กฎหมายว่าด้วยนิติกรรมสัญญาและการขอระงับข้อพิพาท

คำนำ คณะรฐั มนตรีไดมมี ติ เมอ่ื วันที่ ๑๗ มกราคม ๒๕๖๐ เห็นชอบแนวทาง การเผยแพรกฎหมายเพื่อสรางการรับรูใหแกประชาชนและหนวยงานภาครัฐ โดยมีสำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม รับผิดชอบทำหนาที่เปน ศูนยขอมูลการเผยแพรดานกฎหมาย ทั้งนี้ เพื่อพัฒนาตอยอดการดำเนินงาน ตามมติคณะรัฐมนตรีขางตน สำนักงานกิจการยุติธรรม จึงไดจัดทำหนังสือ ชุดความรกู ฎหมายและกระบวนการยตุ ธิ รรมเลม น้ีข้นึ โดยมจี ุดมงุ หมาย เพ่ือให เปนเครื่องมือในการเผยแพรประชาสัมพันธความรูความเขาใจดานกฎหมายและ กระบวนการยุติธรรมสำหรับประชาชน ใหมีความรูพื้นฐานทางดานกฎหมาย ในเร่ืองที่สนใจ และทราบถงึ ชอ งทางการขอรับบริการดานกฎหมายจากหนว ยงาน ของรัฐ ซ่ึงจากการดำเนินงานท่ีผา นมาพบวา ปญหาขอพิพาทท่ีเกิดข้นึ ในชวี ิต ประจำวันและเปนเรื่องที่ประชาชนติดตอขอรับบริการเขามามากที่สุด จนเปนที่มาของการจัดทำหนังสือชุดความรูกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม ในครง้ั นี้ ประกอบดวย ๗ เรื่องสำคญั ไดแ ก ๑) การขอความชวยเหลอื ในกระบวนการยุตธิ รรมทางอาญา ๒) ที่ดินทำกนิ และทรัพยากรธรรมชาติ ๓) นิตกิ รรมสญั ญา และการขอระงบั ขอ พพิ าท ๔) หน้สี ิน ๕) การบงั คับคดแี ละลม ละลาย ๖) ความรับผดิ ของเจา หนาทีร่ ฐั ๗) สิทธิมนุษยชน สิทธใิ นคดีอาญา และการขอรบั การเยียวยาทางกฎหมาย สำนักงานกิจการยุติธรรม กระทรวงยุติธรรม หวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือ ชุดความรกู ฎหมายและกระบวนการยตุ ิธรรม จะเปนเครอื่ งมือสำคัญที่สงเสริมให ประชาชนมคี วามรคู วามเขา ใจกฎหมายในชีวิตประจำวัน รวมถงึ การใหบริการ ความชวยเหลือทางดานกฎหมายใหแกประชาชนไดอยางทั่วถึงและตอบสนอง เปาหมายการสรา งการรับรดู านกฎหมายใหกับประชาชนอยา งยั่งยืนตอ ไป สำนักงานกจิ การยตุ ธิ รรม เมษายน ๒๕๖๑

ÊÒúÑÞ ๑ ÊÒúÞÑ ๓๙ ๗ ๓๙ นติ กิ รรมสญั ญา ๗ ๔. สญั ญาเชา ทรพั ย ๔๐ ๑. สญั ญาขายฝาก ๗ ๔.๑ ความหมายและสาระสำคัญของสัญญาเชา ทรพั ย ๔๑ ๘ ๔.๒ การกำหนดระยะเวลาเชาทรัพย ๔๒ ๑.๑ ความหมายและสาระสำคัญของสัญญาขายฝาก ๑๐ ๔.๓ แบบของสญั ญาเชาทรัพย ๔๒ ๑.๒ แบบของสญั ญาขายฝาก ๑๑ ๔.๔ หนาทแ่ี ละความรบั ผดิ ของผูใหเชา ๔๓ ๑.๓ ระยะเวลาในการไถท รัพยส นิ ทีข่ ายฝากคนื ๑๒ ๔.๕ หนา ทแ่ี ละความรับผดิ ของผเู ชา ๔๕ ๑.๔ สนิ ไถ ๑๓ ๔.๖ การเชา ชวงและการโอนสทิ ธกิ ารเชา ๔๖ ๑.๕ บุคคลผมู ีสิทธิไถท รพั ยส ินทีข่ ายฝากคนื ๑๓ ๔.๗ ความระงบั สนิ้ ไปของสัญญาเชา ทรัพย ๔๖ ๑.๖ บคุ คลผมู หี นา ท่ีรับไถทรพั ยส ิน ๑๔ ๔.๘ อายคุ วาม ๔๘ ๑.๗ ผลของการใชส ทิ ธิไถโ ดยชอบดว ยกฎหมาย ๑๕ ๔.๙ สญั ญาตา งตอบแทนยงิ่ กวา สัญญาเชาธรรมดา ๕๑ ๑.๘ สภาพของทรัพยส นิ ท่ไี ถคืน ๑๕ ๔.๑๐ สัญญาเชา ซอื้ ๕๓ ๑.๙ ขอแตกตางระหวางสัญญาซอ้ื ขายกบั สัญญาขายฝาก ๑๖ ๕๓ ๒. สัญญาจำนอง ๑๗ การขอระงบั ขอ พพิ าท ๕๕ ๒.๑ ความหมายและสาระสำคญั ของสญั ญาจำนอง ๑๘ ๑. การประนีประนอมยอมความ ๕๕ ๒.๒ ทรพั ยที่จำนองได ๑๙ ๕๗ ๒.๓ หลักเกณฑใ นการจำนอง ๒๐ ๑.๑ ความหมายและสาระสำคัญของการประนีประนอมยอมความ ๕๗ ๒.๔ ขอบเขตของสทิ ธิจำนอง ๒๒ ๑.๒ แบบของสัญญาประนปี ระนอมยอมความ ๕๙ ๒.๕ ผลของสัญญาจำนองกรณีผจู ำนองทีไ่ มไดเ ปน ลกู หนด้ี ว ย ๒๗ ๑.๓ ประเภทของการประนปี ระนอมยอมความ ๕๙ ๒.๖ การบงั คับจำนอง ๒๙ ๑.๔ ผลของสญั ญาประนีประนอมยอมความ ๖๒ ๒.๗ ผลของการบังคบั จำนอง ๒๙ ๑.๕ อายคุ วาม ๖๓ ๒.๘ ความระงบั สิ้นไปของสัญญาจำนอง ๓๑ ๒. การไกลเ กล่ยี ๖๓ ๓. สัญญาจำนำ ๓๒ ๒.๑ ความหมายและสาระสำคัญของการไกลเกลี่ย ๖๔ ๓.๑ ความหมายและสาระสำคัญของสัญญาจำนำ ๓๓ ๒.๒ ประเภทของการไกลเกล่ียขอพพิ าท ๖๖ ๓.๒ การจำนำสทิ ธิท่มี ีตราสาร ๓๓ ๒.๓ กระบวนการไกลเ กล่ีย ๗๓ ๓.๓ สิทธิและหนาทขี่ องผรู บั จำนำ ๓๘ ๒.๔ ผลของการไกลเกล่ีย ๓.๔ สทิ ธิและหนา ที่ผจู ำนำ ๒.๕ ขอ จำกัดของการไกลเ กลีย่ ๓.๕ การบังคับจำนำ ๒.๖ หนวยงานทีม่ ภี ารกิจไกลเกลีย่ ขอ พิพาท ๓.๖ ความระงบั ส้ินไปของสัญญาจำนำ บรรณานุกรม

-๒- ¹ÔµÔ¡ÃÃÁÊÞÑ ÞÒ áÅСÒâÍÃЧºÑ ¢ŒÍ¾¾Ô Ò· ในหวั ขอน้ีจะเปนการอธิบายกฎหมายเกี่ยวกับนิตกิ รรมสัญญาท่มี ักพบเจอและเก่ียวของในการดำเนิน ชีวติ ประจำวันของประชาชน อันไดแก สญั ญาขายฝาก สญั ญาจำนอง สัญญาจำนำ และสญั ญาเชา ทรพั ย และ วิธีการระงบั ขอ พพิ าทในกรณีทเี่ กดิ การโตแ ยงสิทธิจากนติ กิ รรมสญั ญา เพื่อใหป ระชาชนทราบถงึ รูปแบบ และ หลกั เกณฑของการทำสัญญา สิทธิและหนาท่ขี องคสู ญั ญา รวมไปถงึ วธิ กี ารระงับขอ พพิ าทในเบือ้ งตน เพ่อื เปน แนวทางใหป ระชาชนผอนผนั ใหแ กก ัน ¹µÔ Ô¡ÃÃÁÊÞÑ ÞÒ กฎหมายเรื่องนิติกรรมสัญญาเปนกฎหมายที่กำหนดความผูกพันของบุคคลในสวนที่เกี่ยวกับสิทธิและ หนาทเ่ี พอื่ ใหผทู ่ีเขา ทำนิตกิ รรมสญั ญานน้ั ปฏบิ ตั ติ ามและอยูใ นกรอบของกฎหมาย ยกตัวอยา งเชน เรอ่ื งสญั ญา ซื้อขาย เม่อื บคุ คลตกลงเขาทำสัญญาซ้ือขายกนั บคุ คลดงั กลา วนั้นจะมคี วามผกู พันตอ กนั ตามสัญญาซ้ือขายและ แตละฝา ยจะมสี ิทธแิ ละหนา ทีข่ องตนตามทก่ี ฎหมายกำหนดไว เชน ผซู อื้ มหี นาทีช่ ำระราคาทรพั ยใหแ กผูขาย สว นผูขายมหี นา ที่สงมอบและโอนกรรมสทิ ธ์ิในทรัพยท ี่ตกลงซอื้ ขายใหแ กผ ซู ื้อ หากผซู ือ้ ชำระราคาใหแกผ ูขาย แลว แตผูขายไมสง มอบทรพั ยใ หแกผ ูซ ื้อ ผซู ื้อก็มีสทิ ธิตามกฎหมายที่จะบงั คบั ใหผ ขู ายสง มอบทรพั ยต ามสญั ญา ซื้อขายได เปนตน โดยหลักนิตกิ รรมสญั ญาน้เี ปนหลักเกณฑที่จะนำไปใชใ นเรอ่ื งการทำสญั ญาทุกชนดิ ไมว าจะ เปนสัญญาท่กี ำหนดไวเ ปนรูปแบบเฉพาะในประมวลกฎหมาย เชน สญั ญาซือ้ ขาย สญั ญาเชา ทรพั ย หรอื ไมไ ด กำหนดไว เชน สญั ญาอนญุ าตใหใชชือ่ ทางการคา

-๓- -๔- “นติ ิกรรม” และนิตกิ รรมสองฝา ยหรือหลายฝา ย เกิดจากการแสดงเจตนาของบคุ คลต้งั แตสองฝา ยขึ้นไปและทุกฝา ย ตอ งตกลงยนิ ยอมเห็นชอบเปนอยางเดียวกนั เชน ฝายหนงึ่ แสดงเจตนาขอซื้อมา แลวอีกฝายหนง่ึ แสดงเปน เจตนา คือ การแสดงเจตนาดวยความสมัครใจโดยประสงคท ่ีจะใหเกิดผลผูกพนั ในทางกฎหมายขึ้นเพอื่ กอใหเกิด ขายมา เมื่อเจตนาของทั้งสองฝายถูกตองตรงกันจึงเกิดเปนนิติกรรมที่เรียกวา “สัญญา” ขึ้น โดยตามตัวอยาง การเปลยี่ นแปลง โอน สงวน หรอื ระงับซึ่งสิทธอิ ยางใดอยา งหนึ่ง ยกตัวอยา งเชน การกอสทิ ธิ เชน สัญญาที่เกิดขึ้นเรียกวาสัญญาซื้อขาย นอกจากสัญญาซื้อขายแลวยังมีสัญญาประเภทอื่นอีก เชน สัญญากูยืม สัญญาจำนอง สญั ญาจำนำ เปน ตน การสมัครเปน สมาชิกสมาคม การเปล่ยี นแปลงสทิ ธิ เชน การเปลยี่ นแปลงจำนวนหน้ี การโอนสทิ ธิ เชน การเปล่ยี นตัวลกู หนี้ การสงวนสทิ ธิ เชน การจำกดั จำนวนเงนิ ที่จะค้ำประกันความเสยี หาย เมอ่ื เกดิ สญั ญาขน้ึ แลว จะกอ ใหเ กดิ หนห้ี รอื ความผกู พนั ระหวา งบคุ คลทง้ั สองฝา ยทเ่ี รยี กวา “เจา หน”้ี และ และการระงับซง่ึ สิทธิ เชน การระงบั คาเชาที่คางจาย เปนตน “ลูกหนี้” ขึ้น ซึ่งเจาหนี้และลูกหนี้ตางก็มีสิทธิและหนาที่ตามกฎหมายที่จะตองปฏิบัติตามใหถูกตองครบถวน แตหากเปนการแสดงเจตนาทีไ่ มกอใหเกดิ ความเคลอื่ นไหวในสทิ ธิอยา งใดอยางหนงึ่ ดงั กลาว เชน สัญญาเชาทรัพย เจาหนี้มีหนาที่สงมอบทรัพยที่เชาใหแกลูกหนี้ในสภาพอันดีและมีสิทธิไดรับคาเชาจาก ลกู หน้ี สวนลูกหนมี้ หี นา ท่ีจา ยคาเชา และมสี ิทธใิ ชท รพั ยท่เี ชา เปนตน กจ็ ะไมเปนนิติกรรม เชน การเขยี นขอความประทวงผบู ังคับบัญชา ซ่งึ ไมม ผี ลทำใหเ กดิ เปล่ียนแปลง โอน สงวน หรือระงบั สิทธขิ องผูเขยี นขอความดงั กลา วแตอยางใด เปนตน ในการทำนติ กิ รรมสญั ญาที่จะมผี ลสมบูรณต ามกฎหมายยงั ตองพิจารณาถงึ เรอ่ื งความสามารถของ ผูทำสญั ญา วัตถปุ ระสงคข องนติ กิ รรมสญั ญา และแบบของนิติกรรมสญั ญาดวย นิติกรรมแบงออกเปน ๒ ประเภท คอื นิตกิ รรมฝา ยเดียว เกดิ จากการแสดงเจตนาของผูแสดงเจตนา ทำนิติกรรมฝายเดียว ไมตองมีการแสดงเจตนาตอบรับกลับ เชน การทำพินัยกรรม คำมั่นจะซื้อหรือจะขาย โดยทว่ั ไปบคุ คลทกุ คนยอ มมคี วามสามารถในการทำนติ กิ รรมสญั ญาเทา เทยี มกนั แตม ขี อ ยกเวน สำหรบั การบอกกลา วขอบังคับจำนอง เปน ตน บุคคลบางประเภทที่ในทางกฎหมายถือวาไมมีความสามารถในการทำนิติกรรมสัญญาเหมือนบุคคลอื่นทั่วไป อันไดแ ก ผูเ ยาว คนไรความสามารถ คนเสมอื นไรค วามสามารถ และบุคคลลม ละลาย หากบคุ คลเหลาน้ี ทำนติ ิกรรมสญั ญาดวยตนเองจะมผี ลทำใหน ติ ิกรรมนั้นไมสมบรู ณต กเปน โมฆียะ เกิดสิทธิในการบอกลางหรือ ใหสัตยาบัน (รับรอง) นิติกรรมสัญญานั้นได ซึ่งหากใชสิทธิบอกลาง นิติกรรมสัญญานั้นจะตกเปนโมฆะ หรอื ไมม ผี ลในทางกฎหมายมาตง้ั แตเ รม่ิ แรก แตห ากใชส ทิ ธใิ หส ตั ยาบนั จะทำใหน ติ กิ รรมสญั ญาดงั กลา วจะมผี ลสมบรู ณ มาตง้ั แตเ รม่ิ แรกหรอื อาจกลา วไดว า การใหส ตั ยาบนั เทา กบั รบั รองนติ กิ รรมดงั กลา ว ในเรื่องวัตถุประสงคของนิติกรรมสัญญาการทำนิติกรรมสัญญาที่มีผลตามกฎหมายจะตองไมมีวัตถุ ประสงคเปน การตองหามชดั แจง โดยกฎหมาย เชน ตองการขายลกู เปน บา วไพร ไมเ ปน การพน วิสยั เชน เพ่อื ขายมาที่ตายไปแลวหลายป และ ไมขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน เชน จางให เปนภรรยานอ ยสามป หากฝา ฝน นติ ิกรรมสญั ญาน้ันจะตกเปนโมฆะหรือไมมผี ลใชบงั คบั มาตัง้ แตแรก

-๕- -๖- นอกจากน้ี นติ ิกรรมสญั ญาบางประเภทตองปฏิบัตใิ หถกู ตองตามแบบของนิตกิ รรมตามท่กี ฎหมาย (๔) ทำเปน หนงั สอื หรือมหี ลกั ฐานเปนหนังสือ โดยผูท ำนิติกรรมสญั ญาสามารถทำนิติกรรมสญั ญา กำหนดไวดวย หากไมทำถูกตองตามแบบจะมีผลเปนโมฆะหรือไมมีผลใชบังคับเชนเดียวกัน โดยแบบของ เปนหนังสือเองไดโดยไมตองนำไปใหพ นกั งานเจาหนาที่ เชน สัญญาเชา ซ้ือ กฎหมายเชา ซื้อกำหนดวา สัญญา นิตกิ รรมท่กี ฎหมายกำหนดไว ไดแ ก เชา ซือ้ ตอ งทำเปน หนงั สือ ดงั น้นั การเชาซื้อทรัพยท ุกชนิดตอ งทำเปนหนงั สอื มิฉะนน้ั สัญญาเชา ซอ้ื นัน้ เปนโมฆะ (๑) ทำเปน หนังสอื และจดทะเบยี นตอพนักงานเจาหนา ที่ เชน การซ้อื ขายอสังหารมิ ทรัพยหรอื (๕) ทำตามแบบพิเศษทกี่ ฎหมายกำหนดไว กรณีทีม่ กี ฎหมายระบุแบบไวใ หทำโดยเฉพาะ การทำ การจำนอง เปนตน นติ ิกรรมดังกลา วจะตองทำตามแบบท่กี ฎหมายกำหนดไวจ งึ จะใชบังคับได เชน การออกเชค็ จะตอ งมีรายการ ระบุไวตามที่ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๙๘๘ กำหนดไว คือ มีคำบอกชื่อวาเปนเช็ค มีคำสั่ง (๒) จดทะเบยี นตอ พนกั งานเจาหนาท่ี กฎหมายไมไดบังคบั ใหตอ งทำเปนหนงั สือ เพียงแตบังคับวา ใหใชเงินจำนวนแนนอนโดยปราศจากเงื่อนไข มีชื่อและสำนักงานของธนาคาร มีชื่อของผูรับเงิน หรือคำวา ตองไปจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ซึ่งการกำหนดแบบไวในลักษณะนี้โดยมากจะตองเปนเรื่องของ ใหใชเงินแกผูถือ มีสถานที่ใชเงิน มีวันและสถานที่ออกเช็ค และมีลายมือชื่อผูสั่งจาย หากขาดรายการใด นิติกรรมฝายเดยี ว เชน การจดทะเบยี นหา งหนุ สว นจำกัด หรือบรษิ ัทจำกัด การจดทะเบยี นสมรส เปนตน รายการหนึ่งไป เช็คนั้นก็ไมมีผลใชบังคับทางกฎหมาย เปนตน (๓) ทำเปน หนังสอื ตอพนกั งานเจา หนา ท่ี เชน การทำพินยั กรรมแบบเอกสารลบั หรือพนิ ยั กรรมแบบ นิติกรรมสัญญาที่พบบอ ยและมีความสำคญั จำเปนตอ ชวี ติ ประจำวันของบุคคล ที่เปนนิตกิ รรม เอกสารฝา ยเมอื ง ซง่ึ กฎหมายไดก ำหนดเปน แบบไวว า จะตอ งทำเปน หนงั สอื กบั พนกั งานเจา หนา ทค่ี อื นายอำเภอ สัญญาที่เกย่ี วขอ งกบั ทรัพยส นิ ไดแก สัญญาขายฝาก สัญญาจำนอง สญั ญาจำนำ และสัญญาเชา ทรัพย

