ประเพณีชุมชนตำบลจอมประทัด

ก

ข รายงานประเพณไี ทยในชมุ ชนตำบลจอมประทดั ตำบลจอมประทดั อำเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี เดือน กนั ยายน ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ โดย นางสาวสิรีธร ฉตั รทอง เจา้ หน้าทีจ่ ้างเหมาบรกิ าร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ กระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรม

ค คำนำ รายงานเล่มนี้จดั ทำขนึ้ เพ่ือเปน็ ส่วนหนึ่งของรายงานประเพณีไทยในตำบลจอมประทัด เพ่อื ใหไ้ ด้ศกึ ษาหาความรู้ใน เกี่ยวกับประเพณีภายในตำบลจอมประทัด อำเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี และได้ศึกษาอย่างเข้าใจเกี่ยวกับ ประเพณภี ายในชมุ ชนเพอ่ื เปน็ ประโยชนก์ ับขนบธรรมเนยี มของประเพณีในชุมชน ผู้จัดทำหวังว่า รายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่านหรือผูศ้ ึกษาเกี่ยวกับประเพณีในชุมชนตำบลจอม ประทัดที่กำลังหาข้อมูลเร่ืองนี้ ขอขอบคุณ โครงการยกระดับเศรษฐกิจ และสังคม รายตำบลแบบบูรณาการและผู้ ที่คอยสนบั สนนุ การจดั อบรม ครั้งนี้ ณ ท่ีน้ดี ว้ ย

สารบญั ง คำนำ หนา้ สารบญั ข สารบญั ภาพ ค ความหมายของประเพณี ง ประเภทของประเพณี 1 ลักษณะของประเพณไี ทย 1 ประเพณใี นชมุ ชนตำบลจอมประทดั 2 2 - สวดมนต์ขา้ มปี 2 - ทำบุญวันข้ึนปใี หม่ 3 - ทำบญุ วันมาฆบูชา 4 - วนั วสิ าฆบูชา 5 - ประเพณวี นั สงกรานต์ 5 - พธิ ีการส่งกบาล /เสกบาล / ประเพณปี ้นั รปู ปั้นลอย 7 - งานประจำปปี ระเพณเี หยยี บหลังกระเหร่ียง 8 - ประเพณวี ันอาสาฬหบูชา, วนั เข้าพรรษา (งานแห่เทยี น) 9 - ประเพณวี นั ออกพรรษา, ตกั บาตรเทโว 11 - ประเพณที อดกฐนิ 12 ผู้ใหค้ วามรู้ 15 ภาคผนวค 17

1 ประเพณีในชมุ ชนตำบลจอมประทดั ความหมายของประเพณี คำว่า ประเพณี หมายถึง ขนบธรรมเนียม แบบแผน (พจนานุกรม ฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน, 2493 : 569) ประเพณี (อังกฤษ: tradition) เป็นกิจกรรมที่มีการปฏิบัติสืบเนื่องกันมา เป็นเอกลักษณ์และมี ความสำคญั ต่อสงั คม เชน่ การแต่งกาย ภาษา วัฒนธรรม ศาสนา ศลิ ปกรรม กฎหมาย คุณธรรม ความเชือ่ ฯลฯ อันเป็นบ่อเกิดของวัฒนธรรมของสังคมเชื้อชาติต่างๆ กลายเป็นประเพณีประจำชาติและถ่ายทอดกันมาโดย ลำดับ หากประเพณีนั้นดีอยู่แล้วก็รักษาไว้เป็นวัฒนธรรมประจำชาติ หากไม่ดีก็แก้ไขเปลี่ยนแปลงไปตาม กาลเทศะ ประเพณีล้วนได้รับอิทธิพลมาจากสิ่งแวดล้อมภายนอกที่เข้าสู่สังคม รับเอาแบบปฏิบัติที่หลากหลาย เข้ามาผสมผสานในการดำเนินชีวิต ประเพณีจึงเรียกได้ว่าเป็น วิถีแห่งการดำเนินชีวิตของสังคม โดยเฉพาะ ศาสนาซึ่งมีอิทธิพลต่อประเพณีไทยมากที่สุด วัดวาอารามต่างๆ ในประเทศไทยสะท้อนให้เห็นถึงอิทธิพลของ พุทธศาสนาที่มีต่อสังคมไทย และชี้ให้เห็นว่าชาวไทยให้ความสำคัญในการบำรุงพุทธศาสนาด้วยศิลปกรรมที่ งดงามเพ่ือใชใ้ นพิธกี รรมทางศาสนาตงั้ แต่โบราณกาล เป็นตน้ - ประเพณี คือ ความประพฤติทหี่ มชู่ นหมู่หน่ึงถือเปน้ ธรรมเนียม หรือเปน็ แบบแผนสืบต่อกันมาจนเป็น พมิ พเ์ ดยี วกนั ถ้าใครในหมู่ประพฤตนิ อกแบบกเ็ ปน็ การผดิ ประเพณี (เสฐยี รโกเศศ, 2500/ประเพณีไทย/บทนำ) - ประเพณเี ป็นเร่ืองของพธิ ปี ฎิบัติสบื ๆ มามีการเปล่ียนแปลงแก้ไขคงไว้บ้างประเพณีไทยแสดงถึงความ สญั ลกั ษณ์ของชาติ(แปลก สนธริ ักษ์, 2523: 193) - โดยเนื้อหาสาระแล้ว ประเพณี คือ สิ่งที่คนในสังคมส่วนรวมสร้างขึ้นให้เป็นมรดกที่ผู้เป็นทายาท จะตอ้ งรับไว้และปรับปรุงแกไ้ ขใหด้ ียิง่ ๆ ข้ึนไป รวมทงั้ การเผยแพร่ แก่คนในสังคมอนื่ อกี ดว้ ย ประเภทของประเพณี ประเพณีนัน้ เราสามารถแบ่งออกเปน็ 3 ประเภท คือ 1. จารตี ประเพณี (Mores) คอื ประเพณีทต่ี อ้ งประพฤตเิ ป็นเร่ืองเก่ียวกบั ศีลธรรมและจรรยาของสังคม ถือกันว่ามีคุณค่าต่อบุคคลในสังคมนั้นๆ ใครฝ่าฝืนหรือเฉยเมยถือว่าเป็นการละเมิดกฎของสังคม ผิดประเพณี ของสังคม ถอื เปน็ ความผิดความชัว่ มีโทษ เช่น ประเพณกี ารแต่งงาน เปน็ ต้น

