Animasyon Sektörü Raporu

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 1ANİMASYONSEKTÖRÜ RAPORU2018



T.C. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) Eskişehir Yatırım Destek Ofisi Hoşnudiye Mh. 732. Sk No: 44/4 Efe Plaza B Blok 2. Kat Tepebaşı / Eskişehir TÜRKİYE T: 0224 211 13 27 / 200 • F: 0224 231 31 24 www.bebka.org.tr • www.investineskisehir.gov.tr © BEBKA tarafından hazırlanmış ve yayımlanmıştır.Özel ve tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve satılamaz. Kaynak gösterilerek kullanılabilir. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) 2018

4 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 İÇİNDEKİLERTABLO LİSTESİ............................................................................................................................................................................. 5YÖNETİCİ ÖZETİ........................................................................................................................................................................... 61. Giriş ...................................................................................................................................................................................... 72. Türkiye’de Animasyon Sektörü............................................................................................................................................... 10 2.1.Türkiye’de Animasyon Sektörünün Tarihsel Gelişimi ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10 2.2.Kurumsal Yapı.................................................................................................................................................................. 14 2.2.1.Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü ��������������������������������������������������������������������������������������������� 15 2.2.2.Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 16 2.2.3. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 16 2.2.4.Üniversiteler............................................................................................................................................................. 16 2.2.5.Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) �������������������������������������������������������������������������������������������������� 17 2.2.6.Dernekler................................................................................................................................................................. 19 2.3.Animasyon Stüdyoları...................................................................................................................................................... 19 2.4.Türkiye’de Animasyon Üretimi......................................................................................................................................... 20 2.5. TV Kanalları ve İzlenme. ................................................................................................................................................. 21 2.5.1.TRT Çocuk Kanalı.................................................................................................................................................... 22 2.5.2.Disney Channel Türkiye........................................................................................................................................... 22 2.5.3.Planet Çocuk........................................................................................................................................................... 22 2.5.4.MinikaÇocuk ve MinikaGo....................................................................................................................................... 22 2.5.5.Cartoon Network Türkiye........................................................................................................................................ 22 2.6 İzleyici Kitlesi................................................................................................................................................................... 22 2.7. İşgücü.............................................................................................................................................................................. 25 2.8 Ortak Üretim ve Dış Ticaret............................................................................................................................................. 26 2.9 Devlet Destekleri.............................................................................................................................................................. 26 2.9.1.Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü ��������������������������������������������������������������������������������������������� 26 2.9.2.Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.................................................................................................................................. 27 2.9.3.Türkiye İş Kurumu ve SGK....................................................................................................................................... 27 2.9.4.Teknoloji Geliştirme Bölgesi ................................................................................................................................... 27 2.9.5.KOSGEB.................................................................................................................................................................. 27 2.9.6.TÜBİTAK.................................................................................................................................................................. 27 2.9.7.Ticaret Bakanlığı ...............................................................................................................................................................273. Eskişehir’de Animasyon Sektörü............................................................................................................................................ 30 3.1. Eskişehir Hakkında Genel Bilgiler................................................................................................................................... 30

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 5 3.2. Eskişehir’de Animasyon Sektörü.................................................................................................................................... 31 3.2.1. Kurumsal Yapı......................................................................................................................................................... 31 3.2.1.2. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 34 3.2.1.3. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) ���������������������������������������������������������������������������������������������� 35 3.2.1.4. Anadolu Teknoloji Araştırma Parkı (ATAP) ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 35 3.2.2. Animasyon Stüdyoları............................................................................................................................................. 36 3.2.3. İşgücü ve Yaşam Maliyetleri................................................................................................................................... 36SONUÇ .................................................................................................................................................................................... 37KAYNAKÇA................................................................................................................................................................................. 38 TABLO LİSTESİTablo 1. Türkiye’de Animasyon Bölümü Olan Üniversiteler................................................................................................................16Tablo 2. Animasyon Bölümü Olan Bazı Meslek Yüksekokulları.........................................................................................................17Tablo 3. Türkiye’de Bazı Animasyon Stüdyoları..................................................................................................................................19Tablo 4. Türkiye’de Çizgi Dizi Üretimi................................................................................................................................................. 20Tablo 5. Türkiye’de Uzun Metrajlı Animasyon Film Üretimi................................................................................................................21Tablo 6. 6-10 Yaş Grubu Çocukların Televizyon İzleme Süreleri...................................................................................................... 23Tablo 7. 6-10 Yaş Grubu Çocukların TV’de İzledikleri Program Türleri ...........................................................................................23Tablo 8. 11-15 Yaş Grubu Çocukların Televizyon İzleme Süreleri ....................................................................................................24Tablo 9. 11-15 Yaş Grubu Çocukların TV’de İzledikleri Program Türleri.......................................................................................... 24Tablo 10. Yerli Yapım Animasyon Filmlerinin İzlenme Sayıları ......................................................................................................... 24Tablo 11. Türkiye’de Vizyona Giren Bazı Yabancı Yapım Animasyon Filmleri ve İzleyici Sayıları-2017 ....................................... 25Tablo 12. Youtube TRT Çocuk Kanalı ................................................................................................................................................ 25Tablo 13. Türkiye’de Asgari Ücret 2018.............................................................................................................................................. 26Tablo 14. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Birim Sayıları ................................................................................................................... 31Tablo 15. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Öğrenci Sayıları............................................................................................................... 32Tablo 16. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon Bölümü Öğrenci Sayıları............................................................................. 32Tablo 17. Animasyon Mezunlarının İstihdam Edildikleri Alanlar........................................................................................................32Tablo 18. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Birim Sayıları...............................................................................................................34Tablo 19. Eskişehir’de Bulunan Animasyon Stüdyoları..................................................................................................................... 36Tablo 20. İş Yeri Kira Giderleri.............................................................................................................................................................36

6 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018YÖNETİCİ ÖZETİ Türk yapımı çizgi dizilerin TRT Çocuk kanalı tarafından talep görmesi, uzun metrajlı filmlerin yapılması ve sonDünya genelinde görsel ve işitsel endüstrinin %25’ini dönemde sektörün üst strateji belge ve dokümanlarındaoluşturan animasyon sektörü; TV, sinema, internet, ti- yer almaya başlaması ile ülkemizde animasyon sektörücari uygulamalar ve dijital platformlar ile sosyal med- temelinde bir canlanma gözlemlenmektedir. Türkiye’deyanın vazgeçilmez aktörü haline gelmiştir. Oyun ve animasyon sektöründe faaliyet gösteren doğrudan veyazılım teknolojilerinin gelişmesi ile animasyon alanı dolaylı olmak üzere yüze yakın işletme bulunmaktadır.da gelişim göstermiş ve sektör şaşırtıcı şekilde büyü- Bu işletmelerin birçoğu reklam sektörüne de hizmetmüştür. Günümüzde animasyon; mimari, tıp, savunma, vermekte olup tamamına yakını küçük ve orta büyük-yüksek teknolojili sektörler ile medya, eğlence gibi çok lükte işletme statüsündedir. İşletmelerin %90’ı İstanbulgeniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Özellikle ABD ve merkezli faaliyetlerini yürütmektedir. İstanbul’u, Anka-Japonya’nın animasyon film alanında sanayileştiği; Av- ra, Eskişehir ve diğer iller takip etmektedir. Ülkemizderupa ve Doğu Asya ülkelerinin ise sektöre yönelik son ulusal ve uluslararası kanallarda yayınlanan animasyonyıllarda çeşitli atılımlar gerçekleştirdiği görülmektedir. yapımlarının birçoğu, yabancı yapım olarak karşımıza çıkmaktadır. TRT Çocuk kanalı hariç, ulusal kanalla-Dünyada animasyon endüstrisine bakıldığında, 2010 rın neredeyse tamamı, animasyon yapımlarını ithal et-yılında 122 milyar dolar olan pazar hacminin, 2017 yı- mektedir. Avrupa Komisyonu tarafından 2015 yılındalında 300 milyar doları bulduğu tahmin edilmektedir. yayınlanan ‘’Focus on Animation’’ isimli rapora göre,Böylesine yüksek bir pazar hacmine ve getiriye sahip ülkemizde uzun metrajlı animasyon filmlerinin yaklaşıksektörün gelişimini sağlamak için ülkeler, yasal düzen- %96’sı, çizgi dizilerin ise %80’i yabancı yapımlardanlemeler ile yatırımları teşvik edecek çeşitli mekanizma- oluşmaktadır. Ülkemizde 0-14 yaş grubunda yer alanları geliştirmeye başlamıştır. çocukların %94’ü çizgi film izlemektedir. Bu gelişmeler ışığında animasyonun gelişime açık bir sektör olduğuÜlkemizde animasyon sektörüne ilişkin olarak son on da ortaya çıkmaktadır.yıllık süreçte sektörel bir ekosistemin oluştuğunu söy-lemek mümkündür. Sektöre ait küresel pazar hacminincezbediciliği, sektörel işletmelerin sayısının artması,

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 71. Giriş politika ve tedbirlerin alınmasının bir sonucu olarak sektörün altyapı olanakları ve insan kaynağı gelişmeAnimasyon sektörü, günümüzde bilim ve teknoloji ala- göstermiştir.nında yaşanan gelişmeler sayesinde dünyanın en hız-lı büyüyen sektörlerinden birisi haline gelmiştir. ABD, Türkiye’nin en gelişmiş illeri arasında yer alan Eskişehir,Kanada, Avrupa ve bazı Uzak Doğu ülkelerine büyük animasyon endüstrisinde sahip olduğu insan kaynağıekonomik katkılar sağlayan sektör Türkiye’de de hızla ve altyapı imkânları ile önemli bir potansiyele sahiptir.gelişmeye başlamıştır. Bu nedenle, Eskişehir’de sektörü daha da geliştirmek adına, sektör altyapısının güçlendirilmesi ve ulusal veSon 10 yıllık dönemde, animasyon sektörüne yönelik uluslararası düzeyde tanınırlığının artırılması için çeşitliTürkiye’de yürütülen çalışma ve yatırımlar, sektörün projeler yürütülmektedir. Bu projelerin yürütücüsü ko-gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Türkiye, animas- numda olan Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansıyon sektöründe nitelikli işgücü, tecrübe, bilgi birikimi, (BEBKA), Eskişehir’in Türkiye’de animasyon üssü olmamaliyet ve teknolojik üstünlük gibi konularda avantajlı hedefine katkı sağlamayı hedeflemektedir.bir konuma sahiptir. Türk animasyon sektörünün küre-sel pazarda önemli bir seviyeye ulaşmasını sağlayacak



