Bebka_EsYatirimDestek

ESKİŞEHİR İLİYATIRIM DESTEK VETANITIM STRATEJİSİ(2018-2023)

Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı Eskişehir Yatırım Destek Ofisi 2018

İÇİNDEKİLER1. ANA METİN............................................................................................................................................................................ 41.1 MEVCUT DURUM................................................................................................................................................................ 41.1.1. İlin Ekonomi ve Sanayi Durumu................................................................................................................................ 41.1.2. İlin Üretim Durumu ......................................................................................................................................................71.1.3. İlin İstihdam Durumu................................................................................................................................................... 81.1.4. İlin Dış Ticaret Yapısı ................................................................................................................................................ 101.1.5. İlin Lojistik ve Ulaşım Durumu.................................................................................................................................121.1.6. İlin Ar-Ge ve Yenilikçilik Durumu.............................................................................................................................121.1.7. İlin Kümelenme Durumu........................................................................................................................................... 141.1.8. İlde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar...................................................................................................................151.1.9. İlin Rekabet Gücü ve Gelişme Potansiyeli Yüksek Olan Sektörleri.............................................................. 161.2. SORUN ALANLARI.........................................................................................................................................................201.2.1. Hâlihazırda Yaşanılan Sorunlar..............................................................................................................................201.2.2. Strateji Döneminde Yaşanması Muhtemel Sorunlar (Riskler)......................................................................241.3. HEDEFLER........................................................................................................................................................................241.3.1. Açıklamalar...................................................................................................................................................................241.3.2. Tablo..............................................................................................................................................................................262. 2018 YILI EYLEM PLANI................................................................................................................................................. 272.1. Açıklamalar ..................................................................................................................................................................... 272.2. Tablo................................................................................................................................................................................. 322.2.1. Geçmiş Yıl (2017) Eylem Planı Gerçekleşmeleri Tablosu............................................................................... 322.2.2.Plan Yılı (2018) Eylemleri Tablosu......................................................................................................................... 37KAYNAKÇA.............................................................................................................................................................................. 41

4 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)1. ANA METİN Tablo 2. Bölgelerin Sektörlere Göre Toplam Katma Değer İçerisindeki Payları1.1 MEVCUT DURUM Ülke içindeki katma Sektörler1.1.1. İlin Ekonomi ve Sanayi Durumu değer payları (TR=100)TR41 Bölgesi (Bursa, Eskişehir, Bilecik), ülkemizin toplam kat- BÖLGELER TARIM SANAYİ HİZMETLERma değerine en fazla katkı sağlayan 4. bölgesidir. İstanbul 0,6 27,1 30,9Tablo 1. Bölgelerin Toplam Katma Değer İçerisindeki Payları Ankara 2,7 8,1 9,7İlk 10 Bölge GSKD Payı (%) Bursa, Eskişehir, Bilecik 3,9 9,6 5,4İstanbul 27,2 İzmir 4,0 6,5 7,0Ankara 8,6 Kocaeli, Sakarya, Düzce, 4,8 8,2 5,7 Bolu, Yalovaİzmir 6,6 Kaynak: TÜİK Bölgesel Hesaplar 2011Bursa, Eskişehir, Bilecik 6,4 Eskişehir ekonomisinin %54’ünü hizmetler, %39’unu sanayi ve %7’sini ise tarım sektörü oluşturmaktadır. İl ekonomisinde anaKocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 6,3 sektörlerin dağılımında, hizmetler ve sanayi sektörlerinin öne çıktığı görülmektedir.Adana, Mersin 4,0 Grafik 1. Eskişehir Ekonomisinin Sektörel DağılımıManisa, Afyon, Kütahya, Uşak 3,6Aydın, Denizli, Muğla 3,5Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 2,7 Hizmetler TarımHatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 2,6 39% Sanayi 54%Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Bölgesel Hesaplar 2011, 21.09.2016. 7%Sanayi sektöründe ülkemizin toplam katma değerine İstan-bul’dan sonra en fazla katkı sağlayan bölge TR 41 bölgesidir. Kaynak: Eskişehir Sanayi Odası, 2017Bölgenin ülkemizin toplam katma değeri içerisindeki sektörelpayları göz önüne alındığında, TR 41 Bölgesi’nin ‘’Sanayi böl-gesi’’ olduğu ifade edilebilir.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 5Eskişehir sanayi işletmelerinin sektörel dağılımı incelendiğinde, Eskişehir sanayi sektöründe istihdam paylarına bakıldığın-ilk sırada %12 ile fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhi- da %14,3 ile gıda ürünleri, %14,2 ile metalik olmayan mineralzat hariç), ikinci sırada %11 ile gıda ürünleri ve üçüncü sırada ürünler, %9,5 ile makine ve ekipmanlar ilk üç sırada yer almak-ise %9 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman tadır. Ayrıca, Türkiye’de sanayi sektörü toplam istihdamınınyer almaktadır. %1,9’u Eskişehir’de gerçekleşmektedir.Tablo 3. Eskişehir Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı Tablo 4. Eskişehir Sanayisinin Çalışan Sayısı Bakımından Sektörel DağılımıSektör Adı İl Payı (%)Fabrikasyon Metal Ürünleri (Makine ve Teçhizat Hariç) 12 Sektör Adı Çalışan İl Payı (%) TR Payı (%) SayısıGıda ürünleri 11 Gıda ürünleri 9.693 14,39 13,15Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Ekipman 9 Metalik olmayan mineral 9.564 14,20 6,25 ürünlerDiğer Metalik Olmayan Mineral Ürünler 9 Makine ve ekipmanlar 6.371 9,46 6,75Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı 8 Kimyasal ürünler 5.643 8,38 3,22Kauçuk ve Plastik Ürünleri 6 Diğer ulaşım araçları 4.976 7,39 1,01Elektrikli teçhizat 5 Metal ürünleri 4.034 5,99 8,31Mobilya 4 Kauçuk ve plastik 3.910 5,81 6,13Ana Metal Sanayi 3 Giyim eşyaları 3.553 5,28 9,34Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç) 2 Otomotiv, treyler 3.111 4,62 4,29Kimyasal Ürünler 2 Elektrikli teçhizat, 2.937 4,36 3,84Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması 1 Diğer madencilik ve taş 1.906 2,83 2,20 ocakçılığıMotorlu Kara Taşıtı, Treyler (Römork) ve 1 Ana metal 1.557 2,31 4,31 Yarı Trayler (Yarı Römork) Kağıt ve kağıt ürünleri 1.282 1,90 1,80Kağıt ve Kağıt Ürünleri 1 Mobilya 1065 1,58 3,89Giyim eşyaları 1 Kömür ve linyit 920 1,37 1,44Diğer ulaşım araçları 1 Toplam 67.349 100 1,88Kaynak: Bilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 2015, 81 İl Kaynak: Bilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 2015, 81 İlDurum Raporu Durum Raporu

6 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)İmalat alt sektörlerinin brüt yurtiçi satışlarına bakıldığında 2001-2017 yılları arasında sabit sermaye yatırımlarının sektö-gıda ürünleri imalatı %24,6 ile ilk sırada yer alırken, onu diğer rel dağılımlarına bakıldığında imalat (%57), hizmetler (%21) vemetalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (%13,4) ve elektrikli enerji (%13) sektörlerinin ön plana çıktığı görülmektedir.teçhizat imalatı (%13,3) izlemektedir. Brüt yurtiçi satışlarda enyüksek paya sahip olan gıda ürünlerinin istihdamda da en yük- Grafik 2. Eskişehir’de Sabit Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımısek paya sahip olduğu görülmektedir. (2001-2017)1Tablo 5. Eskişehir İmalat Alt Sektörü Brüt Yurt İçi Satışları Dağılımı 7% 2% 13%İmalat Alt Sektör Adı İmalat Sektörü 21% İçindeki Payı (%) 57%Gıda Ürünlerinin İmalatı 24,65Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 13,43Elektrikli Teçhizat İmalatı 13,37Motorlu Kara Taşıtı, Treyler (Römork) ve 11,36 Yarı Treyler (Yarı Römork) İmalatıFabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı 8,35 (Makine ve Teçhizat Hariç)Makine ve Ekipmanların Kurulumu ve Onarımı 6,73Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 5,02Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı 3,42Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin İmalatı 2,33Ana Metal Sanayii 2,29Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve 2,16 Ekipman İmalatıKimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 1,27Mobilya İmalatı 1,18 Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri 0,78 İmalatı (Mobilya Hariç); Saz, Saman ve BenzeriMalzemelerden Örülerek Yapılan Eşyaların İmalatıDiğer İmalatlar 0,57Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması 0,47 İmalat Madencilik Tarım Enerji HizmetlerTekstil Ürünlerinin İmalatı 0,23İçeceklerin İmalatı 0,05 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2017Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri 0,01 Eskişehir’de 2001-2017 yılları arasında sabit sermaye yatırım- İmalatı larının en yüksek paya sahip olduğu imalat sektörünün, alt sektör dağılımına bakıldığında ise taşıt araçları, cam ve makineToplam 100 imalat sektörlerinin öne çıktığı görülmektedir.Kaynak: Bilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 2015, 81 İlDurum Raporu 1 Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılan sabit sermaye yatırımlarının verileri kullanılmıştır.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 7Tablo 6. Eskişehir’de Sabit Sermaye Yatırımlarının İmalat Tablo 7. Eskişehir’deki Organize Sanayi Bölgeleri (2017)Sektöründeki Alt Sektör Dağılımı (2001-2017)2Alt Sektör Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Organize Sanayi Büyüklük Çalışan Doluluk Parsel Atıksu Bölgeleri (Ha) Sayısı oranı (%) Sayısı Arıtma TesisiTaşıt Araçları 1592Cam 1200 Eskişehir Sanayi 2208 38809 92,17 690 Var Odası OSB (Sanayi ParselMakina İmalat 1121 büyüklüğü)Gıda ve İçki 1114 Eskişehir 218 0 0 0 Yok Sivrihisar OSBPişmiş Kil ve Çim. Ger. 410Çimento 348 Eskişehir 143 0 0 0 Yok Beylikova BesiLastik Plastik 196 OSBKağıt 110 Kaynak: Eskişehir Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, 2017Madeni Eşya 95 1.1.2. İlin Üretim DurumuElektrikli Makinalar 66 Eskişehir sanayisinde en fazla değere sahip üretim sektörü %23,1 pay ile makine imalat sanayi sektörüdür. Bu sektörü,Kimya 63 %12,4’lük pay ile kimya, plastik ve kauçuk sanayi, %11,6’lik pay ile gıda ve metal eşya takip etmektedir.Seramik 63Dokuma 41Demir Çelik 38 Tablo 8. Eskişehir’in Sanayi Üretim SektörleriOrman Ürünleri 21 Sektör Değer (%) Makine İmalat Sanayi 23,1Diğerleri 61 Kimya, Plastik ve Kauçuk Sanayi 12,4 11,6Toplam 6539 Gıda Sanayi 11,6 Metal Eşya Sanayi 10,2Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2017. Orman Ürünleri, Kâğıt ve Mobilya Sanayi 8 7,7Eskişehir’de 1’i ihtisas olmak üzere toplam 3 organize sanayi Madencilik 4,5bölgesi yer almaktadır. Türkiye’nin en önemli sanayi bölgele- Toprak ve Seramik Ürünler Sanayi 2,3rinden biri olan Eskişehir OSB, %92,2 doluluk oranına sahip 8,7olup Eskişehir sanayisine ev sahipliği yapmaktadır. Beylikova Metal Ana SanayiTarıma Dayalı Besi Organize Sanayi Bölgesi’nin ise altyapı ça- Tekstil ve Hazır Giyim Sanayilışmaları tamamlanmış olup müteşebbis tahsis işlemleri devametmektedir. Diğer Kaynak: Eskişehir Sanayi Odası, 20152 Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılan sabit sermaye yatırımlarının verileri kullanılmıştır.