2 2. ขนบประเพณี (Institution) คือ ประเพณีที่วางเป็นระเบียบไว้ จะเป็นโดยตรงหรือโดยอ้อมก็ตาม โดยตรง เชน่ เขียนเปน็ กฎหรอื ระเบียบใหก้ ระทำร่วมกันมขี ้ออ้างอิงเปน็ ตวั บทกฏเกณฑ์ โดยออ้ มหรือโดยปรยิ าย คือ รูก้ ันเอง ถือสบื ๆกันมา คนในถ่ินนั้นปฎบิ ัตกิ นั อยา่ งน้นั ๆ เชน่ ประเพณีทำบุณเล้ยี งพระของไทย เปน็ ต้น 3. ธรรมเนียมประเพณี (Convention) คือ เรื่องเกี่ยวกับธรรมดาสามัญของสามัญชน ไม่ถือเอาผิดเอา ถูก ไมม่ กี ารลงโทษ ปรบั ไหมเหมือนจารีตประเพณี ไมม่ รี ะเบยี บเคร่งครดั เหมือนขนบประเพณี ผทู้ ำผิดประเพณี น้ีไม่ถือเปน็ เรื่องเสยี หายหรือมโี ทษมากนัก เพยี งแต่ถือวา่ ผู้ผิดประเพณีเปน็ ผู้ไร้ีการศึกษา ขาดคณุ สมบัติผู้ดี เช่น การแตง่ กายไมถ่ กู กาลเทศะ การยืน การเดนิ การนงั่ การนอน อนั ไมเ่ หมาะสม เป็นต้น ลกั ษณะของประเพณีไทย ประเพณีไทยแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ 1. ประเพณีส่วนบุคล ได้แก่ ประเพณีเกี่ยวกับการแต่งงาน ประเพณีการเกิด ประเพณีการตาย ประเพณกี ารบวช ประเพณกี ารข้ึนบา้ นใหม่ ประเพณที ำบุญอายุ เปน็ ตน้ 2. ประเพณีส่วนรวม ได้แก่ ประเพณีทางศาสนาต่างๆ เช่นประเพณีการทำบุญเข้าพรรษา ออกพรรษา ประเพณีตรุษ สารท ลอยกระทง ประเพณีเทศกาลสงกรานต์ และประเพณีวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เป็น ตน้ ประเพณีในชุมชนตำบลจอมประทดั - สวดมนตข์ ้ามปี การสวดมนตข์ ้ามปีนัน้ ในสมัยก่อนยงั ไม่มีการเร่ิมจดั งานสวดมนต์ข้ามปี จะมแี ค่พระภิกษสุ งฆ์สวดเจริญ พระพุทธมนต์ ทำพิธีเฉพาะในหมู่พระภิกษุสงฆ์เพียงเท่านั้น หลังจากนั้นทางวัดก็เริ่มเข้าโครงการกับทาง หน่วยงานต่าง ๆ ก็จึงเริ่มมีสำนักงานพุทธ สำนักงานวัฒนธรรม องค์การส่วนตำบลจอมประทัด และหน่วยงาน ต่าง ๆ เข้ามาช่วยเหลือและดูแล ในช่วง 3 ปีแรก ประชาชนยังไม่ค่อยได้รับรู้ข่าวสารในการจัดงานมากจึงมี จำนวนคนทเี่ ข้าร่วมพธิ ีน้อย หลังจากนั้นก็จะเริ่มนำฮอนกระจายเสียง และมีการประชาสัมพนั ธ์ให้กับประชาชน ในตำบล และประชาชนในระแวกใกล้เคียง ผคู้ นที่ไมไ่ ดม้ ีการฉลอง กจ็ ะเริม่ มาสวดมนต์เพ่ือความเป็นสิริมงคลก็ จะเข้ามาร่วมในการจัดพธิ ีสวดมนต์ข้ามปจี นถึงในปัจจุบนั หลังจากนัน้ ก็เริม่ มีการลงทะเบียนเพือ่ เชค็ จำนวนคน ท่มี าเข้ารว่ ม มกี ารแจกหนังสอื สวดมนตใ์ หก้ ับประชาชน และมกี ารแจกวตั ถุมงคลเพ่อื ความเปน็ สิริมงคล