-๗- -๘- ๑. โดยอาจสรปุ แบบของสัญญาขายฝากไดด งั นี้ - สัญญาขายฝากสังหาริมทรัพยท่มี รี าคาไมถงึ ๒๐,๐๐๐ บาท ÊÞÑ ÞÒ¢Ò½ҡ ไมต อ งการหลกั ฐานฟอ งรอ งบงั คับคดี ๑.๑ ความหมายและสาระสำคัญของสญั ญาขายฝาก - สญั ญาขายฝากสงั หาริมทรัพยท่มี ีราคาตง้ั แต ๒๐,๐๐๐ บาท สญั ญาขายฝากเปน สัญญาซ้ือขายอยางหน่งึ โดยเมอ่ื ทำสัญญาแลวกรรมสิทธ์ิในทรพั ยสนิ ท่ตี กลงซอ้ื ขาย ตองมหี ลักฐานการฟองรอ งบังคบั คดอี ยางใดอยา งหนึ่ง จะโอนไปเปน ของผซู อ้ื เหมอื นสญั ญาซอ้ื ขายทว่ั ไปตามปกติ แตส ญั ญาขายฝากนน้ั จะมขี อ ตกลงพเิ ศษทแ่ี ตกตา งจาก - สัญญาขายฝากอสังหาริมทรัพยหรือสังหาริมทรัพยพิเศษนั้น สัญญาซื้อขายปกติวาผูขายมีสิทธินำเงินมาไถทรัพยสินคืนจากผูซื้อไดภายในระยะเวลาที่ตกลงกันแตตอง ไมเกินเวลาที่กฎหมายกำหนดไว เมื่อไถทรัพยสินที่ขายฝากคืนแลวกรรมสิทธิ์ก็จะกลับไปเปนของผูขายฝาก ตอ งทำ เปน หนงั สอื และจดทะเบยี นตอพนักงานเจา หนา ท่ี ตามเดมิ แตห ากผขู ายฝากไมใ ชส ทิ ธไิ ถท รพั ยส นิ ภายในกำหนดเวลายอ มหมดสทิ ธไิ ถท รพั ยส นิ นน้ั อกี ตอ ไปกรรมสทิ ธ์ิ ๑.๓ ระยะเวลาในการไถทรพั ยส นิ ที่ขายฝากคืน จะตกเปน ของผซู ื้อโดยสมบรู ณ โดยหลักแลวคูสัญญาจะกำหนดระยะเวลาในการไถทรัพยสินคืนไวนานเทาไรก็ไดแตตองอยูภายใต ๑.๒ แบบของสัญญาขายฝาก เง่อื นไข ดงั น้ี ทรัพยสินทกุ ชนดิ สามารถนำมาขายฝากได แตจะมผี ลแตกตางกนั ในเรื่องแบบของสัญญาขายฝาก ซ่งึ ตอ ง (๑) การขายฝากอสังหาริมทรัพยตองกำหนดเวลาในการใชสิทธิไถคืนไมเกิน ๑๐ ป หากกำหนดไว ปฏบิ ตั เิ ชน เดยี วกบั เรอ่ื งสญั ญาซอ้ื ขายคอื ตอ งปฏบิ ตั ติ ามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย มาตรา ๔๕๖ ดงั น้ี เกนิ กวา ๑๐ ป กฎหมายใหลดเวลาลงมาเหลอื ๑๐ ป เทา นัน้ (๑) การขายฝากอสังหารมิ ทรัพย คอื การขายฝากทรัพยสนิ ที่เคล่ือนท่ีไมได เชน ท่ดี ิน ที่นา บา น เปน ตน (๒) การขายฝากสังหารมิ ทรัพยท งั้ สงั หารมิ ทรัพยชนิดพเิ ศษและชนิดธรรมดาตอ งกำหนดเวลาในการใช และสงั หารมิ ทรพั ยช นดิ พเิ ศษ ไดแ ก เรอื แพ สตั วพ าหนะ ตอ งทำเปน หนงั สอื และจดทะเบยี นตอ พนกั งานเจา หนา ท่ี สิทธิไถคืนไมเกิน ๓ ป หากกำหนดไวเ กนิ กวา ๓ ป กฎหมายใหล ดเวลาลงมาเหลือ ๓ ป เทา นน้ั (๒) การขายฝากสงั หารมิ ทรพั ยช นิดธรรมดา คอื การขายฝากทรพั ยสินท่ีเคลือ่ นท่ไี ด กฎหมายไมได กรณที ่ไี มมกี ารกำหนดระยะเวลาไถท รพั ยสนิ ไว กฎหมายกำหนดใหม ีสทิ ธไิ ถท รัพยสินคืนภายใน ๑๐ ป หรอื ๓ ป (แลว แตกรณ)ี นับแตเ วลาซือ้ ขายฝาก กำหนดแบบของนิตกิ รรมไว จึงอาจทำเปน หนังสือหรอื ทำดว ยวาจาปากเปลา ก็ได แตถ าตกลงราคากันตัง้ แต ๒๐,๐๐๐ บาท ขนึ้ ไป จะตอ งมีหลักฐานสำหรับฟองรองใหบ ังคับคดีอยา งใดอยางหน่งึ คือ ตองมีหลักฐานเปน หนงั สอื ลงลายมอื ชือ่ ฝายทต่ี องรับผิดเปน สำคญั หรือมกี ารวางมดั จำ หรือมกี ารชำระหนบ้ี างสวน จึงจะฟอ งรอ ง บังคับคดกี ันได

-๙- - ๑๐ - นอกจากนีค้ สู ญั ญาอาจตกลงกนั ขยายกาํ หนดเวลาไถกนั ได โดยจะตกลงขยายกนั ก่คี รัง้ กไ็ ดและตอ ง ๑.๔ สนิ ไถ ตกลงกันใหแลว เสรจ็ กอ นสิ้นกําหนดระยะเวลาไถเดิม แตเ ม่อื ขยายแลว กาํ หนดเวลารวมทั้งหมดจะตอ งไมเ กิน สินไถ คือ เงินที่ผูขายฝากจะตองชำระแกผูซื้อฝากเพื่อไถเอาทรัพยสินที่ขายฝากคืน โดยสินไถตองเปน กวา ๑๐ ป หรอื ๓ ป หากเกนิ กใ็ หลดลงมาเหลือ ๑๐ ป หรือ ๓ ป และท่สี าํ คัญการขยาย กาํ หนดเวลาไถจ ะตอ งมหี ลกั ฐานเปน หนงั สอื และลงลายมอื ชอ่ื ของผรู บั ไถแตห ากทรพั ยท ข่ี ายฝากเปน อสงั หารมิ ทรพั ย เงนิ เสมอ จะกำหนดใหสนิ ไถเ ปนทรัพยส นิ อยา งอืน่ ไมไ ด เชน ตกลงใหผูข ายฝากนำขาวเปลอื กมาเปนสนิ ไถแทน และสังหาริมทรัพยพิเศษจะตองทําเปนหนังสือและนําไปจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ดวย เงนิ ไมไ ด เปน ตน จึงจะสามารถใชเปนขอตอสูบุคคลภายนอกท่ีไดรับสิทธิมาโดยสุจริตและเสียคาตอบแทนและ ไดจดทะเบยี นสทิ ธโิ ดยสุจรติ แลว การกำหนดสินไถเปนจำนวนเทาใดขึ้นอยูกับคูสัญญาจะตกลงกัน อยางไรก็ตามจะกำหนดสินไถใหสูง กวาราคาขายฝากที่แทจริงรวมประโยชนตอบแทนเกินอัตรารอยละสิบหาตอปไมได ซึ่งกฎหมายกำหนดไวเพื่อ ตวั อยา ง นาย ก. ขายฝากท่ีดินไวกบั นาย ข. ราคา ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท กำหนดไถภายใน ๕ ป เปนการคุมครองสิทธิของผูขายฝากไมใหผูซื้อฝากกำหนดสินไถสูงจนเปนการเอาเปรียบผูขายฝากเกินไป และ ระหวางยังไมครบกำหนดขายฝากนาย ก. กับนาย ข. สามารถตกลงขยายกำหนดเวลาไถเปน ๘ ปได และ ถามกี ารตกลงกันไวว าเกนิ กวานน้ั ผูข ายฝากสามารถใชสิทธไิ ถไดใ นอตั ราไมเ กนิ รอยละสิบหา ตอป และในกรณีท่ี หากยังไมค รบกำหนด ๘ ป นาย ก. กบั นาย ข. สามารถตกลงขยายกำหนดเวลาไถกันอีกได แตจ ะกำหนด คูสญั ญาไมไ ดกำหนดวา สนิ ไถมีอัตราเทาใดใหผ ูขายฝากมีสทิ ธิไถไ ดตามราคาทข่ี ายฝากไว เวลาไถไ ดไ มเ กนิ ๑๐ ป หากนาย ก. กับนาย ข. ตกลงขยายกำหนดเวลาไถเ ปน ๑๒ ป จะตอ งลดลง มาเหลอื แค ๑๐ ปเ ทา น้นั ตวั อยาง นาย ก. จดทะเบยี นขายฝากท่ดี นิ ไวกับนาย ข. ในราคา ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท กำหนดไถ ๑ ป หากนาย ก. กับนาย ข. ตกลงขยายกำหนดเวลาไถเปน ๑๐ ป การตกลงขยายกำหนดเวลาไถ ไมไ ดกำหนดสนิ ไถไ ว กรณีน้ีใหไถไ ดต ามราคาท่ีขายฝากไว คือ ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท แตห าก จะมีผลผูกพันนาย ข. กต็ อเมือ่ มหี ลักฐานเปน หนังสอื และ นาย ข. ผูรับไถไดล งลายมอื ชื่อไว ปรากฏขอเท็จจรงิ เพมิ่ วานาย ก. รับเงินคาขายฝากไปเพียง ๘๐๐,๐๐๐ บาท กรณีเชน น้ี แมจ ะ เขา หลกั กรณไี มไ ดก ำหนดคา สนิ ไถไ ว ซง่ึ กำหนดใหไ ถไ ดต ามราคาทข่ี ายฝากไว คอื ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท หากตอ มา นาย ข. ขายทีด่ ินแปลงดงั กลา วไปใหกับนาย ค. โดยนาย ค. ไมรูในขณะท่ที ำสญั ญา แตราคาที่ขายฝากจะตองไมเกินกวาราคาขายฝากที่แทจริงรวมกับผลประโยชนตอบแทน ซ้ือขายและขณะจดทะเบียนซือ้ ขายท่ีดนิ วา มีการขยายกำหนดเวลาไถ แมก ารขยายเวลาทน่ี าย ก. และนาย ข. รอ ยละ ๑๕ ตอป ซึง่ กรณีนีร้ าคาขายฝากทแี่ ทจรงิ คอื ๘๐๐,๐๐๐ บาท เมื่อรวมกับ ไดต กลงกนั ไวจะมีหลักฐานเปน หนงั สือซ่งึ มีผลผกู พนั นาย ข. แตการขยายกำหนดเวลาไถด ังกลา วไมมผี ล ผลประโยชนต อบแทนรอ ยละ ๑๕ ตอ ปจ งึ เปน เงนิ เพยี ง ๙๒๐,๐๐๐ บาทเทา นน้ั ดงั นน้ั ราคาขายฝาก ผกู พันนาย ค. โดยการขยายเวลาจะผูกพนั นาย ค. ก็ตอเมื่อนาย ก. ไดนำหนังสอื หรอื หลักฐาน ทกี่ ำหนดในสญั ญาจึงเกินกวาทีก่ ฎหมายกำหนด หากนาย ก. ตองการจะไถท รัพยค นื สามารถไถคนื การขยายกำหนดเวลาไถท น่ี าย ข. ลงลายมอื ชอ่ื ไวไ ปจดทะเบยี นตอ พนกั งานเจา หนา ทก่ี อ นทจ่ี ะมกี ารจดทะเบยี น ไดด ว ยเงินเพยี ง ๙๒๐,๐๐๐ บาท ไมจ ำตอ งไถต ามราคาที่ขายฝากท่ีกำหนดในสญั ญา โอนขายทดี่ ินดังกลา วใหก บั นาย ค. เปนตน

- ๑๑ - - ๑๒ - ๑.๕ บคุ คลผูมสี ิทธไิ ถทรัพยสนิ ทีข่ ายฝากคนื ไดแก ๑.๖ บุคคลผมู ีหนาท่รี ับไถทรพั ยส นิ (๑) ผขู ายเดิม หรอื ทายาทของผูขายเดิม การใชส ิทธไิ ถน ั้นจะตอ งกระทำตอ บุคคลตามทีก่ ฎหมายกำหนดไวเทา นนั้ ไดแ ก (๒) บคุ คลผรู ับโอนสทิ ธิไถ (๑) ผูซอื้ เดิมหรอื ทายาทของผูซื้อเดิมทงั้ ทายาทโดยธรรมและทายาทโดยพินยั กรรม (๒) ผูรับโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินหรือผูรับโอนสิทธิเหนือทรัพยสินนั้น ถาเปน (๓) บุคคลซึ่งในสัญญาขายฝากกำหนดไวใหเ ปน ผไู ถได สังหาริมทรัพยจะใชสิทธิไดตอเมื่อผูรับโอนไดรูในเวลาโอนวาทรัพยสินตกอยูในบังคับ ในการใชส ิทธไิ ถท รัพยสินที่ขายฝากขณะไถค ืนผูม สี ทิ ธไิ ถจ ะตองอยูใน แหง สทิ ธไิ ถค นื สว นการโอนอสงั หารมิ ทรพั ยไ มต อ งพจิ ารณาวา ผรู บั โอนรหู รอื ไมร ใู นเวลา โอนผูมีสทิ ธไิ ถยอมสามารถไถคนื ไดเสมอ ฐานะทจี่ ะชำระหน้ีได กลา วคอื มีเงินสนิ ไถพรอ มทจี่ ะชำระหนี้ ใหผ ูซ้อื ฝากหรอื ผูอ ื่นซึ่งมีหนาทร่ี บั ไถท งั้ หมด การแสดงเจตนา ตัวอยา ง นาย ก. ขายฝากแหวนเพชรไวก บั นาย ข. กำหนดไถค ืนภายใน ๓ ป หรอื พดู ขอใชส ิทธไิ ถแ ตไมม เี งนิ คา สินไถห รอื ไมพ รอ มจะใชสิทธิไถ ถานาย ก. จะใชส ทิ ธิไถ นาย ก. ตอ งไปไถคนื จากนาย ข. ผูซ้อื เดิม แตถ าภายใน กรณีเชนนจ้ี ะอางวาผูข ายฝากไดใ ชส ิทธิไถโดยชอบแลว ไมได กำหนดเวลา ๓ ปด ังกลา ว นาย ข. เกดิ ตายไปเสียกอ นและแหวนเพชรตกเปน มรดก ของภรรยานาย ข. หรือบตุ รของนาย ข. ซ่ึงเปน ทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย ดงั นนั้ ภรรยาและบุตรของนาย ข. ตางกเ็ ปน ทายาทของผซู ้ือเดมิ ท่ีมีหนา ท่ีรับ ไถท้งั สน้ิ นอกจากน้ี การใชสิทธไิ ถจ ะตองทำภายในกำหนดระยะเวลาไถต ามสัญญาขายฝาก ถา ใชส ิทธไิ ถภ ายหลงั ทก่ี ำหนดระยะเวลาไถส ิน้ สุดไปแลวถอื วา สทิ ธิไถเปน อนั ระงับไป อยา งไรก็ตาม หากเปน กรณีท่ผี ูขายฝากไดข อใช สิทธไิ ถภ ายในกำหนดเวลาตามสัญญาขายฝาก แตผ ซู ื้อขอผัดผอนหรอื ประวงิ เวลาไปเรอ่ื ยๆ จนพนกำหนดไถถ อน คืน ถอื วา ผูขายฝากไดใชส ิทธิไถภ ายในกำหนดระยะเวลาไถแลว ผูซอื้ ฝากมหี นา ทต่ี องใหผูขายฝากไถทรพั ยส นิ คืน กรณที ีผ่ ซู ้อื ฝากไมยอมใหผูขายฝากใชส ทิ ธไิ ถผูข ายฝากสามารถนำเงนิ สนิ ไถไ ปวางตอ สำนกั งานวางทรพั ย เชน สำนักงานวางทรัพยก ลาง สังกดั กรมบงั คบั คดี กระทรวงยุติธรรม โดยสละสทิ ธถิ อนทรพั ยท ี่วางไวได หากผูขายฝากไดดำเนินการดังกลาวแลวจะมีผลทำใหกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินที่ขายฝากนั้นกลับคืนมาเปนของ ผูขายฝากทนั ที