8 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Eskişehir’de üretilen bazı ürünler ise ulusal ölçekte önemli Tablo 10. İl Düzeyinde Temel İşgücü Göstergeleripazar payına sahiptir. Eskişehir, kompresör (soğutucu), uçakmotoru ve dizel lokomotif üretiminde ulusal pazarın tamamına Yıllar İşgücüne İşsizlik Oranı İstihdam Oranısahiptir. Bu ürünlere ek olarak; boraks, kriko ve buzdolabı üre- Katılma Oranıtiminde de Eskişehir, ulusal pazarın yarısından fazlasına hâkimdurumdadır. 2009 44,1 15,2 37,4 2010 42,7 10,5 38,2 2011 42,2 8,9 38,4Tablo 9. Ulusal Üretimde Eskişehir’in Payı 2012 44,0 8,4 40,3 Ürün Pay (%) 2013 46,9 8,5 42,9 Uçak motoru 100 Dizel lokomotif 100 2014 (TR41) 49,3 6,2 46,3 Kompresör (soğutucu) 100 Boraks (tüm dünya rezervleri içindeki pay) 73 2015 (TR41) 50,3 7,8 46,4 70 Kriko 65 2016 (TR41) 50,1 9,2 45,5 Buzdolabı 50 Çamaşır kurutma makinesi 30 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Manyezit 30 Bisküvi, kek, kraker 30 Eskişehir’de sektörlere göre istihdam verilerine bakıldığında, 20 ortalama çalışan sayısının en yüksek olduğu sektör 254 kişi ile Kiremit 20 elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve 209 kişi ile bilgi Süt 20 ve iletişim sektörleri olmuştur. 15 Kamyon Grafik 3. İl Düzeyinde Sektörlere Göre Ortalama Çalışan Sayıları254,8 Fırın 209,3 300 178,6 Seramik yer ve duvar karoları 250Kaynak: Eskişehir Sanayi Odası, 2016. 200 1501.1.3. İlin İstihdam Durumu 100 50 0 96,2 86,6 66,5 63,6 62,3 49,5 39,8 35 30,7 27,6 25,3 23,7 23 20,2 20TR41 Bölgesi’nin 2015 yılında işsizlik oranı %7,8 iken bu oran Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme ve…2016 yılında %9,2 gerçekleşmiştir. Bilgi ve iletişim İmalat İl Geneli Ortalama İdari ve destek hizmet faaliyetleri Ulaştırma ve depolama Madencilik ve taş ocakçılığı Kültür, sanat eğlence, dinlence ve spor İnsan sağliği ve sosyal hizmet faaliyetleri Toptan ve perakende ticaret Eğitim Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri İnşaat Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve… Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler Finans ve sigorta faaliyetleri Diğer hizmet faaliyetleri Gayrimenkul faaliyetleri Kaynak: İşgücü Piyasası Analizi, 2016

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 9Eskişehir’de faaliyet gruplarına göre istihdam edilenlerin Tür- Eskişehir’de 2015 yılında en fazla açık iş pozisyonu bulunankiye genelinde istihdam edilenlere oranı incelendiğinde ise sektör %29,5 ile imalat sektörü olmuştur.Eskişehir’in Türkiye genelinde en yüksek istihdam payına sa-hip sektörleri; diğer ulaşım araçları imalatı ve elektrikli teçhizat Tablo 13. İl Düzeyinde Sektörlere Göre Açık İşi Olan İşyerlerininimalatı olmuştur. DağılımlarıTablo 11. Eskişehir’in En Yüksek İstihdam Payına Sahip Sektörleri Sektör Açık İş Verme Oranı(Eskişehir/Türkiye) İmalat % 29,5 Faaliyet Grubu Türkiye Eskişehir % Pay Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri % 18,9 Diğer Ulaşım Araçları İmalatı 47.961 3.533 7,96 130.808 6.901 5,52 Toptan ve Perakende Ticaret % 18,6 Elektrikli Teçhizat İmalatı 59.893 8.297 3,87 Diğer Madencilik ve Taş. Ocakçılığı 222.421 2.128 3,77 İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri % 18,2 Metalik Olmayan Ürünler İmalatı 17136 1.682 3,04Suyun Toplanması Arıtılması ve Dağt.Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2016. İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri % 15,5Eskişehir’de istihdam edilenlerin meslek gruplarına göre da- Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler % 11,6ğılımında ise ‘’tesis ve makine operatörleri ve montajcılar’’ ile‘’sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar’’ öne çıkmıştır. Madencilik ve Taş Ocakçılığı % 11,1 Ulaştırma ve Depolama % 10,3Tablo 12. İl Düzeyinde İstihdam Edilenlerin Meslek Grupları ve Gayrimenkul Faaliyetleri % 10,0Cinsiyete Göre Çalışan SayılarıMeslek Grubu Erkek Kadın Toplam İnşaat % 5,2Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar 2.251 1.678 3.929Hizmet ve Satış Elemanları 1.472 584 2.057 Eğitim % 5,1Nitelik Gerektirmeyen Meslekler 2.537 1.641 4.178 Bilgi ve İletişim % 3,3Nitelikli Tarım, Ormancılık ve Su Ürünleri 56 4 60 Çalışanları Diğer Hizmet Faaliyetleri %20,8Profesyonel Meslek Mensupları 2.449 1.089 3.537Sanatkârlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar 10.410 2.987 13.397 Genel Toplam % 16,3 Kaynak: İşgücü Piyasası Analizi, 2015.Teknisyenler, Teknikerler ve Yardımcı 4.238 458 4.696 Profesyonel Meslek MensuplarıTesis ve Makine Operatörleri ve Montajcılar 7.831 2.187 10.018 Eskişehir’de 2015 yılında en fazla açık iş sayısı bulunan mes- lek, 9.939 açık iş sayısı ile ‘’imalat ve ilgili işçiler (makine ile)’’Yöneticiler 697 141 838 olmuştur. Buna göre, Eskişehir sanayisinde en fazla işgücü ta- lebinin imalat ve makine ile ilgili olduğu ifade edilebilir.Genel Toplam 31.941 10.769 42.709Kaynak: İşgücü Piyasası Analizi, 2016

10 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Tablo 14. İl Düzeyinde Açık İşlerin Mesleklere Göre Dağılımı, 2015 Eskişehir, 2016 yılında en fazla ihracatı ABD’ye yapmıştır. ABD’nin ilin toplam ihracatındaki payı %32,1’dir. Meslek Açık İş SayısıDiğer İmalat ve İlgili İşçiler (Makine İle) 9.939 Tablo 15. Eskişehir’in Ülkelere Göre İhracatı (2016) 3.073 Beden İşçisi (Genel) 2.999 Ülkeler İhracat Miktarı Toplam İhracattaki Temizlik Görevlisi 1.391 (ABD Doları) Payı (%) Müşteri Temsilcisi 1.008 Sekreter 655 ABD 276.348.391 32,1 Güvenlik Görevlisi 547 Satış Danışmanı 517 Almanya 91.154.861 10,6 Gaz Altı Kaynakçısı 473 İmal İşçisi 447 Fransa 71.653.751 8,3 6.764 Büro Memuru (Genel) 27813 Avusturya 37.961.464 4,4 Diğer Meslekler ToplamKaynak: İşgücü Piyasası Analizi, 2016. Romanya 32.416.154 3,81.1.4. İlin Dış Ticaret Yapısı Belçika 24.538.861 2,8Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2011-2016 yılları Hollanda 19.429.541 2,3arasında Eskişehir’in dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir.Eskişehir, 2016 yılında ülkemizde ihracatçı firmaların kanuni İspanya 19.069.251 2,2merkezleri bazında en fazla ihracat yapan 18. il olmuştur.3 İngiltere 16.360.958 1,9 13.474.162 1,6Grafik 4. Eskişehir’in İhracat ve İthalatı (Milyon Dolar) İtalya İthalat İhracat 20161000800 Diğer 259.646.362 30,1600 Toplam 862.053.756 100400 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, 2017200 0 2011 2012 2013 2014 2015 Eskişehir, 2016 yılında en fazla ithalatı ise ihracatta olduğuKaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, 2017 gibi ABD’den yapmıştır. ABD’nin toplam ithalattaki payı ise %26,1’dir. 3 www.tim.org.tr

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 11Tablo 16. Eskişehir’in Ülkelere Göre İthalatı (2016) Sektör Adı İhracat ($) İthalat ($)Ülkeler İthalat Miktarı Toplam İthalattaki Gıda ürünleri ve içecek 46.574.825 29.125.410 (ABD Doları) Payı (%) Tekstil ürünleri 6.725.060 17.598.047ABD 193.551.965 26,1 Giyim eşyası 26.283.973 2.854.321Fransa 75.160.879 10,1 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, 2.648.085 440.399 saraciye ve ayakkabıİspanya 67.264.033 9,1 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); 1.182.091 2.646.003 hasır vb. örülerek yapılan maddelerAlmanya 59.498.449 8Çin 48.659.823 6,6 Kağıt ve kağıt ürünleri 463.704 5.141.688 Basım ve yayım; plak, kaset vb. 22.426 507.500İtalya 43.210.951 5,8 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol 877.551 ürünleri ve nükleer yakıtlarJaponya 22.076.843 3Antalya Serbest Kimyasal madde ve ürünler 10.418.599 86.575.210 Bölgesi 19.840.988 2,7 Plastik ve kauçuk ürünleri 44.696.638 32.986.577İngiltere 18.534.139 2,5 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 61.973.057 11.412.470 Ana metal sanayi 25.821.501 97.760.142Avusturya 16.615.896 2,2 Metal eşya sanayi 55.651.564 118.181.544 (makine ve teçhizatı hariç)Diğer 167.176.370 23,9 Başka yerde sınıflandırılmamış makineToplam 741.199.131 100 ve teçhizat 131.058.552 103.977.974Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, 2017 Büro, muhasebe ve bilgi işleme 211.599 841.624 makinalarıEskişehir’de 2016 yılında en fazla ihracat gerçekleştiren sektör Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli 25.360.794 30.298.713diğer ulaşım araçları sektörü olurken en fazla ithalatın gerçek- mekina ve cihazlarleştiği sektör ise metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)olmuştur. Diğer ulaşım araçları sektörünün toplam ihracattaki Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı 70.591 8.535.482payı % 34,4 olurken, metal eşya sanayinin (makine ve teçhizatı ve cihazlarıhariç) toplam ithalattaki payı %16’dır. Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 4.698.483 10.815.254 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 45.578.432 56.632.748 Diğer ulaşım araçları 296.550.728 85.210.848Tablo 17. Eskişehir’in Sektörlere Göre İhracat ve İthalat Verileri (2016) Mobilya ve başka yerde 6.787.744 3.019.308 sınıflandırılmamış diğer ürünler Sektör Adı İhracat ($) İthalat ($) Atık ve hurdalar 1.927.990 76.836Tarım ve hayvancılık 6.101.386 33.417.137 Diğer iş faliyetleri 137Ormancılık ve tomrukçuluk 412 1.054.610 Eğlence, kültür ve sporla ilgili faaliyetler 319.027 4.906Maden kömürü , linyit ve turb 230 Toplam 862.053.756 741.199.131Taşocakçılığı ve diğer madencilik 60.926.265 1.206.692 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, 2017