3 ทำบุญวนั ขึน้ ปีใหม่ การทำบุญวันขึ้นปีใหม่ในปัจจุบันนี้ ถือเอาวันที่ 1 มกราคมของทุก ๆ ปี ตามแบบสากลทั่วไป และ เมืองไทยพึ่งกำหนดขึ้นเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2483 ซึ่งแต่เดินนัน้ วันข้ึนปีใหม่ตรงกับวันที่ 1 เมษายน ดังนั้นในปี พ.ศ. 2482 จึงมีเดือนอยู่เพียง 9 เดือนเท่านั้น วันขึ้นปีใหม่ต่างถือกันว่า เป็นวันที่เราจะได้ตั้งตน้ ชวี ิตใหม่ของปี ตอ่ ไปอกี และในเวลาเดียวกนั ทำให้เราได้สำรวจตัวเองย้อนหลงั ไป 1 ปีว่า ตลอดระยะเวลาทีล่ ่วงมาแล้วน้ัน เรา ได้ประกอบกรรมดีกรรมชั่วไว้อย่างไรบ้าง และในปีใหม่ที่จะถึงนี้เราจะคิดแก้ไข หรือประกอบการงานอย่างใด ต่อไปอีก การปฏิบัติตนในวันปีใหม่มีการทำบุญตักบาตรแด่ภิกษุสงฆ์ แล้วไปฟังธรรมที่วัด นอกจากนั้นยังมีการ ส่งบัตรคำอวยพรความสุขปีใหม่ (ส.ค.ส.) ไปยังบุคคลที่เราเกี่ยวข้อง หรือบุคคลที่เราเคารพนับถืออีกด้วย เป็น การแสดงความปรารถนาให้ผู้นั้นได้รับความร่มเย็นเป็นสุขตลอดไป วันขึ้นปีใหม่จึงเป็นวันสำคัญวันหนึ่งในวง สังคม และการตรวจสอบสภาพของตัวเราเอง นอกจากนี้เรายังพากันหยุดงานในวันปีใหม่นี้อีกด้วย(อ้างอิงจาก บา้ นจอมยุทธ) 1.1 วธิ ปี ฏบิ ตั ิในการตักบาตร

4 โดยปกติแล้วจะมีการนำบาตรพระวางไว้เพื่อให้ชาวบ้านได้นำข้าวสาร อาหาร และของหวาน และเดินเรียงแถวใส่ลงไปในบาตร จากนัดเวลา 8 โมงตรงพระภิกษสุ ามเณรจะลงมาจากกุฏิพระ ทำการสวดมนต์ ให้พร การปฏบิ ตั ิในการตกั บาตรดงั ต่อไปน้ี 1. จดั เตรียมอาหารทีส่ ะอาด ถูกสขุ ลกั ษณะใส่ภาชนะเรยี บร้อย มากหรือนอ้ ยตามความต้องการ 2. นำอาหารที่เตรียมไว้ไปคอยตักบาตร ก่อนที่จะตักบาตรควรตั้งจิตถวายด้วยศรัทธาและความเคารพ ต้ังความปรารถนา เพ่อื ทำกิเลสใหล้ ดน้อยลงจนถงึ หมดส้ินไป 3. ขณะท่ีตกั บาตร ควรอยู่ในอาการสำรวมและเคารพ 4. เมื่อตกั บาตรเสร็จแลว้ ควรแสดงความเคารพด้วยการไหว้ - ทำบญุ วนั มาฆบชู า พิธีมาฆะบูชา คือการประกอบพิธีทางศาสนาของสงฆ์ในวันมาฆะบูชา ตรงกับวันเพ็ญกลางเดือน 3 แต่ ถ้าปใี ดเป็นปอี ธกิ มาส คือมีเดอื น 8 สองหน วนั มาฆะบชู าจะเล่อื นไปวันกลางเดือน 4 วนั มาฆะบชู าเป็นวันสำคัญ วันหนึ่งของพุทธศาสนา เพราะเป็นวันที่ตรงกับ “วันจาตุรงคสันนิบาต” คือการประชุมสงฆ์ดว้ ยองค์สี่ ในสมัยที่

