยรัฐบาลสนับสนุนการใชงาน ไบโอดีเซลดวยการออกกฎหมายบังคับใชการผสมไบโอดีเซลเขากับน้ำมันดีเซล »¯Ô¡ÔÃÔÂÒ·Ò§à¤ÁÕ·Õèª×èÍÇ‹Ò ¡Ãкǹ¡Ò÷ÃҹʏàÍÊà·ÍÃÔ¿à¤ªÑ¹ จากฟอสซิล (transesterification process) ¢Í§¹éÓÁѹ¾×ªËÃ×͹éÓÁѹÊѵǏ ÊÑÞÅѡɳ B áÅÐ E ¢Í§¹éÓÁѹªÕÇÀÒ¾ การผลิตไบโอเอทานอลจากผลิตผลทางการเกษตรนั้น นิยมใชโมลาส (ไดจากกระบวนการผลติ น้ำตาล) และมันสำปะหลัง โดยโมลาสจะครอบคลุม ÊÑÞÅѡɳ B ËÁÒ¶֧ à»ÍÏà«ç¹µâ´Â»ÃÔÁҵâͧäºâÍ´Õà«Å·Õè¼ÊÁÍÂÙ‹¡Ñº¹éÓÁѹ มากที่สุดคือ ราว 70% ของทั้งหมด ทามกลางกระแสความหวงใยเรื่องสุขภาพ ઋ¹ B10 ¡ç¤×Í ÁÕäºâÍ´Õà«ÅÍÂÙ‹ 10% áÅÐ B100 ¡ç¤×Í໚¹äºâÍ´Õà«Å 100% และลดการบริโภคน้ำตาลนั้น บริษัทผูผลิตน้ำตาลรายใหญก็หันมาใหความสนใจ ʋǹÊÑÞÅѡɳ E ËÁÒ¶֧ à»ÍÏà«ç¹µâ´Â»ÃÔÁҵâͧàÍ·Ò¹ÍÅ·Õè¼ÊÁÍÂÙ‹¡Ñº¹éÓÁѹ กับการแปรรูปน้ำตาลที่ผลิตไดจากออยใหกลายเปนเอทานอลที่มีมูลคาสูงขึ้น และเปนตลาดใหมที่เปดกวางรออยู สวนไบโอดีเซลผลิตไดจากน้ำมันพืชและ ઋ¹ E20 ¡ç¤×Í ÁÕàÍ·Ò¹ÍÅÍÂÙ‹ 20% áÅÐ นำ้ มนั จากสตั ว สำหรบั ประเทศไทยนน้ั ไบโอดเี ซลไดม าจากนำ้ มนั ปาลม เปน หลกั E85 ¡ç¤×Í ÁÕàÍ·Ò¹ÍÅÍÂÙ‹ 85% 34 35

ชวี มวลและก๊าซชวี ภาพ สำหรบั กา ซชวี ภาพสว นใหญไ ดม าจากโรงเลย้ี งปศสุ ตั ว แตใ นระยะหลงั มาน้ี มรี ะบบผลิตกาซชีวภาพจากโรงงานแปง มันสำปะหลงั ขนาดใหญเ พ่ิมขน้ึ ดวย ทำให ชวี มวลและกา ซชวี ภาพมบี ทบาทสำคญั ตอ ประเทศไทย โดยในป ค.ศ. 2014 ไดท ง้ั ความรอ นและพลงั งาน ชว ยลดการใชพ ลงั งานในกระบวนการไดป ระมาณ 20% มกี ารใชง านประมาณ 60% ของพลงั งานทางเลอื กทง้ั หมด ใชช วี มวลผลติ กระแสไฟฟา ได 2,452 เมกะวตั ต (MW) และผลติ ความรอ นได 5.144 ลา นตนั เทยี บเทา นำ้ มนั ดบิ ¡Ò«ªÕÇÀÒ¾ (biogas) ¤×Í ¡Ò«·Õèä´Œ¨Ò¡¡ÒÃËÁÑ¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ (toe) คาดวาในป ค.ศ. 2036 การผลิตพลังงานไฟฟาจากชีวมวลจะเพิ่มขึ้นเปน 5,570 เมกะวัตต หรือมากกวาประมาณ 2.3 เทา และจะเปนแหลงพลังงานหลัก ËÃ×ͼÅÔµÀѳ±¨Ò¡ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ ÁÕͧ¤»ÃСͺËÅÒª¹Ô´ ของประเทศในการผลติ ความรอ น โดยชวี มวลในประเทศสว นใหญไ ดม าจากของเสยี ᵋ·ÕèÊÓ¤ÑÞ¤×Í ÁÕà·¹ à¾ÃÒйÓÁÒ㪌໚¹àª×éÍà¾Åԧ䴌 จากอุตสาหกรรมการเกษตร เชน ออย มันสำปะหลัง ขาวโพด ฟางขาว เศษไม แกลบ โมลาส ฯลฯ ชวี มวล ก๊าซชวี ภาพ ตง้ั เปา้ วา่ ค.ศ. 2036 37 ผลิตพลงั งานไฟฟา้ > 5,570 MW 36