12 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Kayıtlı adresleri başka yerde olan veya Eskişehir dışındaki güm- Türkiye’nin ileri teknoloji ürünleri ihracatının toplam ihracatrükleri kullanan işletmelerin yapmış olduğu ihracatlar, resmi ih- içerisindeki payı %3,5’tir. Eskişehir’in yüksek teknoloji ürünleriracat rakamlarına yansımamaktadır. Bu sebeple, resmi veriler ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı ise %15’tir. Bu bağ-Eskişehir Sanayi Odası’nın ihracat rakamları ile farklılık göster- lamda Eskişehir, Türkiye’de ilk sırada bulunmaktadır.4mektedir. Eskişehir Sanayi Odası verilerine göre, Eskişehir sondört yılda 8 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirmiştir. 1.1.5. İlin Lojistik ve Ulaşım DurumuTablo 18. Eskişehir Sanayi Odası Üyesi Firmaların İhracatları Eskişehir, ülkemizde en önemli şehirlerin merkezi konumunda- dır. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Konya illerinin Yıl İhracat (Milyon $) merkezinde yer almaktadır. İlde TCDD Hasanbey Lojistik Mer-2016 2.044 kezi ve Organize Sanayi Bölgesi Lojistik Merkezi olmak üzere 22015 2.141 adet lojistik üssü bulunmaktadır. İl, demiryolu ağlarının kesiş-2014 2.271 me noktasında yer alsa da hammadde ve mamuller genellikle2013 2.211 karayolu taşımacılığı kullanılarak yapılmaktadır.2012 2.1212011 1.756 Harita 1. Eskişehir’in KonumuEskişehir Sanayi Odası, 2017. Ankara’ya uzaklık:................................................................. 220 km İstanbul’a uzaklık:..................................................................350 kmESO’ya üye işletmelerin sektör bazında ihracat verileri incelen- İzmir’e uzaklık:........................................................................ 410 kmdiğinde, makine imalat sanayinin %46,2 pay ile en fazla ihra- Bursa Gemlik Limanı’na uzaklık: �������������������������������������� 160 kmcatı gerçekleştiren sektör olduğu görülmektedir. Antalya’ya uzaklık:..................................................................415 kmTablo 19. Eskişehir’de Sektör Bazında İhracat (ESO’ya üye işletmeler) 1.1.6. İlin Ar-Ge ve Yenilikçilik DurumuSektör Firma İhracat Pay Eskişehir’de 2017 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 12 adet Ar-Ge Sayısı (ABD $) (%) merkezi bulunmaktadır. Bu sayı, Türkiye genelinin %1,9’unu 944.431.805 46,2 oluşturmaktadır.Makine İmalat Sanayi 38 360.715.880 17,6 100.452.573 4,9 4 Eskişehir Sanayi Odası, Sunum, 2016.Madencilik 9 36.556.493 1,8 106.004.061 5,2Taş ve Toprağa Dayalı İmalat Sanayi 12 137.560.510 6,7 56.476.055 2,8Dokuma ve Hazır Giyim Sanayi 6 301.061.142 14,7 1.560.769 0,1Metal Eşya ve Metal Ana Sanayi 25Gıda Sanayi 11Kimya, Plastik ve Kauçuk Sanayi 15Elektrikli Araç ve Gereç İmalat San. 11Orman ürünleri, Mobilya ve Kağıt San. 8Kaynak: Eskişehir Sanayi Odası, 2017

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 13Tablo 20. Ar-Ge Merkezlerinin İllere Göre Dağılımı Eskişehir’in sınai mülkiyet hakları göstergelerinde ise patent tescili öne çıkmaktadır. Türkiye genelinde patent tescilininSıra İl Ar-Ge Merkezi Sayısı %1,3’ünü Eskişehir’de bulunan işletmeler gerçekleştirmiştir. Tasarımda ise diğer sınai mülkiyet türlerine göre, Eskişehir’in1. İstanbul 216 daha düşük oranda pay aldığı görülmektedir.2. Kocaeli 71 Tablo 22. İl Düzeyinde Sınai Mülkiyet Durumu (2016)3. Bursa 674. Ankara 635. İzmir 56 Türkiye Genelindeki Payı6. Tekirdağ 26 Sınai Mülkiyet Türü Tescil Sayısı %7. Manisa 198. Konya 159. Eskişehir 12 Patent 24 % 1,34Toplam - 635Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 20.10.2017. Faydalı Model 20 % 0,85Eskişehir’de Ar-Ge merkezlerinin sektörel dağılımı incelendi- Tasarım 183 % 0,45ğinde; havacılık, makine ve teçhizat imalatı ile dayanıklı tüke-tim malları sektörlerinde Ar-Ge merkezilerinin bulunduğu gözeçarpmaktadır.Tablo 21. Eskişehir’de Ar-Ge Merkezlerinin Sektörel DağılımıSıra Sektör Sayı Marka 829 % 0,991. Havacılık 2 Kaynak: Türk Patent Enstitüsü, 2017.2. Makine ve Teçhizat İmalatı 5 2015 yılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Performans Endeksi’ne göre, Eskişehir Teknoloji Geliştirme Bölgesi 33 bölge arasında3. Dayanıklı Tüketim Malları 2 38,62 puanla 16. sırada bulunmaktadır. Eskişehir Teknoloji Ge- liştirme Bölgeleri’nin özellikle ‘’Kurumsallaşma, sürdürülebilirlik4. Gıda 1 ve ekosistem geliştirme faaliyeti’’ ile ‘’Ar-Ge faaliyeti’’ başlıkla- rında düşük orana; ‘’ Finansman, teşvikler ve altyapı’’ başlığın-5. Otomotiv 1 da ise yüksek orana sahip olduğu ifade edilebilir.6. Elektrik-Elektronik 1Kaynak: http://btgm.sanayi.gov.tr/DokumanGetHandler.ashx?dokumanId=c64e2b59-1bb7-4c05-9773-983f41fef859,Erişim Tarihi:20.10.2017.

14 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Tablo 23. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Performans Endeksi (2015)Sıra Adı Finansman, Ar-Ge Kuluçka Teknoloji Kurumsallaşma, Teknolojik Ar-Ge Fikri Ar-Ge Genel Teşvikler Faaliyeti Faaliyeti Transferi Sürdürülebilirlik Ürün Yatırım Çıktıları Mülkiyet Sonuçları ve Toplam ve Altyapı ve İşbirliği (%6,67) (%5,99) (%100) (%16,66) (%14) (%9) Faaliyeti ve Ekosistem Faaliyeti Uluslar- Geliştirme (%3) arasılaşma (%13) Faaliyeti (%12) (19,67)1. ODTÜ 7,96 8,59 3,89 7,65 8,25 1,85 5,41 2,67 16,27 62,522. İTÜ 7,8 6,63 5,15 9,19 7,333. Ankara 7,66 7,59 6,43 1,07 3,89 2,56 11,29 54,92 8 3,19 1,55 4,65 1,45 9,91 50,424. İzmir 8,09 7,94 5,1 7,59 4,54 1,04 3,48 1,2 10,63 49,825. Erciyes 8,41 6,44 4,8 8,17 5,6 1,02 4,12 1,05 9,94 49,5616. Eskişehir 8,68 5,74 3,13 6,39 1,38 0,75 3,44 1,62 7,5 38,6239. Bolu 4,95 5,2 0 1,15 0 0 00 4,91 16,22Kaynak: https://teknopark.sanayi.gov.tr/Content/PerformansEndeksi, 2017. Tablo 25. Eskişehir Merkezli İş KümeleriEskişehir’in 2011-2015 yılları arasında bilimsel yayın perfor- Küme Adı Kuruluş Açıklamamansı incelendiğinde, ilin yayın ve atıf sayısına göre etki değeri Yılıperformansının düşük kaldığı görülmektedir. Eskişehir Türkiye’nin ilk küme oluşumlarından birisidir.Tablo 24. Eskişehir’in Bilimsel Yayın Performansı (2011-2015) Bilecik Kütahya 2010 Seramik ve karo ürünleri üretiminde ön planda olan kümede Bilecik, Kütahya ve Türkiye Seramik Sıralaması Kümelenmesi İstanbul illerinde faaliyet gösteren firmalar da yer almaktadır. Derneği Gösterge Adet / Değer Eskişehir Raylı TÜLOMSAŞ önderliğinde kurulmuştur. Üye Sistemler işletmeler; kaynaklı ve talaşlı imalat, montaj,Yayın Sayısı 4.328 10. 2011 döküm, kompozit üretim, metal şekillendirme, Kümelenmesi tasarım, Ar-Ge ve Ür-Ge gibi alanlarda faaliyet Derneği göstermektedir. Atıf Sayısı 16.205 14. Ülkemizin bu alandaki üç kümesinden biridir. Etki Değeri 3,74 30. Eskişehir Üye işletmeler; tasarım geliştirme, havacılık HavacılıkKaynak: http://cabim.ulakbim.gov.tr/bibliyometrik-analiz/turkiye-bilimsel- Kümelenmesi sektörüne özgü elektrik ve elektronikyayin-performans-raporlari/ , 2017. Derneği 2011 ürünlerin üretimi ve geliştirilmesi, motor ve1.1.7. İlin Kümelenme Durumu bileşenleri üretimi, sistem entegrasyonu gibi birçok özel süreç gerektiren faaliyeti başarıyla yürütmektedir.Eskişehir’de 4 iş kümesi bulunmaktadır. İş kümelerinin merkez- Eskişehir 2016 Eskişehir Sanayi Odası (ESO) öncülüğündeleri Eskişehir’de yer almakta olup kümeler, sektörel işbirliği olu- Madencilik kurulan küme, madencilik sektörü üreticilerişumlarının gelişmesini ve sektörel rekabet gücünün artmasını Sektörü İşhedeflemektedir. Kümelenmesi ve akademisyenleri bir araya getirmeyi ve Eskişehir'in madencilik sektöründeki potansiyelini daha da arttırarak üye firmaların rekabet içinde işbirliğini sağlamada faaliyet göstermektedir.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 151.1.8. İlde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Eskişehir’de firma sayısı bakımından en fazla baskın sermayeye sahip olan ülke; 26 işletme ile Almanya olmuştur. Almanya’yıEskişehir’in uluslararası doğrudan yatırımlarında 105 işletme 11 işletme ile İran, 9 işletme ile İtalya takip etmektedir. Doğuiçerisinde en fazla firmaya sahip olan sektör motorlu taşıtlar Asya ülkelerinden ise sadece Çin’in 2 işletme ile Eskişehir’deve motosikletler dışında kalan toptan ticaret ve ticaret komis- yer aldığı görülmektedir.yonculuğu olmuştur.Tablo 26. Eskişehir’de Uluslararası Doğrudan Yatırımların Sektörel Tablo 27. Ülkelere Göre Eskişehir’de Faaliyet Gösteren YabancıDağılımı Sermayeli Firmalar (2017 / Ekim) Baskın Sermayeye Sahip Ülke Haziran 2016 Sektör Firma Almanya 26 SayısıMotorlu Taşıtlar ve Motosikletler Dışında Kalan Toptan İran 11 Ticaret ve Ticaret Komisyonculuğu 25 İtalya 9 Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Dışında Kalan 12 Perakende Ticaret, Kişisel ve Ev Eşyalarının Tamir Belçika 8 6 B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı 6 İspanya 7 İnşaat 5 5 ABD 5 Diğer İş Faaliyetleri 4 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve Dağıtımı 4 Irak 5 3 Gayrimenkul Faaliyetleri 3 İngiltere 4 Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı 3 Hollanda 3 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı 3 Bilgisayar ve İlgili Faaliyetler Ürdün 3 3 Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı 3 Avusturya 2 Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakımı ve 2 Çin 2 Onarımı; Motorlu Taşıt Yakıtının Perakende Sat Oteller ve Lokantalar 2 Fransa 2 2 Tarım, Avcılık ve İlgili Hizmet Faaliyetleri 2 İsviçre 2Destekleyici ve Yardımcı Ulaştırma Faaliyetleri; Seyahat 12 105 Lüksemburg 2 Acentelerinin Faaliyetleri Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı Kazakistan 2 Makine ve Teçhizatı Hariç; Metal Eşya Sanayii Suriye 2 Taşocakçılığı ve Diğer Madencilik Diğer Diğer 10 Toplam Toplam 105Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ekim-2017. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Ekim- 2017.