- ๑๓ - - ๑๔ - ๑.๗ ผลของการใชส ิทธิไถโดยชอบดวยกฎหมาย ๑.๙ ขอแตกตา งระหวางสัญญาซ้ือขายกบั สญั ญาขายฝาก เมื่อมีการไถทรัพยสินซึ่งขายฝากภายในเวลาที่กำหนดไวในสัญญาหรือภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด สัญญาซื้อขายกับสัญญาขายฝากมีลกั ษณะใกลเคียงกนั มาก คือ เมอ่ื มีการทำสัญญาแลว กรรมสิทธใิ์ นทรพั ย หรือผูไถไดวางทรัพยอันเปนสินไถตอสำนักงานวางทรัพยภายในกำหนดเวลาไถโดยสละสิทธิถอนทรัพยที่ไดวาง ที่ซื้อขายโอนไปเปนของผูซื้อเชนเดียวกัน แตมีขอแตกตางที่สำคัญคือ สัญญาซื้อขาย ผูซื้อมีสิทธิโดยสมบูรณ ไวแลวจะมผี ลทำใหก รรมสิทธใิ์ นทรัพยส นิ ซึง่ ขายฝาก (ท้งั สงั หารมิ ทรัพยแ ละอสังหาริมทรพั ยท ขี่ ายฝาก) ไปเปน ในทรัพยสินนั้นทันที แตสัญญาขายฝากนั้น มีขอตกลงกันเปนพิเศษวาผูขายฝากมีสิทธิไถทรัพยคืนไดภายในระยะ ของผูไ ถต ัง้ แตเวลาท่ผี ูไถไ ดช ำระสินไถหรือวางทรัพยส ินอนั เปนสนิ ไถ แลว แตก รณี เวลาท่กี ำหนด ดังนนั้ แมว าผซู อ้ื ฝากจะไดรับโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยส นิ ตั้งแตซ ื้อฝาก แตวาสทิ ธใิ นทรัพยส นิ ดังกลา ว กย็ งั ไมสมบูรณเดด็ ขาดเหมอื นผซู อื้ ตามสัญญาซอื้ ขาย ๑.๘ สภาพของทรพั ยสนิ ทไี่ ถคืน (๑) ผซู ้อื ฝากจะตอ งสงคืนทรัพยส นิ ตามสภาพทีเ่ ปน อยูในเวลาท่ผี ูขายฝากใชสิทธิไถทรพั ยสินคืน แตถา ปญหาเก่ียวกบั สญั ญาขายฝากที่พบเจอบอยมากขน้ึ ในปจจุบนั คอื ปญหาเจาหนีน้ อกระบบหลอกลวงลูกหนี้ วา จะใหล กู หนก้ี ยู มื เงนิ โดยใหน ำทด่ี นิ มาทำสญั ญาขายฝาก แลว ใหล กู หนเ้ี ซน็ ชอ่ื ลงในกระดาษเปลา และสง มอบโฉนดทด่ี นิ ทรัพยสินไดถูกทำลายหรือทำใหเสื่อมเสียไปเพราะความผิดของผูซื้อฝากไมวาจะเกิดจากการจงใจหรือ ใหก บั เจา หนไ้ี ว แตเ จา หนก้ี ลบั นำไปทำเปน สญั ญาซอ้ื ขายทด่ี นิ แทนสญั ญาขายฝากโดยทล่ี กู หนไ้ี มร เู รอ่ื งและยงั คงเขา ใจวา ประมาทเลินเลอและไมจ ำกัดวาทรัพยนั้นจะถกู ทำลายหรือเสียหายกอนหรือหลงั การไถ ผซู ื้อฝากจะตอ งชดใชคา ตนยงั มีสิทธิไถที่ดนิ คืนในราคาทีข่ ายฝากซึ่งมรี าคาตำ่ กวา มูลคาของที่ดนิ จรงิ ได ตอมาเมอ่ื ลูกหน้ีนำเงนิ ไปขอไถท ีด่ ิน สนิ ไหมทดแทนใหแกผ ขู ายฝาก จึงทราบวาสัญญาที่ทำไปนั้นไมใชสัญญาขายฝากตามที่เขาใจและที่ดินไดถูกโอนไปเปนกรรมสิทธิ์ของเจาหนี้ โดยเดด็ ขาดแลว ทำใหล กู หนส้ี ญู เสยี ทด่ี นิ อกี ทง้ั ยงั ถกู ขบั ไลอ อกจากทด่ี นิ ของตนอกี ดว ย ดงั นน้ั ในการทำสญั ญาขายฝาก (๒) ผูไถย อมรบั คนื ไปโดยปลอดจากสทิ ธิใดๆ ซึง่ ผูซอ้ื เดิมหรอื ทายาทหรือผูรบั โอนจากผซู ือ้ เดิมไดก อ ให จงึ ตอ งตรวจดสู ญั ญาใหด กี อ นวา เปน สญั ญาขายฝากตามทต่ี กลงหรอื ไม มกี ำหนดเวลาไถค นื เทา ใดและจำนวนเงนิ ทข่ี ายฝาก เกิดข้ึน ตรงตามท่รี ับเงนิ จริงหรอื ไม เพือ่ จะไดไมถูกหลอกลวงเอารัดเอาเปรียบจากเจาหนี้ ยกเวนการเชา ทรพั ยส ินท่ีขายฝากทไี่ ดจดทะเบียนตอพนกั งานเจา หนาท่หี รือการเชาไดทำขน้ึ ในอายุ ขอพงึ ระวัง การไถถอนทรพั ยสนิ ท่ขี ายฝากหรือการเชา มิไดทำขนึ้ เพื่อตอ งการกอ ความเสยี หายแกผ ูขายฝาก แตท ั้งนี้ ขอตกลงใหไ ถทรพั ยสินคืนไดจ ะตองทำต้งั แตข ณะตกลงซื้อขายกนั การเชาทรัพยสินมีเวลาเชาอยูเพียงใดก็ใหส มบูรณอยเู พยี งนนั้ แตไมเกนิ กวา หน่ึงป การจะไถทรัพยสินคืนหรอื ไมเ ปน สทิ ธขิ องผขู ายฝาก ไมไดบ ังคบั ผขู ายฝากวาตองไถคืน ตัวอยาง ผูซื้อฝากมสี ทิ ธิจำหนา ยจา ยโอนทรพั ยสินที่ซอื้ ฝากได แมย ังอยใู นกำหนดเวลาไถคืนก็ตาม นาย ก. ขายฝากบานไวก บั นาย ข. มีกำหนดไถถ อนภายใน ๘ ป ตอ มานาย ข. ใหน าย ค. แตค สู ัญญาจะตกลงกันไมใหผ ูซื้อฝากจำหนา ยทรพั ยสินทีข่ ายฝากกไ็ ด เชาบา นน้ันเปดรานคา โดยจดทะเบียนการเชาไว ๕ ป หลงั จากท่ีขายฝากผา นมาได ๒ ป ปรากฏวา นาย ก. หากฝาฝนผซู ื้อฝากจะตอ งรับผดิ ชดใชค วามเสียหายใดๆ ท่เี กดิ ขน้ึ แกผูข ายฝาก มเี งนิ และมาไถถอนบา นที่ขายฝากไว ซง่ึ สัญญาเชาระหวางนาย ข. กบั นาย ค. ยังคงเหลือบงั คับกันอีก ๓ ป ดังนั้น ดอกผลของทรัพยส ินทีเ่ กิดขนึ้ ระหวางขายฝาก เชน สตั วทซ่ี อื้ ฝากออกลูก ตกเปนของผูซ ้อื ฝาก หากการเชาระหวางนาย ข. กับนาย ค. มีเจตนาทำขึ้นเพอื่ จะสรางความเสยี หายใหน าย ก. สัญญาเชา ที่เหลอื อยูเชน น้ันมอิ าจยกข้นึ มายันนาย ก. ได แตถา มไิ ดทำขึ้นเพอื่ การเชนน้ัน ใหก ารเชายงั คงมีผลบงั คบั ตอไปไดอีกเพียง ๑ ป เทาน้ัน

- ๑๕ - - ๑๖ - ๒. ๒.๒ ทรพั ยท จี่ ำนองได ทรัพยสนิ ทสี่ ามารถนำมาจำนองได แบง ออกเปน ๒ ประเภท คอื ÊÑÞÞҨӹͧ (๑) อสังหารมิ ทรพั ย เชน ทดี่ ิน บาน หรือสง่ิ ปลูกสรา งทุกชนิดอนั ตดิ อยกู บั ที่ดินนน้ั (๒) สงั หาริมทรพั ย เฉพาะสงั หารมิ ทรัพยบ างอยางเทาน้นั ทสี่ ามารถจำนองได ไดแ ก เรือกำปน ๒.๑ ความหมายและสาระสำคัญของสญั ญาจำนอง สญั ญาจำนอง คอื สัญญาท่ีบคุ คลคนหนึง่ เรยี กวา “ผูจำนอง” เอาอสงั หารมิ ทรัพยข องตน เชน ทดี่ นิ เรือที่มีระวางตั้งแตหกตันขึ้นไป เรือกลไฟ หรือเรือยนตที่มีระวางตั้งแตหาตันขึ้นไป แพ สัตวพาหนะ และ สังหาริมทรัพยอ ืน่ ๆ ซ่ึงกฎหมายไดบ ญั ญัตใิ หจ ดทะเบียนจำนองได เชน เครือ่ งจกั รขนาดใหญ เปนตน หรอื ทรัพยอ น่ื ที่กฎหมายอนุญาตใหจ ำนองได เชน เคร่อื งจักรขนาดใหญไ ปจดทะเบยี นไวกบั บคุ คลอกี คนหนงึ่ เรียกวา “ผูรับจำนอง” เพื่อเปนหลักประกันในการชำระหนี้ โดยผูจำนองไมตองสงมอบที่ดินหรือทรัพยสิน ดงั กลาวนนั้ ใหแ กผูร บั จำนอง ผจู ำนองยังคงมีสิทธคิ รอบครองและใชส อยท่ีดินหรือทรพั ยส นิ ของตนไดต ามปกติ สาระสำคัญของสญั ญาจำนอง (๑) ผูจ ำนองเอาทรัพยสินของตนมาเปน หลกั ประกนั การชำระหน้ใี หแกผรู บั จำนอง โดยผจู ำนองอาจเปน ลกู หน้เี องหรอื เปนบุคคลภายนอกกไ็ ด เชน นาย ก. ไดก เู งนิ จากนาย ข. จำนวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท โดยนาย ก. อาจนำที่ดินของตนไปจดทะเบียนจำนองตอพนักงานเจาหนาที่เพื่อเปนการประกันการชำระหนี้เงินกูของตนเอง หรือ ใหน าย ค. นำทดี่ ินของนาย ค. ไปจดทะเบยี นจำนองตอพนกั งานเจาหนา ท่ี เพื่อเปนประกันการชำระหนี้ท่ี นาย ก. ไดกูไปจากนาย ข. ก็ได (๒) สญั ญาจำนองเปน สญั ญาทท่ี ำแยกตา งหากจากสญั ญาหรอื หนท้ี เ่ี อาทรพั ยส นิ จำนองนน้ั มาเปน ประกนั (๓) ผูจำนองไมต อ งสง มอบทรพั ยสินทจี่ ำนองใหแกผูร บั จำนอง (๔) ผรู บั จำนองมสี ทิ ธิไดร บั ชำระหนจี้ ากทรัพยส นิ ท่จี ำนองกอ นเจา หน้สี ามญั อ่ืน

- ๑๗ - - ๑๘ - ๒.๓ หลักเกณฑในการจำนอง ๒.๔ ขอบเขตของสิทธิจำนอง (๑) ผูจำนองตองเปนเจาของกรรมสิทธิ์ในทรัพยที่จะจำนอง กรณีทรัพยที่จะจำนองมีเจาของ ๑) ทรัพยท จี่ ำนองนอกจากเปนประกันเพอ่ื การชำระหน้ใี นสว นท่ีเปนตน เงนิ ตามทีร่ ะบุไวใน หลายคน เจา ของทกุ คนตองใหค วามยินยอมถงึ จะนำมาจำนองได สญั ญาจำนองแลว สิทธจิ ำนองยังเปนประกนั รวมถึงอปุ กรณแหงหน้ี คือ (๒) สัญญาจำนองตอ งทำเปน หนงั สอื และนำไปจดทะเบยี นตอพนักงานเจาหนา ที่มฉิ ะนั้นสญั ญา ก. ดอกเบี้ย ไดแก ดอกเบี้ยของหนี้เงิน (หน้ีประธาน) ตามที่คสู ัญญาตกลงไวใ นสัญญา จำนองตกเปนโมฆะ ไมมผี ลผูกพนั แกคูสัญญา แตต อ งไมเกินรอยละ ๑๕ ตอปต ามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๖๕๔ ในการกูยืมเงินนั้นมักจะพบอยูบอยครั้งวาผูกูไดนำเอาโฉนดที่ดินของตนไปมอบใหแกผูใหกูเก็บ ยกเวน กรณผี ใู หก เู ปน สถาบนั การเงนิ ไดแ ก ธนาคารพาณชิ ย บรษิ ทั เงนิ ทนุ บรษิ ทั หลกั ทรพั ย และบริษัทเครดิตฟองซิเอร สามารถกำหนดอัตราดอกเบี้ยไดไมเกิน รอยละ ๑๙ ตอป รักษาไวเพื่อเปนหลักประกันในการชำระหนี้โดยไมไดมีการทำเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ ตามประกาศกระทรวงการคลัง เรอ่ื งอัตราสูงสดุ ของดอกเบีย้ ที่สถาบันการเงนิ อาจคดิ ได กรณดี ังกลา วนี้ไมใ ชก ารจำนอง ผูใหก ไู มมสี ทิ ธิใดๆ ในท่ดี ินตามโฉนดแตอยา งใด คงไดแ ตเพยี งกระดาษโฉนดไวใน จากผูกูยืม (ฉบับท่ี ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ ครอบครองเทา นนั้ ดงั น้ัน ถา ผใู หกปู ระสงคทจี่ ะใหเ ปนการจำนองตามกฎหมายแลว จะตอ งทำเปน หนังสอื และ นำไปจดทะเบียนตอพนกั งานเจาหนา ท่ี ข. คาเสยี หายสำหรบั การไมช ำระหนี้ เชน คา ทนายความ ค. คา ฤชาธรรมเนยี มในการบังคบั จำนอง (๓) ตองไปจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ที่มีอำนาจรับจดทะเบียนจำนองตามกฎหมาย กลาวคือ (๒) สทิ ธจิ ำนองครอบคลุมทรพั ยส นิ ทกุ ส่งิ ทุกสวนทจี่ ำนอง (๓) สิทธิจำนองยอมครอบคลมุ ไปถึงทรพั ยทง้ั ปวงทต่ี ิดพนั อยกู ับทรัพยส ินที่ ก. ทีด่ ินท่ีมีโฉนดตองนำไปจดทะเบียนทกี่ รมทดี่ นิ หรือสำนกั งานท่ีดินกรุงเทพมหานคร จำนอง เวนแต (สาขา) หรือสำนกั งานท่ดี นิ จงั หวัดหรอื สำนกั งานทด่ี ินจงั หวัด (สาขา) ซึง่ ทีด่ นิ นั้นตอ งอยู ในเขตอำนาจ ก. โรงเรือนที่ปลูกสรางในที่ดินจำนองภายหลังการจำนอง เวนแตมี ข. ทีด่ ินทีไ่ มมีโฉนด ไดแกท ่ดี นิ น.ส. ๓ ตองไปจดทะเบยี นท่ีอำเภอซง่ึ ท่ีดนิ น้ันตงั้ อยู ขอความระบุในสัญญาวาใหครอบคลุมไปถึงโรงเรือนที่ปลูกสรางภายหลังนั้น ในเขตอำนาจ ค. การจำนองเฉพาะบา นหรือส่งิ ปลกู สรางไมร วมทด่ี ินตองไปจดทะเบยี นจำนองท่อี ำเภอ ข. กรณีจำนองโรงเรือนที่ปลูกในที่ดินของผูอื่น การจำนองโรงเรือน ง. การจำนองสตั วพ าหนะ หรอื แพ ตองไปจดทะเบียนท่อี ำเภอ ยอมไมครอบคลุมไปถึงที่ดินของผูอื่นดวยหรือจำนองที่ดินที่มีโรงเรือนผูอื่น จ. การจำนองเรอื ตอ งไปจดทะเบยี นจำนองทกี่ รมเจาทา ปลูกอยู การจำนองจะไมครอบคลมุ ไปถึงโรงเรอื นของผอู ่ืนดว ย ฉ. การจดทะเบยี นเครอื่ งจกั รตองไปจดทะเบยี นทีก่ ระทรวงอุตสาหกรรม (๔) สญั ญาจำนองตองระบจุ ำนวนเงินไทยเปนจำนวนแนนอนหรือจำนวนสูงสดุ ค. จำนองไมครอบคลุมไปถึงดอกผลของทรัพยสินที่จำนอง เวนแต (๕) สัญญาจำนองตอ งไมมขี อตกลงใหผ รู ับจำนองมีสิทธบิ ังคับจำนองกอนหนถ้ี ึงกำหนดไดหรือ ไดมีการบอกกลาววาจะบังคับจำนองไปยังผูจำนองหรือผูรับโอนวาจะบังคับ มขี อตกลงวา ถาลกู หนี้ไมชำระหน้ีใหส ทิ ธิผูรับจำนองเขาเปนเจาของทรัพยทจ่ี ำนองไดหรอื มขี อตกลงเปนประการ จำนองแลว อน่ื นอกจากวธิ ีการบงั คับจำนองตามกฎหมาย หากมขี อตกลงดังกลา ว ขอ ตกลงนัน้ ยอ มไมสมบูรณไมมี ผลบังคับใชได

- ๑๙ - - ๒๐ - ๒.๕ ผลของสญั ญาจำนองกรณผี ูจำนองที่ไมไดเ ปนลกู หน้ีดว ย ๒.๖ การบังคับจำนอง (๑) เมอ่ื เจา หน้ีลดหนใี้ หแ กลกู หนี้ เจา หนต้ี องทำหนังสือแจง ผูจำนองใน ๖๐ วันนบั แตตกลง วิธกี ารบังคบั จำนองทำได ๒ วิธี คอื การบงั คับจำนองดวยการขายทอดตลาดทรพั ยจ ำนอง และ กนั เพือ่ ใหล ูกหนีห้ รือผจู ำนองชำระหนี้ โดยผูจ ำนองมสี ทิ ธชิ ำระหน้ที ัง้ หมดใน ๖๐ วนั นับแตค รบกำหนดชำระ การบงั คับจำนองดว ยการเอาทรัพยจำนองหลดุ เปนสทิ ธขิ องเจา หน้ี โดยการบังคบั จำนองมีวธิ ดี ังนี้ หนีต้ ามท่ไี ดลด กรณีเจาหนที้ ำหนงั สอื ถึงผจู ำนองเม่อื ลว งเลยเวลาชำระหนี้ตามทตี่ กลงใหผูจ ำนองมสี ิทธชิ ำระหน้ี (๑) ผรู บั จำนองตองมหี นงั สือบอกกลาวไปยงั ลูกหนใ้ี หชำระหนี้ภายในเวลาอันควรซ่ึงตองไมน อยกวา ภายใน ๖๐ วันนับแตไ ดร ับหนงั สือจากเจา หนไี้ ด ขอตกลงทเ่ี ปน การเพม่ิ ภาระใหแกผ จู ำนองเกินกวาทกี่ ลา ว ไปเปนโมฆะ หกสิบวันนบั แตว ันท่ลี ูกหนไี้ ดรับคำบอกกลาวนน้ั หากลกู หนเ้ี พิกเฉย ผรู บั จำนองจะฟอ งผูจ ำนองตอ ศาลเพือ่ ให ศาลพิพากษายึดทรัพยจำนองออกขายทอดตลาดหรือขอใหศาลสั่งใหทรัพยที่จำนองนั้นหลุดเปน (๒) มสี ทิ ธหิ ลดุ พน เทา ทผ่ี จู ำนองเสยี หาย หากเจา หนท้ี ำใหผ จู ำนองไมอ าจเขา รบั ชว งสทิ ธใิ ทรพั ย กรรมสทิ ธ์ิของตนหากเขาเงอื่ นไขท่ีกฎหมายกำหนดไว ดังน้ี ของลูกหน้ที ่เี จา หน้ยี ึดถือเปนประกันไวไ ด ๑) ไมม ีการจำนองรายอ่ืน หรือบุรมิ สทิ ธอิ นื่ ไดจ ดทะเบยี นไวเ หนอื ทรพั ยส ินอันเดยี วกนั นี้เอง (๓) มสี ทิ ธหิ ลดุ พน จากหนจ้ี ำนอง หากเจา หนแ้ี ละลกู หนต้ี กลงผอ นเวลาในการชำระหนใ้ี หล กู หน้ี ๒) ลูกหนี้ไดข าดสงดอกเบย้ี มาแลวเปน เวลาถึงหา ป โดยทผี่ จู ำนองไมยนิ ยอมดว ย ๓) ผรู ับจำนองแสดงใหเ ปน ที่พอใจแกศาลวาราคาทรัพยสินนั้นนอ ยกวา จำนวนเงินท่คี า งชำระ (๔) มีสทิ ธิหลดุ พนจากหน้จี ำนอง หากขอชำระหนีเ้ มือ่ ถงึ เวลาแลวเจา หนไี้ มย อมรบั ชำระหน้ี (๕) รับผิดเทากับราคาทรัพยท ี่จำนองในตอนบังคับจำนองหรือเอาทรัพยห ลุด