5 พระพทุ ธเจา้ ยังทอ่ งเท่ียวประกาศสัจจธรรมของพระองค์อยู่ เพราะในวันน้ี พระสงฆ์ท่ีเปน็ พระอรหันตล์ ้วนมาเฝ้า พระพุทธเจ้า 1,250 องค์ หนึ่ง พระสงฆ์เหล่านั้นมาพร้อมกันเองโดยมิได้นัดหมาย หนึ่ง และวันนั้นเป็นวันเพญ็ เดือนสามพระจันทร์เต็มดวงเสวยมาฆฤกษ์ หนึ่ง รวมเป็นองค์สี่ด้วยกัน เมื่อพระสงฆ์มาประชุมพร้อมกันแล้ว พระพุทธเจ้าก็ให้โอวาทปาฏิโมกข์และกำหนดปลงอายุสังขาร คือกล่าวแก่ภิกษุทั้งหลายว่า พระองค์จะ ปรินิพพานในระยะอีก 3 เดือนต่อไปข้างหน้านี้ การทำพิธีมาฆะบูชามีดังนี้ คือ เมื่อได้เวลาพร้อมแล้วทั้งภิกษุ สามเณร และพุทธศาสนิกชนก็เตรียมดอกไม้ธูปเทียนไปประชุมพร้อมกันที่สถูป เจดีย์ โบสก์ หรือสิ่งสำคัญทาง ศาสนาอย่างอื่น โดยทั่วไปกระทำกนั ในโบสก์ มีพุทธศาสนิกชนยืนหลังพระภิกษุและสามเณร จุดธูปเทียย พนม มือ แล้วเปล่งคำบูชาวันมาฆะตามทีจ่ ะมีผู้กลา่ วนำให้ ต่อจากนั้นก็ออกเดินเวียน สถูป เจดีย์ หรือพระอุโบสถ 3 รอบ สวดบทพระพทุ ธคุร พระธรรมคุณ และพระสังฆคุณ ด้วยจติ ใจเลอ่ื มใน เมื่ออครบ 3 รอบแลว้ ก็นำธูปเทียน เครื่องบูชาสักการะไปวางไว้ในที่ซึ่งทางวัดเตรียมไว้ เข้าฟัง พระทำวัตรสวดมนต์ เมื่อพระทำวัตรสวดมนต์เสร็จ แล้ว พุทธศาสนกิ ชนก็สวดมนต์ต่อไป หลังจากนั้นพระจะมกี ารเทศนแ์ สดวโอวาทปฏโิ มกขเ์ ปน็ อนั เสรจ็ พิธี - วันวสิ าฆบูชา พธิ ีวสิ าขะบชู า คือการประกอบพิธีทางศาสนา ในวันวิสาขะ ตรงกบั วันขึน้ 15 ค่ำเดือน 6 แต่ถ้าปใี ดเปน็ ปีอธกิ มาส คือเดือน 8 มสี องหน เล่อื นไปทำในวันข้ึน 15 คำ่ เดอื น 7 วนั วิสาขะเปน็ วันสำคัญวันหน่ึง เพราะเป็น วันที่คล้ายกับวันประสูติ วันตรัสรู้ และวันปรินิพพานของพระพุทธเจ้า เมื่อถึงวันวิสาขะบูชา ผู้มีศรัทธาใน พระพุทธศาสนา จะประกอบพิธีทำบญุ ตักบาตรในตอนเช้า แลว้ ไปฟังพระสงฆ์แสดงธรรมเทศนาท่ีวัด ในตอนย่ำ คำ่ ทกุ วันจะมีการประกอบทำพิธวี ิสาขะบูชา คือไปประชุมพร้อมกันยังท่สี ำคัญทางศาสนา เช่น สถูป เจดีย์ และ โบสถเ์ ปน็ ตน้ จุดธูปเทียน พนมมือกล่าวคำบชู า แล้วถือธูปเทียนออกทำทักษิณาวตั ร คือ เดินเวียนขวารอบสถูป เจดีย์หรือโบสถ์สามรอบด้วยกัน พร้อมกับกล่าวคำสวดพระพุทธคุณ และสังฆคุณไปด้วย เมื่อจบแล้วก็นำธูป เทียนไปปักบูชา แล้วเข้าไปฟังพระสงฆท์ ำวัตรสวดมนต์ เมื่อพระทำวัตรสวดมนต์แล้ว พุทธศาสนิกชน ก็ทำวัตร สวดมนตแ์ ละฟงั ธรรม เป็นการเสร็จพิธี

6 - ประเพณีวันสงกรานต์ ประเพณีสงกรานต์เป็นประเพณีที่สืบถอดกันมาตั้งแต่โบราณ จะมีการทำบุญตักบาตรด้วยกัน 3 วัน ตั้งแต่วันที่ 13 14 15 เมษายน ของทุกปี เริ่มจากวันที่ 13 เมษายน เช้าจะมีประชาชนเข้ามาทำบุญ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม ในวันถัดไปวันที่ 14 เมษายน เช้าจะมีประชาชนเข้ามาทำบญุ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม ในช่วง บ่ายของวันที่ 2 นั้นก็จะมีให้ประชาชนได้นำอัฐิของบรรพบุรุษมารวมกัน ณ ศาลาวัดแจ้งเจริญ เพื่อทำการบังสุ กลรวมกัน ในชว่ งภาคค่ำ เวลาประมาณ 1 ทุม่ ทางคณะพระภกิ ษุสงฆ์ โดยนำดว้ ยหลวงพอ่ เป็นผู้นำพธิ ีสวดมนต์ ในวันที่ 3 นั้น ในช่วงเช้าจะมีการทำบุญ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม และมีการสวดมาติกา บังสุกุล จากนั้นลูก หลาน ก็จะนำน้ำหอมพรมใส่อัฐิของแต่ละคน พิธีสุดท้ายก็จะเป็นการกรวดน้ำให้กับผู้ตาย เจ้ากรรมนายเวร ในชว่ งบา่ ยกจ็ ะมกี ารสรงนำ้ พระ และรดนำ้ ท่านผู้ใหญ่ เมอ่ื กอ่ นมีการเปล่ยี นวนั เปน็ ตามท่ีหลวงพ่อและทางคณะ พระภิกษุสงฆ์ไม่มีกิจจะทำการจัดงานในช่วงวันสงกรานต์แต่จะไม่มีวันแน่ชัดจึงทำให้ผู้คนที่มาร่วมงานน้อยลง แต่ในปัจจุบันทางหลวงพ่อได้กำหนดวันแน่นอนเป็นวันที่ 15 เมษายนของทุกปี จึงทำให้ลูกหลานที่ทำงาน ตา่ งจังหวดั สามารถมาเข้าร่วมการสรงนำ้ พระ และรดน้ำท่านผ้หู ลักผู้ใหญ่ จงึ ทำให้ผู้คนจำนวนมากไดเ้ ข้าร่วมพิธี การนี้ ในการสรงน้ำพระนี้จะมีหลวงพ่อน่ังในลำดับแรก ตามดว้ ยคณะสงฆ์ พรอ้ มทงั้ ผสู้ ูงอายุในชุมชนของแต่ละ หมู่ จะมีการส่งตวั แทนผ้สู ูงอายุ 60 ปีข้นึ ไป มาเขา้ ร่วมอย่างน้อย 2 คน จากน้ันจะเร่ิมทำสรงน้ำพระ และรดน้ำ ท่านผู้หลักผู้ใหญ่ โดยจะมีผู้ท้องถิ่น ผู้นำชุมชน และตามน้ำประชาชนในตำบลจอมประทัด และตำบลใกล้เคียง