16 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)1.1.9. İlin Rekabet Gücü ve Gelişme Potansiyeli Yüksek Olan Tablo 29. Eskişehir’de Öne Çıkan Sektörler – Net Satışlara Göre 3Sektörleri Yıldız Analizi Sektör Başatlık Büyüklük UzmanlıkEskişehir ili yatırım destek ve tanıtım stratejisi kapsamında ilin Gıda ürünleri imalatı 20,1 2,4 1,5rekabet gücü yüksek sektörleri; yapılan 3 yıldız analizlerisonucu havacılık, raylı sistemler ve makine-metal sanayi; ge- Diğer metalik olmayan 13,1 3,9 2,4lişme potansiyeli yüksek sektörleri ise turizm, animasyon mineral ürünlerin imalatıve madencilik olarak belirlenmiştir. Elektrikli teçhizat imalatı 17,4 6,8 4,2Tablo 28. Eskişehir’de Öne Çıkan Sektörler – İstihdama Göre 3 Yıldız Motorlu kara taşıtı, treyler 13,5 2,9 1,8Analizi (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatıSektörler Başatlık Büyüklük Uzmanlık Diğer ulaşım araçlarının 5,8 11,3 6,9 imalatıDiğer madencilik ve taş Kaynak: 81 İl Durum Raporu, 2014. ocakçılığı 1,28 3,80 3,00 Makine-Metal Diğer metalik olmayan 5,00 3,80 3,00 Makina sektörü sahip olduğu yüksek katma değer oranı, tek-mineral ürünlerin imalatı noloji üretimini zorunlu kılması, geniş bir yan sanayi ağı oluş- turması, yatırım maliyetlerini düşürmesi, nitelikli personele yö-Diğer ulaşım araçlarının 2,13 7,70 6,10 nelik istihdam alanı oluşturması, dışa bağımlılığı azaltmasının imalatı yanı sıra pek çok sektöre girdi sağlaması ile tetikleyici güce sahip lokomotif bir sektördür.5 Ana metal sanayi ise makineElektrikli teçhizat imalatı 4,16 5,70 4,50 sektörü ile doğrudan bağlantılı olup dünya genelinde toplam ekonomik faaliyetlerin ve ülke ekonomilerindeki büyümenin; Motorlu kara taşıtı, treyler demir çelik ürünlerine olan talebi her geçen gün artırmasıyla(römork) ve yarı treyler (yarı 1,80 1,90 1,50 stratejik bir sektör konumuna gelmiştir. römork) imalatı Tablo 30. Makine-Metal Sektörü6 İstihdam ve İşyeri SayılarıGıda ürünleri imalatı 5,92 2,30 1,80 İl İstihdam TR İçindeki İşyeri TR İçindeki Oranı Sayısı OranıYiyecek ve içecek hizmeti 5,27 1,50 1,2 Eskişehir 11.099 1,63 % 638 1,2 % faaliyetleri Türkiye 682.801 - 52.960 -Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu İşyeri ve Zorunlu Sigortalı Sayılarının Faaliyet Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2015.Gruplarına ve İllere Göre Dağılımı, 2014. 5 BEBKA, Mevcut Durum Analizi, 2014. 6 Makine ve teçhizat hariç fabrikasyon metal ürünleri imalatı, bys. makine ve ekipman imalatı, ana metal sanayi birlikte değerlendirilmiştir.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 17Eskişehir’de önemli bir yoğunluk gösteren elektrikli teçhizat Eskişehir’in 2016 yılında ülkemizin hava ve uzay taşıtları ihra-imalatı sektörü de ana ve yan sanayisi ile güçlü bir tedarik bağ- catından almış olduğu pay %17,8 olmuştur. Eskişehir, bu alan-lantısına sahiptir. Elektrikli teçhizat imalatı, başta beyaz eşya da Türkiye’de 3. sırada yer almıştır.sektörü olmak üzere makine, havacılık gibi farklı sektörlerle degüçlü bağlantılara sahiptir. Grafik 5. Hava ve Uzay Taşıtları İhracatında İlk 5 İlin Payı, 2016 (1000$)Tablo 31. Elektrikli Teçhizat İmalatı Sektörü İstihdam ve İşyeri Sayılarıİl İstihdam TR İçindeki İşyeri TR İçindeki Oranı Sayısı OranıEskişehir 7.233 5,17 % 54 0,96 %Türkiye 139.862 - 5612 -Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2015.HavacılıkÜlkemizde savunma sanayi alanında en önemli işletmeleri ça-tısı altında toplayan Savunma ve Havacılık Sanayi İmalatçılarıDerneği’nin (SASAD) Havacılık ve Uzay grubunda yer alan 7 anakurumun 3’ü Eskişehir’de faaliyet göstermektedir.Tablo 32. SASAD Havacılık ve Uzay Grubu Eskişehir Firmaları 33,14 % 31,07 % 17,85 % 2,33 % 0,42 % 5 280,50 4 950,59 2 845,43 Konya Düzce Ankara İstanbul EskişehirFirma Faaliyet Alanı Bulunduğu Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2016. ŞehirAlp Havacılık Helikopter parçaları Eskişehir Sektörün TR41 bölgesindeki istihdam ve işyeri sayıları incelen- diğinde, Eskişehir’in havacılık sektöründe ülkemizde ön plana TEI Uçak ve helikopter Eskişehir çıktığı görülmektedir. İlin havacılık sektöründe istihdam edilen- motorları ler, ülke genelinde aynı sektörde toplam istihdam edilenlerin 24,5%’ini oluşturmaktadır. Aynı zamanda, ülkemizde bu alan-Coşkunöz Uçak, helikopter gövde ve Eskişehir da faaliyet gösteren işletmelerin üçte birinin Eskişehir ilinde yer aldığı görülmektedir.7 Sektör, hem il için hem de bölge içinHavacılık motor parçaları dış ticaret fazlası veren ve yüksek katma değer yaratan bir sek- tör olarak karışımıza çıkmaktadır.Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2015.7 Sosyal Güvenlik Kurumu, Eylül, 2014.

18 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Raylı Sistemler Tablo 34. Demir yolu veya Tramvay Lokomotif ya da Vagonlarının Parçaları; Mekanik Trafik Kontrol EkipmanlarıEskişehir, ülkemizde hem üretim hem de ulaşım ağları açısın-dan raylı sistemler sektörünün başlıca merkezlerinden birisidir. İl Kayıtlı Personel Kapasite KapasiteKamuya bağlı ortaklıklar yanında özel sektör firmalarının da Üretici Sayısı (kg) (adet)faaliyet gösterdiği ilde bu alanda faaliyet gösteren en büyükkurum Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii Anonim Şirketi (TÜ- Ankara 16 3593 2.509.467 172.306LOMSAŞ)’tır. Bölgede, raylı sistemler sektörü genel olarak TÜ-LOMSAŞ’a tedarik sağlayan yan sanayi şeklinde yoğunlaşmış İstanbul 22 554 1.294.000 75.369olup istihdam önemli ölçüde tedarik zinciri üzerinde görülmek-tedir. Ülke genelinde bu sektörde istihdam edilenlerin %18,1’i Konya 8 286 3.769.584 284.241Eskişehir’de yer alırken, bu sektörde faaliyet gösteren işletmesayısında da bu oran %9,4 olarak ortaya çıkmaktadır. Sakarya 15 733 15.670.720 16.476Tablo 33. Demiryolu Lokomotifleri ve Vagonların İmalatı Eskişehir 8 1774 3.650.075 728Bölge / İl İstihdam Türkiye İşyeri Türkiye İzmir 8 375 3.316.250 73.178 İçindeki Sayısı İçindeki Payı Payı Bursa 5 356 - 18.283.068Eskişehir 3.289 18,12 % 12 9,4 % Kaynak: TOBB Sanayi Veri Tabanı, Ekim-2017 Tablo 35. Lokomotifler, Dizel Elektrikli Personel Sayısı İl Kayıtlı ÜreticiTR41 3.981 21,9 % 20 15,6 % Eskişehir 1 1438 Kaynak: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sanayi Veri Tabanı, Ekim-2017.Türkiye 18.151 - 128 - TurizmKaynak: TOBB Sanayi Veri Tabanı, Ekim-2017 Eskişehir başta kültür ve termal turizmi olmak üzere, doğa tu- rizmi, mağara turizmi hava sporları turizmi, inanç turizmi ve kongre turizmi alanlarında çok önemli bir potansiyele sahiptir.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 19Tablo 36. Eskişehir’de Potansiyeli Yüksek Alternatif Turizm Alanları Eskişehir, ziyaretçi sayısı bakımından ülke genelinde 25. sırada bulunmaktadır. 2016 yılında ilde ortalama kalış süreleri yaban- Alternatif Açıklama cı turistler için 2,5 gün iken yerli turistler için 1,5 gün olarakTurizm Alanı gerçekleşmiştir. Tesise geliş sayısında ise yerli turistlerin tesise geliş sayısı, yabancı turistlerin tesise geliş sayından oldukçaKültür Eskişehir’de tarih boyunca birçok medeniyet fazla olmuştur. Eskişehir’de Turizm İşletme Belgeli konaklamaTurizmi ve uygarlık yer almıştır. Bunlardan başlıcaları; tesislerinin doluluk oranı ise %37,2 olmuştur. Konaklama te- Hititler, Frigler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve sislerinde Eskişehir’in hem yerli hem de yabancı turist verile- Osmanlılar’dır. Bu sebeple, kentte başta Frig Vadisi ri, ilin sahip olduğu turizm potansiyeline göre oldukça düşük olmak üzere birçok antik kent, anıt, kale, tarihi ev, kalmıştır. İlin turizm istatistiklerinin düşük kalmasında ise ilin ve özellikle ilçelerinin sahip olduğu turizm potansiyelinin ye- müze ve mimari eser bulunmaktadır. terince tanıtılmamış olması temel sorun olarak ifade edilebilir. Eskişehir’de birçok milli park ve benzeri sahalar ile Tablo 37. Eskişehir Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri (2016) yürüyüş yolları, kamp alanları, bisiklet rotaları ve tırmanış alanları bulunmaktadır. Bu değerlerin bilinirlik Gösterge Yabancı Yerli ToplamDoğa Turizmi seviyesi ise bölgesel düzeydedir.8 Ayrıca ilde tabiat turizmine uygun birçok hayvan türü yaşamaktadır. İl, at yetiştiriciliği ve biniciliği konusunda da önemli bir potansiyele sahiptir.Mağara Eskişehir’de 25’den fazla mağara ve düden Tesise Geliş Sayısı 18.393 304.160 322.353Turizmi bulunmaktadır. Bu değerlerin bilinirlik seviyesinin bölgesel düzeyde kaldığı ifade edilebilir. Başta İnönü ilçesinde olmak üzere, Eskişehir, gerek Geceleme 46.871 470.811 517.682Hava Sporları tarihinden gelen havacılık birikimi ve geçmişi, gerek Ortalama Kalış Süresi 2,5 1,5 - Turizmi sahip olduğu uygun hava koşulları nedeniyle ülkemizin en önemli sportif havacılık bölgelerine sahip illerinden birisidir.9 Doluluk Oranı (%) 3,36 33,80 37,16İnanç Turizmi Eskişehir’de başta Seyid Battalgazi Külliyesi olmak Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017. üzere, birçok türbe bulunmaktadır. Eskişehir önemli kongre salonları ve konaklama Animasyon tesislerine ev sahipliği yapmaktadır. Güdümlü projeKongre kapsamında yapımına başlanan Eskişehir Kongre Dünyada yaratıcı endüstriler sınıfında yer alan animasyon sek-Turizmi ve Fuar Merkezi’nin tamamlanması ile bu alanda ilin törünün 2016 yılı pazar hacmi 250 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir. Endüstriye hakim olan ülkeler ise ABD, Japonya, potansiyeli daha da artacaktır. Kanada ve Fransa’dır. Ülkemiz ise uzun yıllar özellikle çizgi dizi ve uzun metrajlı animasyon film alanında yabancı yapımlaraTermal Termal su kaynakları, il yüzeyinin tamamına yayılmış bağlı kalmış ve gerekli üretim hacmine ulaşamamıştır. Ülke-(Sağlık) olup ilde çok sayıda termal kaynak bulunmaktadır. mizin dünya pazarından almış olduğu pay %0,1’in altında kal-Turizm mıştır. Son 10 yıllık süreç içerisinde ise ülkemizde animasyon, Eskişehir, ülkemizin en fazla kaplıcası bulunan illerinden birisidir. İlde Sakarılıcıca ve Kızılinler Bölgesi termal turizm merkezi bölgesi ilan edilmiştir.8 Eskişehir İli Doğa Turizmi Master Planı, 2013-20239 Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sayfası, Erişim Tarihi: 11.12.2016