โรงงานแปง้ มันสําปะหลัง โรงงานนํา้ มนั ปาลม์ กา๊ ซชวี ภาพ คาร์บอนเครดติ ความร้อน ไฟฟา้ ไฟฟา้ CBG โรงงานนำ้ มนั ปาลม กผ็ ลติ กา ซชวี ภาพไดเ ชน กนั โดยกา ซสว นใหญไ มไ ด ปจ จบุ นั มบี รษิ ทั เทคโนโลยหี ลายแหง ทม่ี รี ะบบอดั กา ซชวี ภาพใหเ ปน ของเหลว นำกลับมาใชในระบบแบบเดียวกับกรณีของโรงงานแปงมันสำปะหลัง แตนำไป แลว เรียกวา compressed biogas หรือ CBG เปนของเหลวในแบบเดียวกับ ผลิตและขายไฟฟากลับเขาสูระบบกริด รวมทั้งขายความสามารถในการลด กาซธรรมชาติที่เรียกวา CNG (compressed natural gas) ที่ใชเติมรถยนต การปลอ ยกา ซคารบ อนทเ่ี รยี กวา คารบ อนเครดติ (carbon credit หรอื Certified ซึง่ ทำใหส ะดวกตอการขนสงมากย่ิงขึ้น Emission Reductions, CERs) ภายใตการสนับสนุนดานเงินทุนสำหรับสรางโรงงานกาซชีวภาพของรัฐ 38 ทใ่ี หใ นทศวรรษทแ่ี ลว ทำใหท กุ วนั นป้ี ระเทศไทยมโี รงงานผลติ ไฟฟา จากกา ซชวี ภาพ กระจายอยูท่ัวภมู ิภาคมากกวา 1,000 โรง 39

สารเคมีจากชวี ภาพ ไบโอรไี ฟเนอรี อาหาร ผลกระทบ ผลติ ภัณฑท์ างการเกษตร สารให้ความหวาน แปง้ ปลอดกลเู ตน CO2 เชอ้ื เพลิงชีวภาพ สารเคมีและวสั ดุ ไบโอเอทานอล สารตง้ั ตน้ ในอุตสาหกรรม สารเคมจี ากชีวภาพ การแปรรูปผลิตภัณฑทางการเกษตรดวยฐานความรูเศรษฐกิจชีวภาพ 4,630 ลานดอลลารสหรัฐ (ในป ค.ศ. 2015) ไปเปน 7,590 ลานดอลลารสหรัฐ ชวยเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑเปนอยางมาก เชน มันสำปะหลังที่ประเทศไทย (กอนป ค.ศ. 2020) ซึ่งประเมินวาหากนำความรูดานเศรษฐกิจชีวภาพมาใชกับ ผลิตไดปริมาณมหาศาลในแตละป เดิมใชเปนอาหารคน อาหารสัตว แตหาก อตุ สาหกรรมแปง มนั สำปะหลงั เพยี งอยา งเดยี ว จะเพม่ิ มลู คา อตุ สาหกรรมใหส งู แปรรูปไปเปนสารเคมีจากชีวภาพ ผานกระบวนการที่เรียกวา ไบโอรีไฟเนอรี ไดถึง 8,500 พันลา นดอลลารส หรัฐ (biorefinery) คลายกับการกลั่นน้ำมันดิบจนไดผลิตภัณฑมูลคาสูงมากมาย เชน สารตั้งตนในอุตสาหกรรมกระดาษ กาว และไมอัด รวมไปถึง พลาสติก ¾ÅÒʵԡ‹ÍÂÊÅÒÂä´Œ (biodegradable plastic) ¤×Í ยอยสลายได และเครื่องสำอาง แมแตการนำไปเปนอาหาร ก็มีรูปแบบที่ หลากหลายมากขน้ึ ไมว า จะเปน สารใหค วามหวานทดแทนนำ้ ตาล (sweetener) ¾ÅÒʵԡ·Õè¼ÅÔµ¢Ö鹨ҡÊÒ÷Õè¨ØÅÔ¹·ÃՏ‹ÍÂÊÅÒÂä´Œ แปงปลอดกลูเตน เฉพาะแปงปลอดกลูเตนอยางเดียวก็คาดวาจะขยายตลาดจาก ·ÓãˌŴ¡Òõ¡¤ŒÒ§áÅÐÅ´¼Å¡Ãзºµ‹ÍÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ à¾ÃÒЋÍÂÊÅÒÂä´ŒàÃçÇ¡Ç‹Ò¾ÅÒʵԡ·ÑèÇä»·Õè¼ÅÔµ¨Ò¡»âµÃà¤ÁÕ 40 41