- ๒๑ - - ๒๒ - (๒) ถาเปนกรณีผูจำนองซึ่งจำนองทรัพยสินของตนไวเพื่อประกันการชำระหนี้ของบุคคลอื่น ๒.๗ ผลของการบงั คบั จำนอง ผรู บั จำนองจะตอ งมหี นังสอื บอกกลา วไปยงั ผจู ำนองภายใน ๑๕ วนั นับแตว ันทีส่ งหนงั สอื แจง ใหล ูกหนท้ี ราบดว ย (๑) ผูรบั จำนองมสี ทิ ธิไดร ับชำระหน้จี ากทรัพยส ินทจ่ี ำนองกอ นเจาหนี้สามญั คือ หากผรู บั จำนองไมด ำเนินการดังกลาว ผจู ำนองเปน หลุดพน จากดอกเบีย้ คา สนิ ไหมทดแทน และคาอปุ กรณท ีเ่ กดิ หลงั พน กำหนดเวลาดังกลาวมา เจา หนท้ี วั่ ไป เชน เจาหนี้เงนิ กทู ไ่ี มม หี ลกั ประกนั ตวั อยา ง นาย ก. ไดก ูเงินจากนาย ข. เปน เงนิ จำนวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท โดยนำ (๓) ผจู ำนองมสี ทิ ธแิ จง เปน หนงั สอื ไปยงั ผรู บั จำนองเพอ่ื ใหผ รู บั จำนองดำเนนิ การใหม กี ารขายทอด ตลาดทรัพยสนิ ทจ่ี ำนองได โดยไมต องฟอ งเปนคดตี อศาล ซ่ึงเปนหลกั กฎหมายทีเ่ พม่ิ ข้นึ มาใหมเมือ่ ป พ.ศ.๒๕๕๘ ท่ดี นิ ของตนไปจดทะเบียนจำนองไวก ับนาย ข. และตอ มานาย ก. ไดก ูเงนิ จากนาย ค. เพื่อชวยลดภาระลูกหนี้ไมใหตองรับผิดในหนี้ที่เพิ่มมากขึ้น ในกรณีที่ลูกหนี้ไมมีเงินเพียงพอที่จะชำระหนี้และ อีก ๑๐๐,๐๐๐ บาท โดยไมมหี ลักประกนั แตอยางใด ดงั นี้ นาย ข. ซึ่งเปน ผรู ับจำนอง ประสงคใหผูรับจำนองบังคับชำระหนี้เอาจากทรัพยที่จำนอง เพราะหากหนี้ถึงกำหนดหรือมีการผิดนัดชำระหนี้ มสี ิทธิทจี่ ะไดร ับชำระหนี้จากท่ดี นิ ดังกลา วไดกอนนาย ค. ซ่ึงเปน เจา หนีส้ ามัญ และแมวา แลวและยังไมมีการบังคับจำนอง ลูกหนี้จะตองรับผิดในดอกเบี้ยผิดนัดที่เพิ่มมากขึ้นไปจนกวาจะมีการชำระหนี้ นาย ก. จะไดโอนกรรมสทิ ธท์ิ ดี่ ินแปลงนั้นไปใหบ ุคคลภายนอกแลวก็ตาม นาย ข. คงมีสิทธิ เสร็จส้ิน โดยเมื่อผูจำนองมหี นงั สอื แจง ดงั กลา วแลว ผูรบั จำนองตอ งดำเนินการขายทอดตลาดทรพั ยสินท่ีจำนอง ที่จะไดรับชำระหนี้จากที่ดินแปลงดังกลาวไดกอนเจาหนี้อื่นที่ไมไดไปจดทะเบียน ภายในเวลา ๑ ป นับแตวันทไี่ ดรบั หนังสือแจงนั้น หากผูรับจำนองไมดำเนนิ การภายในเวลาทีก่ ำหนด ผจู ำนองพน จำนองในที่ดินแปลงดงั กลา ว จากความรับผิดในดอกเบี้ยและคาสินไหมทดแทนซึ่งลูกหนี้คางชำระตลอดจนคาภาระติดพันอันเปนอุปกรณ แหง หนรี้ ายนน้ั ท่ีเกิดขึน้ ภายหลงั วันที่พนกำหนดเวลาดงั กลาว (๒) ถา เอาทรพั ยสินซ่งึ จำนองออกขายตลาดใชหนไ้ี ดเงนิ จำนวนสทุ ธนิ อยกวาจำนวนเงนิ ที่คางชำระกันอยูหรือถาเอาทรัพยสินซึ่งจำนองหลุดเปนของผูรับจำนองและราคาทรัพยนั้น (๔) การบงั คับจำนองกรณีมีผรู บั โอนทรพั ยสนิ ซง่ึ จำนอง ผรู ับจำนองตองมีจดหมายบอกกลาว มีราคาต่ำกวาจำนวนเงินที่คางชำระกันอยูลูกหนี้ไมตองรับผิดชอบจำนวนในเงิน แกผ รู บั โอนลว งหนา เปน ระยะเวลาไมน อ ยกวา หกสบิ วนั กอ นจงึ จะบงั คบั จำนองได และหากผรู บั โอนตอ งการไถถ อน ทย่ี ังขาดอยนู ั้น จะไถถอนจำนองเม่อื ใดกไ็ ด แตถ าผูร ับจำนองไดบ อกกลาววา จะบังคับจำนองผูรับโอนตองไถถ อนจำนองภายใน เวนแต ในสัญญาจำนองมขี อ ตกลงวา ในกรณที มี่ ีการบังคบั จำนองแลว ไดเงินไมพ อชำระหนี้ ลูกหน้ี หกสิบวันนับแตวันรับคำบอกกลา ว ตองรับผิดชดใชในสวนที่ขาดอยูใหแกผูรับจำนองจนครบถวน ขอตกลงเชนนี้มีผลใชบังคับไดไมเปนการผิด กฎหมาย ดังนั้น ผูรับจำนองจึงมีสิทธิที่จะบังคับใหลูกหนี้ชำระหนี้สวนที่ยังขาดจำนวนอยูดังกลาวไดอีกจน ครบถวน

- ๒๓ - - ๒๔ - ตัวอยา ง นาย ก. นำที่ดนิ ไปจำนองกบั นาย ข. เปนเงินจำนวน ๑ (๓) การจำนองเพื่อประกันหนข้ี องบคุ คลอ่ืน ผจู ำนองไมตอ งรับผิดในหน้นี ัน้ เกินกวา ราคาทรพั ย ลา นบาท ตอ มาเมอื่ นาย ข. ซ่ึงเปนเจาหนบ้ี งั คับจำนองเอาทีด่ ินออกขายทอด ที่จำนองในเวลาท่บี ังคบั จำนองหรือเอาทรพั ยจำนองหลดุ และหากในสญั ญามีขอตกลงอันมผี ลใหผจู ำนองรบั ผิด ตลาดไดเ งินเพียง ๕๐๐,๐๐๐ บาท ดงั น้ี นาย ข. จะไปบังคับใหน าย ก. เกินกวา ทก่ี ฎหมายกำหนดไว ขอ ตกลงน้นั มีผลเปน โมฆะ ชดใชเ งินจำนวนที่ยงั ขาดอยูอ กี ๕๐๐,๐๐๐ บาท ไมได แตถ า นาย ก. กบั นาย ข. มีขอตกลงกันวาหากบังคับจำนองแลว ไดเ งินไมครบ ๑ ลา นบาท นาย ก. ตวั อยา ง นาย ก. กยู ืมเงนิ จากนาย ข. เปน เงนิ จำนวน ๑ ลานบาท โดยนาย ค. ยนิ ยอมชดใชเ งินท่ียังขาดจำนวนอยูนนั้ คืนใหแกน าย ข. ผูร บั จำนองจนครบถวน นำท่ดี นิ ไปจำนองกบั นาย ข. เพื่อประกนั หนีข้ องนาย ก. และมขี อ ตกลงกันวา หากนาย ข. บังคับจำนอง เชน น้ี นาย ข. มีสทิ ธบิ งั คบั ใหน าย ก. ชำระเงนิ ที่ยังขาดอกี จำนวน แลวไดเ งนิ ไมครบ ๑ ลา นบาท นาย ค. ยนิ ยอมชดใชเ งนิ ทยี่ ังขาดจำนวนอยนู ั้นคืนใหแกนาย ข. ผรู บั จำนอง ๕ แสนบาทคืนใหแกตนจนครบถวนได จนครบถวน ตอมานาย ข. บังคับจำนองนำท่ดี นิ ออกขายทอดตลาดไดเ งนิ เพยี ง ๕ แสนบาท นาย ข. ยอ มไมม สี ทิ ธบิ ังคบั ใหน าย ค. ชำระเงนิ ท่ยี ังขาดอกี จำนวน ๕ แสนบาทคนื ใหแ กต นตามขอตกลงได เน่อื งจาก ๕๐๐,๐๐๐ ขอ ตกลงดังกลา วขัดตอกฎหมายจึงตกเปน โมฆะ ไมมีผลใชบ งั คบั ได

- ๒๕ - - ๒๖ - (๔) ในกรณที ่มี กี ารบงั คับจำนอง เมอื่ นำทดี่ ินออกขายทอดตลาดไดเ งินสทุ ธิเทาใดแลวกใ็ หนำเงิน ดงั กลา วชำระหนคี้ นื ใหแกผ รู ับจำนอง หากมีเงนิ เหลอื อยเู ทาใดก็ใหสง มอบคนื ใหแกผ ูจำนองผรู ับจำนองจะเก็บไว เองไมไ ด ตัวอยาง นาย ก. นำทดี่ นิ ไปจำนองกบั นาย ข. เปนเงินจำนวน ๑ ลานบาท ตอ มาเม่อื นาย ข. ซงึ่ เปน เจาหนบี้ ังคบั จำนองไดเ งินจากการขายทอดตลาดทดี่ นิ ดงั กลา วเปนเงนิ ๒ ลานบาท นาย ข. มสี ทิ ธิ หักเงนิ ทน่ี าย ก. เปน หน้ตี นอยจู ำนวน ๑ ลานบาท สว นเงินที่ยังเหลืออยอู กี ๑ ลานบาทนั้น นาย ข. ตองคนื ใหแ กนาย ก. ไป (๕) การบงั คบั จำนองสามารถทำไดโ ดยไมต อ งคำนงึ วา ในขณะทม่ี กี ารบงั คบั จำนองนน้ั ทรพั ยส นิ ที่จำนองอยูในความครอบครองของใครหรือแมวาลูกหนี้ไดโอนกรรมสิทธิ์ทรัพยที่จำนองไปยังผูอื่นแลวก็ตาม สิทธิจำนองยอมตดิ ไปกบั ทรัพยส ินท่ีจำนองดวยเสมอ เชน การโอนกรรมสิทธติ์ ามสญั ญาซ้ือขาย การให รวมท้งั การโอนทางมรดก เปน ตน ตัวอยาง นาย ก. จำนองที่ดนิ ไวก บั นาย ข. เปน เงนิ ๑ ลานบาท ตอมานาย ก. ตายโดยยกมรดกทด่ี ิน ดงั กลา วไปใหนาย ง. ลูกชายของตน นาย ข. ยงั คงมีสทิ ธบิ งั คับจำนองทด่ี ินแปลงดงั กลาวได แมว า จะเปนช่อื ของนาย ง. แลวกต็ าม (๖) แมว า หนท้ี เ่ี ปน ประกนั นน้ั จะขาดอายคุ วามแลว กต็ าม ผรู บั จำนองกย็ งั มสี ทิ ธทิ จ่ี ะบงั คบั จำนอง เอาทรพั ยส นิ ทจี่ ำนองได แตจะบงั คบั เอาดอกเบย้ี ที่คางชำระในการจำนองเกินกวา ๕ ปไ มได

- ๒๗ - - ๒๘ - ๒.๘ ความระงับสน้ิ ไปของสัญญาจำนอง ขอ พงึ ระวัง ๑. เมอ่ื หนป้ี ระกนั (หนป้ี ระธาน) ระงบั ไปดวยเหตอุ ืน่ ใดทีม่ ใิ ชเหตอุ ายคุ วาม เชน มกี าร การจำนองตองทำเปน หนังสือและจดทะเบียนตอ พนกั งานเจา หนาที่ มิฉะน้ันตกเปน โมฆะ ชำระหน้ปี ระธานแลว แตสญั ญาจำนองจะระงับตอ เมอื่ หนป้ี ระธานท่ีมีการทำสัญญาจำนอง การเพียงแตม อบโฉนดที่ดนิ หรอื หนงั สอื สำคัญสำหรับทรพั ยใ หเ จาหนยี้ ดึ ไวย ังไมเ ปน การจำนอง ไวเ ปน หลกั ประกันระงับไปท้งั หมด ถา ระงับแตเ พยี งบางสว น สัญญาจำนองกย็ ังไมระงบั ที่ถูกตอ งตามกฎหมาย เมื่อปลดจำนองใหแกผูจำนองเปนหนังสือ การปลดจำนอง คือ การสละสิทธิที่ แมจ ำนองอสงั หารมิ ทรัพยแลว เจาของก็ยังครอบครองทรพั ยสนิ ตอ ไปได ไมต อ งสง มอบแกเจาหนี้ จะบังคับจำนองเอาจากทรัพยสินที่จำนองซึ่งตองทำเปนหนังสือจึงจะใชบังคับไดถาเปน เหมือนกับการจำนำ การปลดจำนองดวยวาจาไมมีผลใหจำนองระงับ อยางไรก็ตามการปลดจำนองไมทำให ตองระบทุ รัพยส ินทจ่ี ำนองและระบจุ ำนวนหนท้ี ่ีจำนองเปน ประกนั หรอื จำนวนเงนิ ข้นั สงู สดุ ทจี่ ำนอง ๒.ลกู หนห้ี มด เปน ประกนั ใหช ดั เจน จำนองไมค รอบคลุมถงึ ดอกผลของทรพั ยสินซึ่งจำนอง ๓. เมื่อผูจำนองหลุดพน เชน เมื่อเจาหนี้ไมยอมรับชำระหนี้จากผูจำนองโดยไมมี การชำระหนจ้ี ำนองทง้ั หมดหรอื แตบ างสว น การระงบั หนจ้ี ำนองไมว า ในกรณใี ดๆ และการตกลงเปลย่ี นแปลง เหตอุ นั จะอา งกฎหมายได หรอื กรณเี จาหน้แี ละลูกหนตี้ กลงผอ นเวลาในการชำระหน้ใี ห จำนองหรือหน้อี ันจำนองเปนประกัน ตองจดทะเบียนตอพนกั งานเจา หนา ที่ มิฉะนัน้ ยกขอ ตอสู ลูกหนีโ้ ดยทผ่ี ูจำนองไมยินยอมดว ย บคุ คลภายนอกไมได แมม ีการโอนทรพั ยสินจำนองใหแ กบ คุ คลภายนอกแลว ผูรบั จำนองก็ยงั บงั คบั จำนองจากทรพั ยสินนน้ั ได เมอื่ ถอนจำนอง การฟองบงั คบั จำนองหรือเอาทรัพยห ลดุ ไมมอี ายคุ วาม แตถา หนปี้ ระธานขาดอายุความไปแลว จะเรยี ก ดอกเบ้ยี คางชำระไดแค ๕ ป ๔.เมื่อขายทอดตลาดทรัพยสนิ ซง่ึ จำนองตามคำส่งั ศาล ในกรณที มี่ ีการบงั คบั จำนอง ๕. หรือถอนจำนองหรอื กรณีการขายทอดตลาดทรพั ยสินโดยผูจ ำนองเปนผรู อ งขอ ๖.เมอ่ื เอาทรัพยสนิ ซงึ่ จำนองหลดุ เปนกรรมสิทธขิ์ องเจาหน้ี

- ๒๙ - - ๓๐ - ó. ทรัพยสินที่จำนำยอ มเปนประกันหน้ปี ระธานและคา อปุ กรณ ไดแก ก) ดอกเบย้ี ไดแ ก ดอกเบย้ี ของหนเ้ี งนิ (หนป้ี ระธาน) ตามอตั ราทค่ี สู ญั ญาตกลงกนั ÊÑÞÞÒ¨Ó¹Ó แตต อ งไมเ กนิ ตามทก่ี ฎหมายกำหนด คอื ไมเ กนิ รอ ยละ ๑๕ ตอ ป ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย มาตรา ๖๕๔ ๓.๑ ความหมายและสาระสำคญั ของสญั ญาจำนำ ข) คา สินไหมทดแทนในการไมช ำระหน้ี สำหรับหนีป้ ระเภทอื่นท่ไี มใ ชห นเ้ี งนิ เชน สัญญาจำนำ คือ สญั ญาซึ่งบคุ คลคนหน่งึ เรียกวา “ผูจำนำ” สงมอบสงั หาริมทรัพยใหแ กบคุ คลอีกคน หนี้ทีม่ ีวตั ถเุ ปน การกระทำ หรอื งดเวน กระทำการ หรือสง มอบทรัพยส นิ ค) คา ฤชาธรรมเนยี มในการบังคับจำนำ หนึง่ เปน ผคู รอบครองเรยี กวา “ผรู บั จำนำ” เพอื่ ประกันการชำระหนีข้ องตนหรือของบคุ คลอ่นื ง) คาใชจ า ยเพอื่ รกั ษาทรัพยส นิ ทีจ่ ำนำ ทรัพยสินที่จำนำตองเปนสังหาริมทรัพย คือ ทรัพยสินที่สามารถเคลื่อนที่ไดนั้นและผูจำนำตองเปน จ) คาสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายที่เกิดแตความชำรุดบกพรองแหงทรัพยที่ จำนำ ซงึ่ ไมเห็นประจักษ เจาของทรัพยด วย ถา ผจู ำนำไมใชเ จาของแตเ อาทรัพยน้นั ไปจำนำ ในกรณนี ผ้ี ูเปน เจาของที่แทจ รงิ มสี ิทธิทจ่ี ะ ตดิ ตามเอาทรพั ยส นิ ท่ีจำนำคืนไดโ ดยไมจ ำเปน ตอ งไถถอน สัญญาจำนำไมตองทำเปนหนังสือหรือมีหลักฐานเปนหนังสือ ขอสำคัญจะตองสงมอบทรัพยใหแกผูรับ จำนำเกบ็ รกั ษาไวเ องหรอื ตกลงใหบ คุ คลภายนอกเกบ็ รกั ษาทรพั ยส นิ ทจ่ี ำนำกไ็ ด เมอ่ื สญั ญาจำนำเกดิ ขน้ึ แลว ถา เจา หน้ี ยอมใหทรัพยสินจำนำกลับคืนไปสูครอบครองของผูจำนำไมวาจะยอมกันดวยวาจาหรือมีการทำสัญญา เชา ทรพั ยกม็ ีผลทำใหสัญญาจำนำระงับ ผูจำนำไมต อ งรบั ผดิ อกี ตอไป แตลูกหนย้ี ังคงรับผดิ ตามมูลหน้ปี ระธาน สัญญาจำนำจะมีผลบังคับไดตองเปนการจำนำประกันหนี้ที่สมบูรณ ถาหนี้ประธานไมสมบูรณ เชน จำนำแหวนเพชรเพอื่ ประกนั หนีก้ ูยมื เงิน แตปรากฏวา ไมม ีการสง มอบเงนิ ท่ีกู หน้กี ยู ืมเงินไมส มบูรณ ผูจำนำไม ตอ งรบั ผดิ ตามสัญญาจำนำ หรือในกรณที จ่ี ำนำเปน ประกันหน้กี ยู ืมที่ผูก ยู ืมและผใู หก รู ดู วี า เปน การกูยมื ไปลงทุน คา เฮโรอีน กรณีนี้วัตถุประสงคข องสญั ญากูยมื ขัดตอ กฎหมาย สญั ญากยู ืมเปนโมฆะ สญั ญาจำนำเพื่อประกันหนี้ ดังกลาวก็ใชบ งั คบั ไมไ ด

- ๓๑ - - ๓๒ - ๓.๒ การจำนำสทิ ธทิ ม่ี ตี ราสาร ๓.๓ สทิ ธิและหนาท่ขี องผูร บั จำนำ ตราสาร หมายถงึ หนงั สอื ตราสารทีใ่ ชแทนสทิ ธิ เชน ใบประทวนสนิ คา ตั๋วเงนิ ใบหุน ใบหนุ กู พนั ธบตั ร เมื่อรับจำนำแลวทรัพยสินที่จำนำก็อยูในความครอบครองของผูรับจำนำตลอดไปจนกวาผูจำนำจะ และใบตราสง รับคืนไปโดยการชำระหนี้ ในระหวางนั้นผูร บั จำนำมสี ทิ ธแิ ละหนาที่เก่ียวกับทรัพยสินที่จำนำบางประการ การจำนำสทิ ธทิ ี่มตี ราสาร ผูจำนำตอ งสง มอบตราสารใหแกผรู บั จำนำและบอกกลา วเปน หนงั สือแจงการ (๑) สิทธยิ ึดทรัพยน ั้นไวจ นกวาจะไดร ับการชำระหนีค้ รบถวนซง่ึ รวมทง้ั เงินตน ดอกเบี้ย คาเสยี หายจาก จำนำแกล กู หนแี้ หง สทิ ธิน้ัน มิฉะนน้ั การจำนำเปน โมฆะ การไมชำระหนี้ คาธรรมเนียมในการบังคับจำนำ คาใชจายเพื่อรักษาทรัพยสินที่จำนำ รวมทั้งคาทดแทน การจำนำตราสารชนิดออกใหบุคคลเพื่อเขาสง่ั เชน จำนำตั๋วเงินท่ีมขี อ ความใหจา ยเงินแกผ ูถอื ใหผูจ ำ ความเสียหายซึ่งเกิดจากความชำรุดบกพรองของทรัพยสินที่จำนำซึ่งผูรับจำนำมองไมเห็นเมื่อรับจำนำไว นำสลักหลังไวท ่ีตราสารวา มีการจำนำ มฉิ ะน้นั จะยกเปน ขอ ตอสบู ุคคลภายนอกไมได โดยไมตอ งบอกกลา วแก (๒) สิทธิในการจัดสรรดอกผลนิตนิ ยั ชำระหนี้ โดยหากไมมีขอตกลงเปน อยา งอนื่ ใหผูร บั จำนำจดั สรรเปน ลกู หนี้แหง ตราสารน้นั ดอกเบีย้ กอ น ถา ไมมีดอกเบีย้ คา งใหจัดสรรเปน ตน เงิน การจำนำตราสารท่อี อกใหแ กบ คุ คลโดยนามและจะโอนกันดวยสลกั หลังไมไ ด เชน การจำนำตว๋ั เงนิ ท่ี (๓) หนา ทเ่ี กบ็ รกั ษาและสงวนทรพั ยท จ่ี ำนำใหป ลอดภยั ไมใ หส ญู หาย หรอื เสยี หาย เชน รบั จำนำแหวนเพชร ออกใหโดยระบุชื่อผูรับเงินและมีขอความเปลี่ยนมือไมได การจำนำตองสลักหลังการจำนำในตราสาร และ กต็ อ งเกบ็ ในทมี่ ่ันคง ถาประมาทเลินเลอ วางไวไ มเ ปนท่ีเปน ทาง คนรายลักไปอาจจะตองรบั ผดิ ได บอกกลาวการจำนำไวใ หล ูกหนแี้ หงตราสารทราบมิฉะนน้ั จะยกเปนขอตอสลู ูกหนแ้ี หงตราสารหรอื บคุ คลภายนอก ไมไ ด (๔) หนาที่ที่จะไมนำทรัพยที่จำนำออกใชเอง หรือใหบุคคลภายนอกใชสอยหรือเก็บรักษา โดยไมไดรับ ความยนิ ยอมจากผจู ำนำ มฉิ ะนน้ั ถา เกดิ ความเสยี หายใดขน้ึ ผรู บั จำนำตอ งรบั ผดิ ชอบในความบบุ สลายหรอื สญู หาย การจำนำใบหนุ หรือใบหนุ กูชนดิ ระบชุ อื่ ตองจดทะเบยี นการจำนำไวใ นสมุดทะเบียนผูถอื หนุ ของบรษิ ัท ที่เกิดข้นึ เวน แตจะพิสจู นไ ดวาการบบุ สลายหรือสูญหายตองเกิดอยูน น่ั เอง เชน เอาแหวนทจ่ี ำนำสวมใสไ ป ดว ย มฉิ ะน้ันจะยกเปนขอตอสูบคุ คลภายนอกไมไ ด แลว ถกู คนรายจีเ้ อาไปตอ งใชราคาใหผูจำนำ