20 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)üst ve orta ölçekli strateji belgelerinde yer almaya başlamış, Kırka bor sahasında rezerv geliştirmeye yönelik çalışmalar ya-2006 yılı itibariyle çeşitli üniversitelerde animasyon bölümleri pılmaktadır. Lületaşı, Türkiye’de Orta Anadolu’da yalnız Eskişe-oluşturulmuş ve 2008 yılında TRT Çocuk kanalının kurulmasıyla hir’de bulunan değerli bir süs taşıdır.sektör canlanmaya başlamıştır. 1.2. SORUN ALANLARIEskişehir’in gelişme potansiyeli yüksek sektörlerinden birisi deanimasyon sektörüdür. Bu potansiyeli sağlayan ana nedenler 1.2.1. Hâlihazırda Yaşanılan Sorunlarise 30 yıllık animasyon geçmişi ve kültürüne sahip Eskişehir 1.2.1.1. AçıklamalarAnadolu Üniversitesi Animasyon Bölümü’nün Eskişehir’de yeralması, Düşyeri ve Resimli Filim gibi önemli animasyon stüd- Sorun Alanı 1. Nitelikli işgücü eksikliğiyolarının Eskişehir Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nde faaliyetgöstermesi ve nitelikli işgücünün Eskişehir’deki varlığıdır. Ayrı- Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler ve makine-metal sek-ca Anadolu Üniversitesi bünyesinde kurulan Animasyon Ar-Ge törlerinde nitelikli işgücü eksikliği bulunmaktadır. SanayideMerkezi de bu potansiyeli, il düzeyinde yansıtan önemli göster- yapılan bire bir görüşmelerde, ilde okuyan meslek lisesi veyagelerden bir tanesidir. teknik lise öğrencilerinin sanayide çalışma eğiliminde olmadık- ları belirtilmiş; öğrencilerin ya üniversiteyi hedefledikleri ya daGerek ulusal düzeyde gerekse il düzeyinde animasyon sektö- hizmet sektöründe çalışmayı tercih ettikleri ifade edilmiştir. Burünün daha da gelişebilmesi için uluslararası işbirliği anlaşma- görüşmelerde; üniversitelerin, meslek ve teknik liselerinin derslarının yapılması, ulusal pazar ve projelerin dünyaya tanıtılması programlarının sanayinin ihtiyaçlarına göre oluşturulmadığı,önemli bir gerekliliktir. öğrenci ve gençlerin meslek edinme bilinçlerinin zayıf olduğu ve dolayısıyla ilde ‘’mesleksizlik sorunu’’ olduğu görüşü ileri sü-Madencilik rülmüştür. Nitelikli işgücü eksikliğinin bölgeye olan en büyük etkileri ise işletmelerin verimliliğini ve maliyetlerini olumsuzMadencilik sektörü, Eskişehir’in rekabet gücü ve ihracat potan- etkilemesi, niteliksiz işgücünün nitelikli hale getirilebilmesininsiyeli yüksek en önemli sektörlerinden birisi olarak değerlen- zaman kaybına yol açması ve işletmeler arası işgücü rekabe-dirilmektedir. Yeraltı kaynakları ve rezerv çeşitliliği açısından tine neden olarak söz konusu sektörlerin kapasite ve büyümeoldukça zengin olan Eskişehir’de madencilik sektöründe faa- potansiyeline zarar vermesidir.liyet gösteren önemli işletme ve aktörler yer almaktadır. Bukapsamda, 2017 yılında Eskişehir’de Türkiye’nin ilk Madencilik Sorun Alanı 2. Yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksekliğiKümesi kurulmuştur. Eskişehir’de 2001-2017 yılları arasındasabit sermaye yatırımlarının sektörel dağılımları içerisinde ma- Uluslararası Yönetim Geliştirme Enstitüsü tarafından yayınla-denciliğin payı %9’dur. nan 2013 yılı Dünya Rekabet Gücü Yıllığı verilerine göre Tür- kiye, 2012 yılında 46 ülke içinde dolar bazında birim işgücüEskişehir endüstriyel hammaddeler açısından da oldukça maliyetinin en hızlı arttığı 12. ülkedir. OECD verilerine göre iseönemli yataklara sahip olup, bunlar başta bor ve manyezit ol- Türkiye, 1996-2012 döneminde dolar cinsinden birim işgücümak üzere, sepiyolit, mermer, kaolen, perlit, mika ve kum-çakıl maliyetinin en fazla arttığı ülkeler arasındadır. Buna göre, 30olarak sayılabilir. Ülkemizin önemli bor yataklarından biri olan OECD ülkesi içinde Türkiye %16,8’lik artışla 9. sırada yer almıştır.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 21Gerek Türkiye’de gerekse Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler, sektörlerini olumsuz etkilemektedir. Havacılık, raylı sistemlermakine-metal, turizm, madencilik ve animasyon sektörlerinde ve makine-metal sektörlerinde toplam ürün maliyeti içerisindeyatırım ve işletme maliyetleri yüksektir. Bu maliyetleri düşüren lojistik maliyetleri önemli bir paya sahip olup ürünlerin nakliülkelerin rekabet gücünü arttırdığı görülmektedir. karayolu aracılığıyla yapılmaktadır. Gerek lojistik maliyetleri- nin düşürülmesi, gerekse şehir trafiğinin rahatlatılması adınaSorun Alanı 3. Altyapı sorunları OSB-Gemport demiryolu bağlantısı yatırımının ilde gerçekleş- mesi büyük önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra, Eskişehir’deEskişehir’de mevcut altyapı sorunları, özellikle turizm sektörün- Hasan Polatkan Havalimanı bulunmasına rağmen İstanbul-Es-de yaşanmaktadır. İl merkezi ve ilçelerde doğa turizmi, inanç kişehir arası hava ulaşımının olmaması hem ildeki mevcutturizmi, kongre turizmi, hava sporları turizmi, kültür turizmi ve yatırımcıları olumsuz etkilemekte, hem de yeni yatırımcılarınsağlık turizmine uygun alanların altyapı eksikliklerinin tamam- Eskişehir’e çekilmesini engellemektedir. Eskişehir’de havayolulanması Eskişehir’in turizm ekonomisine önemli ölçüde katkı ulaşım imkânlarının geliştirilmesi, ilin turizm merkezi ve ani-sağlayacaktır. Bunun yanı sıra, Eskişehir Organize Sanayi Böl- masyon üssü olma hedefine de doğrudan katkı sağlayacaktır.gesi’nin doluluk oranı yaklaşık %93’tür. Eskişehir OSB’de altyapıile ilgili herhangi bir aksaklık bulunmamaktadır. Ancak hava- Sorun Alanı 6. Kurumsal kapasite eksikliğicılık, raylı sistemler ve makine-metal sanayide gerçekleşecekyeni yatırımlar için Eskişehir OSB’ye ek olarak altyapısı hazır Eskişehir’de kurumsal kapasite eksikliğinin yaşandığı sektörleryeni yatırım alanlarına ihtiyaç söz konusudur. havacılık, raylı sistemler ve animasyondur. Animasyon sektö- ründe ilde faaliyet gösteren stüdyoların son 5-6 yıl içerisindeSorun Alanı 4. Kırtasiyecilik ve bürokratik süreçlerin fazlalığı kurulmaları sebebiyle stüdyoların insan kaynakları, işletme yö- netimi, kurumsallaşma ve markalaşma konularında eksiklikleriÜlkemizde iş ve yatırım ortamına ilişkin sorunlardan birisi de bulunmaktadır. Havacılık ve raylı sistemler sektörlerinde isekırtasiyecilik ve bürokratik süreçlerin fazlalığıdır.10 Dünya Ban- işletmelerin optimizasyon altyapısı ile ilgili eksiklikleri bulun-kası İş Yapma Kolaylığı 2016 yılı Endeksi’ne göre, ülkemiz 190 maktadır.ülke arasında 69. sırada yer almıştır. İlgili endeksin özellikleinşaat izni alma ve vergi ödeme prosedürü alt başlıklarında Sorun Alanı 7. Ticari yeteneklerin yeterince gelişmemesiülkemiz ilk yüz ülke içerisinde yer alamamıştır.11 Ülkemiz, söz-leşmeye uyulmasını sağlama ve azınlık haklarının korunması Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler, makine-metal ve animas-prosedürlerinde ise 33. ve 22. sırada yer almıştır. Ülkemizdeki yon sektörlerinde ticari yetenekler yeterince gelişmemiştir.bu sorun, Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler, makine-metal, Özellikle havacılık ve raylı sistemler sektörlerinde sertifikasyon,turizm, madencilik ve animasyon sektörlerini de doğrudan kalite belgesi vb. unsurların eksikliği nedeniyle işletmelerin ti-olumsuz etkilemektedir. cari sahası ve yetenekleri kısıtlanmaktadır. İşletmelerin ürünle- rine ilişkin standardizasyon ile ilgili belgelerin eksikliği, tedarikçiSorun Alanı 5. Lojistik ve ulaşım imkânlarının yetersizliği işletmeleri ithalat veya dışardan hizmet alımı yapmaya zorla- maktadır. Bu ve benzeri belgelere sahip olmayan işletmelerinEskişehir’de lojistik ve ulaşım imkânlarının yetersizliği havacılık, ihracat yapabilme durumu da sınırlanmaktadır. Eskişehir’de it-raylı sistemler, makine-metal, turizm, madencilik ve animasyon halata bağımlı ihracatı önleyebilme adına bu belgelerin temini10 Kalkınma Bakanlığı, Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Programı11 http://www.doingbusiness.org/rankings, Erişim Tarihi: 11.12.2016