ไบโอฟาร์มา ชีววตั ถุ ลดของเสียจากกระบวนการผลติ สารเคมจี ากชีวภาพอืน่ ๆ ลดการปล่อยก๊าซ CO₂ สารมลู ค่าสูง ตาํ แหน่งงานใหม่ ในทางการแพทย ประเทศไทยจะมีการลงทุนในอุตสาหกรรมยากลุม äºâÍ¿ÒÏÁÒ (biopharma) ËÃ×Í ไบโอฟารมา (biopharma) หรือยาที่ไดจากกระบวนการทางชีวภาพ ระหวางป äºâÍ¿ÒÏÁÒ«ÙµÔ¤ÍÅ (biopharmaceutical) ¤×Í ค.ศ. 2015–2036 ไมนอยกวา 100,000 ลานบาท และจะสงออกยาเหลานี้ราว 75,000 ลานบาทในชวงเดียวกัน ในจำนวนนี้จะมียามากกวา 20 ชนิด ที่เปน ÂÒ·Õèä´Œ¨Ò¡¡Ãкǹ¡Ò÷ҧªÕÇÀÒ¾ »˜¨¨ØºÑ¹ÂÒËÅÒª¹Ô´·Õè㪌¡Ñ¹Í‹ҧá¾Ã‹ËÅÒ ઋ¹ ผลิตภัณฑยามาตรฐานระดับโลก นอกจากการผลิตยาแลว ยังมีการผลิตวัคซีน (vaccine) เชน วัคซีนไขเลือดออก และวัคซีนในรูปแบบผสมแบบค็อกเทล ÎÍÏâÁ¹ÍÔ¹«ÙÅÔ¹ (insulin) ·Õè㪌ÃÑ¡ÉÒâäàºÒËÇÒ¹ äÁ‹ä´Œ¼ÅÔµ´ŒÇ¡Ãкǹ¡ÒÃà¤ÁÕ ที่ปองกันโรคติดตอสำคัญไดหลายๆ โรคพรอมกัน เชน คอตีบ ไอกรน และ บาดทะยกั งานเหลานจ้ี ะรองรบั บุคลากรไดไ มน อยกวา 20,000 ตำแหนง ËÃ×ÍÊ¡Ñ´ÍÍ¡ÁÒ¨Ò¡µÑºÍ‹Í¹¢Í§ËÁÙẺᵋ¡‹Í¹áÅŒÇ áµ‹ÍÒÈÑ¡ÒÃÊѧà¤ÃÒÐˏ ã¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ ઋ¹ Ấ·ÕàÃÕÂËÃ×ÍÂÕʵ ¢ŒÍ´Õ·ÕèàËç¹ä´ŒªÑ´à¨¹¤×Í 42 ·ÓãËŒÁÕÃҤҶ١ŧÁÒ¡ áÅÐäÁ‹·ÓãËŒà¡Ô´ÍÒ¡ÒÃᾌ 43

โครงสร้างพ้ืนฐาน BIO POLIS T M EECi S E ฉะเชิงเทรา ชลบุรี และระยอง และจะเปดใชงานในชวงป ค.ศ. 2021 เพื่อทำ หนา ทเ่ี ปน ศนู ยก ลางการวจิ ยั และพฒั นา นบั เปน โครงสรา งพน้ื ฐานสำคญั ทจ่ี ะรองรบั การผลักดันเศรษฐกิจชีวภาพใหเกิดขึ้นในประเทศไทย ตองมีการเตรียม กำลังคนเพื่อผลักดันเศรษฐกิจชีวภาพอยางจริงจัง จึงตองการคนที่มีความรูดาน ความพรอ มของโครงสรา งพน้ื ฐาน (infrastructure) ในหลายดา น เชน กำลงั คน อปุ กรณ สะเตม็ ศกึ ษาอยา งมาก และเครอ่ื งมอื รวมไปถงึ สถานท่ี ทผ่ี า นมาในดา นกำลงั คน รฐั บาลไดส นบั สนนุ การสรา ง บณั ฑติ ดา นวทิ ยาศาสตรแ ตล ะปป ระมาณ 40,000 คน และบณั ฑติ วศิ วกรรมศาสตร ÊÐàµçÁÈÖ¡ÉÒ (STEM education) ¤×Í อีกราว 22,000 คน โดยในสายวิทยาศาสตรนั้นมีบัณฑิตที่มีความชำนาญดาน Ãкº¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ·Õè์¹¤ÇÒÁÊÓ¤Ñޢͧ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ´ŒÒ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ (science) เทคโนโลยชี