İKİNCİ BÖLÜMTÜRKİYE’DE ANİMASYON SEKTÖRÜ

10 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 20182. Türkiye’de Animasyon Sektörü çizgi filmleri yakından takip etmiş ve Türkiye’de ilk kez animasyon alanında çeşitli denemeler yapılmıştır.1Dünyanın hızlı büyüyen sektörlerinden birisi olan ani- Türkiye’de yayınlanan ilk çizgi film, 1932 yılında Kadı-masyon sektörü, Türkiye’de de bu büyüme trendini de- köy Opera Sineması’nda gösterime giren ve Walt Dis-vam ettirmektedir. Animasyon sektörü açısından Tür- ney yapımı olan ‘’The Skeleton Dance’’ (İskelet Dansı)kiye’nin yatırım ortamı değerlendirildiğinde öne çıkan isimli çalışma olmuştur.2hususlar aşağıda sıralanmaktadır.• Animasyon alanında hizmet veren kamu ve özel The Skeleton Dance (1929)3 eğitim kurumlarının fazla olması• Nitelikli işgücünün varlığı• Avrupa ve Amerika’ya kıyasla İşgücü maliyetlerinin düşük olması• Avrupa ve Asya pazarına olan yakınlık• Animasyon izleyici kitlesinin yoğun olması• Sektörel teşviklerin bulunması• Üniversite-sanayi iş birliği kültürünün olması• Animasyon bilinci ve kültürünün yaygınlaşması• Türkiye’nin genç bir nüfusa sahip olması• Türkiye’nin zengin tarihi ve kültürel bir geçmişinin olması2.1.Türkiye’de Animasyon SektörününTarihsel GelişimiTürkiye’deki animasyon sektörünün tarihi 1900’lü yıl-ların başına dayanmaktadır. Ülkemizde 1908 yılına ka-dar herhangi bir film veya görüntü yayınlama faaliyetisöz konusu olmamıştır. 1908 yılı itibari ile ülkemizdetoplu gösterime uygun sinema salonları kurulmuş veçekilen film ve görüntüler sergilenmeye başlanmıştır.1930’lu yıllarda ise sinema salonlarının Türkiye’nin bir-çok önemli bölgesinde kurulduğu ve başta Walt Disneyolmak üzere yabancı şirketlere ait çizgi filmlerin ülke-mizde gösterime girdiği gözlemlenmiştir. Bu dönemdeülkemizdeki karikatürist ve çizerler, gösterime giren1 Selçuk Hünerli, Canlandırma Sineması Üzerine, İstanbul: Es Yayınları, 2005, s.58.2 Erdem Göktepe, Geçmişten Günümüze Hareketli Görüntü ve Türkiye’de Animasyonun Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul3 http://www.imdb.com/media/rm4094933760/tt0020414?ref_=ttmi_mi_all_sf_1#, Erişim Tarihi: 18.02.2016

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 11Cemal Nadir Güler (1902-1947)4 Cemal Nadir Güler, ülkemiz- de animasyona ilgi duyan ilk karikatürist sanatçılarından biridir. Güler, ‘’Amca Bey Plajda’’ isimli karikatür ça- lışmasını, canlandırma for- matında oluşturabilmek için tek başına çeşitli çalışmalar yürütmüş, ancak maddi ve teknik imkânsızlıklar üzeri- ne animasyon projesini ha- yata geçirememiştir.Türkiye’de 1947-1949 yıllarında Vedat Ar’ın Devlet Gü-zel Sanatlar Akademisi’nde verdiği dersler neticesindeilk başarılı animasyon denemelerinin gerçekleştiği gö-rülmektedir. Bu dönemde Vedat Ar’ın on beş öğrencisiile üzerinde çalıştığı üç dakikalık ‘’Zeybek Oyunu’’ adlıçalışma, Türkiye’nin ilk animasyon filmi olarak değer-lendirilmektedir.51951 yılında yapımına başlanılan ve uzun yıllar üzerin- ‘’Zeybek Oyunu’’ Filminin Atölye Çalışmaları6de çalışılan Turgut Demirbağ’ın ‘’Evvel Zaman İçinde’’isimli projesi ise Türkiye’nin ilk renkli ve uzun metrajlı bünyesinde hazırlanan, kısa ve basit olarak değerlen-animasyon filmi olarak kabul edilmektedir. dirilebilecek bu filmler, kamuoyu tarafından oldukça ilgi görmüştür.7 Bu yıllarda, yurt dışında eğitim alan ani-1950’li yıllarda Vedat Ar’ın kurmuş olduğu Filmar adlı masyon sanatçılarının Türkiye’ye dönerek know-howanimasyon stüdyosu ile 1959 yılında Süheyl Gürbaş- transferi gerçekleştirdikleri de görülmektedir. Bilgi vekan tarafından kurulan İstanbul Reklam Ajansı, bu dö- tecrübe transferi sağlayan sanatçıların animasyon ya-nemde sektöre hareketlilik kazandırmıştır. Vedat Ar, pım stüdyolarının kurulmasına ön ayak oldukları veFilmar’ı kurarak iki üç dakikalık kısa animasyon filmleri sektörü besledikleri gözlemlenmiştir. Bu dönemin enüretirken; İstanbul Reklam Ajansı ise animasyona olan önemli animasyon sanatçıları arasında Ferruh Doğan,ilginin artmasıyla karikatür sanatçılarını istihdam ede- Oğuz Aral, Tonguç Yaşar ve Orhan Büyükdoğan gibirek çeşitli çizgi film çalışmaları gerçekleştirmiştir. Ajans isimler bulunmaktadır.84 https://tr.wikipedia.org/wiki/Cemal_Nadir_G%C3%BCler, Erişim Tarihi: 17.02.20165 Arif Şerif Onaran, Türk Sineması I.Cilt, Ankara: Kitle Yayınları, 1999, s.1966 http://www.animasyongastesi.com/turkiyede-animasyonun-dunu-ve-bugunu/, Erişim Tarihi: 19.02.20167 Erdem Göktepe, a.g.e., s.68.8 http://www.animasyongastesi.com/turkiyede-animasyonun-dunu-ve-bugunu/, Erişim tarihi: 19.02.2016

12 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 rın teşvik edildiği bu dönemin dikkat çekici çalışmaları arasında Yalçın Çetin’in Stüdyo Çizgi’de oluşturduğu 7’şer dakikalık iki film halindeki ‘’Evliya Çelebi’’ yer bul- maktadır. Tonguç Yaşar’ın ‘’Amentü Gemisi Nasıl Yü- rüdü?’’ isimli filmi, bu dönemde ön plana çıkan başka bir çalışmadır. Antalya 2. Altın Portakal Şenliği’nde ödül kazanan ‘’Amentü Gemisi Nasıl Yürüdü?’’ isimli eser, Fransa’nın Annecy kentinde düzenlenen festivalde do- kuz yüz film arasından ön elemeyi geçerek gösterilen ilk Türk çizgi filmi olmuştur.11 Tonguç Yaşar9 Amentü Gemisi Nasıl Yürüdü?121960’lı yıllar, Türkiye’de birçok reklam ajansının ku- 70’li yılların yaşandığı dönemde, karikatürist Tan Oral’ınrulduğu bir dönem olmuştur. Bu ajanslardan bazıları kolaj yöntemini kullanarak yaptığı ‘’Sansür’’ isimli ani-şunlardır: Kare Ajans, Karikatür Ajans, Radar Reklam, masyon filmi, TRT Kültür ve Sanat Bilim Ödülleri KısaStüdyo Çizgi, Canlı Karikatür, Ajans Bulu, Sinevizyon, Film Yarışması’nda birincilik ödülünü ve Akşehir Nas-Pasin & Benice Animasyon ve Artnet. Reklam sektö- rettin Hoca Canlandırma Film Yarışması büyük ödülünüründe faaliyet gösteren bu stüdyoların temel hedefi, almıştır.reklam alanında belli bir gelir elde ederek başarılı ani-masyon filmleri ortaya çıkarmak olmuştur.10 Bu dönem-de televizyonun yayın hayatına girmesi, animasyonsektörünü etkileyen önemli gelişmelerin başında yeralmıştır.Ödüllü yarışmaların düzenlendiği 1970’li yıllarda, reklamfilmi dışında animasyon film çalışmalarına da rastlan-maktadır. Ödüllü yarışmalar sayesinde reklam dışındaanimasyon filmlerinin yaygınlaştığı ve yeni çalışmala-9 http://www.canlandiranlar.com/saygi/, Erişim Tarihi: 01.08.201610 Selçuk Hünerli, a.g.e., s.59.11 Türker, H, İ., “Canlandırmanın Tarihçesi Ve Türk Canlandırma Sanatı”. İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi, 1. (2), 2011, s.236.12 http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/canlandirmalar/1980_oncesi/amentugemisinasilyurudu.html, Erişim Tarihi: 24.02.2016

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 13 Tan Oral13 1970’li yılların sonlarına doğru animasyon filmlerinin hem sinema salonları hem de televizyon programlarıBu döneme ait diğer önemli animasyon çalışmaları ise; için yapıldığı görülmektedir. Animasyon stüdyoları, TRTEmre Senan-Gergeadam (1975), Emre Senan-Can- ile yapılan anlaşmalar gereği animasyon filmi yapmayılandırma Tabanca (1976), Emre Senan-Kısasa Kısas sürdürmüştür. 1988 yılında Pasin Derviş tarafından Pa-(1977), Emre Senan-Hayatında Eğri Çizgiyi İlk Kez Keş- sin-Benice Stüdyoları’nda yapılan Dede Korkut Hikâ-feden Adam (1977), Cemil Erez-65 KV (1974), Ateş Be- yeleri’nden alınarak animasyona aktarılan elli dakikalıknice-Düğüm Nasıl Çözülür? (1976), Ateş Benice-Hoca ‘’Boğaç Han’’ isimli çalışma, Türkiye’nin ilk uzun met-Bir Gün, Ateş Benice-Stereo (1980)’dur.14 rajlı animasyon filmi olarak kabul edilmektedir. Ateş Benice15 1980’li yıllar Türk animasyonu için oldukça olumlu geç- miştir. Bu yıllarda, Türk animasyon sanatçıları, yurt dışı kaynaklı birçok festivale animasyon filmleri ile katılmış ve çeşitli ödüller kazanmıştır. 1980 yılında Ateş Beni- ce’nin ‘’Stereo’’ isimli filmi, Zagreb Film Festivali’nde gösterime girmiş;16 Bahattin Alkaç’ın ‘’Tombişin Öykü- sü’’ isimli çizgi film, Almanya’da katıldığı bir yarışmada olumlu eleştiriler almış ve Ali Murat Erkorkmaz’ın ‘’Qu- ick Case’’ isimli çalışması ise 1983 yılında Annecy Film Festivali’ne katılarak 350 film arasında ilk ona girmiş- tir.17 80’li yılların sonlarına doğru ise ülkemizde bilgisayarda hazırlanmış, üç boyutlu ve animasyon içerikli ilk çalış- malar yapıldığı görülmektedir. 1989 yılında Kerem Kur- doğlu’nun Yapı Kredi reklam filmi için yapmış olduğu Yapı Kredi logo canlandırması, ilk üç boyutlu animas- yon çalışmalarına örnek olarak gösterilebilir. 1990’lı yıllarda ise teknolojik gelişmeler ile çizgi film en- düstrisinde dikkat çekici ilerlemeler yaşanmıştır. Umut Sanat Çizgi Film Stüdyoları’nda yapılan “Papirüs” isimli çizgi dizi, teknolojik gelişmeler ile birlikte ortaya çıkan filmlerin en önemlilerinden birisi olarak değerlendiril- mektedir. Buna ek olarak, Fransız yapım şirketi Gou- man ile ortak yapılan Papirüs, tamamen bilgisayar13 http://www.sinefesto.com/sansur-altin-portakalda.html, Erişim Tarihi: 01.08.2016 Aktarımındaki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal14 Türün, C. “Türkiye’de Canlandırma Sineması Bugünü ve Geleceği,” 1989, s.10. Bilimler Enstitüsü, 1995.15 http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/atesbenice.html, Erişim Tarihi: 29.03.2016 17 Erdem Göktepe, a.g.e., s.72.16 Atan, U., “Çizgi Filmin Türkiye’deki Tarihi Gelişimi”. Animasyonun Kültür