22 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)ilgili sektörlerin ekonomisini olumlu etkileyecektir. Animasyon tergesi sıralamasında 61. ve rekabet edebilirlik göstergesindesektöründe ise uluslararası pazar bilgisi, tanıtım ve iş ağı ek- ise 45. sırada bulunduğunu görülmektedir. Eskişehir’de desikliği nedeniyle stüdyolar işbirliği anlaşmaları yapamamakta kamu üniversite sanayi işbirliği yeterince gelişmemiştir. 2012ve uluslararası alanda ortak üretim gerçekleştirememektedir. yılında ülkemizde toplam 157 adet SanTez projesi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanmış ve bu projelerdenSorun Alanı 8. İlin potansiyelinin yeterince duyurulmamış ol- sadece 2 tanesi Eskişehir’de uygulanmıştır. Havacılık, raylı sis-ması temler, makine-metal, turizm ve animasyon sektörlerinde kat- ma değeri yüksek ürün ve hizmetlerin sunulmasında ve ihra-Eskişehir’de uluslararası doğrudan yatırımların yeterli seviyede cında kamu üniversite sanayi işbirliğinin yeterince gelişmesininolmadığı görülmektedir. Ancak Eskişehir’de teknik bilgi, beceri, etkisi oldukça önemli olacaktır.kümelenme vb. unsurların oluştuğu da görülmektedir. İlin ihra-cat ve üretim rakamları ile uluslararası rekabet gücünün artma- Sorun Alanı 10. Ortak çalışma kültürünün zayıflığısı için il potansiyelinin uluslararası alanda yeterince duyurulma-sı oldukça önemlidir. Eskişehir, alternatif turizm seçeneklerinin Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler, makine-metal, turizm vefazla olduğu, tarihi, doğası, yer altı zenginlikleri ve Yunus Emre animasyon sektörlerinde ‘’Birlikte çalışma, birlikte üretim’’ eği-ve Nasreddin Hoca gibi karakterleri ile tarihsel, kültürel ve ta- limi oldukça zayıftır. Yapılan görüşmelerde aynı sektörde 25 yılbiat çeşitliliği açısından oldukça zengin bir ildir. Buna rağmen, boyunca yan yana faaliyet gösteren işletmelerin dahi birbirleriEskişehir’in turizm ekonomisi oldukça kısıtlıdır. 2016 yılında Es- ile iletişim kurmadıkları/kuramadıkları ifade edilmiştir. Bu gö-kişehir’de yabancı turistlerin konaklama tesislerine geliş sayısı rüşmelerde ortak çalışma kültürü zayıflığının, sanayinin mevcutsadece 18.393’tür. İlin potansiyelinin yeterince duyurulmamış sorunlarının çözülmesinde zaman kaybına yol açtığı, sektörle-olması, Eskişehir’in turizm ekonomisini oldukça kötü etkilemek- rin sürdürülebilirliğini olumsuz etkilediği ve çözümlerin geçicitedir. Animasyon sektöründe ise Eskişehir oldukça kıymetli bir etkiler yaratmasına neden olduğu belirtilmiştir.potansiyele sahiptir. 30 yıllık birikime ve tecrübeye sahip Eski-şehir Anadolu Üniversitesi’nin, önemli stüdyoların, nitelikli iş- Sorun Alanı 11. Ar-Ge ve tasarım kültürünün yetersizliğigücünün ve Animasyon Ar-Ge Merkezi’nin Eskişehir’deki varlığısektör için dikkat çekici bir potansiyel oluşturmaktadır. Buna Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler ve makine-metal sektör-rağmen, Eskişehir’de bulunan animasyon stüdyo sayısı sade- lerinde Ar-Ge merkezi sayısı potansiyelin altında kalmıştır. Es-ce 5’tir. İlin adının animasyon sektörü kapsamında uluslararası kişehir’de bu sektörlerde ihracat gerçekleştiren toplam firmaalanda duyurulması, dünyada 300 milyar dolara yaklaşan pa- sayısı 70 olmasına rağmen, sadece 5 tanesinde Ar-Ge merkezizar hacmine sahip endüstride Eskişehir’in yer almasına katkı bulunmaktadır. Eskişehir’de bulunan işletmeler; patent, fayda-sağlayacaktır. lı model, endüstriyel tasarım ve marka göstergeleri açısından ülke genelinde %1,34 ile %0,45 arasında pay almıştır. Bu payınSorun Alanı 9. Kamu-üniversite-sanayi işbirliğinin yeterince artırılması adına ilde Ar-Ge ve tasarım kültürünün geliştirilmesigelişmemesi oldukça önemlidir.Dünya Ekonomi Forumu’nun (WEF) 2014-2015 Küresel Reka- Sorun Alanı 12. Küme faaliyetlerinin etkinliğinin yetersizliğibetçilik Raporu’nda Türkiye’nin üniversite sanayi işbirliği gös-

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 23Eskişehir’de havacılık ve raylı sistemler sektörlerinde kümelen- 1.2.1.2. Tablome söz konusu olsa da bütçe kısıtı, uzman eksikliği ve hukukistatü (dernek olmaları) sebebiyle kümeler, misyonlarını tam No Sorun Alanı Yaşandığı Sektörleranlamıyla yerine getirememektedir. Eskişehir’de bulunan ha-vacılık ve raylı sistemler kümeleri, gerek küme içi gerekse küme 1 Nitelikli işgücü eksikliği Havacılık, Raylı Sistemler,dışında işbirliği konusunda gerekli etkinliği gösterememekte- Makine-Metal, Madencilikdir. Yurtdışı odaklı tanıtımlar ile küme içi faaliyet ve işbirlikle-rinin artması, dernek statüsünden çıkarılarak organizasyonel 2 Yatırım ve işletme Havacılık, Raylı Sistemler,ve kurumsal bir yapıya kavuşturulması kümelere katkılar sağ- maliyetlerinin yüksekliği Makine-Metal, Turizm, Madencilik,layacaktır. AnimasyonSorun Alanı 13. Devletin destek ve teşviklerine erişim konu-sunda yaşanılan güçlükler 3 Altyapı sorunları Havacılık, Raylı Sistemler, Makine-Metal, Madencilik, TurizmHavacılık, raylı sistemler, makine-metal, turizm, madencilik veanimasyon sektörlerinde devletin destek ve teşviklerine erişim Kırtasiyecilik ve Havacılık, Raylı Sistemler,konusunda çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Yapılan görüşme- 4 bürokratik süreçlerin Makine-Metal, Turizm, Madencilik,lerde Eskişehir’in özellikle sosyo-kültürel gelişmişliği nede-niyle 1. bölgede yer almasının, işletmelerin yatırım teşvik sis- fazlalığı Animasyonteminden etkin bir şekilde faydalanılmasını engellediği ifadeedilmiştir. Eskişehir’in 1. bölgede yer almasının asgari şartları 5 Lojistik ve ulaşım Havacılık, Raylı Sistemler,yukarı çekmesine ve destek unsurlarını kısıtlamasına neden ol- imkânlarının yetersizliği Makine-Metal, Madencilik, Turizm,duğu belirtilmiştir. Ayrıca görüşmelerde destek ve teşviklerdebürokratik prosedürlerin fazlalığı, destek ödeme sürelerinin Animasyonçok uzun olması ve destekler ile ilgili bilgi eksikliği sorunları daortaya çıkmıştır. 6 Kurumsal kapasite Havacılık, Raylı Sistemler, Animasyon eksikliğiSorun Alanı 14. Atık yönetimi yetersizliği 7 Ticari yeteneklerin Havacılık, Raylı Sistemler,Havacılık, raylı sistemler ve makine-metal sektörlerinde atık yeterince gelişmemesi Makine-Metal, Madencilik, Animasyonyönetimi yetersizliği sorunu yaşanmaktadır. Özellikle ‘’Gerikazanım tesisi çevre lisansı’’ olmayan firmalar kendi atıklarını İlin potansiyelinin Havacılık, Raylı Sistemler,değerlendirememekte ve bu durum işletmelerde yığılmaya ve 8 yeterince duyurulmamış Makine-Metal, Turizm, Madencilik,depolama sorununa sebebiyet vermektedir. Eskişehir’de atıkbertaraf firmalarının yetersiz olması da atıkların doğru bir şe- olması Animasyonkilde değerlendirilmemesine yol açmaktadır. Kamu üniversite sanayi Makine-Metal, Havacılık, Raylı 9 işbirliğinin yeterince Sistemler, Turizm, Animasyon gelişmemesi 10 Ortak çalışma Makine-Metal, Havacılık, Raylı kültürünün zayıflığı Sistemler, Turizm, Animasyon 11 Ar-Ge ve tasarım Makine-Metal, Havacılık, Raylı Sistemler kültürünün yetersizliği 12 Küme faaliyetlerinin Havacılık, Raylı Sistemler, Madencilik etkinliğinin yetersizliği Devletin destek ve Makine-Metal, Havacılık, Raylı Sistemler, Turizm, Madencilik, 13 teşviklerine erişim konusunda yaşanılan Animasyon güçlükler 14 Atık yönetimi yetersizliği Makine-Metal, Havacılık, Raylı Sistemler

24 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)1.2.2. Strateji Döneminde Yaşanması Muhtemel Sorunlar 1.3. HEDEFLER(Riskler)1.2.2.1. Açıklamalar 1.3.1. AçıklamalarSorun Alanı 1. Beşeri kapasite ve işgücü sorunları 2014-2023 Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı çerçevesinde 2023 vizyonu ile oluşturulan Eskişehir İli Yatırım Destek ve Ta-2017 yılında Eskişehir’de havacılık, raylı sistemler ve maki- nıtım Stratejisi hedefleri, belirlenen performans göstergelerine-metal sektörlerinde beşeri kapasite ve işgücü ile ilgili so- bazında yıllık periyotlarda izlenecek, iyileşmeler mevcut du-runların görülme riski bulunmaktadır. Özellikle Eskişehir eko- rumda belirtilen kriterler üzerinden yorumlanacaktır.nomisinin %54’ünü hizmetler sektörünün oluşturduğu ve ildeyer alan mevcut işgücünün sanayi yerine hizmetler sektörüne Hedef 1. Eskişehir’de iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunla-kaydığı düşünülürse, niteliksiz işgücü sorununun da önümüz- rına odaklanılarak iyileştirilmesideki yıllarda bu sektörlerde görülme olasılığı artmaktadır. Ülkemizde iş ve yatırım ortamına ilişkin sorunlarda bürokratikSorun Alanı 2. Dünyada ve ülkemizde yaşanan ekonomik ve süreçler, hukuki süreçler ve yatırım yeri ile ilgili hususlar önekonjonktürel değişiklikler çıkmaktadır. Bu nedenle, strateji kapsamında iş ve yatırım ortamına ilişkin öncelikli sorunlara odaklanılarak, Eskişehir’deStrateji döneminde ülkenin ve dünyanın ekonomik ve konjonk- ilgili mevcut mekanizmaların iyileştirilmesi hedeflenmektedir.türel durumunda oluşabilecek değişiklikler, Eskişehir’de bulu- Bu doğrultuda, İş Yapma Kolaylığı Endeksi’nde yer alan gös-nan işletmelerin mali yapılarını ve finansmana erişim olanak- tergeler dikkate alınarak eylem, işlem ve tedbir çalışmalarılarını etkileyebilir. yürütülecektir. Bu konuda her yıl, ilgili otoritelerle spesifik bir soruna yönelik çözüm odaklı en az bir görüşme, toplantı vb1.2.2.2. Tablo yapılması hedeflenmiştir. Hedef, 2023 yılı sonunda geçmiş yıl- larla karşılaştırmalı olarak yapılacak İş Yapma Kolaylığı EndeksiNo Sorun Alanı Yaşanması Muhtemel analiz-araştırma çalışmaları ile izlenecektir. Sektörler Hedef 2. Eskişehir’de rekabet gücü ve gelişme potansiyeli olan1. Beşeri kapasite ve Havacılık, Raylı Sistemler, sektörlerin mevcut sorunlarının giderilmesi, ana ve yan sanayi- işgücü sorunları Makine-Metal, Madencilik lerinin geliştirilmesi/hizmet kalitesinin yükseltilmesi ve ulusla- rarası rekabet gücünün artırılması Dünyada ve ülkemizde Havacılık, Raylı Sistemler,2. yaşanan ekonomik ve Makine-Metal, Turizm, Eskişehir’de rekabet gücü ve gelişme potansiyeli olan sektör- Madencilik, Animasyon ler; havacılık, raylı sistemler, makine-metal, turizm, madencilik konjonktürel değişiklikler ve animasyon olarak belirlenmiştir. Strateji kapsamında her yıl bu sektörlerin mevcut sorunlarının giderilmesi veya azaltılması, ana ve yan sanayilerinin güçlendirilmesi, uluslararası rekabet gücünün artırılması hedeflenmektedir. Bu amaçla her yıl bu sektörlerden en az birine yönelik araştırma yapılarak bir ra-