วี ภาพประมาณ 1,500 คน นอกจากนย้ี งั มมี หาวทิ ยาลยั และหนว ยงานวจิ ยั ทม่ี คี วามเขม แขง็ ในการทำวจิ ยั ในดา นตา งๆ ทจ่ี ะสนบั สนนุ เศรษฐกจิ ชวี ภาพไมน อ ยกวา à·¤â¹âÅÂÕ (technology) ÇÔÈÇ¡ÃÃÁÈÒʵÏ (engineering) 22 สถาบนั áÅФ³ÔµÈÒʵÏ (mathematics) à¾ÃÒÐÊÒ¢ÒàËÅ‹Ò¹Õé໚¹¾×é¹°Ò¹ áÅШЪ‹Çµ‹ÍÂÍ´¤ÇÒÁÃÙŒ ÃÇÁ件֧ÊÌҧ¹Çѵ¡ÃÃÁ (innovation) ·ÕèÊÓ¤ÑÞ รฐั บาลไดส นบั สนนุ การจดั ตง้ั ไบโอโพลสิ (Biopolis) ภายใตเ ขตนวตั กรรม ระเบยี งเศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวนั ออก (EECi) ครอบคลมุ พน้ื ทใ่ี น 3 จงั หวดั คอื ÊÓËÃѺ»ÃÐà·Èä·Â ÊÐàµçÁÈÖ¡ÉÒ¨Ö§ÁÕ¤ÇÒÁÊÓ¤ÑÞÁÒ¡ÊÓËÃѺ¡Òû¯ÔÃÙ»»ÃÐà·Èãˌ໚¹ 44 »ÃÐà·Èä·Â 4.0 45

โรงงานพืช ศนู ย์ชีววัสดปุ ระเทศไทย 46 ขณะเดยี วกนั ทรพั ยากรชวี ภาพ (bioresources) ทเ่ี ปน ตน ทนุ เบอ้ื งตน ก็ตองไดรับการสำรวจ และเตรียมความพรอม นอกจากศูนยพันธุวิศวกรรมและ เทคโนโลยชี วี ภาพแหง ชาติ (ไบโอเทค) สำนกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี แหงชาติ (สวทช.) จะมีการทำวิจัยและเก็บสายพันธุจุลินทรีย โดยเฉพาะตัวอยาง เชอ้ื ราทม่ี จี ำนวนมากกวา 6,000 สปช สี แ ลว ยงั ไดจ ดั ตง้ั ศนู ยช วี วสั ดปุ ระเทศไทย (Thailand Bioresource Research Center, TBRC) ทจ่ี ดั เกบ็ รกั ษาจลุ นิ ทรยี  ดเี อน็ เอ พลาสมดิ โมโนโคลนอลแอนตบิ อดี ไฮบรโิ ดรมา เซลลส ตั ว และเนอ้ื เยอ่ื พชื รวมทั้งใหบริการอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับชีววัสดุแบบครบวงจรใหกับภาคอุตสาหกรรม ทต่ี อ งการใชอ กี ดว ย ในดา นงานวจิ ยั พชื มกี ารรเิ รม่ิ จดั ทำโรงงานพชื (plant factory) ทน่ี ำเอาความรแู บบเกษตรแมน ยำ (precision agriculture) มาใชเ พาะเลย้ี งพชื สมนุ ไพรเศรษฐกจิ เพอ่ื เปน ฐานในการผลติ สมนุ ไพรสำหรบั ใชภ ายในประเทศและ สง ออกนอกประเทศในอนาคตอันใกล เศรษฐกจิ ชวี ภาพจงึ ถอื เปน เปา หมายและความหวงั ของการพฒั นาประเทศไทย อยางแทจรงิ 47

เศรษฐกิจชีวภาพไทย อนาคตอันใกล้ เศรษฐกิจชีวภาพ เปน็ แนวโน้มของโลก ซ่งึ ดแี ละจําเปน็ กับทง้ั มนุษยแ์ ละส่ิงแวดลอ้ ม ประเทศไทยไดเ้ ปรียบเพราะมีตน้ ทุน ความหลากหลายทางชีวภาพสูง มกี ารเตรียมพรอ้ มดา้ นโครงสร้างพื้นฐาน คือ คน วัสดุอปุ กรณ์ สถานท่ี และตัวอย่างสิ่งมีชีวิต มาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง 48 49