14 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018ortamında yapılmış olup Fransa’da ‘’Yılın En İyi Çizgi Günümüze kadar ülkemizde animasyon endüstrisiniDizisi’’ ödülünü almıştır. olumlu olarak etkileyen en hayati gelişmelerden birisi de 2008 yılının Kasım ayında TRT Çocuk kanalının ya-Sektöre nitelikli insan gücünü sağlayan ve ilk animas- yın hayatına başlaması olmuştur. TRT Çocuk ile birlikteyon bölümünün yer aldığı Eskişehir Anadolu Üniversite- animasyon sektöründe faaliyet gösteren işletmelerinsi’nde ilk animasyon dersi, 1984 yılında Grafik Tasarım sayısında ciddi anlamda artış yaşanmıştır. Ayrıca mev-Bölümü’nde açılmıştır. 1990’lı yılların önemli gelişmele- cut animasyon stüdyolarının TRT Çocuk sayesinde,rinden birisi de bugün sektöre önemli bir insan kaynağı Türk animasyon endüstrine olan güveni artmıştır. Gü-yetiştiren Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon nümüz itibariyle ülkemizde çizgi dizi üreten animasyonBölümünün 1990 yılında kurulmasıdır. stüdyoları, en önemli geliri TRT Çocuk kanalından elde etmektedir.1993 yılında sektörde faaliyet gösteren çizgi filmcileribir araya getirmek, animasyon sektörünü geliştirerek Son 10 yılda Türkiye’de yaşanan gelişmeler, bunlarlafarkındalık yaratmak, uluslararası etkinlikler konusunda sınırlı değildir. 2006 yılından itibaren Türkiye’nin çeşitlipaydaşları bilgilendirmek ve Türk kültürünü animasyon bölgelerinde olan üniversite ve meslek yüksek okulları-aracılığıyla çocuk ve gençlere tanıtmak amacıyla Çizgi na animasyon bölümleri açılmıştır. Animasyona yönelikFilmciler Derneği’nin kurulması, animasyon endüstri- açılan bu bölümler, insan kaynağı açısından sektörünsinin temsili açısından en önemli gelişmelerinden biri gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.olarak sayılmaktadır. Bu dönemde Kültür ve Turizm Ba-kanlığı, animasyona verilen desteği daha da artırarak 2.2.Kurumsal YapıÇizgi Filmciler Derneği üyelerini proje yapmaları konu-sunda teşvik etmiştir.18 Ancak dernek, bu dönemde çok Türkiye’de animasyon alanında yürütülen çalışmalarafazla etkin olamamıştır. Türk animasyon sanatçılarının öncülük eden farklı kurumlar vardır. Bu kurumlar; kamubu dönemde uluslararası animasyon stüdyolarında sektörü, özel sektör ve sivil toplum örgütleri içerisindegörev aldıkları da görülmektedir. Tahsin Özgür, Walt yer almaktadır. Türkiye’de animasyon sektörü alanındaDisney’de Tarzan, Herkül ve Asteriks isimli projelerde animasyon stüdyoları ve TV kanalları haricinde, politikaanimatör olarak görev yaparken; Şahin Ersöz ise Walt üreten ve çalışmalar yürüten belli başlı kurumlar şun-Disney’de storyboard sanatçısı olarak Herkül ve Balto lardır:isimli projelerde görev yapmıştır. • Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü • RTÜKSektördeki en önemli gelişmeler ise 2000’li yıllarda • TRTortaya çıkmaya başlamıştır. Ülkemizde 2000’li yılların • BEBKAbaşında tamamen 3D yapımlar gerçekleştirebilecek • Üniversitelerstüdyoların kurulduğu gözlemlenmektedir. 90’lı yıllarda • Derneklersayıları hızla artan özel TV kanallarına bu stüdyolar ta-rafından çok sayıda reklam filmi üretilmiştir. 2.2.1.Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü Türkiye’de animasyon sektörünün öncü kurumu, Kültür18 Çiğdem UÇARCAN, 1970 Sonrasında Türk Çizgi Film Sektörünün Gelişmesi ve Sorunlar, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Ana Bilim Dalı, YüksekLisans, Kütahya, 2010, s.24.

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 15ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü’dür. Si- • Ülke tanıtımına katkı sağlayacak yabancı filmnema Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın projelerini desteklemek,bir ana hizmet birimi olarak teşkilatlanarak hizmet ver-mektedir. • Bakanlık adına ulusal ve uluslararası festivaller, film haftaları, yarışmalar, gösterimler, seminer veSinema Genel Müdürlüğü’nün misyonu; ‘’Ulusal sine- benzeri etkinlikler düzenlemek ya da düzenlenmesinima eserlerinin yaygın olarak izleyiciye ulaştırılmasını sağlamak, maddî katkıda bulunmak ve bu etkinlikleresağlamak ve sanat bilincini yükseltmek yönünde politi- ilişkin ödüller vermek,kalar üreterek, bu amaca hizmet eden projeleri destek-lemek, nitelikli eser üretimini teşvik etmek, kültür mi- • Müze, arşiv, kütüphane ve gözlemevi gibi birimlerrasımızın gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak ve aracılığıyla sinematografik eserlerin paylaşılmasınıuluslararası boyutta Türk sinemasının yerini ve rolünü ve korunmasını sağlamak ve bunları kamunungüçlendirmek’’ olarak ifade edilmiştir. istifadesine sunmak,Sinema Genel Müdürlüğü’nün vizyonu ise: ‘’Türk sine- • Ulusal ve uluslararası düzeyde kamu ve özel medyama sektörünü dünyada marka değerine sahip bir ko- kuruluşları ile sektörel ilişkileri geliştirecek faaliyetlerinuma getirmek ve ülkemizi en önemli sinema üretim yürütmek; görev alanında bankalar, finans kuruluşları,merkezlerinden birisi olarak vazgeçilmez noktaya taşı- meslek birlikleri, birlikler, dernekler, vakıflar ve diğermak.’’ şeklinde ifade edilmiştir. sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yapmak,Sinema Genel Müdürlüğü’nün başlıca görevleri: • Sinema sektöründe meslekî standartlar ile çalışma• 5224 sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve koşullarını belirlemek ve bu esaslar doğrultusunda belgelendirme ve denetim faaliyetlerini yürütmek, Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bakanlığa verilen görevleri yürütmek, • Sinema sektöründe yapım, dağıtım ve gösterime• Sinema sektörüne ilişkin yatırım destek ve tanıtım ilişkin eğitim programları hazırlamak, uygulamak ve faaliyetlerini koordine etmek ve bu alandaki kültür uygulanmasını sağlamak; sinema filmleri ile görsel- mirasımızın gelecek kuşaklara aktarılmasını işitsel yapımları üretenler ve dağıtanlar ile gösterimin sağlamak, yapıldığı alan ve mekânlara izin belgeleri vermek ve• Bakanlığın ulusal sinema sektörünün korunması, bu mekânları denetlemek, desteklenmesi ve geliştirilmesine yönelik uluslararası kuruluşlarla iş birliği faaliyetlerini yürütmek, • Görev alanına giren konularda her türlü bilgi ve• Ulusal sinema eserlerinin yaygın olarak izleyiciye veriyi oluşturmak veya ilgili kurum ve kuruluşlardan ulaştırılmasını sağlama ve sanat bilincini yükseltme toplamak, güncellemek ve dağıtmak, ulusal ve yönünde politikalar üretmek, bu amaca hizmet eden uluslararası kuruluşlarla bu konuda iş birliği yapmak, projeleri desteklemek, nitelikli eser üretimini teşvik basılı veya elektronik yayınlar yapmak ve bu tür etmek, yayınları desteklemek, • Bakanlık makamınca verilecek benzeri görevleri yapmak. Misyon, vizyon ve görevler dikkate alındığında, Sinema Genel Müdürlüğü’nün Türkiye’de animasyon sektörü- nün öncü kurumlarından birisi olduğu görülmektedir.

16 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018Toplumda animasyon kültürü ve bilinci oluşturmada, 2.2.4.Üniversitelerizleyici kitlesinin animasyon eserlerine daha fazla talepve ilgi göstermesinde, sektörde kalitenin sağlanma- Türkiye’de animasyon alanında eğitim veren birçoksında, sektörün olgunlaşmasında ve önemli projelerin üniversite bulunmaktadır. Bu üniversiteler arasında endesteklenmesinde Sinema Genel Müdürlüğü’ne önemli köklü olanı, Eskişehir Anadolu Üniversitesi’dir. Türki-görevler düşmektedir. ye’de animasyon bölümü olan üniversitelerin tamamı Tablo 1’de görülmektedir. Türkiye’de animasyon bölü-2.2.2.Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) mü olan meslek yüksekokulları da oldukça fazladır. Bu meslek yüksekokullarına ilişkin bilgileri Tablo 2’de veril-Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), radyo ve tele-vizyon yayınlarının kanunlara uygun yapılmasını düzen- Tablo 1. Türkiye’de Animasyon Bölümü Olan Üniversitelerleyip denetleyen Türkiye’deki bağımsız idari otoriteler-den birisidir. Televizyon yayıncılığının talep yönünden Üniversite Şehiroldukça önemli olduğu animasyon sektöründe RTÜK, Anadolu Üniversitesi Eskişehirçok kritik bir konuma sahiptir. Özellikle, Türkiye’de yerliyapım çizgi filmlerin yapılabilmesine ve sektörün reka- Bahçeşehir Üniversitesi İstanbulbetçi karakterini güçlendirebilmesine olanak sağlaya-cak olan gelişmelerin başında 15.02.2011 tarih ve 6112 Dumlupınar Üniversitesi Kütahyasayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hiz-metleri Hakkında Kanun gelmektedir. Maltepe Üniversitesi İstanbulBu kanuna göre, Türkiye’de genel ve tematik içerikli Marmara Üniversitesi İstanbulyayın yapan TV kanallarının, çizgi film programları ya-yınlamaları halinde bu filmlerin en az %20’sinin Türkçe Yaşar Üniversitesi İzmirdilinde üretilmiş olması ve aynı zamanda Türk kültürü-nü yansıtması zorunlu kılınmaktadır. İstanbul Aydın Üniversitesi İstanbul2.2.3. Türkiye Radyo Televizyon Başkent Üniversitesi AnkaraKurumu (TRT) İstanbul Kültür Üniversitesi İstanbul Doğu Akdeniz Üniversitesi GazimağusaDevlet adına radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleş-tirmek amacıyla, 1964’te kurulmuştur. 2008’de Türki- miştir. Türkiye’de animasyon sektörüne nitelikli işgücüye’nin ilk ve tek yerli çocuk kanalı olma özelliği ile TRT sağlayan bu üniversitelerin sayısının son yıllarda hızlaÇocuk yayın hayatına başlamıştır. Türkiye’de yerli ya-pım çizgi dizi alanının en büyük alıcısı TRT’dir. Yerli ya-pım çizgi dizi üreten animasyon stüdyolarının birçoğu,yapımlarını TRT Çocuk kanalına satmaktadır.