7 เดนิ ตอ่ กนั เปน็ แถว ณ ลานอเนกประสงค์วัดแจ้งเจรญิ พอสรงน้ำเสร็จหลวงพอ่ ก็จะมีการให้พรสัมโมทนียกถากับ ประชาชนที่มาเข้าร่วมงาน และมีการกรวดน้ำส่งผลบุณให้กับบรรพบุรุษ จากนั้นทางหน่วยงานองค์การบริหาร ส่วนตำบลจอมประทัดให้การสนับสนุนนำเครื่องไทยธรรมถวายพระ ส่วนในของผู้สูงอายุจะมีการมอบของที่ ระลึกให้กับผู้เข้าร่วมพิธี ในสมัยก่อนยังมีการละเล่น รำวงย้อนยุคของผู้สูงอายุ มีการจับฉลาก เล่นเก้าอีดนตรี ให้กับประชาชนท่มี าเขา้ ร่วม และยงั มกี ารรำไม้พลองของผู้สูงอายุ แต่เนอ่ื งด้วยในอายุท่มี ากขนึ้ การรวมกลุ่มของ ผู้สงู อายุน้อยลงจึงทำใหป้ ัจจบุ ันมแี คก่ ารสรงน้ำพระแตเ่ พยี งอย่างเดียว - พิธีการสง่ กบาล /เสกบาล / ประเพณปี ัน้ รปู ป้นั ลอย พิธีการส่งกบาลนั้น หรือประเพณีปั้นรูปปั้นลอยจัดขึ้นในวันสุดท้ายของสงกรานต์ คือวันที่ 16 เดือน เมษายน ของทุกปี ซึ่งในชุมชนตำบลจอมประทักนั้นจะมีการจัดพิธตี ามหมู่บา้ น โดยส่วนใหญ่น้ันจะมีการจัดพิธี ในหมู่ที่ 4 หมู่ 6 หมู่ 7 และหมู่ที่ 8 ซึ่งคนในชุมชนร่วมกันจัดขึ้นลักษณะเป็นการปั้นหุ่นด้วยดินเหนียว ตาม จำนวนคนในบ้าน และสตั วเ์ ลี้ยง เช่น สุนขั แมว ไก่ ววั เป็นตน้ พร้อมกบั สง่ิ ของทป่ี ระกอบในพธิ ดี ้วย ได้แก่ ผัก หญา้ ปลายำ ขา้ วสาร ขา้ วสุก เกลือ น้ำตาลปีบ พรกิ แห้ง มะขามเปยี ก หอมกระเทยี ม นำ้ เปลา่ ธปู 1 ดอก เทยี น

8 1 เล่ม ดอกไม้ 1 ดอก มดี 1 เล่ม ชอ้ น 1 อนั ความหมายของสิ่งของทีน่ ำมาประกอบพิธีมีความเชอื่ ว่า ส่ิงของที่ ใส่จะทำให้ญาติที่ล่วงลับไปแล้วมีอยู่มีกินไม่อดยาก สำหรับประเพณีนี้คนในชุมชนเชื่อว่าเป็นการทำพิธีส่งตัว ตายตัวแทนและเอาโรคภัยไข้เจ็บทิ้งไปกับหุ่นที่ปั้นโดยมีการทำมาตั้งแต่บรรพบุรุษ และในบางหมู่จะมีการจัด การละเลน่ มงี านรำวงย้อนยคุ ในช่วงตอนกลางคืน หรอื มีการจ้างหนังกลางแปลงไว้ในหมู่บ้านให้กับคนในชุมชน หรอื ระแวกใกลเ้ คยี งได้เขา้ ร่วม - งานประจำปปี ระเพณเี หยยี บหลังกระเหรย่ี ง เป็นงานประจำของวัดแจ้งเจริญจะจัดขึ้นประมาณกลางเดือน 5 ของทุกปี จะมีผู้มาร่วมงานเป็น จำนวนมากมายประมาณ 3,000 - 5,000 คน ซึ่งจะมีจำนวนกะเหร่ียงมาชมุ นุมกันมาก กะเหร่ยี ง มาทำไม ท่ี

9 วัดแจ้งเจริญตำบลจอมประทัด อำเภอวัดเพลง จงั หวดั ราชบุรี กะเหร่ยี งทีจ่ ะกล่าวต่อไปน้ี คอื กะเหรี่ยงจาก ลุ่มแมน่ ้ำพาชี ทง้ั หมดมพี ้ืนท่ีตัง้ แตก่ าญจนบรุ ี ราชบรุ ี เพชรบุรี จนกระท่ังถงึ ประจวบคีรขี ันธ์ วัดแจ้งเจริญนี้ชาวกะเหรี่ยงเรียกว่า “วัดเจดีย์ขาว” ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 3 ตำบลจอมประทัด อำเภอวัด เพลง จังหวดั ราชบรุ ี ถ้าเราพดู ถึงวัดแจ้งเจรญิ ทุกคนก็มักจะมุ่งไปท่ีเรื่องน้ี ในปจี ะมพี ่ีน้องชาวกะเหรี่ยงจากลุ่ม แม่น้ำพาชีเดินทางมามนัสการหลวงพ่อพระประธานในโบสถ์และรูปหล่อหลวงพ่อนวมเป็นประจำทุกปีมิได้ขาด สำหรบั ความเป็นมาท่ชี าวกะเหร่ียงเดินทางมาทว่ี ัดแจ้งเจริญเปน็ จุดเดยี วกันโดยมิได้นัดหมาย เพราถ้าใครบอก ว่าจะมาแล้วไม่มาจะผิดผี พวกเขาจะไม่ทำกันเป็นประเพณีที่ปฏิบัติสืบทอดกันมาหลายชั่วคนถึงแม้ว่าการ เดนิ ทางในสมัยก่อนจะแสนยากลำบากอย่างไรก็ไม่ย่อท้อขนาดหว้ ยแห้ง สองพนี่ อ้ ง ยางกลดั เหนือ ยางกลัดใต้ บ้านข่า โป่งกระทิง สวนผึ้ง ยางหัก หนองหญ้าปล้อง บ้านพลุพลู ฯลฯ ว่าเดินทางมายากลำบากเพียงใด แต่พวกเขาขอให้ได้มาอุ้มลูกจูงหลานเดินทางรอนแรมมาให้ถึงวัด เพื่อนมัสการหลวงพ่อพระประธานในโบสถ์ และรูปหล่อหลวงพอ่ นวม พร้อมทั้งพลีกรรม บวชพระ บวชชี ขอลูก อาบ กินน้ำมนต์อำนาจผลบุญทีไ่ ดท้ ำ นั้นทำให้พวกเขา สบายใจ ขจัดปัดเป่าสิ่งสุมภายในจิตใจ ฉะนั้นประวัติความเป็นมาของพวกชาวเขาเผ่า กะเหรี่ยงเหล่านี้จึงนับว่าเป็นสิ่งที่น่าศึกษาเป็นอย่างยิ่งทั้งที่เป็นเพียงชาวป่าชาวเขา เขากลับมาซึ้งใจใน พระพทุ ธศาสนาอยา่ งลกึ ซงึ้