เศรษฐกจิ ชวี ภาพ พัฒนาเศรษฐกจิ ชาติ ใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยัง่ ยืน 50 51

เอกสารอ้างองิ (สบื คน เมอ่ื เดอื นสงิ หาคม 2561) นายปฐม สวรรคป ญ ญาเลศิ บรรณาธกิ ารอํานวยการ รองปลดั กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี Bioeconomy in Thailand: A Case Study (2018) Matthew Fielding and May Thazin Aung, Stockholm Environment Institute, SEI Working Paper 2018. กองบรรณาธิการบรหิ ารชุดหนังสือวิทยาศาสตรเ์ พ่ือประชาชน Bioeconomy in the Context of Thailand (2018) Morakot Tantichareon, Science & Technology Book Series GBS 2018, Berlin (power point). Biodiesel (2017) Narin Tunpaiboon, Thailand Industrial Outlook 19. นางกรรณกิ าร เฉนิ องคก ารพพิ ธิ ภณั ฑว ทิ ยาศาสตรแ หง ชาติ Factsheet Bioenery in Thailand (2016) Netherlands Embassy in Bangkok. นางกลุ ประภา นาวานเุ คราะห สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ Future Opportunities and Developments in the Bioeconomy – A Global ดร.นาํ ชยั ชวี ววิ รรธน สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ Expert Survey (2018) The German Bioeconomy Council. นายจมุ พล เหมะครี นิ ทร สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ JRC Science for Policy Report: Bioeconomy Report 2016 (2017) นายประสทิ ธ์ิ บบุ ผาวรรณา สถาบนั มาตรวทิ ยาแหง ชาติ European Commission นางสาวยพุ นิ พมุ ไม สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ประเทศไทย Rapid Deployment of Industrial Biogas in Thailand: Factors of Success ดร.สภุ รา กมลพฒั นะ องคก ารพพิ ธิ ภณั ฑว ทิ ยาศาสตรแ หง ชาติ (2012) Joost Siteur, Institute for Industrial Productivity. ดร.วจิ ติ รา สรุ ยิ กลุ ณ อยธุ ยา องคก ารพพิ ธิ ภณั ฑว ทิ ยาศาสตรแ หง ชาติ Thailand Bioenergy Technology Status Report. (2013) The Working group for Bioenergy Science Technology and Innovation Policy for Thailand. นายปฐม สวรรคป ญ ญาเลศิ คณะทํางาน Thailand Biofuels Annual 2017 (2017) Sakchai Preechajan and นางสาวภทั รยิ า ไชยมณี Ponnarong Prasertsri, GAIN Report Number: TH 7084. นางจนิ ตนา บญุ เสนอ รองปลดั กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี Thailand’s Bioeconomy Industry (2017) Thailand Board of Investment. นางสาวอจั ฉราพร บญุ ญพนชิ สาํ นกั งานปลดั กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี T(2h0a1il8a)nSdu’vsitTrMaanesfsoinrmceaet,ioMninTihsrteorugohf SScciieennccee,aTnedcThencohlnooglyo,gIyn,nTohvaailtaionnd นางวลยั พร รม รนื่ สาํ นกั งานปลดั กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี (power point). นางสาวนชุ จรยี  สจั จา สาํ นกั งานปลดั กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี The Bioeconomy to 2030: Designing a Policy Agenda. (2006) OECD. นางสาวยพุ นิ พมุ ไม กรมวทิ ยาศาสตรบ รกิ าร เoขfตIนnวnตั oกvรaรtมioรnะเ,บEยี EงCเศi)ร(ษ2ฐ0ก1จิ7พ) เิจศุฬษาภรัตานคตตะันวปนั รอะอเสกร(ิฐE(apsotewrenrEpcooinnto).mic Corridor นางสาววรรณรตั น วฒุ สิ าร สาํ นกั งานปรมาณเู พอ่ื สนั ติ นางทศั นา นาคสมบรู ณ สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ประเทศไทย 52 นางชลภสั ส มสี มวฒั น สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ประเทศไทย นางกลุ ประภา นาวานเุ คราะห องคก ารพพิ ธิ ภณั ฑว ทิ ยาศาสตรแ หง ชาติ นางจฬุ ารตั น นม่ิ นวล องคก ารพพิ ธิ ภณั ฑว ทิ ยาศาสตรแ หง ชาติ นายประสทิ ธิ์ บบุ ผาวรรณา สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ นางสาววรรณพร เจรญิ รตั น สาํ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ชาติ นายสรทศั น หลวงจอก สถาบนั มาตรวทิ ยาแหง ชาติ นายจกั รี พรหมบรสิ ทุ ธิ์ สาํ นกั งานคณะกรรมการนโยบายวทิ ยาศาสตรเ ทคโนโลยแี ละนวตั กรรมแหง ชาติ นางสาวปณธิ า รนื่ บนั เทงิ สาํ นกั งานพฒั นาเทคโนโลยอี วกาศและภมู สิ ารสนเทศ (องคก ารมหาชน) นางสาวศศพิ นั ธุ ไตรทาน สาํ นกั งานพฒั นาเทคโนโลยอี วกาศและภมู สิ ารสนเทศ (องคก ารมหาชน) นายนเรศ เขง เงนิ สถาบนั เทคโนโลยนี วิ เคลยี รแ หง ชาติ (องคก ารมหาชน) นายศภุ ฤกษ คฤหานนท สถาบนั วจิ ยั แสงซนิ โครตรอน (องคก ารมหาชน) นายกฤษกร รอดชา งเผอ่ื น สถาบนั สารสนเทศทรพั ยากรนาํ้ และการเกษตร (องคก ารมหาชน) นางสาวศรนิ ภสั ร ลลี าเสาวภาคย สถาบนั วจิ ยั ดาราศาสตรแ หง ชาติ (องคก ารมหาชน) สาํ นกั งานนวตั กรรมแหง ชาติ (องคก ารมหาชน) ศนู ยค วามเปน เลศิ ดา นชวี วทิ ยาศาสตร (องคก ารมหาชน)