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 25por hazırlanacak ve paydaşların bilgilendirilmesi sağlanacaktır. ve yatırım teşvik sistemi göstergeleri ile takip edilecektir.Sektörlere ait yıllık ciro, istihdam ve dış ticaret göstergeleri iz-lenecektir. Hedef 5. Kamu üniversite sanayi işbirliğinin geliştirilmesiHedef 3. Eskişehir’de rekabet gücü ve gelişme potansiyeli olan Strateji kapsamında Eskişehir’de kamu üniversite sanayi iş-sektörlerin ulusal ve uluslararası alanda bilinirliliğinin ve tanı- birliğinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Hedef, ilde yer alannırlığının artırılması ve ilin potansiyelinin yeterince duyurulması üniversitelerin veri ve istatistikleri ve sanayi-üniversite-kamu işbirlikli proje/aktivite sayısı göstergeleri ile izlenecektir. BuEskişehir’in rekabet gücü ve gelişme potansiyeli yüksek olan amaçla her yıl en az 20 firmaya, üyesi olduğumuz KÜSİ faali-sektörlerinde sahip olduğu potansiyelin ulusal ve uluslararası yetleri kapsamında bilgilendirme ziyaretleri gerçekleştirilmesialanda yeterince duyurulabilmesi için etkin tanıtım faaliyetle- planlanmaktadır.rinin strateji dönemi boyunca yapılması hedeflenmektedir. Budoğrultuda yılda en az 2 defa ulusal/uluslararası fuarlara katı- Hedef 6. Ar-Ge, yenilikçilik ve tasarım kültürünün yaygınlaştı-lım sağlanacaktır. Hedef, gerçekleştirilen eylem sayısı ile takip rılmasıedilecektir. Strateji kapsamında Eskişehir’de Ar-Ge, yenilikçilik ve tasarımGerek yabancı turizm yetkilileri, sosyal medya fenomenleri kültürünün yaygınlaştırılması ve ilde Ar-Ge ve yenilikçiliğe da-gerekse de turizm yayınında uzmanlaşmış basın-yayın organ- yalı bir ekosistemin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu amaç-larının katılım sağlayacağı, Eskişehir’in marka bilinirliği, turizm la, sanayi firmalarına yılda en az 10 ziyaret gerçekleştirilerekdestinasyonu olarak gündeme girmesi ve kalması konusunda ar-ge ve tasarım konusunda bilgilendirme yapılması planlan-katkı sağlayacak şekilde 3 yıl içinde en az 2 fam trip düzenlen- maktadır. Hedef, ar-ge ve tasarım merkezi sayısı, Ar-Ge ve sınaimesi planlanmaktadır. Hedef, gerçekleştirilen eylem sayısı ile mülkiyet hakları göstergeleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgesitakip edilecektir. Performans Endeksi ile takip edilecektir.Hedef 4. Eskişehir’de mevcut/muhtemel uluslararası doğrudan Hedef 7. Sektörel küme oluşumlarının ulusal ve uluslararasıyatırımların desteklenerek sürdürülebilirliği ve istikrarının sağ- alanda tanıtılması, küme faaliyetlerinin etkinliğinin artırılmasılanması ve ilde uluslararası doğrudan yatırımların artırılması ve işbirliği ağlarının geliştirilmesiStrateji kapsamında Eskişehir’de muhtemel uluslararası doğru- Strateji kapsamında Eskişehir’de sektörel küme oluşumlarınından yatırımların yatırım öncesi, mevcut uluslararası doğrudan ulusal ve uluslararası alanda tanıtılması, küme faaliyetlerininyatırımların ise yatırım sonrasında desteklenerek sürdürülebi- etkinliğinin artırılması ve işbirliği ağlarının geliştirilmesi he-lirliği ve istikrarının sağlanması ve ilde uluslararası doğrudan deflenmektedir. Hedef, havacılık, raylı sistemler, madencilikyatırımların artırılması hedeflenmektedir. Yılda en az bir sek- ve seramik iş kümelerine ilişkin işbirliği ve faaliyet ve tanıtımtör özelinde hedef ülke belirlenerek, ilde o ülkeden yatırımcı odaklı eylem sayısı ile izlenecektir. Konuyla ilgili olarak kümevarsa onlarla iletişime geçilerek yatırım süreçleri hakkında bilgi temsilcileri ile yılda en az 1 toplantı gerçekleştirilmesi ve ulusal/alınması ve mevcut yatırımın sürdürülebilirliği konusu ile ilave uluslararası fuarlara katılım olması durumunda bu kümelerindoğrudan yatırım konusunda görüşme gerçekleştirilmesi plan- tanıtımının yapılması planlanmaktadır.lanmaktadır. Hedef, ilde yer alan uluslararası doğrudan yatırım

26 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)1.3.2. TabloNo Hedef Gösterge1. Eskişehir’de iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunlarına odaklanılarak iyileştirilmesi 1. İş Yapma Kolaylığı Endeksi Alt hedef: 2023 yılı sonuna kadar yatırım ortamına ait sorunların çözümüne ve yatırım 2. İş ve yatırım ortamı mukayeseli analiz raporu çıktıları ortamının iyileştirilmesine yönelik olarak ilgili otoritelerle her yıl bir görüşme yapılması Eskişehir’de rekabet gücü ve gelişme potansiyeli olan sektörlerin mevcut sorunlarının 2018-2023 strateji döneminde; giderilmesi, ana ve yan sanayilerinin geliştirilmesi/hizmet kalitesinin yükseltilmesi ve 1. Sektörel ciro tutarı ve il payı2. uluslararası rekabet gücünün artırılması 2. Sektörel istihdam sayısı ve il payı Alt hedef: 2023 yılına kadar her yıl bu sektörlerden en az birine yönelik araştırma 3. Sektörel ihracat ve ithalat tutarı ve il payı yapılarak bir rapor hazırlanacak ve paydaşların bilgilendirilmesi sağlanması. 4. Sektörel ulusal ve uluslararası payı 2018-2023 strateji döneminde;3. Eskişehir’de rekabet gücü ve gelişme potansiyeli olan sektörlerin ulusal ve uluslararası 1. Organizasyon/etkinlik/ziyaret/katılımcı sayısı alanda bilinirliliğinin ve tanınırlığının artırılması ve ilin potansiyelinin yeterince 2. Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım sayısı duyurulması 3. Ulusal ve uluslararası basında yayınlanan haber, röportaj, Alt hedef: 1-2023 yılı sonuna kadar yılda en az 2 defa ulusal/uluslararası fuarlara katılım sağlanması 2-3 yıl içinde en az 2 fam trip düzenlenmesi planlanmaktadır. makale, reklam vb. sayısı 4. Hazırlanan ve dağıtılan yazılı tanıtım materyali sayısı 5. Hazırlanan ve yayınlanan görsel tanıtım materyali sayısı 6. www.investineskisehir.gov.tr web sayfasına ziyaret sayısı Eskişehir’de mevcut/muhtemel uluslararası doğrudan yatırımların desteklenerek 2018-2023 strateji döneminde; sürdürülebilirliği ve istikrarının sağlanması ve ilde uluslararası doğrudan yatırımların 1. Yatırım teşvik belgesi adedi artırılması 2. Yatırım teşvik belgesi sabit yatırım tutarı4. Alt hedef: Yılda en az bir sektör özelinde hedef ülke belirlenerek, ilde o ülkeden 3. Baskın sermayeye sahip yabancı işletme sayısı yatırımcı varsa onlarla iletişime geçilerek yatırım süreçleri hakkında bilgi alınması 4. Uluslararası doğrudan yatırımların ve mevcut yatırımın sürdürülebilirliği konusu ile ilave doğrudan yatırım konusunda toplantı gerçekleştirilmesi Kamu üniversite sanayi işbirliğinin geliştirilmesi 1. Üniversite-sanayi-kamu işbirliği ile gerçekleşen proje sayısı5. Alt hedef: Her yıl en az 20 firmaya, üyesi olduğumuz KÜSİ faaliyetleri kapsamında bilgilendirme ziyaretleri gerçekleştirilmesi 1. Ar-Ge ve tasarım merkezi sayısı 2. Ar-Ge personel sayısı Ar-Ge, yenilikçilik ve tasarım kültürünün yaygınlaştırılması 3. Patent tescil sayısı6. Alt hedef: Sanayi firmalarına yılda en az 10 ziyaret gerçekleştirilerek ar-ge ve tasarım 4. Faydalı model tescil sayısı konusunda bilgilendirme yapılması 5. Endüstriyel tasarım tescil sayısı 6. Marka tescil sayısı 7. Teknoloji Geliştirme Bölgesi performans endeksi Sektörel küme oluşumlarının ulusal ve uluslararası alanda tanıtılması, küme 1. Organizasyon/etkinlik/ziyaret/katılımcı sayısı (Tanıtım odaklı)7. faaliyetlerinin etkinliğinin artırılması ve işbirliği ağlarının geliştirilmesi Alt hedef: Konuyla ilgili olarak küme temsilcileri ile yılda en az 1 toplantı 2. Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım sayısı 3. Ulusal ve uluslararası basında yayınlanan haber, röportaj, gerçekleştirilmesi ve ulusal/uluslararası alanlarda bu kümelerin tanıtımının yapılması makale, reklam vb. sayısı 4. Hazırlanan ve dağıtılan yazılı tanıtım materyali sayısı 5. Hazırlanan ve yayınlanan görsel tanıtım materyali sayısı 6. İşbirliği sayısı 7. Kümelenme faaliyet sayısı