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 17 Tablo 2. Animasyon Bölümü Olan Bazı Meslek Yüksekokulları Şehir Aydın Üniversite Yozgat Adnan Menderes Üniversitesi – Söke MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Hatay İstanbul Bozok Üniversitesi – MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Amasya Mustafa Kemal Üniversitesi – Kırıkhan MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Kahramanmaraş İstanbul Plato MYO Kırşehir Amasya Üniversitesi – Tasarım MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon AdanaSütçü İmam Üniversitesi – Teknik Bilimler MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon İstanbul Gelişim Üniversitesi – MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Ahi Evran Üniversitesi – Mucur MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Çukurova Üniversitesi – Karaisalı MYO Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon Kaynak:https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2017/OSYS/YER/Tablo-3_12082017.pdfartmasının, emek-yoğun olan bu sektöre uzun vadede liyet yürütmüş ve yürütmeye devam etmektedir.büyük katkılar sağlaması beklenmektedir. 2015 yılında düzenlenen 1. Anadolu Animasyon Fes- tivali, 2016 yılında düzenlenen 2. Anadolu Animasyon2.2.5.Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma ve Dijital İşlet Festivali ve 2017 yılında düzenlenen 3.Ajansı (BEBKA) Anadolu Animasyon ve Dijital İşler Festivali endüstriyel oyuncuların bir araya getirilmesi açısından BEBKA’nınBursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı, Türkiye’nin 26 en dikkat çekici etkinlikleri olmuştur.Buna ilave olarakkalkınma ajansından birisidir. BEBKA; Bursa, Eskişe- Animasyon film yarışmaları düzenlemiş ve kazananlarahir ve Bilecik il sınırları içerisinde çalışmalarını yürüt- ödül verilmiştir.mektedir. TR41 Bölgesinde gelişen ve potansiyeli olan BEBKA tarafından 2019 yılında Eskişehir Uluslararasısektörlere destek veren BEBKA, Türkiye’de animasyon Animasyon ve Dijital İşler Festivali ve Animasyon Filmsektörünün ulusal ve uluslararası tanınırlığını artırma ve Yarışması düzenlenmesi planlanmaktadır.Eskişehir’in Türkiye’nin animasyon merkezi olma hede- BEBKA, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon Bö-fine katkı sağlama amacıyla yaklaşık 4 yıldır birçok faa- lümü bünyesinde kurulan Animasyon Ar-Ge Merkezi

18 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018Projesi’ne yaklaşık 1 Milyon TL mali destek sağlamıştır. li animasyon festivali olarak kabul edilen Uluslararası2016 ve 2017 yıllarının Haziran aylarında Fransa’nın An- Animasyon Film Festivali’ne standlı katılım sağlamış venecy kentinde gerçekleştirilen ve dünyanın en önem- festivalde “Anatolia Animation / Turkey-Eskişehir” kon- septi ile Türkiye animasyon sektörünü tanıtımını ger- çekleştirmiştir. BEBKA’nın animasyon sektörüne dair tüm bu çalışma- larının temel amacı; ülkemizin animasyon sektöründeki altyapı olanaklarını ve insan kaynağını geliştirmek, sek- törde girişimcilik kültürünü ve rekabetçiliği artırmak ve Eskişehir’in Türkiye’de animasyon üssü olma hedefine

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 19katkı sağlayarak küresel animasyon pazarından ülke- Tablo 3. Türkiye’de Bazı Animasyon Stüdyolarımizin pay almasını sağlamaktır. İşletme Adı Merkezi2.2.6.Dernekler İstanbul 4 Yüz Production İstanbulTürkiye’de animasyon sektörünü temsil eden çeşitli ABT İstanbul İstanbuldernekler bulunmaktadır. Bu derneklerden son dönem- Adisebaba İstanbulde çalışmaları ile öne çıkanlar Canlandıranlar Derneği Maara Animasyonve Anfiyap Derneğidir. 2012 yılında Canlandıranlar der- Cartoon Animasyon ve İstanbulneğinin çatısı altında küresel network sağlama amacı Multimedya Stüdyolarıgüden ASIFA Türkiye kurulmuştur. Canlandıranlar Der- Animasyon Cumhuriyeti İstanbulneği’ne üye olanlar, aynı zamanda ASIFA Türkiye üyesi Anima İstanbul İstanbulde sayılmaktadır. Dernek tarafından belli periyotlarda Melon Prodüksiyon A.Ş. İstanbulçeşitli etkinlik ve festivaller de gerçekleştirilmektedir. Animax AnkaraYine Yetenek Kampı Programı ile kısa animasyon filmi Sinefekt İstanbulçekmek isteyen yönetmenler, her yıl kamp seçmelerine Düşyeri İstanbul/Eskişehirprojelerini gönderebilmektedir. Düşlerevi İstanbul/Eskişehir Grafi2000 İstanbul2.3.Animasyon Stüdyoları Cordoba İstanbul Atom AnkaraTürkiye’de 100’den fazla animasyon stüdyosu bulun- Resimli Filim Animasyonmaktadır. Bu stüdyoların çoğu, İstanbul, Ankara ve Es- Stüdyosu Eskişehirkişehir’de yer almaktadır. Türkiye’deki animasyon stüd- Animanyayolarının tamamına yakını, küçük ve orta ölçekli işletme Animatürk Ankarastatüsündedir. ISF Studios İstanbul Düşlerevi Çizgi Film Stüdyosu AnkaraTürkiye’de animasyon stüdyoları; çizgi dizi, uzun met- Haylaz Prodüksiyon İstanbulrajlı film, tanıtım, reklam, eğlence, müzik klipleri, oyun, Pasin Animasyon İstanbulmimari animasyon, eğitim, simülasyon vb. faaliyet Lighthouse İstanbulalanları için animasyon filmleri yapmaktadır. Türkiye’de Siyah Martı İstanbulanimasyon sektöründe faaliyet gösteren bazı stüdyola- İstanbul/Eskişehirrı Tablo 3’de görülmektedir.2.4.Türkiye’de AnimasyonÜretimiTürkiye’de birçok alanda animasyon üretimi gerçekleş-tirilmektedir. Bu alanların başında çizgi dizi ve reklam

20 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018İşletme Adı Merkezi Tablo 4. Türkiye’de Çizgi Dizi ÜretimiZor Zanaat Prodüksiyon İstanbulYoyo Film İstanbul/Eskişehir Nane ile Limon Keloğlan MasallarıIPD Istanbul Post Production CilleDepartment İstanbul Canım KardeşimZahiri Animasyon Küçük HazarfenHayali Animasyon Eskişehir Sizinkiler: ÇatlakKoff Animasyon Ankara Yumurtalar35 MM Stüdyo İstanbulArzum Film Animasyon İstanbul RGG Ayas Rafadan TayfaFlamingo İstanbul Pepe KuzucukAnibera EskişehirPortakal Animasyon İstanbul Dede Korkut Hikayeleri Elif’in DüşleriKraken İstanbul Çınar İbi İstanbul Çılgın Orman Köstebekgillergelmektedir. Türkiye’de çizgi dizi ve uzun metrajlı ani- Maysa ve Bulut Bizim Ninnilermasyon filmi alanında üretilen bazı yapımlar Tablo 4 İstanbul Muhafızlarıve Tablo 5’de görülmektedir. Niloya Ege ile Gaga Gizemler Diyarına YolculukTürkiye’de çizgi diziler, genel itibariyle TRT Çocuk Emiraykanalı için üretilmektedir. Yapımı gerçekleştirilen bu Aslan Oziçizgi diziler, TRT Çocuk kanalı tarafından satın alın- 64 Kare Ülkesimakta ve yayınlanmaktadır. 2008 yılında TRT Çocuk Fırıldak Ailesikanalının kurulması ile Türkiye’de çizgi dizi üretimin- Limon ile Zeytin Kral Şakirde önemli bir artış yaşanmıştır. Fırıldak Ailesi ve KralŞakir gibi yerli yapım çizgi diziler ise TRT Çocuk ka- masyon yapımlarının sayısında bu yıldan sonra ciddinalının haricinde, farklı platform ve kanallarda yayın- artış yaşanmıştır. Yazılım teknolojilerindeki gelişmelerlanmaktadır. ve bilgisayar animasyonu göz önüne alındığında, ani-Türkiye’de uzun metrajlı animasyon film üretimi için kı- masyonu sadece uzun metraj filmlere ve çizgi dizile-rılma noktası, 2009 yılı olmuştur. 2009 yılından itibaren re indirgemek yanlış olacaktır. Türkiye’de animasyonülkemizde yok denecek kadar az olan uzun metraj ani-

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 21Tablo 5. Türkiye’de Uzun Metrajlı Animasyon Film Üretimi nemde, diğer kullanım alanları için de üretilmeye baş- landığı görülmektedir. Yıl Film19 51 Evvel Zaman İçinde Kitle İletişim Sinema, Televizyon,19 63 Araçları Reklamcılık, Multi Medya19 88 Cicican2009 Dede Korkut / Boğaç Han Güzel Sanatlar Tasarım, Mimarlık20092013 Zeytinin Hayali Bilimsel Arkeoloji, Kimya, Mühendislik,2014 Suluboya Çalışmalar Tıp, Astronomi2014 RGG Ayas2014 Eğitim Örgün Eğitim, Kamu Spotları, Simülasyon2014 İksir: Dedemin Sırrı2015 Uzay Kuvvetleri 2911 Diğer Alanlar Eğlence (Bilgisayar Oyunları), Müzik2015 Evliya Çelebi ve Ölümsüzlük Suyu Klipleri, Organizasyon, Tanıtım, Bilgisayar,2016 Rimolar ve Zimolar: Kasabada Barış İnternet, Sanal Gerçeklik Uygulamaları2016 Köstebekgiller: Perili Orman2016 Pırdino Sürpriz Yumurta 2.5. TV Kanalları ve İzlenme2017 Köstebekgiller 2: Gölge’nin Tılsımı2017 Kötü Kedi Şerafettin Türkiye’de TURKSAT 4A ve TURKSAT 3A üzerinden2017 Canım Kardeşim Benim 500’ün üzerinde Türk kanalı ücretsiz olarak izlenmek-2018 tedir. En önemli TV platformları ise şunlardır: Doru • Digitürk, Pepee: Birlik Zamanı • D-Smart, • Teledünya, Fırıldak Ailesi • Tivibu ve Sagu ve Pagu • Filbox’tır.üretiminin gerçekleştiği başlıca alanlar şunlardır: Yaklaşık olarak 20 adet kamuya ait kanal bulunmaktaTürkiye’de animasyon üretimi, genellikle kitle iletişim olup geri kalan kısmını, özel televizyon kanalları oluş-araçları için yapılmakta olup animasyonun son dö- turmaktadır. Türkiye’de 17 adet çocuk kanalı bulunmaktadır. Bu kanallardan 6’sı yerli kanal statüsüne sahip olup 11’i yabancı kuruluşlara aittir. Kamu yayıncılığı yapan tek çocuk kanalı ise TRT Çocuk’tur. Türkiye’de yayın yapan diğer yerli çocuk kanalları ise; • Smart Çocuk,