- ๓๓ - ๓.๔ สิทธแิ ละหนาทผี่ จู ำนำ (๑) ผูจำนำมีหนาที่ออกคาใชจายในการบำรุงรักษาทรัพยสินที่จำนำ เวนแตตกลงเปนอยางอื่น (๒) ถาจำนำสิทธผิ จู ำนำจะทำใหสิทธินั้นสิ้นไป หรือแกไ ขสิทธนิ ั้นเปนเหตุใหผ ูร ับจำนำเสียหายมไิ ด เวนแตผรู บั จำนำยนิ ยอมดว ย ๓.๕ การบังคับจำนำ เมอ่ื หนถ้ี งึ กำหนดชำระแลว หากลกู หนผ้ี ดิ นดั ไมย อมชำระหนผ้ี รู บั จำนำตอ งบงั คบั จำนำทรพั ยท จ่ี ำนำนน้ั ผูรับจำนำจะยึดถือเอาทรัพยจำนำหลุดเปนของตนเองโดยไมมีการบังคับจำนำไมไดโดยการบังคับจำนำมีวิธีการ ดงั ตอไปน้ี (๑) ผรู ับจำนำตองบอกกลา วเปน หนังสือไปยังลกู หน้ใี หชำระหนแี้ ละอุปกรณภายในเวลาอนั สมควร ถาลูกหนี้ไมป ฏบิ ัตติ ามคำบอกกลาว ผรู ับจำนำชอบท่ีจะเอาทรพั ยส ินท่จี ำนำออกขายทอดตลาด โดยในการขาย ทอดตลาดผรู บั จำนำตอ งมีหนังสือบอกกลาวไปยังผูจำนำเพอ่ื แจงเวลาและสถานทีท่ ่ขี ายทอดตลาดดว ย (๒) หากไมส ามารถบอกกลา วกอ นได ผรู บั จำนำอาจขายทอดตลาดทรพั ยส นิ ทจ่ี ำนำในเมอ่ื หนค้ี า งชำระ เกนิ ๑ เดอื นแลว กไ็ ด ตวั อยาง นาย ก. ไดกูเ งินนาย ข. เปนเงิน ๑๐,๐๐๐ บาท กำหนดชำระคนื ภายใน ๓ เดือน โดยนาย ก. นำแหวนเพชรไปจำนำไวกบั นาย ข. ตอ มาเวลาลว งมาเปนเวลา ๔ เดอื นแลว นาย ก. ก็ยงั ไมน ำเงินไปชำระคืน และไมท ราบวา นาย ก. ไดย ายภมู ิลำเนาไปอยูที่ใด ดังน้ัน นาย ข. มีสทิ ธนิ ำแหวนเพชรดังกลาวออกขายทอด ตลาดไดเลยโดยไมตองบอกกลาวใหนาย ก. ทราบกอ น (๓) กรณจี ำนำตว๋ั เงนิ ผรู บั จำนำอาจนำตว๋ั เงนิ นน้ั เพอ่ื เรยี กเกบ็ เงนิ ในวนั ถงึ กำหนด โดยไมต อ งบอกกลา ว กอ น (๔) ผลของการบังคบั จำนำ หากมีเงินเหลอื จากการจดั สรรชำระหน้ีใหแกผูรบั จำนำแลวใหค นื เงนิ แกผูจ ำนำ หากไมพอชำระหน้ผี จู ำนำยงั คงรบั ผิดในหนีส้ วนที่ขาดอยู ตวั อยาง นาย ก. นำแหวนเพชรไปจำนำไวกับนาย ข. เปนเงิน ๑๐,๐๐๐ บาท แลวนาย ก. ผิดนดั ไมชำระหนี้ นาย ข. จงึ บังคบั จำนำ โดยนำแหวนเพชรออกขายทอดตลาดไดเ งนิ เพียง ๕,๐๐๐ บาท กรณีเชนน้ี นาย ก. ยังตอ งรบั ผดิ ชอบชดใชเงนิ ทย่ี ังขาดอยอู กี ๕,๐๐๐ บาท ใหแ กนาย ข. จนครบถวน

- ๓๕ - - ๓๖ -

- ๓๘ - ๓.๖ ความระงับสิน้ ไปของสัญญาจำนำ (๑) หนี้ที่จำนำเปนประกันระงับสิ้นไปเพราะเหตุการณอื่นที่มิใชอายุความ เชน มีการใชหนี้ กันแลว หรือมกี ารทำสญั ญาประนีประนอมยอมความกัน เปน ตน (๒) เมื่อผรู บั จำนำยอมใหท รัพยส ินจำนำกลบั คืนสูก ารครอบครองของผูจ ำนำ ขอพงึ ระวัง จำนำตองมกี ารสง มอบทรัพยท จี่ ำนำเสมอ เม่ือถึงกำหนดชำระหนีแ้ ลว คูสญั ญาจะตกลงกนั ใหทรพั ยสินท่ีจำนำตกเปนของผูรับจำนำก็ยอมทำไดถือ วา เปนการชำระหนี้ดวยของอื่น แตจะตกลงกันเชนนใ้ี นขณะทำสญั ญาจำนำหรือกอ นหนถี้ งึ กำหนดไมได การบังคบั จำนำจะทำไดต อเมื่อยงั มีทรพั ยสนิ ที่จำนำอยกู ับผูรับจำนำ ดงั น้นั หากผูรับจำนำคืนทรพั ยส นิ ใหผจู ำนำไปแลว การจำนำเปน การระงบั ไป ผูรบั จำนำไมม ีทางบงั คบั กับทรัพยสนิ น้นั อกี คงทำไดเพยี ง ฟองบังคับใหล กู หน้ีชำระหนที้ ค่ี างดังเชน การเรียกใหช ำระหน้ที ีไ่ มม ีหลกั ประกนั อยางปกตเิ ทา น้ัน ฟองบงั คบั จำนำไมม ีอายคุ วาม แตถา หนี้ประธานขาดอายุความไปแลว จะเรียกดอกเบย้ี คา ง ชำระไดแ ค ๕ ป

- ๓๙ - - ๔๐ - ô. ๔.๒ การกำหนดระยะเวลาเชา ทรพั ย การเชา ทรพั ยส นิ จะตอ งมกี ารกำหนดระยะเวลาในการเชา เสมอ ซง่ึ คสู ญั ญาอาจตกลงกนั ไดเ ปน ๒ ลกั ษณะ ÊÑÞÞÒàªÒ‹ ·ÃѾ คอื กำหนดเปนระยะเวลาท่แี นน อน เชน ช่วั โมง วนั สัปดาห เดือน หรอื ป หรอื กำหนดระยะเวลา ๔.๑ ความหมายและสาระสำคญั ของสัญญาเชา ทรัพย การเชาตลอดอายุของผเู ชา หรอื ของผใู หเ ชาก็ได สัญญาเชา ทรพั ย คอื สัญญาซึ่งบุคคลหนึง่ เรยี กวา “ผูใหเ ชา ” ตกลงใหบคุ คลอกี บคุ คลหนง่ึ หากเปนการเชา อสังหาริมทรัพยจ ะกำหนดระยะเวลาการเชาไดไ มเ กนิ ๓๐ ป ถา กำหนดไว เกินกวา ๓๐ ป เรียกวา “ผเู ชา ” ไดใ ชห รอื ไดร บั ประโยชนใ นทรพั ยส นิ ในระยะเวลาอนั จำกดั โดยผเู ชา ตกลงจะใหค า เชา เพอ่ื การ สัญญาเชาดังกลาวมิไดเสียเปลาหรือตกเปนโมฆะแตสัญญานั้นจะใชบังคับไดเพียง ๓๐ ป และเมื่อครบกำหนด ทไ่ี ดใ ชห รอื ไดรับประโยชนจากทรพั ยนัน้ ตามกำหนดเวลาชำระคาเชาที่ตกลงกันไว ๓๐ ป แลวคูสัญญาอาจตอสัญญาเชากันตอไปอีก แตกำหนดระยะเวลาที่ตอออกไปจะตองไมเ กนิ ๓๐ ป สญั ญาเชา ทรพั ยเ ปน สญั ญาทไ่ี มโ อนกรรมสทิ ธ์ิ แตจ ะโอนสทิ ธคิ รอบครอง ดงั นน้ั ผใู หเ ชา ไมจ ำเปน อยางไรก็ตาม สัญญาเชาทไ่ี มมกี ำหนดระยะเวลากอ็ าจมีได เนอื่ งจากกฎหมายบญั ญัตวิ า ถากำหนดเวลาเชา ตองเปนเจา ของทรพั ยสนิ เพยี งแตมีสิทธิครอบครองใชป ระโยชนใ นทรพั ยส ินนัน้ ได ไมปรากฏในความท่ีตกลงกนั หรอื ไมอาจสนั นิษฐานไดคสู ัญญามสี ิทธิบอกเลิกสัญญาเชา ในขณะเมือ่ สดุ ระยะเวลา อันเปนกำหนดชำระคาเชาก็ไดทุกระยะ แสดงเห็นไดวาการเชาที่ไมไดกำหนดระยะเวลาที่แนนอนเอาไวก็มีเวลา สัญญาเชา ทรพั ยเปน สญั ญาทม่ี ีกำหนดเวลาอนั จำกดั เชน มกี ารกำหนดเวลาเชากันเปนวนั ส้ินสุดเชน กันโดยถือวา เปนการเชา ทมี่ กี ำหนดระยะเวลาจำกดั เปน สปั ดาห เปน เดอื น หรอื จะกำหนดตลอดอายขุ องผเู ชา หรอื ผูใหเชา ก็ได แตจ ะเชา กนั โดยไมมีกำหนดระยะ เวลาสิน้ สดุ นนั้ ไมไ ด และมวี ตั ถุประสงคแหง สญั ญาเปน ทรัพยส นิ ไมวา จะเปน สังหาริมทรพั ยห รอื อสังหาริมทรัพย ๓ ป ๓๐ ป รวมถงึ ทรัพยส นิ ทางปญ ญา ไดแ ก ลขิ สิทธิ์ สทิ ธบิ ตั ร เครอ่ื งหมายการคา สญั ญาเชาทรัพยย งั เปนสัญญาท่ีถือเอาคุณสมบัติของผเู ชาเปน สาระสำคญั (เปน สิทธเิ ฉพาะตวั ของผเู ชา ) ทง้ั นเ้ี พราะเปน สญั ญาทไ่ี มม กี ารโอนกรรมสทิ ธใ์ิ นทรพั ยส นิ ทเ่ี ชา เพยี งแตใ หผ เู ชา ไดใ ชห รอื ไดร บั ประโยชน จากทรัพยสนิ ท่ีเชา ดงั นัน้ ผูใหเชา จึงจำเปนตอ งเลอื กวา ใครสมควรจะเปน ผูเชา และสงมอบทรัพยใหครอบครอง ใชป ระโยชนเ พียงใด

- ๔๑ - - ๔๒ - ๔.๓ แบบของสญั ญาเชา ทรัพย ๔.๔ หนา ทแ่ี ละความรบั ผดิ ของผูใหเชา (๑) ผใู หเ ชา จะตองสงมอบทรพั ยสนิ ทีใ่ หเ ชา แกผ ูเชาในสภาพอันซอมแซมดแี ลว กรณีสังหารมิ ทรพั ย ไมมีแบบ ไมต อ งมหี ลักฐานเปนหนงั สอื เพียงทำสญั ญาดวยวาจาก็มผี ล (๒) ตอ งซอมแซมทรพั ยส ินทเี่ ชา ในระหวางการใหเ ชา และรับผดิ ชดใชคาใชจ า ยทผี่ เู ชา เสยี ไป สมบูรณได เพ่อื รักษาทรัพยส ิน เวนแตคาใชจ า ยเพอื่ บำรงุ รักษาตามปกตแิ ละเพ่อื ซอมแซมเพียงเล็กนอย กรณีอสงั หาริมทรพั ย แบงเปน (๓) ถาผูใหเชาสงมอบทรัพยสินที่เชา ในสภาพที่ไมเหมาะแกการที่ผูเชาจะใชเพื่อประโยชนที่ ก. การเชา อสงั หารมิ ทรพั ยไมเ กิน ๓ ป ถามิไดมหี ลักฐานเปน หนงั สอื และลงลายมือชอื่ ฝา ยท่ี ตอ งรับผดิ เปนสำคญั จะฟองรองใหบ งั คบั คดีไมไ ด เชน จะฟอ งใหส งมอบทรัพยต องมีหลักฐานเปน หนงั สอื ลงลาย เชา มา ผูเ ชามสี ทิ ธบิ อกเลิกสญั ญาได มอื ช่ือผใู หเ ชา จะใหชำระคา เชาตองมหี ลักฐานลงลายมอื ชือ่ ผเู ชา ๔.๕ หนาทีแ่ ละความรับผิดของผเู ชา (๑) จะตองใชทรพั ยสินท่เี ชาตามขอ ตกลงในสัญญา หรอื ตามประเพณนี ิยมปกติ หลกั ฐานเปนหนังสอื เชน ใบเสร็จรับเงนิ คา เชาหรือจดหมายทีผ่ ูใ หเ ชา เขียนถงึ กันเพื่อตกลง (๒) จะตอ งสงวนทรพั ยส นิ ทเ่ี ชา เชน เดยี วกบั บคุ คลทว่ั ไปทใ่ี ชส อยทรพั ยส นิ ของตนเอง หมายถงึ ราคาคาเชาหรอื จดหมายกลาวถงึ การเชา เปน ตน ประเดน็ สำคญั อยูท่ขี อ ความในหนงั สือน้นั ตองแสดงใหเห็นวา ไดม สี ญั ญาเชาอสังหาริมทรพั ยก นั ก็สามารถใชยันคูกรณอี กี ฝา ยหน่งึ ไดแลว ถา บคุ คลทว่ั ไปใชค วามระมดั ระวงั ในการใชท รพั ยส นิ ของตนเองเชน ไร ผเู ชา กจ็ ะตอ งใชท รพั ยส นิ ทเ่ี ชา ใหม ลี กั ษณะ เดยี วกนั มใิ ชว า เหน็ เปน ทรพั ยส นิ ทเ่ี ชา มใิ ชข องตนจงึ ใชโ ดยไมด แู ลรกั ษาปลอ ยใหเ กดิ ความเสยี หายแกท รพั ยส นิ และ หลกั ฐานเปน หนังสือไมจำเปนจะตองมีอยใู นขณะตกลงทำสญั ญาเชา อสงั หารมิ ทรพั ยน น้ั จะตอ งบำรงุ รักษารวมทั้งซอ มแซมเล็กนอ ยดว ย (๓) จะตอ งยอมใหผ ใู หเ ชา หรอื ตวั แทนของผใู หเ ชา ตรวจดทู รพั ยส นิ ทเ่ี ชา นน้ั เปน ครง้ั คราว ในเวลา และระยะอนั สมควร (๔) หนาทใ่ี นการชำระคา เชาตามจำนวนและระยะเวลาท่ีไดต กลงกนั (๕) ผูเชาจะทำการดัดแปลงหรือตอเติมทรัพยสินที่เชานั้นมิได เวนแตจะไดรับอนุญาตจากผูให เชา กอน (๖) เมื่อสญั ญาไดเลิกกนั หรอื มีเหตใุ หสญั ญาน้ันระงบั ไป ผูเชา จะตองสงคนื ทรพั ยสินที่เชา ใน สภาพทีซ่ อ มแซมดแี ลว เวนแตจ ะพสิ จู นไดว า ทรัพยสินนัน้ มไิ ดม ีการซอ มแซมมาตั้งแตก อ นเชา แลว (๗) จะตองรบั ผิดในความสญู หายหรอื บบุ สลายอนั เกดิ แกทรัพยสินทเี่ ชา เพราะความผดิ ของ ผเู ชาหรอื บุคคลซ่ึงอยูก ับผูเชาหรือของผเู ชาชว ง ข. การเชา อสังหารมิ ทรัพยมกี ำหนดกวา ๓ ปขน้ึ ไป แตหา มมใิ หเ ชา กันเกินกวา ๓๐ ป และถา ไดท ำสัญญากันไวนานกวานัน้ ก็ใหล ดลงมาเปน ๓๐ ป หรอื กำหนดตลอดอายุของผเู ชา หรือผใู หเ ชา และตอ งนำ หนงั สือสญั ญานั้นไปจดทะเบียนการเชา ตอ พนักงานเจา หนา ที่ เชน เชาที่ดนิ ตอ งจดทะเบียน ณ สำนกั งานทด่ี ิน เชา บานตองจดทะเบยี น ณ ทวี่ าการอำเภอหรอื เขตท่ีดินหรือบา นน้นั ตั้งอยู มฉิ ะนัน้ จะฟองรอ งใหบงั คับคดีไดแ ต เพียง ๓ ป โดยจะตองมีหลกั ฐานการเชาเปน หนงั สือดวย ถาไมมกี ็ฟองบังคับคดไี มไ ด