10 - ประเพณวี นั อาสาฬหบูชา, วันเขา้ พรรษา (งานแหเ่ ทยี น) ในการทำบุญวันอาสาฬหบูชา เป็นพิธีทางศาสนาเป็นวันหยุดของราชการ ทางวัดแจ้งเจริญ ในช่วงเช้า จะมีการทำบุญ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม ในช่วงค่ำ 2 ทุ่ม เวลา 20.00 น. จะมีการแสดงธรรมเทศนา1 กัณฑ์ โดยพระเดชพระคุณหลวงพ่อวดั แจ้งเจริญ จากนั้นก็จะเริ่มเวียนเทียนจะมีดอกไม้ ธปู เทยี น โดยหลวงพ่อจะเป็น เดนิ นำหนา้ ตามด้วยพระภิกษุท้ังหมด จากน้ันประชาชนเดินตามหลัง โดยการเวียนเทียนจะเร่ิมเดินจากทักษิณา วัตร(การเวียนขวา) เดินวนรอบอุโบสถจนครบ 3 รอบ พร้อมทั้งดอกไม้ ธูป เทียน พนมมือเดินเวียนเทียนท่อง คาถาพทุ ธคุณ ธรรมคณุ สงั ฆคุณ

11 การเข้าพรรษาในช่วงเช้าจะมีการทำบุญ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม และถวายผ้าจำนำพรรษาแด่ พระภิกษุสงฆ์ที่มีการจําพรรษาอยู่ในวัด พร้อมทั้งผู้ผู้ที่นำเทียน หลอดไฟ และจตุปัจจัยไทยธรรมมาถวายใหก้ ับ วดั หลังจากเสร็จพิธีในช่วงเช้าทางวัดก็จะมีการผูกรถให้กับผทู้ ี่อยากเขา้ รว่ มในขบวนของวัด หรือผู้ท่ีต้องการให้ วัดผูกผ้าให้ และในแต่ละหมู่นั้นจะมีการการแต่งรถ แต่งตัวให้มีสีสันในงาน มีม้า วัวเทียมเกวียน พร้อมทั้งวง ดนตรแี ตรวง เคร่ืองเสยี งของทงั้ หมด 8 หมู่บ้าน เพ่อื ความสวยงาม สนกุ สนานในงานแหเ่ ทียน เมื่อถงึ เวลาในช่วง ประมาณบ่าย 3 โมงนน้ั จะเรมิ่ มกี ารตงั้ ขบวนในแตล่ ะหม่บู า้ น โดยทางขบวนของวดั จะมีการเร่มิ จากสะพานบาง กล้วย ในแต่ละหมจู่ ะเร่ิมจากหมบู่ ้านของตนเองแหต่ น้ เทยี น พรอ้ มทง้ั นางเทียนมาท่ีถนนสายวัดเพลงเพ่ือนำต้น เทยี นมาถวายให้กบั พระเดชพระคุณหลวงพ่อ พร้อมดว้ ยพุ่มผา้ ปา่ ณ วดั แจง้ เจรญิ ตำบลจอมประทัด อำเภอวัด เพลง และจากนั้นทางหลวงพ่อได้มีการมอบทุนการศึกษาให้กับนักเรียน และมอบเงินให้กับนางเทียนเพื่อช่ วย ออกค่าใช้จ่ายในการแต่งหน้าทำผมอีกด้วย การถวายเทียนนั้นในสมัยก่อนไม่มีไฟฟ้า พระภิกษุสงฆ์จะมีการจุด เทียนสวดมนต์ ทำวัตรเช้า ทำวัตรเย็น และในช่วงกลางคืนพระภิกษุสงฆ์จะใช้ในการอ่านหนังสือ ท่องสวดมนต์ จึงต้องมีการใชเ้ ทียนในชว่ งเข้าพรรษา จากนั้นประชาชนเลยเร่ิมมปี ระเพณกี ารแห่เทียนในการเขา้ พรรษาจนถงึ ปัจจบุ นั