22 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018• MinikaGo, 2.5.3.Planet Çocuk• MinikaÇocuk,• Kidz TV ve 2011 yılında resmi yayın hayatına başlayan Planet Ço-• Planet Çocuk’tur. cuk kanalı; TÜRKSAT, Digitürk, D-Smart, TeleDünya ve Tivibu platformları üzerinden yayın hayatına devam et-Türkiye’de yerli tematik çocuk kanalı sayısının 3-14 yaş mektedir.aralığında sınırlandırıldığı ve 0-3 yaş ve 14 yaş üstü ço-cuklara hitap eden ücretsiz bir tematik kanal olmadığı 2.5.4.MinikaÇocuk ve MinikaGoda söylenebilir.19 2012 yılında kurulan ve 3-7 yaş aralığına yayın yapan2.5.1.TRT Çocuk Kanalı MinikaÇocuk, minika’nın MinikaGo ve MinikaÇocuk olarak ikiye ayrılması sonucunda yayın hayatına baş-Türkiye’de yerli yapım çizgi dizi alanının en büyük alıcısı lamıştır. MinikaGo ise 2011 yılında kurulmuş olup 7-14konumundadır. Yerli yapım çizgi dizi üreten animasyon yaş aralığına yayın yapmaktadır. Yayın alanı; Azerbay-stüdyolarının birçoğu, yapımlarını TRT Çocuk kanalına can, KKTC ve Türkiye olan kanallara ait programlarınsatmaktadır. tamamı yabancı yapımlardan oluşmaktadır.TRT Çocuk kanalının kurulması ile ülkemizde yerli ani- 2.5.5.Cartoon Network Türkiyemasyon yapımlarının sayısının artığı, endüstriye aitgüven probleminin aşıldığı, animatörler için iş imkânla- 2008 yılında tam anlamıyla yayın hayatına başlamıştır.rının oluştuğu ve animasyon öğrenimine ilginin yüksel- Yayın alanı; KKTC, Azerbaycan ve Türkiye olan kanaldadiği ifade edilebilir. yayımlanan yapımların tamamına yakını ithal edilmek- tedir. Son dönemde Grafi2000 tarafından üretilen yerliTRT Çocuk kanalı, animasyon yapım projelerini, Tür- yapım Kral Şakir çizgi dizisi kanalda yayınlanmaktadır.kiye’de faaliyet gösteren animasyon stüdyolarına yap-tırmakta ve proje içeriklerini yerel ve kültürel unsurlar 2.6 İzleyici Kitlesiışığında ve pedagojik kurallar doğrultusunda değerlen-dirmektedir. Türkiye’de animasyon yapımlarını genellikle belli bir yaş grubundaki çocukların izledikleri düşünülmektedir. Fa-2.5.2.Disney Channel Türkiye kat son dönemde dünyada ve Türkiye’de yapılan ani- masyon filmlerine sadece çocukların değil, yetişkinle-Türkiye’de 2011 yılında test yayınına başlayan kanal, rin de ilgi gösterdikleri gözlemlenmiştir.2012 yılı itibariyle yayın hayatına başlamıştır. Genellik-le yabancı yapımların yayınlandığı Disney Channel’da TUİK 2017 verilerine göre, Türkiye nüfusu 80,8 milyon-Türk komedi-macera dizisi olan ‘’Limon ile Zeytin’’ dur. Türkiye’de 15-64 yaş aralığında yer alan yetişkinisimli yapım, 2014’de yayınlanmaya başlamıştır. ‘’Sizin- nüfus, 54,9 milyon olup bu sayının 27,7 milyonunu er-kiler’’ isimli karikatür serisine dayanan yapım, Limon ile kek, 27,2 milyonunu ise kadınlar oluşturmaktadır. YineZeytin’nin başından geçen maceraları anlatmaktadır. 65 ve üstü yaş aralığında olan nüfus ise 6,9 milyon olarak belirlenmiştir.0-14 yaş arası nüfus ise yaklaşık19 Yasemin Baki, Tematik Çocuk Kanallarında Yayınlanan Çizgi Filmlere İlişkin Bir Değerlendirme, 2. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 2015, s.373.

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 2319 milyondur. Animasyon eserlerinin izleyici kitlesinin Tablo 7. 6-10 Yaş Grubu Çocukların TV’de İzledikleri Programtemelini, 0-14 yaş gurubu çocuklar oluşturmaktadır. TürleriÖzellikle televizyonlarda yayınlanan çizgi diziler, ço-ğunlukla bu yaş grubunda yer alan çocuklar tarafından 100 94,2 Kadınizlenmektedir. Türkiye’de çocukların televizyonda izle- Erkekdikleri program türlerine bakıldığında, çizgi film prog- 93,4ramlarının ağırlıklı olarak izlendiği göze çarpmaktadır. 802013 TÜİK verilerine göre, 6-10 ve 11-15 yaş grupla- 60rında çocukların televizyon izleme süreleri ve en fazlaizledikleri üç program türüne aşağıda yer verilmiştir. 46,96-10 yaş grubunda yer alan erkek çocukların %47,7’si-nin, kız çocuklarının ise %51,4’ünün 0-2 saat arasında 41,5 40,5televizyon izlediği anlaşılmaktadır. 3-4 saat televizyonizleyen erkek çocuklarının oranı %41,3 iken, kız çocuk- 40Tablo 6. 6-10 Yaş Grubu Çocukların Televizyon İzleme Süreleri 33,460 Kadın 20 Erkek 51,4 41,3 37,750 47,740 13,4 10,7 0 Film, Dizi Eğlence, Müzik, Yarışma30 Çizgi Film2010 3-4 Saat 0,5 0,2 Kaynak: TÜİK (2013) 0 0-2 Saat 5-8 Saat 8 Saatten Fazla Kaynak: TÜİK (2013) maktadır. Eğlence, müzik ve yarışma programlarını iz- leyen erkek çocuklarının oranı %33,4 iken; kız çocukla-larının oranı ise %37,7’de kalmıştır. Sonuç olarak, 6-10 rında bu oran %40,5 olmuştur. Sonuç olarak, 6-10 yaşyaş grubunda yer alan çocukların büyük bir kısmının 4 aralığında yer alan çocukların tamamına yakınının çizgisaatten fazla televizyon izlemediği anlaşılmaktadır. film izlediğini söylemek yanlış olmayacaktır.6-10 yaş grubunda yer alan çocukların yaklaşık %9 5’inin 11-15 yaş grubunda bulunan çocukların 6-10 yaş gru-çizgi film izlediği görülmektedir. Yine bu yaş aralığında bunda bulunan çocuklar ile benzer sürelerde televizyonolan erkek çocuklarının %41,5’inin, kız çocuklarının ise izledikleri görülmektedir. Sonuç olarak, bu yaş aralığın-%46,9’unun film ve dizi programlarını izlediği anlaşıl- daki çocukların genelde dört saate kadar televizyon

24 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018Tablo 8. 11-15 Yaş Grubu Çocukların Televizyon İzleme Süreleri aralığında yer alan çocuklarda bu oran %50’i bandına gerilemiştir. 11-15 yaş aralığında bulunan erkek çocuk-60 Kadın ların %71,2’si film ve dizi programlarını izlerken, kız ço- Erkek cuklarında bu oran %82,9 olmuştur. Bu yaş aralığındaki 51,5 çocuklarda eğlence, müzik ve yarışma programlarının 41,4 çizgi filme göre daha fazla izlendiği anlaşılmaktadır.50 47,5 36,4 Türkiye’de birçok yerli yapım uzun metraj animasyon40 filmi vizyona girmiştir. Uzun metrajlı animasyon filmle- rinde yabancı yapım çizgi dizilerde toplamda daha faz-30 la izlenme gerçekleşmektedir. 2017 yılında ülkemizde toplam 42 animasyon filmi gös-20 10,8 11,8 terime girmiştir.10 3-4 Saat 5-8 Saat 0,3 0,4 Youtube, bir video barındırma sitesi olarak son yılla- 0 0-2 Saat 8 Saatten Fazla Tablo 10. Yerli Yapım Animasyon Filmlerinin İzlenme Sayıları20 Kaynak: TÜİK (2013)izledikleri anlaşılmaktadır. Zeytinin Hayali 4.34611-15 yaş grubunda yer alan çocukların televizyonda iz-ledikleri program türlerinin oranlarında değişiklik oldu- Suluboya 554ğu gözlemlenmektedir. Buna göre, 6-10 yaş aralığındabulunan çocukların %95’i çizgi film izlerken; 11-15 yaşTablo 9. 11-15 Yaş Grubu Çocukların TV’de İzledikleri RGG Ayas 198.315Program Türleri İksir: Dedemin Sırrı 110.077100 Kadın Evliya Çelebi ve Ölümsüzlük Suyu 51.129 Erkek 80 82,9 Rimolar ve Zimolar: Kasabada Barış 16.167 69,8 60 53,5 71,2 54,1 46,2 Köstebekgiller: Perili Orman 409.382 40 Pırdino Sürpiz Yumurta 127.467 Köstebekgiller 2: Gölge'nin Tılsımı 217.742 Kötü Kedi Şerafettin 355.19320 Pepee 151.2490 Çizgi Film Film, Dizi Eğlence, Müzik, Yarışma Fırıldak Ailesi 314.939 0 100000 200000 300000 400000 Kaynak: TÜİK (2013)20 http://boxofficeturkiye.com/ Erişim Tarihi:24.04.2018