- ๔๓ - - ๔๔ - ๔.๖ การเชาชว งและการโอนสทิ ธิการเชา สวนการเชา ชว งในกรณีท่ผี ูเชา มสี ิทธินำทรัพยสนิ ท่ีเชา ไปใหผ ูอ่นื ผเู ชา จะนำทรัพยสนิ ทีเ่ ชาไปนนั้ ไปใหผูอน่ื เชาชวงตอ หรอื จะโอนสทิ ธกิ ารเชาใหแ กบุคคลอ่นื ไมว า เชาชวงไดนั้นผูเชาชวงจะตองรับผิดตอผูใหเชาเดิมโดยตรงหมายถึงผูเชา ชวงนั้นจะตองผูกพันในหนาที่และความรับผิดในการเชาโดยตรงตอ ท้ังหมดหรอื แตบ างสวนไมไ ด เวนแตจะมีขอ ตกลงกนั ไวใ นสัญญา มิฉะนน้ั ผใู หเชามสี ทิ ธิทีจ่ ะบอกเลิกสญั ญาได ผใู หเชา เดมิ มิใชผ กู พนั ในหนาทแ่ี ละความรบั ผดิ ตอ ผเู ชา และการเชา ชว ง การโอนสทิ ธิการเชา ประเภทหน่ึงท่ีรูจ ักกันโดยท่ัวไปคอื “การเซง” คอื การโอนสทิ ธกิ ารเชา ตาม อสังหาริมทรัพยจะตองมีหลักฐานเปนหนังสือเชนเดียวกับการเชาและ ถาเปนการเชาชวงอสังหาริมทรพั ยเกนิ กวา ๓ ป จะตอ งทำเปน หนังสือ สญั ญาเชา โดยอาจจะมกี ารจา ยเงินกินเปลา หรือท่ี เรยี ก วา “คา แปะ เจี๊ยะ” ซึ่งการเซงมผี ลเชน เดียวกับการ และจดทะเบยี นตอ พนกั งานเจา หนาท่ีดวย มิฉะนนั้ จะฟอ งรอ งบังคับคดี โอนสิทธิการเชาทั่วไปคือผูเซงหรือผูรับโอนสิทธิการเชาจะรับเฉพาะสิทธิของผูเชาคนเดิมที่มีตามสัญญาเชากับ ไดเพียง ๓ ป แตถาเปนกรณีทีผ่ ใู หเชา ยินยอมใหเชา ชว งได แมการเชา ผูใหเ ชาและเขาผกู พนั โดยตรงกบั ผูใ หเ ชา ตามสญั ญาเดิม ผรู บั โอนสทิ ธิจะสามารถใชห รอื ไดร บั ประโยชนต อ ไป ชวงจะไมมีหลักฐานเปนหนังสือหรือจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่ตอง ตามสญั ญาเชาในระยะเวลาคงเหลอื ตามสญั ญาเชา เดมิ สว นสทิ ธขิ องผเู ชา เดมิ นน้ั จะระงบั ไปคือไมไดเ ปน ถือวาเปนเรื่องระหวางผูเชากับผูเชาชวงและตองถือวาเปนการเชาชวงโดย คูสญั ญาตามสัญญาเชากบั ผูใหเ ชาอกี ตอ ไป ชอบดว ยกฎหมาย ผใู หเ ชา จะอางวาการเชาชวงไมม ีหนงั สอื เปนหลักฐาน มาขับไลผเู ชาชว งไมได ตัวอยาง นาย ก. ทำสัญญาเชาอาคารพาณิชยกบั นาย ข. โดยตกลงเชา เปนเวลา ๒๐ ป อตั ราคาเชา เดือนละ ๑๐,๐๐๐ บาท และไดทำหนงั สอื สัญญาเชา และจดทะเบียนตอ พนักงานเจา หนาท่ี โดยมีขอตกลงให ผเู ชามีสทิ ธิโอนสทิ ธกิ ารเชา ใหบ ุคคลภายนอกได ตอมาเมอ่ื นาย ข. ไดเชาทำประโยชนใ นอาคารพาณชิ ยม าได ๑๐ ป ไดป ระกาศโอนสิทธิการเชาของตนใหแ กบคุ คลภายนอกทีจ่ ะประสงคจ ะเชาอาคารพาณชิ ยดังกลาว โดย ไดประกาศไวหนา อาคารพาณิชยวา “เซง” ตอมานาย ค. มคี วามประสงคจ ะเชาอาคารพาณิชยท ี่นาย ข. ประกาศ จึงไดมาตดิ ตอ กบั นาย ข. และทำหนงั สือโอนสทิ ธกิ ารเชา กนั โดยนาย ค. ผูเชา รายใหมจ ะมสี ิทธิทำประโยชน ในอาคารพาณชิ ยน นั้ ตอไปไดเพยี งระยะเวลาเชาท่เี หลือคอื ๑๐ ปเทา น้ัน ซง่ึ นาย ค. จะเขา มาเปน ผูเ ชา แทนนาย ข. ตามสญั ญาเชาฉบับเดมิ และตองชำระคาเชาในอัตราเดือนละ ๑๐,๐๐๐ บาท ใหแกน าย ก. ผูใ หเชา ตามสญั ญาเชาเดิม

- ๔๕ - - ๔๖ - ๔.๗ ความระงับส้ินไปของสญั ญาเชา ทรพั ย ๔.๘ อายุความ กรณีผใู หเชาฟอ งเรียกเอาคาเชา (๑) สิ้นสดุ เนือ่ งจากสญั ญาเชาครบกำหนดเวลาทีท่ ำสัญญากัน กรณีเกดิ ความเสยี หายขนึ้ ในระหวาง ทรัพยส ินทคี่ า งชำระมีอายุความ ๕ ป หรอื ถาเปนกรณีเชา ตลอดอายขุ องผเู ชาหรือผใู หเชา สัญญายอมระงับสน้ิ ไปเมอ่ื ผูใ หเชาหรือ สัญญาเชายังมีผลใชบงั คบั อยู ถา เปน กรณีผปู ระกอบธรุ กิจ ผูเชาตาย แลวแตกรณี ผูใ หเ ชาจะฟอ งผเู ชาเรยี กคาเสยี หาย ในการใหเ ชา สงั หารมิ ทรพั ย (๒) มกี ารบอกเลกิ สญั ญาเชา ภายในอายคุ วาม ๖ เดอื น มีอายุความ ๒ ป ๑) เม่อื ไมมีการผิดสัญญา ใชเฉพาะการเชา ทไ่ี มมีกำหนดเวลาเทาน้ัน โดยคสู ัญญาฝายใดจะบอก นับแตว ันท่สี งคืนทรัพยส นิ ท่เี ชา แตถา เกดิ ขน้ึ ภายหลงั บอกเลกิ สัญญา เลิกสัญญาเชาในขณะเมื่อสุดระยะอันเปนกำหนดชำระคาเชาไดแตตองบอกกลาวใหแกอีกฝาย เชา หรือสญั ญาเชาระงบั ลงแลว รตู วั กอน ชว่ั กำหนดเวลาชำระคา เชา ระยะหนึ่งเปนอยา งนอย แตไ มจ ำตองบอกกลาวลว งหนาเกนิ กวา แมผ เู ชา ยงั ไมสง คืนทรัพยท่เี ชา ๒ เดือน อายคุ วามก็จะเปน ๑๐ ป ๒) เม่ือมีการผดิ หนาท่ีตามสญั ญาหรอื กฎหมาย เชน ผเู ชาไมช ำระคาเชา ผูใหเชา มสี ิทธบิ อกเลกิ สัญญาไดหรืออาจมีขอตกลงวาเมื่อมีการผิดสัญญาตองมีการบอกกลาวลวงหนาใหคูกรณีปฏิบัติให ๔.๙ สญั ญาตางตอบแทนย่ิงกวา ถูกตองกอน และหากยังเพิกเฉยจึงจะมีสิทธิบอกเลิกสัญญาหรือ อาจตกลงวาฝายใดฝา ยหนึ่งผิด สัญญาเชาธรรมดา ก็ใหส ัญญาเชาสิ้นสุดทนั ทกี ็ได สัญญาตางตอบแทนยง่ิ กวาสัญญาเชาธรรมดา (๓) การโอนสังหาริมทรพั ยท ที่ ำสัญญาเชาใหแกบ คุ คลภายนอก เปน สญั ญาเชาประเภทหน่งึ แตห ากเปน การโอนกรรมสิทธ์ใิ นอสงั หาริมทรัพยไมทำใหสญั ญาเชา อสังหารมิ ทรัพยระงับผูรับโอน แตม คี วามแตกตา งกบั สัญญาเชาทัว่ ไป ยอ มรับไปซึ่งสิทธแิ ละหนา ท่ีของผูโอนที่มีตอ ผเู ชา กลา วคอื สัญญาตา งตอบแทนพิเศษ จะมขี อตกลงพเิ ศษใหผ เู ชา ตองกระทำ อยา งใดอยา งหนง่ึ หรอื ชำระคา ตอบแทนพเิ ศษ อยา งอ่ืนใหแกผเู ชา นอกเหนือจากการชำระคา เชา ตามปกติ (๔) ทรัพยสินทเี่ ชา นน้ั ไดสญู หายหรือ (๕) ผเู ชาถึงแกค วามตาย เสื่อมประโยชนในการใช

- ๔๗ - - ๔๘ - ขอตกลงใหผ ูเ ชา สรางอาคารลงในที่ดินท่ใี หเชา โดยใหก รรมสทิ ธ์ติ กเปนของผใู หเชา ซึ่งเปน เจาของ ๔.๑๐ สญั ญาเชา ซ้ือ ทีด่ นิ หรอื ใหผูเชาออกเงนิ ชว ยคา กอสรา ง ซึง่ สัญญาตางตอบแทนพิเศษยิ่งกวา สญั ญาเชา ธรรมดาน้ันมีผลตาม สัญญาเชาซ้อื เปนสญั ญาผสมระหวางสัญญาเชาและสญั ญาซื้อขาย กฎหมายแตกตา งจากสัญญาเชา ธรรมดาดังนี้ กลาวคือ เจา ของทรพั ยน ำทรัพยส นิ ของตนออกใหผ อู ื่นเชา และใหคำม่ัน (๑) สญั ญาตา งตอบแทนพเิ ศษยิง่ กวาสญั ญาเชา ธรรมดาไมตองมหี ลกั ฐานเปนหนงั สอื ก็สามารถบงั คบั กันตาม หรือตกลงวาจะขายทรัพยสินนั้นหรือจะใหทรัพยสินนั้นตกเปนกรรมสิทธิ์ สัญญาได รวมทั้งกรณีเชาเกิน ๓ ปก็ไมอยูในบังคับที่จะตองไปจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่เหมือน แกผูเชาโดยมีเงื่อนไขวาผูเชาจะตองใชเงินเปนงวดๆ เชน นาย ก. สญั ญาเชาธรรมดาดวย ดงั นัน้ หากเปน สัญญาตางตอบแทนพเิ ศษย่ิงกวาสัญญาเชา ธรรมดาแมท ำสญั ญาเชากัน อยากไดเครื่องสูบน้ำมาใชในการทำเกษตรกรรมถาซื้อเปนเงินสดจะมี ดว ยวาจาก็สามารถบงั คับไดตามกฎหมาย ราคา ๖,๐๐๐ บาท แต นาย ก. ไมมเี งินสดจะชำระจึงไดต กลง ทำสญั ญาเชา ซ้อื กบั บรษิ ัทผูขายเคร่อื งสบู น้ำวา นาย ก. จะชำระงวดแรก (๒) สัญญาตางตอบแทนพิเศษยิ่งกวาสัญญาเชาธรรมดาไมใ ชสิทธเิ ฉพาะตัวของผูเชา แมผเู ชา ตายสญั ญาเชา เปน เงิน ๒,๐๐๐ บาท และจะชำระอีกเดือนละ ๔๐๐ บาท เปนเวลา ๑๐ ยังไมระงับแตสิทธิการเชาจะตกทอดแกทายาทของผูเชาซึ่งตางจากสัญญาเชาธรรมดาที่เปนสิทธิเฉพาะตัว เดือน และในเดือนที่ ๑๑ จะชำระงวดสุดทาย ๑,๐๐๐ บาท ของผเู ชาหากผูเชาตามสญั ญาเชา ธรรมดาตายสัญญาเชาระงบั ทนั ทีไมตกทอดแกท ายาท แลวนาย ก. จะไดเปนเจาของกรรมสิทธิ์ในเคร่ืองสูบนำ้ ทนั ที (๓) ถา ระยะเวลาตามสญั ญาตา งตอบแทนพเิ ศษยง่ิ กวา สญั ญาเชา ธรรมดาสน้ิ สดุ ลง และการตอ สญั ญาเชา สญั ญา สญั ญาเชาซื้อมหี ลกั เกณฑเ ชน เดียวกับสัญญาเชา ทรพั ย คอื ผใู หเ ชา ฉบบั หลงั จะมีผลเปน สญั ญาเชาธรรมดาเทานนั้ ตองเปนกรรมสิทธิ์ในทรัพยที่ใหเชาโดยผูใหเชานำทรัพยสินของตนให ผเู ชา ไปใชประโยชนแ ตมีขอแตกตางท่สี ำคัญ คอื สญั ญาเชาซอ้ื น้นั ผใู หเชา (๔) กรณีมีการโอนทรัพยสินตามสัญญาตางตอบแทนพิเศษยิ่งกวาสัญญาเชาธรรมดาใหแกบุคคลภายนอก ไดใหคำมั่นวาจะขายทรัพยสินนั้นแกผูเชาหรือใหทรัพยสินนั้นตกเปน ผูรับโอนทรัพยสินจะมีผลผูกพันเฉพาะสัญญาเชาธรรมดาเทานั้นเนื่องจากสัญญาตางตอบแทนพิเศษยิ่งกวา กรรมสทิ ธ์ขิ องผเู ชา เมอ่ื ชำระเงนิ คา เชา ซอ้ื เปน คราวๆ (งวด) จนครบถว น สญั ญาเชา ธรรมดาจะมีผลผูกพนั เฉพาะผเู ชา กบั ผูใ หเ ชาเดมิ เทา น้ัน ไมมผี ลผูกพันถึงผูรบั โอนทรพั ยสินดวย ตามทต่ี กลงกนั ใหแ กผใู หเชา

- ๔๙ - - ๕๐ - แบบของสญั ญาเชา ซอ้ื ขอพึงระวัง (๑) การเชา ซื้อสังหาริมทรพั ย จะตองทำเปนหนงั สอื ลงลายมือชื่อคูส ญั ญาท้ัง ผูใหเชาจะเขาไปในอสังหาริมทรัพยที่ผูเชาไดเชาอยูไมได แมผูเชาจะไมจายคาเชาก็ตาม หากผูใหเชาเขา สองฝา ยคอื ผูใหเชาซ้อื และผเู ชา ซือ้ หากมิไดท ำเปนหนงั สือหรือคสู ัญญาลงชอื่ เพยี งฝา ยเดยี ว ไปในอสังหาริมทรัพยที่ผูเชาครอบครองอยูโดยไมไดรับความยินยอมจากผูเชา ผูใหเชาจะมีความผิดฐาน สญั ญาจะตกเปนโมฆะ ใชบังคับไมได และไมม ผี ลผูกพันคูสญั ญา เชน นาย ก. เชาซ้ือรถยนตจ าก บุกรกุ ในคดอี าญาและเปนละเมดิ ตามกฎหมายแพง เวนแตจ ะมกี ารระบุในสญั ญาใหสิทธผิ ใู หเชา สามารถ นาย ข. โดยตกลงชำระคา เชาซอื้ เปนรายเดือนเปนเวลา ๑๒ เดอื น แตในสญั ญาลงลายมือช่อื นาย ข. ทำได ผเู ชาซ้อื เพียงฝา ยเดียว หลังจากนาย ก. ชำระคา เชาซื้อจนครบ ๑๒ เดือน กรรมสทิ ธ์ใิ นรถยนตย งั เปน ผใู หเ ชา จะใชว ธิ กี ารปด กน้ั ดว ยวธิ ตี า งๆ เชน การปด คลอ งกญุ แจ การใชบ คุ คลขดั ขวาง เพอ่ื ไมใ หผ เู ชา สามารถ ของ นาย ข. ไมโอนเปน ของนาย ก. เนอ่ื งจากสญั ญาเชา ซอื้ ลงลายมือชื่อนาย ข. ผูใหเชาซื้อเพียงฝา ยเดียว เขาไปในอสังหาริมทรพั ยทเ่ี ชา อยูไมได เวน แตจะมกี ารระบุในสญั ญาใหส ิทธผิ ใู หเ ชาสามารถทำได สญั ญาเชาซื้อจึงเปน โมฆะ ไมมผี ลมาต้ังแตแรก ผใู หเชาจะตัดนำ้ ตัดไฟ เพอ่ื ขับไลผ ูเชาไมได เวน แตมกี ารระบุในสัญญาใหสทิ ธิผใู หเ ชา สามารถทำได หากผูเชาคางชำระคาเชา หรือผิดนัดชำระคาเชา ผูใหเชาจะบอกเลิกสัญญาและใหผูเชายายออกจาก (๒) การเชาซื้ออสังหาริมทรัพย นอกจากจะตองทำเปนหนังสือลงลายมือชื่อคูสัญญาทั้งสองฝาย อสงั หารมิ ทรพั ยท เ่ี ชา ทนั ทไี มไ ด จะตอ งแจง ลว งหนา แกผ เู ชา อยา งนอ ย ๑๕ วนั เวน แตเ ปน การเชา รายวนั แลว เมอื่ ผเู ชาซอ้ื ชำระคา เชา ซื้อครบถวน จะตองไปจดทะเบียนการไดมาซึง่ อสงั หาริมทรพั ยทเ่ี ชาซอื้ น้ันตอ สามารถใหยา ยออกไดทันที พนกั งานเจา หนา ท่ีดว ย ผใู หเ ชา จะเคลอ่ื นยา ยหรอื นำออกจำหนา ยทรพั ยส นิ ของผเู ชา ทอ่ี ยใู นอสงั หารมิ ทรพั ยท เ่ี ชา ไมไ ด แตผ ใู หเ ชา การเชา ซ้อื กบั ซ้อื ขายเงินผอน สามารถหนว งเหนย่ี วทรพั ยส นิ ของผเู ชา เอาไวจ นกวา จะมกี ารชำระคา เชา ได หากมกี ารระบใุ หส ทิ ธผิ เู ชา ไวในสัญญาเชา การเชา ซ้ือกับการซอื้ ขายเงนิ ผอนมคี วามแตกตางกนั ในเร่ืองของการไดกรรมสิทธใิ์ นทรพั ย โดยการ กรณสี งมอบทรัพยสินซงึ่ เชาใหผูใหเชา ไมไดเพราะมผี ูอ ่ืนครอบครองอยกู อน ผใู หเ ชาตอ งรับผิด และผเู ชา เชา ซอ้ื กรรมสทิ ธใ์ิ นทรพั ยส นิ ทเ่ี ชา ซอ้ื ยงั คงอยกู บั ผใู หเ ชา ซอ้ื จนกวา ผเู ชา ซอ้ื จะชำระคา เชา ซอ้ื ครบถว น ในระหวา ง จะฟอ งขบั ไลบ ุคคลทีค่ รอบครองทรพั ยน นั้ ไมได เพราะไมมีนิตสิ ัมพนั ธตอกันและไมไดท ำละเมดิ ตอผเู ชา ยังชำระคาเชาซื้อไมครบผูเชาซื้อเปนเพียงผูมีสิทธิครอบครองทรัพยสินเทานั้น ไมใชเจาของสวนการซื้อขาย แตผ เู ชาอาจเรยี กผูใ หเชาเขา มาเปน โจทกร วมได มผี ลใหผเู ชา มีอำนาจฟอง เงินผอนกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินโอนไปยังผูซื้อทันที ผูซื้อเปนเจาของทรัพยสินในทันทีแตมีขอตกลงเรื่องการ ชำระราคาผขู ายยนิ ยอมใหผ ูซ ้ือผอ นชำระราคาเปนงวดๆ ได

- ๕๒ - การขอระงับขอ พพิ าท เมื่อมีการโตแยงหรือโตเถียงเกี่ยวกับสิทธิตามนิติกรรมสัญญาจนทำใหเกิดเปนขอพิพาท ขึ้นระหวางคูสัญญาการระงับขอพิพาทโดยการประนีประนอมยอมความและการไกลเกลี่ยขอพิพาทถูก นำมาใชเปนทางเลือกใหแกคูพิพาทนอกเหนือจากการฟองรองเปนคดีตอศาลหรือใหศาลพิจารณา พิพากษาคดีไปตามขั้นตอนปกติ ทั้งนี้เพื่อใหขอพิพาทดังกลาวนั้นเสร็จสิ้นไปดวยความรวดเร็วและได ผลลพั ธเปน ทีพ่ งึ พอใจของคคู วามท้ังสองฝา ย