12 - ประเพณวี ันออกพรรษา, ตกั บาตรเทโว พิธีออกพรรษา คือ การทำพิธีออกพรรษาของสงฆ์ในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 11 หลังจากการอยู่ในพรรษา มาครบ 3 เดอื นแล้ว วนั นจี้ ะเป็นวันสำคญั วันหนงึ่ ในพทุ ธศาสนา พุทธศาสนกิ ชนผู้ศรัทธาในพุทธศาสนาต่างก็พา กันไปทำบุญตักบาตรฟังเทศน์ตามวัดวาอารามต่าง ๆ เรียกกันว่าทำบุญออกพรรษา นอกจากนี้บางวัดยังมีการ ประกอบพิธีทำบุญออกพรรษาเป็นพิเศษอีกด้วย เช่นการตักบาตรเทโว พิธีตักรบาตรข้าวต้มมัด (มีทางปักษ์ใต)้ พิธีแหพ่ ระพุทธรูป การทอดกฐนิ ทอดผ้าป่า ถวายผา้ ป่า และถวายผา้ จำนำพรรษา เปน็ ต้น(อา้ งอิงจากบ้านจอม ยทุ ธ)

13 ในทางชุมชนจะมีการทำบุญ 2 วัน ในวันแรกการทำบุญ ตักบาตร ถือศีล ฟังธรรม ถ่ายผ้าจำนำพรรษา เมื่อตอนเข้าพรรษาได้มีการจำนำผ้าพรรษาไว้ ในวันถัดมา จะเป็นวันที่ 2 จะมีการตักบาตรเทโว ทางกรรมการ วัดจะจัดเตรียมโต๊ะ และกางเต้นไว้ให้รอบอุโบสถเพื่อใหป้ ระชาชนได้มีที่ของมาวางของตักบาตร ก็จะมีข้าวสาร อาหารแหง้ พอถึงเวลา 8 โมงเชา้ ก็จะนำพระพุทธนำขบวน จามดว้ ยหลวงพอ่ พระภกิ ษุสงฆท์ ีจ่ ำพรรษาท้ังหมด ลงรบั บณิ ฑบาต ขา้ วสาร อาหารแหง้ จากประชาชนวนรอบอุโบสถ เปน็ วันที่พระพทุ ธเจา้ เปดิ โลกมนุษย์ เปิดโลก นรก สรรค์ มีความเชื่อว่าบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วจะมารอรับส่วนบุญในวันตักบาตรเทโว หลังจากหลวงพ่อ ครบรอบอุโบสถแล้ว จากนั้นประชาชนจะมารวมตวั กันท่ีศาลาการเปรียญ ฟังหลวงพ่อสวดธัมมปริยะคาถา และ กรวดนำ้ รับพร - ประเพณีทอดกฐิน การทอดกฐินจะมีประธาน ซึ่งประธานนั้นจะเป็นผู้ที่มีความต้องการเป็นประธานในการทอดกฐินซึ่ง จะต้องมี ผ้าไตรจีวร อัฐบริขาร เครอ่ื งไทยธรรมอันดบั ถวายพระ และจตุปัจจยั ส่วนหนงึ่ ทางประธานจะมีการมา แจง้ วา่ ตอ้ งการเป็นประธานในการทอดกฐนิ หากมีผู้ต้องการจะเป็นประธานเพมิ่ ก็จะมีการคุยกันและจัดควิ กันไป

14 ตามลำดับในแต่ละปี จากนั้นก็จะมีแจ้งให้กับหลวงพ่อ พร้อมทั้งคณะกรรมการได้ทราบร่วมกัน เมื่อถึงวันออก พรรษา ก็จะมีการกำหนดวะนทอดกฐินจะเป็นในวันเสาร์หรอื วันอาทิตยแ์ รกของการออกพรรษา เมื่อได้กำหนด วันแล้วจะมพิธีการทำ 2 วัน เย็นของวันแรกนั้นจะมีการนำผ้าไตรจีวร อัฐบริขาร ตั้งโต๊ะหมู่บูชา ที่บ้านจากนั้น จะนิมนต์พระภิกษุสงฆ์ไปฉลองผ้าไตรจีวรทอดกฐิน ณ ที่บ้านของเจ้าภาพ วันที่ 2 จะเป็นวันทอดกฐิน โดยมี ประธาน รองประธาน ผ้าไตรจวี ร อัฐบริขาร เครื่องไทยธรรม ตามดว้ ยเคร่ืองใช้ต่าง ๆ และมกี ารแห่นำด้วยแตร วง วนรอบอโุ บสถ 3 รอบ เมื่อครบแล้วกจ็ ะนำมาตั้งที่ศาลาการเปรียญ จากน้ันกจ็ ะมีประชาชน นำอาหาร หวาน คาว เครื่องดื่ม ประมาณ 100 กว่าร้าน เช่น ข้าวมันไก่ ก๋วยเต๋ียว ไอศกรีม กล้วยทอด น้ำปั่น ข้าวขาหมู ขนม เค้ก ฯลฯ มาออกโรงทานให้กับคนที่มาร่วมงานกฐินได้รับประทาน พร้อมทั้งถวายภัตตาหารเพลแด่พระภิกษุ สงฆ์ จากนั้นก็จะมีการเริ่มพิธีขึ้นในเวลาบ่ายโมง พระคุณเจ้าก็จะลงมายังอัสนะสงฆ์ ประธานจะทำการจุดธูป เทียนทีพ่ ระรัตนไตย มีการขอศลี รับศลี ทำพธิ ถี วายผา้ ไตรจวี ร อัฐบริขาร เครื่องไทยธรรมพร้อมกับประชาชนที่ มาร่วมเป็นเจ้าภาพผ้าไตรจีวรอาศัยถวายให้กับหลวงพ่อ และพระภิกษุสงฆ์ (หลังจากเสร็จพิธีถวายผ้าไตรจะมี การประชุมในคณะสงฆ์เพื่อคัดเลือกพระที่มีความรู้ ความสามารถ ความเหมาะสม และคุณงามควา มดีในการ ครอบครองผ้าไตรจีวร ในแต่ละปีจะไม่ซ้ำกัน เมื่อได้ถือครองแล้วก็จะมีการอุทิศผลบุญให้กับเจ้าภาพ) ใน สมัยก่อนเมื่อเสร็จพิธีแล้วก็จะมีการแข่งขันการละเล่น เช่น ตระกร้อลอดห่วง แข่งเรือ ทางวัดแจ้งเจริญและมี หน่วยงานที่เข้ามาช่วยเหลอื ในการจัดงานก็จะเป็นสว่ นขององค์การบริหารส่วนตำบลจอมประทัด เข้ามาร่วมใน การจัดแข่งขันเรือ ประเภทในการแข่งก็จะมี เรือพาย เรือบด นั่งปีปบนเรือบด แข่งพายกระทะ แข่งเรือหัวใบ้ ท้ายบอด แข่งเรือการแต่งตัวแฟนตาซี แข่งเรือเร็ว ในการแข่งขัวก็จะมีถ้วยรางวัล เงินรางวัล ตามประเภทการ แข่งขัน ผู้คนที่มาเข้าร่วมส่วนใหญ่จะเป็นคนในชุมชน ระแวกใกล้เคียง และบุคคลที่สนใจเข้าร่วมการแข่งขัน เนื่องด้วยในปัจจบุ นั มีปัญหาน้ำในคลองแห้ง ไม่เยอะเหมือนสมัยก่อน ในปัจจุบนั เรือหายาก ส่วนใหญ่ก็จะผุ พัง ไปตามเวลา แต่ก็ยังมีการแข่งขันเรือยาวในงานประจำปีหลวงพ่อโตของวัดปราโมทย์ อำเภอบางคนที สมทุ รสงคราม