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 25Tablo 11. Türkiye’de Vizyona Giren Bazı Yabancı Yapım Tablo 12. Youtube TRT Çocuk Kanalı22Animasyon Filmleri ve İzleyici Sayıları- 201721 İzleyici Keloğlan - Yemek Yarışması 17.000.000 SayısıSıra Film Rafadan Tayfa 14.000.0001 Moana 1.337.1122 Çılgın Hırsız 3 999.234 Doru Kavuşma Anı 13.000.0003 Şirinler: Kayıp Köy 840.130 Doru Ali Baba'nın Çiftliği 13.000.0004 Arabalar 3 829.942 Keloğlan - Korkuluk 14.000.0005 Patron Bebek 601.418 Kuzucuk - Baloncuk 11.000.000 0 10000 150006 Maşa ile Koca Ayı 463.355 5000 200007 Fırıldak Ailesi 314.9 39 yısı, yaklaşık 1500-2000 kişidir. Sektörde animasyon bölümünden mezun olanlar kadar bu alanda eğitim al-8 Kaptan Düşükdon:Destansı İlk Film 201.724 mamış kişilerin de istihdam edildiği görülmektedir. Tür- kiye’de animasyon sektöründe istihdam edilen kişilerin9 My Little Pony Filmi 164.506 çalıştıkları başlıca alanlar şunlardır: • Karakter Tasarımcısı,10 Buzlar Kraliçesi 3: Ateş ve Buz 163.9 00 • Storyboard Sanatçısı, • Konsept Tasarımcısı,rın en popüler medya alanlarının başında gelmektedir. • 3D Modelleme Sanatçısı,Birçok videonun yer aldığı Youtube’da aynı zamanda • Rigging Sanatçısı,animasyon yapımları da yer almaktadır. Dünyanın her • 3D-2D Animatör,yerinden çocuk ve yetişkinler, Youtube aracılığıyla çizgi • Animasyon Yönetmeni,diziler, müzik klipleri ve kısa ve uzun metrajlı filmler iz- • Doku ve Işık Sanatçısı,leyebilmektedir. • Senarist, • Görsel Efekt Sanatçısı,2.7. İşgücü • Ses Tasarımcısı ve Kurgu. Türkiye’de çalışan bir grafik tasarımcısının ortalamaTürkiye’de animasyon sektörünün toplam işgücü sa-21 http://www.animasyongastesi.com/2017-yili-turkiye-gise-degerlendirmesi/ , Erişim Tarihi: 08.05.201822 https://www.youtube.com/user/TRTCOCUKKANALI/videos?flow=grid&sort=p&view=0 Erişim Tarihi: 30.04.2018

26 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018yıllık elde edeceği kazanç $18.377 olduğu tahmin edil- yaklaşık 267 $’dır.mektedir.23 2.8 Ortak Üretim ve Dış TicaretStüdyolarla yapılan görüşmeler sonucu, Türkiye’deorta tecrübeli bir animatörün yaklaşık $1.000-$1.500 2017 yılı sonu itibariyle animasyon sektörü dünya pa-arasında aylık gelir elde ettiği ifade edilebilir. Türkiye’de zar hacmi, yaklaşık 300 milyar $’dır. Türkiye’nin bu pa-2018 yılı asgari ücret verileri Tablo 13’de görülmektedir. zar hacminden almış olduğu pay ise oldukça sınırlıdır.Türkiye’de 2018 yılı Mayıs ayı itibariyle asgari ücret, 2017 yılı için Türkiye’nin animasyon sektörü pazar hac- minin 100 milyon $’a ulaştığı tahmin edilmektedir.Tablo 13. Türkiye’de Asgari Ücret 2018 Türkiye, uzun yıllar yabancı yapım uzun metrajlı ani-(01.01.2018-31.12.2018) masyon filmler ile çizgi dizilerde ithalata bağımlı bir ko- numa sahip olsa da günümüzde çizgi dizi ve uzun met-Brüt Ücret 338,25 $ rajlı animasyon filmlerde ihracatçı bir ülke konumuna doğru ilerlemektedir. 2018 yılı itibariyle Türkiye’dekiSigorta Primi İşçi Payı 47,3 $ animasyon stüdyolarının uluslararası animasyon stüd- yoları ile ortak üretim anlaşmaları yaptıkları gözlemlen-İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı 3,4 $ mekte ve animasyon yapımlarını ihraç ettikleri görül- mektedir.Gelir Vergisi Matrahı 287,5 $ Animasyon sektöründe söz sahibi birçok ülke, ucuz iş-Gelir Vergisi 43 $ gücü ve nitelikli personel nedeniyle rotasını Türkiye’ye çevirmiştir.Damga Vergisi 2,6 $ 2.9 Devlet DestekleriKesintiler Toplamı 96,4 $ Türkiye’de animasyon sektöründe faaliyet gösterenAsgari Geçim İndirimi 25 $ işletmelerin yararlanabileceği farklı devlet destekleri(Bekâr ve Çocuksuz) bulunmaktadır.NET ÜCRET (Asgari Ücret + AGİ Dahil) 267,1 $ 2.9.1.Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü Dolar kuru, 6 TL olarak baz alınmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü, kısa ve uzun metrajlı animasyon filmlerini destekle- mektedir. Animasyon stüdyoları, film projeleri için Si- nema Genel Müdürlüğü’nden fon alabilmektedir. 2.9.2.Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı23 http://www.payscale.com/, Erişim Tarihi: 04.10.2018

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 27Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından animasyon ürünleri için geçerlidir. Eskişehir TGB Yönetici Şirketistüdyolarına, bünyelerinde tasarım merkezi kurmaları ATAP A.Ş. tarafından, kamu destekli projesi olan fir-halinde çeşitli teşvikler sunulmaktadır. Özellikle ge- malara %25 kira indirimi uygulanmaktadır.lir vergisi stopajı, SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) primdesteği ve gelir/kurumlar vergisi muafiyeti, film yapım 2.9.5. KOSGEBmaliyetlerini önemli ölçüde azaltmaktadır. Ar-Ge ve yenilikçilik alanında proje yürüten animasyon2.9.3.Türkiye İş Kurumu ve SGK stüdyoları, KOSGEB’den yaklaşık 250.000$ destek alabilmektedir.Animasyon stüdyoları, işgücü maliyetlerini azaltabil-mek adına Türkiye İş Kurumu ve SGK istihdam teş- 2.9.6. TÜBİTAKviklerinden faydalanabilmektedir. İşgücü maliyetlerininönemli bir kısmını oluşturan prim ödemelerini azalta- TÜBİTAK BİGG programı sayesinde animasyon stüd-bilmek adına Türkiye İş Kurumu ve SGK çeşitli istih- yosu kurmak isteyen yeni mezun girişimcilere yaklaşıkdam teşvikleri sağlamaktadır. 40.000$ kaynak aktarabilen TÜBİTAK, aynı zamanda Ar-Ge ve inovasyon projesi olan stüdyolar için önemli2.9.4.Teknoloji Geliştirme Bölgesi tutarlarda fon sağlayabilmektedir.Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde bulunan animasyon 2.9.7.Ticaret Bakanlığıstüdyoları; SGK prim desteği, gelir veya kurumlar ver-gisi muafiyeti, gelir vergisi stopajı indirimi ve KDV istis- Türkiye’de animasyon stüdyoları, yurtdışı tanıtım faa-nasından faydalanabilmektedir. KDV istisnası, yazılım liyetleri için çeşitli desteklerden faydalanabilmektedir. Markalaşma, tanıtım, fuar, dış ticaret, danışmanlık vb. alanlarda yapacağı harcamalar için destek ödemesi yapılabilmektedir.



ÜÇÜNCÜ BÖLÜMESKİŞEHİR’DE ANİMASYON SEKTÖRÜ

30 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 20183. Eskişehir’de Animasyon • Yüksek yaşam standartları ve sosyo-kültürelSektörü yapı: Eskişehir; ideal nüfusu, beşeri sermaye yapısı, kültür ve sanat ve her türlü altyapı olanakları ile Tür-Eskişehir, Türkiye’nin en gelişmiş illerinden birisidir. kiye’nin en gelişmiş şehirlerinden birisidir.Sosyo-kültürel açıdan Türkiye’nin önde gelen illerindenbirisi olan Eskişehir, animasyon sektöründe önemli bir • Konum ve pazara yakınlık: Eskişehir; animasyonpotansiyele ve konuma sahiptir. Bunun başlıca sebep- kullanım alanlarının yoğun olduğu İstanbul, Anka-leri aşağıda özetlenmiştir. ra, İzmir, Bursa, Antalya ve Konya gibi önemli illerin merkezinde yer almaktadır.• Ülkemizin animasyon alanındaki en köklü üni- versitesi olan Anadolu Üniversitesi Animasyon • Kurumsal altyapı: Eskişehir’de animasyon sektörü; Bölümü’nün Eskişehir’de bulunması: Üniversite, Sanat ve Tasarım Fakültesi’ne sahip Eskişehir Os- bölüm olarak güçlü akademik kadrosu ile yaklaşık mangazi Üniversitesi, ARİNKOM Teknoloji Transfer 30 yıllık tecrübeye sahiptir. Anadolu Üniversitesi’n- Ofisi, ETTOM Teknoloji Transfer Ofisi, Eskişehir Tek- den 300’den fazla animatör mezun olmuştur. noloji Geliştirme Bölgesi, Eskişehir Ticaret Odası ve BEBKA gibi pek çok paydaşın ilgi alanındadır.• İşgücü ve üretim maliyetleri: Animasyon sektörü, emek-yoğun bir sektördür. Birçok Avrupa ve Kuzey 3.1. Eskişehir Hakkında Genel Bilgiler Amerika ülkesine kıyasla, ülkemizde ve Eskişehir’de işgücü maliyetleri oldukça düşüktür. Amerika ve Ka- Eskişehir, Türkiye’nin kent ve yaşam kalitesi en yüksek nada’da bir animatör yıllık 50.000$ gelir elde eder- illerinden birisi olarak değerlendirilmektedir. Eskişe- ken; ülkemizde ve Eskişehir’de bu gelir, 20.000$’ın hir’in İstanbul, Bursa ve Ankara illeri arasında kalan bir altındadır. bölgede yer alması, özellikle konum açısından olduk- ça dikkat çekicidir. Eskişehir’in ikisi merkez ilçe olmak• BEBKA tarafından da desteklenen Animasyon üzere toplam 14 ilçesi bulunmaktadır. Araştırma ve Geliştirme Merkezi’nin Anadolu Üniversitesi bünyesinde kurulması: 2015 yılında kurulan merkezden animasyon stüdyoları ve öğren- ciler de faydalanabilmektedir.• İnsan kaynağı: Eskişehir’de animasyon alanında yeterli ve nitelikli insan kaynağı bulunmaktadır.• Animasyon stüdyoları: Eskişehir’de ülkemizin po- püler yapımlarının üretildiği animasyon stüdyoları bulunmaktadır.