- ๕๓ - - ๕๔ - ๑. ดังนนั้ สญั ญาประนีประนอมยอมความจึงมลี กั ษณะดงั นี้ ¡ÒûÃйջÃйÍÁÂÍÁ¤ÇÒÁ ๑ ๑.๑ ความหมายและสาระสำคญั ของการประนีประนอมยอมความ ตอ งมคี ูสญั ญาสองฝา ยซงึ่ ตองเปน คู ๒ การประนีประนอมยอมความเปนการระงับขอพิพาทโดยความสมัครใจของคูกรณีที่มีขอพิพาท กรณีที่มีขอพิพาทกันบุคคลอื่นจะตกลงทำ สญั ญาประนปี ระนอมยอมความแทนคกู รณี เปนสัญญาที่ทำขึ้นเพื่อระงับขอพิพาทซึ่งมีอยู โดยทั้งสองฝายไดทำความตกลงระงับขอพิพาทที่มีอยูแลวหรือที่จะมีขึ้นในอนาคตนั้นโดยตางฝายตางยอม ไมไ ด เวน แตจ ะไดร บั แตง ตง้ั ใหท ำการแทน หรือจะมีขึ้น คือ ขอพิพาทนั้นอาจเกิดขึ้นแลว ผอนผนั ใหแกกนั หรอื ยงั ไมเ กดิ ขน้ึ กท็ ำสญั ญาประนปี ระนอมยอมความ ๓ กนั ไดแ ตท ง้ั นต้ี อ งมมี ลู หนแ้ี ลว เพยี งแคย งั ไมม ขี อ พพิ าท ตัวอยาง นาย ก. ทำแจกันดอกไมมูลคา ๕๐๐ บาท ของนาย ข. แตก นาย ข. จึงเรียกรองให เกดิ ขน้ึ นอกจากนข้ี อ พพิ าททจ่ี ะทำสญั ญาประนปี ระนอม นาย ก. จายคาเสียหายใหแกตนจำนวน ๕๐๐ บาท นาย ก. จึงไปเจรจาตอรองกับนาย ข. ขอชดใชคาเสียหาย เปนสัญญาซึง่ คูสัญญาตา งยอมผอนผนั ยอมความกันไดต อ งเปน ขอ พพิ าทท่ีชอบดว ยกฎหมาย ใหเพียง ๓๐๐ บาท นาย ข. ตกลงรับตามขอเสนอของนาย ก. จึงไดทำสัญญาประนีประนอมยอมความไวเปน ใหกัน คือ คูสัญญาซึ่งมีขอพิพาทกันอยูตาง ถา เปน ขอ พพิ าททไ่ี มช อบดว ยกฎหมาย เชน ขอพิพาท หลักฐาน โดยนาย ก. และ นาย ข. ลงลายมือชื่อไวในสัญญาดังกลาว สัญญาประนีประนอมยอมความดังกลาว สละสิทธิเรียกรองของตนที่มีอยูแลวผูกพัน ที่เกิดจากหนี้การพนันยอมไมสามารถนำมาตกลงกนั จะมีผลทำใหขอพิพาทเดิมระงับสิ้นไปและเกิดสิทธิขึ้นมาใหมตามขอตกลงในสัญญาประนีประนอมยอมความ ตามสัญญาประนีประนอมยอมความโดย ทำสญั ญาประนปี ระนอมยอมความได นาย ข. จึงมีสิทธิเรียกคาเสียหายจาก นาย ก. เปนจำนวน ๓๐๐ บาท ตามขอตกลงในสัญญาประนีประนอม ความยินยอมของทัง้ สองฝา ยรวมกัน ยอมความ สญั ญาประนปี ระนอมยอมความมกี ำหนดไวใ นประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย มาตรา ๘๕๐ ซึง่ บญั ญตั ิวา “อันวา ประนปี ระนอมยอมความน้ัน คอื สัญญาซึ่งผูเปนคูส ัญญาทั้งสองฝายระงับ ขอพพิ าทอันใดอนั หน่งึ ซ่ึงมอี ยหู รือจะมีขนึ้ น้ันใหเสร็จไปดว ยตางยอมผอ นผันใหแกกัน”

- ๕๕ - - ๕๖ - การประนีประนอมยอมความมีขอดี คอื ทำใหคกู รณสี ามารถ (๒) การประนปี ระนอมยอมความในศาลเปน กรณที ม่ี กี ารฟอ งรอ งคดตี อ ตอรองและเกิดการผอนผันแกกันและกันทำใหประหยัดเวลาและ ศาลแลว ในระหวางทม่ี ีการพิจารณาคดคี กู รณไี ดมีตกลงระงับขอพิพาทที่ คาใชจายของคูกรณีในการระงับขอพิพาทและทำใหคูกรณีสามารถ ฟองรองกันโดยตางยอมผอนผันใหแกกันแลวแจงใหศาลทราบและศาล จะทำความเขาใจและมีความสัมพันธอันดีตอไปไดซึ่งเปนการลด จะพิพากษาตามที่คูความตกลงกันหากฝายใดผิดสัญญาไมปฏิบัติตาม การขดั แยง ระหวางคพู พิ าท สัญญาประนีประนอมยอมความเทากับไมปฏิบัติตามคำพิพากษาคูกรณี ไมจำเปนตองนำคดีมาฟองรองกันอีกแตสามารถยื่นคำรองขอใหศาล ๑.๒ แบบของสัญญาประนีประนอมยอมความ บังคับใหคูกรณีอีกฝายหนึ่งปฏิบัติตามสัญญาไดทันทีแตหากเปนการ สัญญาประนีประนอมยอมความไมตองทำเปนหนังสือและ ทำสัญญาประนีประนอมยอมความในศาลคูสัญญาอีกฝายหนึ่งมีสิทธิ ยื่นคำรองตอศาลขอใหบังคับฝายที่ผิดสัญญาปฏิบัติตามสัญญา จดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่แตตองมีหลักฐานเปนหนังสือ ประนีประนอมยอมความไดทันทีไมตองฟองรองเปนคดีขึ้นใหมโดยถือ ลงลายมอื ชอ่ื ฝายที่ตอ งรบั ผิดจึงจะฟองรองใหบ งั คับคดกี ันได เอาคำพพิ ากษาของศาลมาใชบงั คบั ๑.๓ ประเภทของการประนปี ระนอมยอมความ ตัวอยา ง นาย ก. เชา บา นนาย ข. อยอู าศัยในอัตราคาเชา เดือนละ ๒,๐๐๐ บาท การประนปี ระนอมยอมความนั้นมอี ยกู ัน ๒ ประเภท คือการ ตอ มาปรากฏวานาย ก. คา งคา เชา จำนวน ๕ เดอื น เปน เงนิ ๑๐,๐๐๐ บาท นาย ข. จงึ บอกเลิกสญั ญาเชา ฟอ งขบั ไลแ ละเรียกคาเชาท่คี างชำระจากนาย ก. ตอ ศาลระหวาง ประนีประนอมยอมความนอกศาลและการประนีประนอมยอมความ การพิจารณาของศาล นาย ก. ไดเจรจาทำความตกลงกบั นาย ข. ในศาล ในทสี่ ุดตกลงกันไดโดยนาย ก. จะขนยายทรัพยส นิ ออกจากบานเชาภายใน ๑ เดือน (๑) การประนปี ระนอมยอมความนอกศาลเปนกรณที ่ีคกู รณี และนาย ข. ไมติดใจเรียกคาเชาที่คางชำระอีกตอไปจึงไดทำสัญญาประนีประนอมยอม ที่มีขอพิพาทตอกันไดทำความตกลงกันซึ่งอาจเปนกรณีที่คูกรณีพิพาท ความเสนอตอ ศาลและศาลไดพ ิพากษาใหเ ปนไปตามทีย่ อมความกันนัน้ หากตอมานาย ก. ไดเจรจาทำความตกลงกันเองหรือมีองคกรบุคคลภายนอกเขามาทำ ไมปฏิบัติตามสัญญาโดยไมขนทรัพยสินออกจากบานเชาภายใน ๑ เดือน นาย ข. หนาที่เปนคนกลางทำการไกลเกลี่ยจนในที่สุดสามารถทำความตกลง ย่นื คำรองขอใหศาลบงั คบั ขบั ไลน าย ก. ออกจากบา นเชาไดท ันที แตทัง้ น้ี นาย ข. ไมมสี ทิ ธิ กันไดแลวทำสัญญาประนีประนอมยอมความกันไวโดยขอพิพาท เรียกคา เชา ท่คี า งชำระจากนาย ก. แลว นั้นอาจเปนขอพิพาทที่ยังไมมีการฟองคดีหรือมีการฟองคดีกันตอศาล แลวแตคูพิพาทประสงคจะทำสัญญาประนีประนอมยอมความกัน นอกศาลโดยคูสัญญาซึ่งเปนผูฟองคดีตอศาลอาจยอมผอนผันให คูความอีกฝายหนึ่งโดยการถอนฟองคดีนั้นเสียซึ่งเมื่อทำสัญญา ประนีประนอมยอมความกันแลวมีผลทำใหขอพิพาทเดิมระงับและ คูสัญญาผูกพันกันตามสัญญาประนีประนอมยอมความที่ทำกันขึ้นใหม แตหากฝายใดยังไมปฏิบัติตามสัญญาอีกฝายหนึ่งตองไปฟองรอง เปน คดขี อใหศ าลบังคบั ตามสญั ญาประนปี ระนอมยอมความ

- ๕๗ - - ๕๘ - ๑.๔ ผลของสญั ญาประนีประนอมยอมความ (๑) ทำใหสิทธิเรียกรองซึ่งคสู ัญญายอมสละน้นั ระงบั ส้นิ ไปคือกอ นทคี่ กู รณีจะตกลงทำสญั ญา ประนีประนอมยอมความหากคูกรณีมีขอพิพาทอยูอยางใดเมื่อไดตกลงกันระงับขอพิพาทโดยตางยอม ผอนผนั ใหแ กกนั และกันแลวขอพิพาทซง่ึ มอี ยเู ดมิ น้นั จะระงับสิน้ ไป คสู ัญญาจงึ ไมอ าจเรยี กรองสิทธิใดๆตาม ขอพิพาทท่ีมอี ยูเดมิ ไดอกี (๒) คูสญั ญาแตล ะฝายไดส ิทธติ ามทแ่ี สดงในสญั ญาประนีประนอมยอมความ คอื ตางฝา ยตาง ไดสิทธิซึ่งเกิดขึ้นใหมตามสัญญาประนีประนอมยอมความสัมพันธระหวางคูสัญญาประนีประนอมยอมความ ยอมเปนไปตามหลักสัญญาตา งตอบแทนโดยทว่ั ไป กลาวคอื ถา ฝา ยใดฝายหน่งึ ไมยอมปฏบิ ัตติ ามสญั ญา คูส ัญญาอกี ฝา ยหนึ่งกช็ อบที่จะไมปฏบิ ัตติ ามสญั ญาไดเ ชนกนั ๑.๕ อายุความ ตวั อยาง นาย ก. เชา บา นของนาย ข. อยอู าศยั ตอมานาย ก. ไดทำไฟไหมบ านเชาดงั กลา ว อายุความตามสัญญาประนีประนอมยอมความทั้งนอกศาล นาย ข. จงึ เรียกใหน าย ก. ชดใชคา เสียหายเปนเงนิ ๕๐๐,๐๐๐ บาท จงึ เปนกรณที ่ผี ูใหเชาเรยี ก คาเสียหายมีกำหนดอายุความ ๖ เดือน นับแตวันที่สงคืนทรัพยสินที่เชาคืน แตนาย ก. ขอทำ และในศาลมอี ายคุ วามเทา กัน คือ ๑๐ ป และไมว า มลู หนี้เดมิ จะมีอายุ สัญญาประนีประนอมยอมความกับนาย ข. โดยทำเปนหนังสือขอชดใชคาเสียหายใหแกนาย ข. เงิน ความเทาใดเมื่อไดมีการทำสัญญาประนีประนอมยอมความแลว เดือนละ ๕,๐๐๐ บาท นาย ข. ตกลงประนีประนอมยอมความตามที่นาย ก. ขอโดยทำเปนสัญญา ยอมมีอายุความ ๑๐ ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ลงลายมือชื่อนาย ก. กรณนี ้ตี องนบั อายคุ วามตามสัญญาประนปี ระนอมยอมความ คอื อายุความ ๑๐ ป มาตรา ๑๙๓/๓๒ นบั แตวันทท่ี ำสัญญาประนีประนอมยอมความ ไมใชอายุความ ๖ เดอื น ตามสัญญาเชา ทรพั ย

- ๕๙ - - ๖๐ - ๒. สาระสำคัญของการไกลเ กลย่ี คอื ¡ÒÃä¡Åà‹ ¡ÅÕ่Â ๑. มีขอ พพิ าทหรือขอขัดแยงข้นึ การไกลเกลี่ยเปนการระงับขอพิพาททางเลือกนอกเหนือจากการระงับขอพิพาทในศาล ที่จะสามารถ มีคูพพิ าทต้ังแตส องฝา ยขึ้นไป ๒. ทำใหเกิดความพึงพอใจแกคูพิพาทที่เกี่ยวของทุกฝาย และมีแนวโนมที่จะรักษาไวซึ่งความสัมพันธอันดี ของคูพพิ าท การไกลเ กล่ียจงึ เปน การจัดการความขดั แยงระหวา งคพู พิ าทในเบ้อื งตนได ๓. มีผูทำหนา ทีเ่ ปนผไู กลเกลี่ย คอยประสานและชว ยเหลือในการเจรจา ๒.๑ ความหมายและสาระสำคัญของการไกลเ กลย่ี การไกลเกล่ยี คือ กระบวนการยุตหิ รอื ระงบั ขอพพิ าทดว ยความตกลงยินยอมของคคู วามเอง โดยท่ีมี บุคคลที่สามที่ไมมีความเกี่ยวของกับขอพิพาทหรือไมมีความสัมพันธกับคูพิพาทมาเปนคนกลางคอยประสาน ความเขาใจ ชวยเหลือ เสนอแนวทางและหาทางออกโดยไมม หี นาท่ีในการตัดสินช้ขี าดขอ พพิ าท หากคพู พิ าท ตกลงเห็นชอบดวยกับขอเสนอ ก็จะนำไปสูการตกลงประนีประนอมยอมความกัน โดยการทำสัญญาประนี ประนอมยอมความ ซ่งึ จะมผี ลผกู พันใหค พู ิพาทตองปฏบิ ัตติ าม คพู ิพาททกุ ฝา ยตอ งสมคั รใจ หรือยินยอมใหม ีผไู กลเ กล่ีย ๔. ในการระงับขอ พิพาท ๕. ผลของการไกลเ กลีย่ จะตกลงระงบั ขอ พพิ าทไดห รือไมต องเกดิ จากการตดั สินใจของคูพ ิพาทเอง

- ๖๑ - - ๖๒ - ผไู กลเ กล่ีย หมายถงึ บคุ คลท่ีไดรบั การแตง ต้งั ใหเปน คนกลางชว ยเหลอื คพู ิพาทในการเจรจาไกลเกลย่ี ๒.๒ ประเภทของการไกลเกล่ยี ขอ พิพาท เพ่ือยุตปิ ญหาขอ พพิ าทที่เกิดข้นึ โดยผูไกลเ กลี่ยไมมหี นาท่ตี ัดสนิ ชีข้ าดขอพพิ าท (๑) การไกลเกล่ยี ขอ พิพาทนอกศาล คอื การไกลเ กลีย่ ขอ พพิ าทกอ นมกี ารฟอ งรอ ง แตผ ไู กลเกลี่ยมีหนาทตี่ อ งประสานความเขา ใจระหวางคพู พิ าท ในขณะเดียวกนั ผไู กลเ กลยี่ ก็ตอ งแสวงหา คดีตอศาลหรือแมจะฟองรองตอศาลแลว แตคูความขอใหมีการไกลเกลี่ยขอพิพาทกันเอง ทางออกในการแกปญ หาทค่ี ูพิพาททุกฝา ยนา จะยอมรบั เปนที่ยตุ ิ ดงั น้ัน ผไู กลเกลยี่ จงึ ตองมีความเปน กลาง โดยไมใ หดำเนนิ การในศาลกไ็ ด และมองปญหาของคูพ พิ าทในลักษณะผอู ยูเหนือปญหาไมใชการเขา ไปอยทู ามกลางความขัดแยง (๒) การไกลเกลีย่ ขอ พพิ าทในศาล คือ การไกลเ กลีย่ ขอ พพิ าทภายหลงั ทมี่ ีการฟอ ง ของคูพ พิ าทจึงจะทำใหผไู กลเ กลีย่ สามารถมองเหน็ ปญหาของคูพพิ าทไดชดั เจน คดแี ลว หรือในเวลาใดๆ ระหวางการพจิ ารณาของศาลโดยคูค วามทกุ ฝา ยตกลงกันใหมกี าร และทางออกเพอ่ื ยุติขอ พิพาทได ไกลเกลี่ยขอพิพาทโดยใหศาลเปนผูดำเนินการใหซึ่งหากคูความตกลงกันไดก็จะมีการ ถอนฟอ งหรอื ทำสัญญาประนปี ระนอมยอมความ และศาลจะมีคำพิพากษาไปตามท่ตี กลง กันหรือหากตกลงกันเพียงบางสวนศาลก็จะสืบพยานไปตามที่ตกลงกันไมไดเทานั้น

- ๖๓ - - ๖๔ - ๒.๓ กระบวนการไกลเกล่ีย ๒.๕ ขอจำกัดของการไกลเกลี่ย (๑) การเขา สกู ระบวนการไกลเ กลย่ี ขอ พพิ าทนอกศาลคพู พิ าท การไกลเ กลย่ี ขอ พพิ าทมขี อ ดหี ลายประการ คอื สะดวก รวดเรว็ ตกลงใหคนกลางชวยเหลือในการระงับขอพิพาทโดยจะตกลงกันเอง ประหยัดคาใชจาย สรางความพึงพอใจใหแกคูความและในบางครั้ง หรือมอบขอพิพาทใหสำนักงานหรือหนวยงานที่มีหนาที่ดำเนินการ ยังเปนการรักษาชื่อเสียงและรักษาความลับทางธุรกิจของคูพิพาท ไกลเ กลีย่ ใหกไ็ ด เชน สำนกั งานอยั การสงู สุด องคกรฝา ยปกครอง อกี ดว ย แตอ ยา งไรกต็ ามการไกลเ กลย่ี ขอ พพิ าทกม็ ขี อ เสยี หรอื ขอ จำกดั และศาล เปนตน อยูห ลายประการเชน กัน คือ (๒) การเขาสูกระบวนการไกลเกลี่ยขอพิพาทในศาลหลังจาก (๑) ไมมีสภาพบังคับ เน่อื งจากการเขาสูกระบวนการไกลเกลย่ี ฟองรองคดีหรือระหวางการพิจารณาคดีของศาลคูพิพาทตกลงใหมี ตองเกิดจากความยินยอมของคูความทุกฝาย หากมีฝายใดฝายหนึ่ง การไกลเกลย่ี ขอ พิพาท หรือศาลเห็นควรจดั ใหมีการไกลเกลีย่ คดที ั้ง ไมประสงคจะเขากระบวนการไกลเกลี่ยก็ไมสามารถบังคับใหเขามา กอ นวนั ศาลนดั เชน วนั ชี้สองสถานหรือนดั สบื พยานหรอื หลงั วนั นัด สูกระบวนการไกลเกลย่ี ได ดงั กลาวกไ็ ด โดยคคู วามท่ปี ระสงคจะไกลเกลย่ี ขอ พพิ าทใหต ิดตอ ไดท ี่ ศูนยไ กลเ กลย่ี ขอ พิพาทประจำศาล (๒) คูความอาจใชเปนชองทางในการประวิงคดีใหลาชาได หากคูพิพาทฝายใดฝายหนึ่งไมมีเจตนาที่จะยุติหรือระงับขอพิพาท ๒.๔ ผลของการไกลเกลย่ี แตเนื่องดวยตองการขยายระยะเวลาการชำระหนี้ออกไปเพราะยังไม การไกลเกลี่ยขอพิพาทเปนผลสำเร็จยอมทำใหขอพิพาทที่มีอยูหรือจะมีขึ้นจะระงับไปและคูกรณีได สามารถชำระหนไ้ี ดห รือตองการขยายเวลาอยอู าศัยในอาคารทเ่ี ชาอยู ตอไปจงึ ใชวธิ กี ารขอไกลเกลีย่ เพื่อวตั ถปุ ระสงคด ังกลา วได สทิ ธิตามสญั ญาท่ที ำข้นึ ใหม ถา เปนสัญญาประนปี ระนอมยอมความในศาล หากฝายใดผิดสัญญา อีกฝายหนงึ่ ยอ มบงั คบั คดไี ดท นั ทโี ดยไมต อ งฟอ งคดอี กี แตถ า เปน สญั ญาประนปี ระนอมยอมความทท่ี ำกนั นอกศาลหากฝา ยใด ผิดสัญญาอีกฝายหนึ่งตองนำคดีขึ้นสูศาลเพื่อใหศาลพิจารณาพิพากษาและบังคับคดีแกฝายผิดสัญญาตอไป แตการไกลเกลี่ยขอพิพาทนั้นอาจไมประสบความสำเร็จก็ได มีผลทำใหตองกลับเขาสูกระบวนการ พิจารณาคดีตอ ไป แตอ ยางไรก็ตาม ผลจากการไกลเ กลีย่ ท่ไี มสามารถตกลงกันไดน ้นั อาจทำใหค คู วามเขาใจ ประเดน็ ปญ หาท่แี ทจริงเก่ียวกบั ขอพิพาทและทำใหทราบแนวทางดำเนนิ คดขี องตนเองตอไป