15

16 ผใู้ หค้ วามรู้ พระปลัดโชติ ฉายา พญากจิ ริ โสภโณ มีนามสกุลเดมิ ว่า ทองสิน ตำแหนง่ ผชู้ ว่ ยเจ้าอาวาสวัดแจง้ เจริญ และเป็น เลขาเจ้าคณะอำเภอวัดเพลง ท่านเกิดวันที่ 25 มกราคม 2520 อายุ 44 ปี และบรรพชาอุปสมบทเปน็ พระภกิ ษุ สงฆ์ เมื่อ พ.ศ. 2545 ปัจจุบันพระปลัดโชติ จำพรรษาอยู่ท่ีวัดแจ้งเจริญ ตำบลจอมประทัด อำเภอวัดเพลง จังหวดั รบุรี ประวัติความเป็นมา พระปลัดโชติเป็นคนในตำบลจอมประทัดมาตั้งแต่กำเนิด ก่อนจะได้รับการ อุปสมบท ได้รับหมายเกณฑ์ทหารตอนอายุ 20 หลังจากปลดประจำการแล้ว ก็เริ่มทำสวน ทำนา และทำงาน โรงงาน พออายุครบ 25 ปี ก็มีความตั้งใจ และตัดสินใจเข้ารับการอุปสมบท ในตอนแรกนั้นคิดจะบวชแค่ 4 เดือนแลว้ สึกกลับไปทำสวนทำนาต่อ แต่หลังจากน้ันกไ็ ดอ้ ยู่ช่วยวัดมาจนถงึ 19 พรรษา 2. ยายแสวง มีสมบรู ณ์ อายุ 86 ปี บ้านเลขที่ 33/3 หมู่ 3 บ้านต้นพลบั ตำบลจอมประทัด อำเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี อาชพี คา้ ขาย เบอร์โทร 097-0628124

17 ประวัติความเป็นมา คุณยายเกิดที่จังหวัดสมุทรสงคราม เคยรับจ้างทำสวนทั่วไปแต่ก่อนอยู่ฝั่งทาง ตำบลวัดประดู่ สมุทรสงครามตั้งแต่แต่ เม่ือครบอายุ 20 ปจี ึงไดแ้ ต่งงาน และยา้ ยมาเปิดร้านขายของชำท่ีตำบล จอมประทัด ยายชอบไปทำบุญที่วัดแจ้งเจริญเป็นประจำทุกครั้ง แต่ปัจจุบันมานี้ด้วยสภาพร่างกายที่แก่ลงจึง ทำกับขา้ วถวายใหก้ บั พระทเ่ี ดนิ บณิ ฑบาตทุกเชา้ ท่ีผ่านทางหน้ารา้ นทุกวนั ในชว่ งเวลา 7 โมงเชา้ 3. นายรังสนั ต์ ฉัตรทอง อายุ 59 ปี เป็นรองนายกตำบลจอมประทดั บ้านเลขท่ี 33/4 หมู่ 3 บ้านตน้ พลับ ตำบล จอมประทัด อำเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี อาชีพ รับจ้าง จบการศึกษาประถมศึกษาปีที่ 7 เบอร์โทร 0817941350 ประวัติความเป็นมา นายรังสันต์เป็นคนในตำบลจอมประทดั มาตั้งแต่กำเนิน อยู่บ้านเลขท่ี 21 หมู่ที่ 1 บา้ นบางกล้วย ตำบลจอมประทัด อำเภอวดั เพลง จงั หวัดราชบรุ ี เรยี นจบการศกึ ษาประถมศกึ ษาปีท่ี 7 โรงเรียน วัดแจ้งเจริญ มีพี่น้อง 7 คน เป็นลูกชายคนเล็ก อาชีพในปัจจุบัน รับจ้างถ่ายภาพ และเป็นรองนายกองค์การ บริหารส่วนตำบลตอมประทัด ในเมื่อก่อนเคยทำงานรับจ้าง ขัดไม้ ทาสี และค้าขายฟางข้าวด้วยการพายเรอื ไป ส่งในท่ตี ่าง ๆ

18 ภาคผนวค

19