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 31İstanbul ile Ankara arasında yer alan Eskişehir, ulaşım Eskişehir Anadolu Üniversitesiaçısından oldukça elverişli bir konuma sahiptir. Yüksekhızlı tren (YHT) sayesinde Eskişehir’den İstanbul ve An- Eskişehir Osmangazi Üniversitesikara’ya sadece birkaç saat içerisinde ulaşılabilmekte-dir. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA)Türkiye’nin en gelişmiş büyükşehirlerinden birisi olan ve Anadolu Teknoloji Araştırma Parkı (ATAP)yaşanabilir kentler sıralamasında kültür-sanat alanındaön sırada bulunan Eskişehir; eğitim, sağlık, ulaşım ve Bu kurumların animasyon sektörüne yönelik çalışmasosyal hayat olanakları bakımından diğer illere kıyasla alanları farklıdır. Eskişehir Anadolu Üniversitesi ve Es-önemli avantajlara sahip bir yerleşim merkezidir. kişehir Osmangazi Üniversitesi, animasyon alanında bilgi üreten ve sektöre nitelikli işgücü sağlayan eğitim3.2. Eskişehir’de Animasyon Sektörü kurumlarıdır. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı, sektöre yönelik tanıtım faaliyetleri yürütmekte ve aynıEskişehir, İstanbul ve Ankara’dan sonra Türkiye’nin ani- zamanda Yatırım Destek Ofisi uzmanları ile yatırımcıla-masyon alanında en önemli şehirlerinden birisi olarak ra danışmanlık yapmaktadır. Anadolu Teknoloji Araştır-kabul edilmektedir. Gerek animasyon alanında faaliyet ma Parkı ise animasyon stüdyolarının ev sahibi konu-gösteren kurumları, gerekse animasyon stüdyoları ile munda olup stüdyoların vergi ve SGK muafiyetlerindenanimasyon sektörü, Eskişehir’in gelişme potansiyeli faydalanmalarını sağlamaktadır.yüksek sektörlerinden birisidir. 1958 yılında Eskişehir’de kurulan Anadolu Üniversitesi;3.2.1. Kurumsal Yapı 14 fakülte, 7 enstitü, 1 devlet konservatuarı, 36 araştır- ma merkezi, 3 yüksekokul ve 4 meslek yüksekokulun-Eskişehir’de animasyon sektörü ile ilgili çalışmalar yü- dan oluşmaktadır.rüten çeşitli kurumlar bulunmaktadır. Bu kurumlar:Tablo 14. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Birim SayılarıBirim Fakülte Enstitü Devlet Araştırma Yüksekokul Meslek Konservatuarı Merkezi YüksekokuluBirim Sayısı 14 7 1 36 3 4

32 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018Tablo 15. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Öğrenci Sayıları Fakülte Açık Öğretim 996.794Öğrenci Sayısı 29.086Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde ilk animasyon der- Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon Bölümü’n-si, 1984 yılında Grafik Tasarım Bölümü’nde açılmıştır. den 329 kişi mezun olmuştur. Mevcut öğrenci sayısı ise1990 yılında ise Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesinde 179’dur. Ayrıca, üniversitede yüksek lisans düzeyindeAnimasyon Bölümü kurulmuştur. Günümüz itibariyle Animasyon Ana Sanat Dalı da mevcuttur.Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon Bölümü’neDoç. Fethi Kaba başkanlık etmektedir. Animasyon bölümü mezunları, Tablo 17’de yer alan alanlarda istihdam edilebilmektedir.Bölümün temel amacı; reklam, sinema, televizyon, mul-timedya ve eğitim alanlarının çeşitli dallarında görev Tablo 17. Animasyon Mezunlarının İstihdam Edildikleri Alanlaryapabilen ve tek bir konuda uzmanlaşmış sanatçı ti-pinden ziyade hem kavramsal hem de teknik becerileri Animasyonüstün olan, alanında donanımlı sanatçılar yetiştirmektir. Araştırmacı1990 yılında bölümün dersleri, geleneksel animasyon Videoüzerine yapılandırılsa da 1992 yılından sonra bilgisayaranimasyonuna yönelik dersler de eğitim programına Multimedya Oyunentegre edilmiştir. Günümüz itibariyle bölümde sinema Yapımdili, film, video ve animasyon teknikleri konularına yö- Reklamnelik dersler yer almaktadır. Geleneksel çizgi film tek- Şirketleri Ajanslarınikleri ve 3 boyutlu bilgisayar animasyon dersleri temelolarak verilmektedir. Ayrıca bölümde sinema dersleri Televizyonve diğer seçmeli dersler de bulunmaktadır. Bu dersler,öğrencilerin animasyon alanında gelişimini tamamlaya-bilecek bir formatta planlanmıştır.Tablo 16. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon BölümüÖğrenci SayılarıMezun Sayısı Mevcut Öğrenci Sayısı329 179Kaynak: Eskişehir Anadolu Üniversitesi

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 33Eskişehir Anadolu Üniversitesi animasyon bölümünü Holmes filmleri için animasyonlar yapmıştır. Yıldıray Çı-tamamlayan birçok mezunun Türkiye’nin ve dünyanın nar ve Mahmud Asrar, USA DC ve Marvel Comics’teönde gelen animasyon stüdyolarında başarılı iş ve pro- Superman, Avengers, Iron Man vb. karakterlerin çizgijelere imza attıkları görülmektedir. Kaan Kayımoğlu, bu roman çalışmalarını yapmaktadır. Ahmet Tabak, Kötümezunlardan bir tanesidir. San Francisco’da çalışmala- Kedi Şerafettin isimli sinema filminde baş animatörrını yürüten Kayımoğlu; Zynga ve Activision gibi dünya olarak görev yapmıştır. Ayrıca birçok reklam filmindeçapındaki oyun firmalarında görev almıştır. Ayrıca Fin- de çalışmalarını sürdürmektedir. Turgut Akaçık, Arçelikding Nemo ve Tangled gibi önemli animasyon filmlerine Çelik karakterinin animasyonlarını uzun süre yaptıktanait oyunlarda animatör olarak çalışmıştır. sonra, reklam yönetmeni olarak çalışmalarına devam etmektedir. Akaçık’ın Don’t Go isimli kısa film çalışma- Kaan Kayımoğlu24 sı, Annecy Animasyon Film Festivali’nde iki ödül alarak çok büyük bir başarı elde etmiştir.Onur Şentürk, uluslararası alanda başarılı bir anima-tör olarak yer almaktadır. Başlıca çalışmaları; The Girl Eskişehir Anadolu Üniversitesi Animasyon Bölümüwith The Dragon Tatoo Film Jeneriği, Amnecy Interna- haricinde Eskişehir’de animasyon endüstrisine katkıtional Pens Filmi, Asics Reklam Filmi, Algida Reklam sağlayabilecek diğer bir yapı da Ar-Ge ve İnovasyonFilmleri’dir. Candaş Şişman ve Deniz Kader, sergi dü- Koordinasyon Birimi Teknoloji Transfer Ofisi’dir. Kısazenlemeleri ve video çalışmaları yapmaktadırlar. ‘’Hay- adı ARİNKOM TTO olan ofis, 2014 yılı Ocak ayındandarpaşa-Yekpare Projection Mapping’’ projesi önemli itibaren Eskişehir Anadolu Üniversitesi bünyesinde fa-çalışmalarından birisidir. Çalışmalarını İngiltere’de sür- aliyetlerine devam etmektedir. ARİNKOM TTO’nun te-düren Kubilay Kocaoğlu ise Avengers, Gravity, Wrath mel amacı;of the Titans, Guardians of the Galaxy ve Sherlock ‘’Eskişehir ve bölgesindeki araştırma, teknoloji geliş- tirme, inovasyon ve teknoloji tabanlı girişimcilik faali- yetlerine ivme kazandırmak ve bağlı olduğu Anadolu Üniversitesi’nin teknoloji transfer ve bilginin ticarileşme potansiyelinin bölge, ülke ve dünya yararına en iyi şe- kilde kullanılmasını sağlamaktır.’’ şeklinde belirtilmiştir. Temel faaliyet alanları ise şu şekilde sıralanabilir: • Proje Bilgilendirme ve Destek Hizmetleri • Üniversite-Sektör İş Birliği Hizmetleri • Fikri Hak Süreçleri için Destek Hizmetleri • Teknoloji Değerlendirme Hizmetleri • Teknogirişim ve Sermaye Desteklerine Erişim ve Bilgilendirme Hizmetleri • Proje Tabanlı Staj (PTS) Hizmetleri24 http://www.galeridiani.com/galeri/detay/kaan-kayimoglu-my-people-resim-sergisi/3, Erişim Tarihi: 02.08.2016