- ๖๕ - - ๖๖ - (๓) ขอ จำกัดของการทำสัญญาประนีประนอมยอมความซงึ่ อาจทำไดท ัง้ การทำ (๔) ทำใหส ิทธิเรยี กรองซึ่งแตละฝายยอมสละนนั้ ระงับไป การตกลงทำสัญญาประนีประนอมยอมความ สัญญาประนีประนอมยอมความนอกศาลหรือในศาลนั้นมีผลการบังคับที่แตกตางกัน นอกศาลระหวา งคูความมผี ลใหมลู หนเ้ี ดิมกอ นทำสัญญานน้ั ระงับส้ินไปจงึ ไมส ามารถเรียกรองหรอื ฟอ งตอ กลาวคอื กรณที ค่ี พู พิ าททำสญั ญาประนีประนอมยอมความในศาล ศาลจะมีคำพพิ ากษา ศาลได ดงั นนั้ การฟอ งคดตี อ ศาลจึงบงั คับไดต ามสิทธติ ามสัญญาประนปี ระนอมยอมความทเ่ี กิดขึ้นใหม บังคับใหค ูความในคดปี ฏบิ ัตติ ามสญั ญาประนปี ระนอมยอมความนนั้ เม่ือศาลพพิ ากษา อันถือวาเปนมูลหนี้ใหมจะนำมูลหนี้เดิม หรือหนี้ที่เกิดกอนทำสัญญาประนีประนอมยอมความมาฟอง ตามยอมแลวทำใหแตละฝายมีสิทธิเรียกรองในฐานะเจาหนี้และลูกหนี้ตามคำพิพากษา ตอ ศาลไมไ ด ตามยอมเจาหนี้ตามคำพิพากษาตามยอมมีสิทธิใหลูกหนี้ปฏิบัติตามสัญญาและลูกหนี้ ๒.๖ หนวยงานท่ีมีภารกจิ ไกลเ กลย่ี ขอพพิ าท มีหนาที่ปฏิบัติตาม ถาลูกหน้ีไมปฏิบัตติ ามสญั ญาเจา หนส้ี ามารถยืน่ คำรอ งตอศาล เพ่ือ บงั คับตามคำพิพากษาตามยอมไดโดยไมต อ งฟอ งคดีใหมแตการทำสัญญาประนีประนอม ปจจบุ นั มีหลายหนวยงานทีม่ ภี ารกิจไกลเกลีย่ ขอ พพิ าทเปนตน วา ยอมความนอกศาลนั้นมีสภาพบังคับไดเพียงแคสัญญาเมื่อคูความไดทำสัญญา ประนีประนอมยอมความถูกตองตามกฎหมายนั้นก็บังคับไดตามหลักสัญญา ๑. ตางตอบแทนทั่วไปคือทำใหแตละฝายมีสิทธิเรียกรองในฐานะเจาหนี้และลูกหนี้ทั่วไป สำนักงานอัยการสงู สดุ หากคสู ญั ญาฝา ยหน่ึงฝา ยใดไมป ฏบิ ตั ิตามขอ ตกลงในสญั ญา อีกฝายหนึ่งจะบังคับให กระทำการ หรืองดเวนกระทำการในทันที ดังเชน สัญญาประนีประนอมยอมความ (๑) ประเภทขอพิพาทที่พนักงานอัยการจะไกลเกลี่ยประนอมขอพิพาทได ที่ทำในศาลไมไดตองฟองเปนคดีตอศาลเพื่อใหศาลบังคับใหลูกหนี้ปฏิบัติตาม มี ๒ ประเภท คือ ขอพิพาทเกยี่ วกบั คดีแพง และขอ พิพาทเกย่ี วกบั คดอี าญา สัญญาประนีประนอมยอมความที่ตกลงไวจึงทำใหเสียเวลาในการดำเนินคดีในศาลอีก อนั เปนความผิดอันยอมความได (๒) การขอรบั ความชว ยเหลอื คูกรณีฝา ยใดที่ประสงคจ ะใหพ นกั งานอยั การ ทำการไกลเกลี่ยประนอมขอพิพาทใหยื่นคำรองตอสำนักงานอัยการคุมครอง สิทธิและชว ยเหลือประชาชนทางกฎหมาย (๓) วิธีการไกลเกล่ียประนอมขอ พิพาทในช้นั พนกั งานอัยการ (๓.๑) เมอ่ื พนกั งานอยั การไดพ จิ ารณาคำรอ งและหลกั ฐานในเบอ้ื งตน แลว เห็นวาขอพิพาทเขาหลักการที่จะรับเรื่องไวไกลเกลี่ยประนอมขอพิพาทได พนักงานอัยการจะทำหนังสือเชิญคูกรณีอีกฝายมาสอบถามความประสงคว า จะใหพ นกั งานอยั การทำการไกลเ กลย่ี ประนอมขอพพิ าทใหห รอื ไม (๓.๒) กรณีคูกรณีไมยินยอมใหไกลเกลี่ยประนอมขอพิพาทหรือกรณี ไมเขาหลักเกณฑที่จะประนอมขอพิพาทไดพนักงานอัยการจะแจงใหคูกรณี ทราบเปน หนังสือ

- ๖๗ - - ๖๘ - (๓.๓) เมอ่ื คกู รณที ง้ั สองฝา ยยนิ ยอมใหพ นกั งานอยั การทำการไกลเ กลย่ี ประนอมขอ พพิ าท ๒. พนักงานอัยการจะแจงสิทธิหนาที่และพันธะทางกฎหมายอันเปนผลจากการไกลเกลี่ยประนอม องคกรฝา ยปกครอง ขอพพิ าทใหค ูกรณีทราบโดยละเอยี ดแนชัด (๑) กระบวนการไกลเ กล่ียและประนอมขอพิพาท (๔) ในกรณคี กู รณตี กลงกนั ได พนกั งานอยั การจะจดั ทำสญั ญาประนปี ระนอมยอมความเปน เมื่อคูพิพาทฝายหนึ่งประสงคจะใหมีการไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาท หนังสือแลวอานขอความใหคูความฟงและใหคูกรณีลงลายมือชื่อเปนหลักฐานตอหนาพยาน สองคนโดยทำสัญญาประนีประนอมยอมความเปน ๓ ฉบบั มขี อความถูกตอ งตรงกนั มอบให ใหแ จงความประสงคเ ปน คำรอ งขอตอนายอำเภอ โดยอาจทำเปน หนังสอื หรือแจง ดวย คกู รณีถอื ไวฝ ายละฉบับและเกบ็ รักษาไว ณ ที่ทำการอยั การ ๑ ฉบับ วาจากไ็ ด เม่อื นายอำเภอไดรบั คำรองแลวใหแ จงคพู ิพาทอีกฝายหนง่ึ ทราบและสอบถาม วาประสงคเ ขาสกู ระบวนการไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาทหรือไม การตดิ ตอ ขอรบั บรกิ าร สำนกั งานอยั การคมุ ครองสทิ ธแิ ละชว ยเหลอื ประชาชนทางกฎหมายมที ่ี (๑.๑) กรณที ค่ี พู พิ าททกุ ฝา ยตกลงยนิ ยอมเขา สกู ระบวนการไกลเ กลย่ี ใหน ายอำเภอแจง เปน ทำการทั้งในสว นกลางและสว นภมู ิภาค สว นกลางตดิ ตอ ไดท ี่ สำนกั งานอยั การสงู สดุ อาคารถนนรชั ดาภิเษก หนังสือใหคูพิพาททุกฝายทราบพรอมทั้งกำหนดวัน เวลา สถานที่ ใหคูพิพาททุกฝายมาพรอมกัน เพื่อเลือกผู ชน้ั ๓ แขวงจอมพล เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพมหานคร สว นตา งจงั หวดั สามารถตดิ ตอ ไดท ่ี สำนกั งานอยั การ ไกลเกลี่ยของตนฝายละหนึ่งคน โดยเลือกบุคคลจากบัญชีรายชื่อตามที่นายอำเภอโดยความเห็นชอบของ คุมครองสิทธิและชวยเหลือประชาชนทางกฎหมายประจำจังหวัด จำนวน ๗๖ แหง และสำนักงานอัยการ คณะกรรมการจงั หวดั ไดจ ดั ทำขน้ึ ซง่ึ คดั เลอื กจากบคุ คลทม่ี คี วามรหู รอื มปี ระสบการณเ หมาะสมกบั การทำหนาท่ี คมุ ครองสทิ ธแิ ละชว ยเหลอื ประชาชนทางกฎหมายประจำอำเภอ (สาขา) จำนวน ๓๔ แหง ทว่ั ประเทศ หรอื ไกลเ กลย่ี ขอ พพิ าทและรว มกนั เลอื กวา จะใหน ายอำเภอ พนกั งานอยั การประจำจงั หวดั หรอื ปลดั อำเภอ เปน ประธาน โทรสายดวน ๑๑๕๗ คณะผไู กลเกล่ีย ÊÒํ ¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà (๑.๒) กรณีที่คูพิพาทฝายใดฝายหนึ่งไมยินยอมเขาสูกระบวนการไกลเกลี่ย ใหนายอำเภอ จำหนา ยคำรองขอไกลเ กลยี่ และประนอมขอพิพาท และแจง ใหผูรอ งทราบ (๒) การบอกเลิกการไกลเกลย่ี และประนอมขอ พิพาท ในระหวางการดำเนินการไกลเกลี่ยฯ หากคูพิพาทฝายใดฝายหนึ่งไมสมัครใจที่จะดำเนินการ ไกลเกลี่ยตอไป คูพิพาทฝายนั้นมีสิทธิบอกเลิกการไกลเกลี่ยตอประธานคณะผูไกลเกลี่ยโดยทำเปนหนังสือหรือ วาจากไ็ ดแ ละใหค ณะผไู กลเ กลย่ี สง่ั จำหนา ยคำรอ งขอและสง่ั ยตุ เิ รอ่ื งและใหถ อื วา คณะผไู กลเ กลย่ี ไมเ คยรบั คำรอ ง ขอมาแตตน

- ๖๙ - - ๗๐ - (๓) กรอบระยะเวลาในการดำเนนิ การไกลเกลย่ี และประนอมขอ พพิ าท ๓. คณะผูไกลเ กลีย่ จะตองดำเนินการไกลเกลีย่ และประนอมขอพพิ าทใหแลว เสร็จภายใน ๓ เดือนนบั กระทรวงยตุ ธิ รรม แตว นั ทน่ี ายอำเภอไดล งเรอ่ื งในสารบบเวน แตม คี วามจำเปน และคพู พิ าทยนิ ยอมใหข ยายระยะเวลาไดอ กี ครง้ั ละ หนว ยงานในกระทรวงยตุ ิธรรมท่ที ำหนา ท่ีไกลเ กล่ยี ขอ พพิ าทมีอยูห ลายหนวยงาน เชน กรมคมุ ครองสิทธิ ไมเกิน ๓ เดอื น แตรวมระยะเวลาทั้งหมดแลว ตอ งไมเกนิ หน่งึ ป หากพน กำหนดระยะเวลาดงั กลาวแลวยังไมได และเสรีภาพ โดยกรมคุมครองสิทธิและเสรีภาพไดจัดตั้ง “ศูนยประสานงานการไกลเกลี่ยและประนอม ขอยตุ ิ ใหค ณะผูไกลเ กลย่ี สง่ั จำหนา ยขอพิพาทนน้ั ขอพพิ าท กรมคมุ ครองสิทธแิ ละเสรีภาพ” (ศูนยป ระสานงานฯ) เพอ่ื ทำหนา ทีใ่ นการรับเร่ืองและจัดกระบวนการ ไกลเกล่ยี ตามคำรองขอของประชาชน นอกจากนี้ กรมคมุ ครองสทิ ธิและเสรภี าพยังไดสงเสรมิ ใหมกี ารระงบั (๔) การตกลงในกระบวนการไกลเกล่ยี และประนอมขอพพิ าท ขอพพิ าทในชุมชนโดยการจัดตั้งศูนยระงับขอพิพาทชุมชนขึ้นทั่วประเทศ เพื่อใหบริการไกลเกลี่ยระงับ (๔.๑) กรณีทีค่ ูพิพาทไมอาจตกลงกนั ได ใหคณะผไู กลเกลย่ี สั่งจำหนายขอ พิพาทนัน้ ขอพิพาทโดยอาสาสมัครคณะกรรมการที่ผานการอบรมและมีความรูความสามารถรวมถึงบริการใหคำปรึกษา (๔.๒) กรณที ค่ี พู พิ าทตกลงกนั ได ใหค ณะผไู กลเ กลย่ี จดั ใหม กี ารทำสญั ญาประนปี ระนอมยอมความ ทางกฎหมายเบอ้ื งตน โดยขั้นตอนและวธิ ีการของกระบวนการไกลเ กลี่ยของศูนยป ระสานงานฯ มีลกั ษณะ คลายกับกระบวนการของหนวยงานอื่นคือประชาชนที่มีความประสงคจะใหศูนยประสานงานฯดำเนิน ระหวางคูพพิ าท โดยใหคพู พิ าททกุ ฝา ยและคณะผไู กลเ กลี่ยลงลายมอื ช่อื ดวยและใหถือเอาขอ ตกลงตามสญั ญา กระบวนการไกลเกลี่ยจะตองจัดทำคำรองขอใหไกลเกลี่ยและประนอมขอพิพาท พรอมรายละเอียดขอมลู ประนปี ระนอมยอมความมผี ลผูกพันคพู พิ าท ในเรืองทีพ่ พิ าทและเอกสารหลกั ฐานทเี่ ปนประโยชนย่นื ตอศูนยประสานงานฯจากน้นั ศูนยป ระสานงานฯ จะ ดำเนินการประสานเปนหนังสือไปยังคูพิพาทอีกฝายหนึ่งเพื่อใหตอบรับเขารวมกระบวนการไกลเกลี่ยฯ (๕) ผลของสญั ญาประนปี ระนอมยอมความ ซึ่งศูนยประสานงานฯจะดำเนินกระบวนการไกลเกลี่ยใหไดก็ตอเมื่อคูพิพาทอีกฝายตกลงยินยอมเขารวม สัญญาประนีประนอมยอมความที่ไดจัดทำขึ้นมีผลทำใหขอเรียกรองเดิมของคูพิพาทระงับสิ้นไป กระบวนการไกลเ กลย่ี ดวยเทา นัน้ หากคพู ิพาทอีกฝายหนงึ่ ปฏเิ สธก็จะไมสามารถดำเนินกระบวนการไกลเ กลย่ี ได และทำใหค พู พิ าทไดส ทิ ธติ ามทแ่ี สดงไวใ นสญั ญาประนปี ระนอมหากคพู พิ าทฝา ยใดฝา ยหนง่ึ ไมป ฏบิ ตั ติ ามสญั ญา ประนีประนอมยอมความใหคูพิพาทอีกฝายหนึ่งยื่นคำรองตอพนักงานอัยการที่มีเขตอำนาจรับผิดชอบและ การตดิ ตอขอรบั บริการ ใหพนักงานอัยการดำเนินการยื่นคำรองตอศาลที่มีเขตอำนาจภายใน ๓ ป นับแตวันที่อาจบังคับตามสัญญา ประนีประนอมยอมความไดเพื่อใหออกหมายบังคับคดีตามสัญญาประนีประนอมยอมความโดยไมตองฟอง สามารถตดิ ตอ ไดท ่ีกรมคุม ครองสิทธแิ ละเสรภี าพเลขท่ี ๑๒๐ เปน คดีใหม หมู ๓ ช้ัน ๓ ศนู ยร าชการเฉลมิ พระเกียรติ ๘๐ พรรษาฯ อาคารราชบุรีดิเรกฤทธิ์ (๖) อายุความ ถนนแจงวัฒนะ แขวงทุงสองหอง เขตหลักสี่ กรุงเทพ ๑๐๒๑๐ เมอ่ื คณะบคุ คลผทู ำหนา ทไ่ี กลเ กลย่ี และประนอมขอ พพิ าทไดร บั ขอ พพิ าทไวพ จิ ารณาใหอ ายคุ วาม โทรศัพท ๐-๒๑๔๑-๒๗๖๗-๘๗ และในสว นภมู ิภาคติดตอ ไดท่ี “คลนิ ิกยตุ ธิ รรม” ซ่ึงต้ังอยู ในการฟองรองคดีสะดุดหยุดลงนับแตวันที่ยื่นขอพิพาทจนถึงวันที่คณะบุคคลผูทำหนาที่ไกลเกลี่ยและ ณ สำนกั งานยุตธิ รรมจงั หวัดทุกจงั หวัดทว่ั ประเทศ ประนอมขอ พิพาท สง่ั จำหนายขอ พิพาทหรอื วนั ทคี่ ูพ พิ าททำสญั ญาประนปี ระนอมยอมความกันแลว แตกรณี

- ๗๑ - ๔. สภาทนายความ สภาทนายความไดจัดตั้งศูนยไกลเกลี่ยขอพิพาทสภาทนายความขึ้น โดยขอพิพาทที่สภาทนายความ รับไกลเกลี่ย ไดแก ขอพิพาททางแพง ขอพิพาททางอาญาที่ยอมความได และขอพิพาทอื่นใดที่ทำการ ไกลเกลี่ยได ซึง่ ขอ พิพาทท่เี ขาสูกระบวนการไกลเกลย่ี จะเปนขอพพิ าทท่ฟี องรองเปนคดตี อ ศาลแลว หรอื ไมก็ได โดยทนายความผทู ำหนา ทไ่ี กลเ กลี่ยขอ พิพาทจะเปนทนายความทผ่ี านการอบรมหลักสูตร การไกลเ กล่ียขอพพิ าท จากสภาทนายความ การตดิ ตอขอรบั บริการ สามารถติดตอ ไดท ่ี สภาทนายความในพระบรมราชูปถมั ภ ๒๔๙ ถนนพหลโยธนิ แขวงอนุสาวรยี  เขตบางเขน กรงุ เทพมหานคร ๑๐๒๒๐ โทรศพั ท ๐-๒๕๒๒-๗๔๑๒ – ๒๗ และสภาทนายความแตละจงั หวัดทว่ั ประเทศ

- ๗๓ - ºÃóҹ¡Ø ÃÁ - อัจฉราพร สมบรู ณพ งศ. “กระบวนการประนอมขอ พิพาทคดอี าญากอ นฟอ ง ศึกษาเฉพาะกรณศี าล จงั หวดั บุรีรัมย” (การอบรมหลักสตู ร “ผูพ ิพากษาผบู ริหารในศาลชนั้ ตน ” รุน ท่ี ๑๑ สถาบันพัฒนาขา ราชการ ฝายตลุ าการศาลยุตธิ รรม สำนกั งานศาลยุตธิ รรม, ๒๕๕๖) - สำนกั งานอัยการสูงสดุ . “เอกสารเผยแพร ชดุ รวมกฎหมายนารูง า ยนดิ เดียว” - สำนกั งานอยั การสงู สดุ . “คูมอื การดำเนนิ งานคมุ ครองสิทธิและชวยเหลอื ทางกฎหมายแกป ระชาชนและหลัก สตู รการอบรมเกีย่ วกับการไกลเกลีย่ ประนอมและระงบั ขอ พพิ าท” - กรมท่ดี ิน กระทรวงมหาดไทย. “การจดทะเบียนขายฝาก” สบื คน จาก http://www.dol.go.th/lo/smt/handbook/march/news14.htm , วันท่ี ๒๓ กันยายน ๒๕๖๐. - “ส่ิงทผ่ี ใู หเชา ไมม สี ทิ ธทิ ำ แมผ ูเชา ไมจ า ยคาเชา” สบื คนจาก https://www.ddproperty.com, วันที่ ๒๕ กนั ยายน ๒๕๖๐. - กองสง เสรมิ การระงับขอ พพิ าท กรมคมุ ครองสิทธแิ ละเสรภี าพ. “คูมือศนู ยไ กลเ กล่ยี ระงับขอ พพิ าทชมุ ชน” สบื คนจาก http://www.rlpd.go.th/rlpdnew/index.php , วันท่ี ๓๐ กนั ยายน ๒๕๖๐. - สภาทนายความแหง ประเทศไทยในพระบรมราชูปถมั ภ. สบื คน จาก http://www.lawyerscouncil.or.th/news/, วันท่ี ๑๙ พฤศจิกายน ๒๕๖๐. - aomMONEY. “กฎหมายกบั การซ้อื -ขายฝาก ฉบับเขาใจงา ย” สบื คน จาก https://today.line.me/TH/article, วนั ที่ ๒๓ กันยายน ๒๕๖๐. - กรมการปกครอง. “การไกลเกลยี่ ขอพิพาททางแพง” สืบคนจาก https://multi.dopa.go.th/justice/laws/cate3/view2, วันท่ี ๓๐ กันยายน ๒๕๖๐.