34 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018• Hukuksal Danışmanlık ve Sözleşme Yönetimi görünüme sahip karakterlerin canlandırma süreçlerinin Hizmetleri oldukça uzun ve maliyetli olması nedeniyle, motion capture sistemi zaman ve maliyet problemini en azaEskişehir’de animasyon sektöründe yer alan veya al- indirebilmektedir.ması muhtemel stüdyoların yukarıda yer alan hizmet-lerden yararlanabilmeleri mümkündür. Animasyon Ar-Ge Merkezi’nin kurulması ile teknolojik alt yapının derslerle bütünleştirilmesinin ve öğrencile-Animasyon Araştırma ve Geliştirme Merkezi, rin animasyon alanındaki yeni teknolojiler ile tanışma-BEBKA’nın 2014 yılı İşbirliği ve Gelişim Mali Destek larının önü açılmıştır. Buna ek olarak, Türkiye ve Eski-Programı kapsamında Anadolu Üniversitesi bünyesin- şehir’de faaliyet gösteren animasyon stüdyolarının dade kurulmuştur. bu merkezden faydalanmaları mümkün olabilmektedir. Merkezin, bölgede yeni istihdam alanlarının açılmasınaMerkezde Motion Capture sistemi, Green Screen stüd- katkı sağlamasının yanı sıra animasyon alanında eğitimyoları, Wacom Cintiq laboratuvarı, Render Farm ve 3D ve teknolojik altyapıyı güçlendirmesi de öngörülmek-Yazıcı sistemleri yer almaktadır. 2 çizim atölyesi, 1 bil- tedir.gisayar atölyesi, 1 cintiq çizim tablet atölyesi ve kur-gu odası, 1 yeşil ekran ve hareket yakalama stüdyosu 3.2.1.2. Eskişehir Osmangazi Üniversitesibulunan merkezde 7 kameralı yüz hareketi, diğeri 12kameralı vücut hareketi yakalama sistemi ile gerçek Eskişehir Osmangazi Üniversitesi; tıp, mühendislik,aktörler kullanılarak hareket verileri bilgisayar ortamına mimarlık ve fen edebiyat fakültelerinin Anadolu Üni-aktarılabilmektedir. Sonrasında bu veriler bilgisayar or- versitesi’nden ayrılmasıyla kurulmuştur. Kuruluşu 1970tamında oluşturularak sanal aktörlere uygulanabilmek- yılına dayanmakta olup toplam 29.822 öğrencisi bulun-te ve böylece sanal karakter canlandırması yapılabil- maktadır. Üniversitede 10 fakülte, 5 enstitü, 26 araştır-mektedir. Geleneksel animasyon metotları ile doğal bir ma merkezi, 1 yüksekokul ve 4 meslek yüksekokulu yer almaktadır.Tablo 18. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Birim Sayıları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Birim SayılarıBirim Fakülte Enstitü Araştırma Merkezi Yüksekokul Meslek YüksekokuluBirim Sayısı 10 5 26 1 4 Kaynak: ÖSYM, YÖK, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 35Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde yer alan fakülte- ETTOM, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi akademis-lerden biri olan Sanat ve Tasarım Fakültesi, 2009 yı- yenlerine, öğrencilerine ve diğer özel-kamu kurum velında kurulmuştur. Fakülte bünyesinde yer alan başlıca kuruluşlarına aşağıdaki konularda hizmet verebilmek-bölümler şunlardır: tedir.• Görsel Sanatlar, • Tanıtım ve Farkındalık• Görsel İletişim Tasarımı, • Eğitim ve Danışmanlık• Endüstri Ürünleri Tasarımı ve • Proje Yönetimi• Moda ve Tekstil Tasarımı. • Finansal Kaynaklara Erişim • Problem ÇözmeFakültenin vizyonu, ulusal ve uluslararası düzeyde ya- • Fikri Mülkiyet Haklarırışabilecek sanatçılar ve tasarımcılar yetiştirmek olarak • Lisanslamaifade edilmiştir. Bu vizyon doğrultusunda görevleri ise • Ticarileştirmeşu şekilde belirlenmiştir: • Girişimcilik• Sanat ve tasarım konularında kuramsal ve uygula- • İşbirliği ve Koordinasyon malı eğitim vermek, Eskişehir’de animasyon sektöründe yer alan veya yer• Öğretimde geleneksel ve modern araç ve gereçleri alması muhtemel olan animasyon stüdyolarının ETTOM imkânlarından faydalanmaları mümkün olabilmektedir. kullanmak,• Sezgi, kavrama ve sunum tekniklerini geliştirmek, 3.2.1.3. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma• Sanatçı ve tasarımcı gücün açığa çıkacağı imkân ve Ajansı (BEBKA) fırsatlar oluşturmak, Kuruluş amacı doğrultusunda TR41 Bölgesinde gelişen• Sanat ve tasarımın tüm canlılar için olduğunu vurgu- ve potansiyeli olan sektörlere destek veren BEBKA, Türkiye’de animasyon sektörünün ulusal ve uluslara- lamaktır. rası tanınırlığını artırma ve Eskişehir’in Türkiye’nin ani- masyon merkezi olma hedefine katkı sağlama amacıylaAnimasyon endüstrisini ilgilendiren diğer bir yapı ise dört yıldır birçok faaliyet gerçekleştirmektedir. 2019 yı-Eskişehir Osmangazi Üniversitesi bünyesinde yer alan lında ise Eskişehir’de Uluslararası Animasyon ve DijitalEskişehir Osmangazi Üniversitesi Teknoloji Trans- İşler festivalini ve animasyon film yarışmasını gerçek-fer Ofisi Uygulama ve Araştırma Merkezi’dir. Kısa adı leştirmesi planlanmaktadır.ETTOM olan merkez, 2015 yılı Şubat ayı itibariyle fa-aliyetlerine başlamıştır. Ulusal ve uluslararası finansal 3.2.1.4. Anadolu Teknoloji Araştırma Parkıdestek programlarından yararlanılması, üretilen bilginin (ATAP)topluma yayılması ve ticari ürüne dönüştürülmesi, fikrive sınai mülkiyet haklarının yönetilmesi ve akademik gi- Anadolu Teknoloji Araştırma Parkı (ATAP), Eskişehir’derişimciliğin teşvik edilmesi yönünde evrensel yaklaşım- birçok animasyon stüdyosuna ev sahipliği yapmakta-lar izlenerek ekonomik ve toplumsal gelişmeye katkıdabulunulması ETTOM’un temel amaçları olarak benim-senmiştir.2525 http://ettom.ogu.edu.tr/, Erişim Tarihi: 29.06.2016

36 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018dır. ATAP tarafından tahsis edilen ofislerde faaliyetlerini Eskişehir’de yer alan animasyon stüdyolarının önemliyürüten animasyon stüdyoları, vergi muafiyetleri ile SGK yapımlar ortaya çıkardığı ve bu yapımların Türk animas-prim teşviklerinden faydalanmaktadır. yon endüstrisine önemli katkılar sağladığı bilinmektedir.3.2.2. Animasyon Stüdyoları İstanbul merkezli animasyon stüdyolarının Eskişehir’de şube açmalarının nedenleri arasında ucuz ve nitelikli iş-Eskişehir, animasyon stüdyoları açısından oldukça uy- gücünün varlığı, uygun yatırım ortamı ve İstanbul’a göregun bir yatırım ortamına sahiptir. Özellikle Anadolu Üni- düşük yaşam maliyetleri yer almaktadır. Eskişehir’de fa-versitesi bünyesinde yer alan animasyon bölümü, hem aliyet gösteren animasyon stüdyolarında yaklaşık 50 kişistüdyolar hem de öğrenciler açısından birçok avantaj istihdam edilmektedir.sağlamaktadır. Eskişehir’de faaliyet gösteren animas-yon stüdyoları Tablo 19’da gösterilmiştir. 3.2.3. İşgücü ve Yaşam MaliyetleriTablo 19. Eskişehir’de Bulunan Animasyon Stüdyoları Eskişehir; yüksek eğitimli genç nüfusu, beşeri sermaye yapısı, kültür ve sanat ve her türlü altyapı olanakları ile Resimli Filim Stüdyosu Türkiye’nin en gelişmiş şehirleri arasında gösterilmekte- dir. Nüfusu, bir milyona yakın olan Eskişehir’in yaşam ve Düşyeri Çizgi Film ve Canlandırma Stüdyosu yatırım maliyetleri, nispeten gelişmiş şehirlere göre daha ucuz olabilmektedir. Tablo 20. İş Yeri Kira Giderleri Zahiri Animasyon Stüdyosu 5000 İş Yeri Kira Gideri (TL)Flamingo Animasyon Stüdyosu 4500 4000 4700 Düşlerevi Eskişehir Şubesi 3500 Yoyo Film Eskişehir Şubesi 3000 3700 Siyah Martı Eskişehir Şubesi 2500 2000 1429 1500 Ankara İstanbul 1000 Eskişehir 500 0

ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 37Eskişehir’de İstanbul ve Ankara gibi şehirlere kıyasla ivme kazanabilmesi adına sektörel anlamda büyümeyaşam maliyetleri düşüktür. Tablo 20’den de görülece- stratejilerine sahip farklı ülkeler ile işbirliği ortamınınği üzere, Eskişehir’de işyeri kira giderleri, İstanbul’un geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir.1/3’ü kadardır. Ülkemiz; animasyon sektöründe sahip olduğu nitelikliAnimasyon sektöründe istihdam edilen animatörlerin insan gücü, üretim maliyetlerinin düşüklüğü ve animas-ortalama aylık 750$ gelir elde ettiği söylenebilir. İşletme yon stüdyolarının çoğunlukta yer aldığı İstanbul, Anka-giderleri kapsamında yatırım maliyetlerinin Eskişehir’de ra ve Eskişehir illerinin sahip olduğu konum ve yaşamoldukça uygun olduğu ifade edilebilir. standartları ile birlikte gelişmeye ve işbirliğine açık bir pazar konumundadır. Dünyadaki gelişmeler ülkemizSONUÇ animasyon firmaları tarafından takip edilmekte, ilgili fuarlara katılım sağlanmakta ve bu çalışmalar DevletSon yıllarda animasyon sektöründe yaşanan gelişme- destekleri ile de pekiştirilmektedir.lere bakıldığında dünya genelinde sektörün ülkeler ara-sı işbirliği ve stüdyolar arası ortak yapım anlaşmalarıüzerinden ilerlemeye başladığı görülmektedir. Bu doğ-rultuda, ülkemizde ve Eskişehir’de sektörün daha da

38 ANİMASYON SEKTÖRÜ RAPORU 2018 KAYNAKÇA Selçuk Hünerli, Canlandırma Sineması Üzerine, İstanbul: Es Yayınları, 2005, s.58. Erdem Göktepe, Geçmişten Günümüze Hareketli Görüntü ve Türkiye’de Animasyonun Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Medya ve İletişim Sistemleri, İstanbul, 2015, s.66. http://www.imdb.com/media/rm4094933760/tt0020414?ref_=ttmi_mi_all_sf_1#, Erişim Tarihi: 18.02.2016 https://tr.wikipedia.org/wiki/Cemal_Nadir_G%C3%BCler, Erişim Tarihi: 17.02.2016 Arif Şerif Onaran, Türk Sineması I.Cilt, Ankara: Kitle Yayınları, 1999, s.196 http://www.animasyongastesi.com/turkiyede-animasyonun-dunu-ve-bugunu/, Erişim Tarihi: 19.02.2016 http://www.animasyongastesi.com/turkiyede-animasyonun-dunu-ve-bugunu/, Erişim tarihi: 19.02.2016 http://www.canlandiranlar.com/saygi/, Erişim Tarihi: 01.08.2016 Türker, H, İ., “Canlandırmanın Tarihçesi Ve Türk Canlandırma Sanatı”. İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi, 1. (2), 2011, s.236. http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/canlandirmalar/1980_oncesi/amentugemisinasilyurudu.html, Erişim Tarihi: 24.02.2016 http://www.sinefesto.com/sansur-altin-portakalda.html, Erişim Tarihi: 01.08.2016 Türün, C. “Türkiye’de Canlandırma Sineması Bugünü ve Geleceği,” 1989, s.10. http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/atesbenice.html, Erişim Tarihi: 29.03.2016 Atan, U., “Çizgi Filmin Türkiye’deki Tarihi Gelişimi”. Animasyonun Kültür Aktarımındaki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995. Çiğdem UÇARCAN, 1970 Sonrasında Türk Çizgi Film Sektörünün Gelişmesi ve Sorunlar, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans, Kütahya, 2010, s.24. Yasemin Baki, Tematik Çocuk Kanallarında Yayınlanan Çizgi Filmlere İlişkin Bir Değerlendirme, 2. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 2015, s.373. http://boxofficeturkiye.com/ , Erişim Tarihi:24.04.2018 http://www.animasyongastesi.com/2017-yili-turkiye-gise-degerlendirmesi/, Erişim Tarihi: 08.05.2018 https://www.youtube.com/user/TRTCOCUKKANALI/videos?flow=grid&sort=p&view=0 Erişim Tarihi: 30.04.2018 http://www.payscale.com/, Erişim Tarihi: 04.10.2018 http://www.galeridiani.com/galeri/detay/kaan-kayimoglu-my-people-resim-sergisi/3, Erişim Tarihi: 02.08.2016 http://ettom.ogu.edu.tr/, Erişim Tarihi: 29.06.2016 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ÖSYM, YÖK, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 10. Kalkınma Planı (2014-2018). 64. Hükümet Eylem Planı 65. Hükümet Programı 2014 TRT Faaliyet Raporu 2013 TRT Faaliyet Raporu 2015-8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun Sahibinden Emlak Endeksi, https://www.sahibinden.com/emlak-endeksi/



T.C. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) Eskişehir Yatırım Destek O siHoşnudiye Mh. 732. Sk. No: 44/4 Efe Plaza B Blok 2.Kat Tepebaşı / Eskişehir TÜRKİYE T: 0224 211 13 27 /200 © F: 0224 231 31 24 © www.investineskisehir.gov.tr