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 272. 2018 YILI EYLEM PLANI Eylem 5. Eskişehir turizminin tanıtımı için güncellenen il reh- berinin basımı2.1. Açıklamalar Eskişehir turizmine ilişkin güncellenen il rehberinin fuar, ziyaretEylem 1. Nitelikli İstihdam ve Kariyer İçin Üniversite Sanayi Bu- ve benzeri ortamlarda tanıtım amacıyla kullanılması hedeflen-luşması Paneli Sonuç Raporunun hazırlanması ve basımı miştir.2017 yılında gerçekleştirilen; mühendislik bölümü öğrencileri, Eylem 6. Animasyon Sektörü Danışma Kurulu oluşturulmasıakademisyenler ve özel sektörün buluştuğu panel kapsamın-da ortaya çıkan bilgi, veri ve görüşleri içeren sonuç raporunun Eskişehir’in animasyon konusundaki yetenekleri, potansiyeli vehazırlanarak ilgili bakanlıklar ve paydaşlara iletilmesi planlan- geleceği konusunda yol haritası çıkarabilmek için kamu ve özelmaktadır. sektör temsilcilerinin yer aldığı bir danışma kurulu kurulması planlanmaktadır. Sorunlar ve çözüm önerilerinin paylaşılacağıEylem 2. Yatırımcılara yönelik olarak hazırlanan www.investi- bir kurul olması ve animasyon alanında somut adımlar atıla-neskisehir.gov.tr internet sitesinin güncellenmesi çalışmalarının bilmesi için yılda en az 2 toplantı yapılması planlanmaktadır.devam etmesi Eylem 7. Yurt İçi Turizm Fuarlarına Katılım SağlanmasıYatırımcıların en fazla başvurduğu bilgi edinme platformu olaninternet sitesinin, özellikle yabancı yatırımcının ihtiyaç duyduğu Eskişehir’in turizm potansiyelinin ve zenginliklerinin tanıtımıtüm bilgilere güncel ve doğru şekilde ulaşabilmesini sağlanmak amacıyla 25-28 Ocak 2018 tarihleri arasında İstanbul’da dü-amacıyla 2017 yılında temel hususlarda veri girişleri sağlanmış zenlenecek olan EMITT Turizm Fuarına ve ilin dinamikleri de gözolup güncellemelerin devam etmesi planlanmaktadır. önünde bulundurularak ilgili diğer turizm fuarlarına Eskişehir Valiliği, İl Kültür Turizm Müdürlüğü, seyahat acentaları ve otellerEylem 3. Eskişehir Turizm Tanıtım Filminin Çekilmesi ile işbirliği halinde stant açılarak katılım sağlanması planlan- maktadır.Eskişehir’in turizm potansiyelini en iyi şekilde anlatacak bir ta-nıtım filminin, ilçeleri de kapsayacak şekilde tematik formda Eylem 8. İş ve Yatırım Ortamı Sorunlarına İlişkin Toplantı veçekilmesi, sonrasında ise filmin tanıtım amacıyla ilgili platform- Ziyaret Programlarının Düzenlenmesilarda paylaşılması planlanmaktadır. Yerli ve yabancı yatırımcılar için önemli olan yasal süreçlerin,Eylem 4. Fam trip düzenlenmesi değişiklik ve gelişmelerin takibi amacı ile görüşmeler yapılması hedeflenmiştir. Bu sayede yatırımcıların karşılaştıkları zorlukla-Yabancı turizm yetkilileri, sosyal medya fenomenleri, turizm rın ortadan kaldırılması planlanmaktadır.yayınında uzmanlaşmış basın-yayın organları v.b katılım sağ-layacağı, Eskişehir’in marka bilinirliği, turizm destinasyonu ola- Eylem 9. Animasyon sektör raporunun güncel veriler ışığındarak gündeme girmesi ve kalması konusunda katkı sağlayacak 1 İngilizce olarak hazırlanmasıadet fam trip düzenlenmesi planlanmaktadır.

28 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Eskişehir’in animasyon potansiyelinin ve Eskişehir’in ulusal ani- Eskişehir Milli Eğitim Müdürlüğü; genel ve mesleki ortaöğretimmasyon üssü olması adına BEBKA’nın yürüttüğü faaliyetlerin öğrencilerinin eğitim ve öğretimlerine devam ederken tercihyurtdışında tanıtımı amacıyla kullanılması planlanmaktadır. ettikleri meslek alanına ilişkin becerileri kazanmalarını sağlaya- cak etkinlikler yapmayı planlamaktadır.Eylem 10. 2019 yılı Uluslararası Animasyon Festivali için fizibi-lite çalışması yapılması Eylem 14. Endüstriyel ar-ge faaliyeti gerçekleştirilmesi2019 yılında uluslararası boyutta gerçekleştirilmesi planlanan Eskişehir Milli Eğitim Müdürlüğü; mesleki ve teknik eğitim okul-Anadolu Animasyon ve Dijital İşler Festivali’nin, uluslararası fes- ları ve kurumlar, KOBİ’ler ve büyük ölçekli firmalar ile işbirliğitivaller kapsamında zengin ve amacına uygun şekilde olmasına kapsamında endüstriyel Ar-Ge konusunda bir faaliyet gerçek-yönelik gerekliliklerin değerlendirileceği bir fizibilite çalışması leştirmeyi planlamaktadır.yapılması planlanmaktadır. Eylem 15. ETTOM Fair Play Proje PazarıEylem 11. Talaşlı imalat, kalite kontrol, kaynakçılık mesleklerin-de 100 kişiye eğitim verilmesi ETTOM tarafından yapılması planlanan Fair Play Proje Pazarı ile her yıl lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin sanayi firmalarınınEskişehir Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezi tarafından; ha- ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırladıkları bitirme projelerinin,vacılık, raylı sistemler ve makine imalat sektörlerinde nitelikli sanayiciler ve yatırımcılar ile bir araya getirilmesi amaçlanmak-işgücü eksikliğini tamamlamak üzere; talaşlı imalat, kalite kont- tadır. Proje pazarına başvurular, sanayiciler ve öğretim üyelerirol, kaynakçılık mesleklerinde 4 grup halinde toplam 100 işsiz tarafından puanlanmakta ve dereceye giren proje sahiplerinegenç ve yetişkini sektöre hazırlamak için kurslar açılması ve ödüller verilmektedir.mezun kursiyerlerin eleman ihtiyacı olan işletmelerde istihdamedilmesi planlanmaktadır. Eylem 16. Larva Ön Kuluçka Merkezi Proje PazarıEylem 12. İşyeri beceri eğitimi ve staj uygulamalarının; mesleki ETTOM tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Larva Ön Ku-ve teknik eğitim öğrencilerinin mesleki becerilerinin geliştiril- luçka Merkezi Proje Pazarı, bölgenin girişimcilik ve şirketleşmemesini sağlayacak bir program dâhilinde yapılmasını sağlamak ekosistemini desteklemek amacı ile kurulmuş olan ön kuluçka merkezi Larva’da her dönem KOSGEB onaylı 72 saatlik girişim-Eskişehir Milli Eğitim Müdürlüğü; işyeri beceri eğitimi ve staj cilik eğitiminin verilmesi ve Larva’da bulunan teknoloji tabanlıuygulamalarının; mesleki ve teknik eğitim gören öğrencilerin ürün sahiplerine ait projelerin sanayiciler ve yatırımcılar ile bu-mesleki becerilerinin geliştirilmesini sağlayacak bir program luşturulması planlanmaktadır. Proje Pazarı ile fikirlerin hayatadâhilinde yapılmasını ve bu sürecin etkin bir şekilde izlenip, geçirilmeleri için finansman desteği sağlanması amaçlanmak-değerlendirilmesini temin edecek bir yapı oluşturmayı planla- tadır.maktadır. Eylem 17. ETTOM Nörobilim ve Biyometrik Ölçüm LaboratuvarıEylem 13. Genel ve mesleki ortaöğretim öğrencilerinin nitelik ETTOM Şirketleşme Modülü faaliyetlerinden biri olan OTEKve becerilerini geliştirici faaliyetler Strateji birimi firmaların iş geliştirme faaliyetlerinin her basa-

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 29mağına yönelik danışmanlıklar vermek üzere tasarlanmıştır. yelerini TRL5-6 ‘dan TRL8-9’a çekmek hedeflenmektedir.Bu doğrultuda tüketici davranışları, ürün geliştirme, fiyatlan-dırma ve tutundurma stratejilerinin belirlenmesi gibi kurulan Eylem 21. Animasyon sektörüne yönelik Start-up Merkezi’ninişletmenin hayatta kalmasını sağlayacak en önemli noktaların kurulmasınöropazarlama ve davranışsal iktisat yöntemleri ile araştırılma-sına ve yönetilmesine karar verilmiştir. Bu amaç doğrultusunda Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından; animasyon sektörün-Türkiye’nin alanında en gelişmiş laboratuvarını oluşturmak ve de girişimci olma düşüncesinde olan gençlerin birlikte çalışa-sanayi firmalarına hizmet verebilmek amacı ile ETTOM bünye- bilecekleri, mentörlük desteği sağlayabilecekleri, yatırımcılarlasinde Nörobilim ve Biyometrik Ölçüm Laboratuvarı’nın kurul- buluşabilecekleri ve bürokrasi, evrak işleri, şirket kurma, pa-ması planlanmaktadır. tent, yasal güvenceler vb. konularda bilgi sahibi olabilecekleri bir ortamın oluşturulması hedeflenmektedir.Eylem 18. Proje Döngüsü Yönetimi Eğitimleri Düzenlenmesi Eylem 22. Müzeler Bölgesi Kompleksi Yapım ProjesiETTOM’un, bölge şirketlerinin sürdürülebilirliğini desteklemekve kurumsal yönetim kapasitelerini artırmak üzere kurduğu Eskişehir Odunpazarı Belediyesi tarafından; ildeki tarihi varlık-hızlandırıcı merkezi Pupa’da her dönem düzenli olarak talep ları, koruma ve yenileme projeleri yapma stratejisinden yola çı-eden firmalara yönelik proje döngüsü eğitimi verilmektedir. 12 karak anıtsal ev ve müzelerin oluşturulmasıyla bölge turizminesaat süren bu eğitim sonucunda firmaların ulusal ve uluslarara- katkı sağlanması hedeflenmektedir.sı fon kaynaklarına ulaşmaları ve fon sağlayarak kapasiteleriniartırmaları amaçlanmaktadır. Eylem 23. Havacılık, raylı sistemler, makine, metal sektörüne yönelik Eskişehir Tasarım ve İnovasyon Merkez Projesi’nin ger-Eylem 19. Havacılık, raylı sistemler ve yazılım sektörlerine yö- çekleştirilmesinelik teknoloji odaklı hızlandırıcı program yapılması Anadolu Teknoloji Araştırma Parkı A.Ş. (ATAP); Avrupa Birliği,ARİNKOM organizasyonunda yapılması planlanan ve TECHUP Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı’nın hibe programı olan Re-hızladırıcı programının 2018 yılındaki uygulaması olan teknoloji kabetçi Sektörler Programına EOSB, ESO, Eskişehir Osmangaziodaklı hızlandırıcı program ile IOT, Endüstri 4.0 ve yazılım alan- Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Havacılık Kümesilarında faaliyet gösteren startupların yatırım almak üzere ha- ve Raylı Sistemler Kümelenmesini proje ortağı olarak alarakzırlanması ve yatırımcı karşısına çıkarılması hedeflenmektedir. “Eskişehir Tasarım ve İnovasyon Merkezi” projesi ile başvuru yapmıştır. Projenin, Eskişehir’de rekabet gücüne ve gelişme po-Eylem 20. Havacılık, raylı sistemler, makine, metal, animasyon tansiyeline sahip sektörler olan raylı sistemler, havacılık, maki-sektörlerine yönelik ileri prototipleme istasyonu yapılması ne imalat, otomotiv, beyaz eşya sektörlerinin mevcut tasarım- la ilgili sorunlarını ortadan kaldırmayı, ana ve yan sanayilerinARİNKOM tarafından tamamlanması planlanan ileri protiple- güçlendirilmesini, uluslararası rekabet gücünün artırılmasını veme atölyesi ile girişimcilerin ve iş fikri sahiplerinin ürünlerini ve ulusal-uluslararası işbirliklerinin kurulmasına katkıda bulunma-prototiplerini geliştirmek üzere kullanabilecekleri bir alt yapı yı hedeflediği belirtilmiştir.sağlanması planlanmaktadır. Bu program ile girişimlerin sevi-

30 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)Eylem 24. ETGB Anadolu Üniversitesi 2 Eylül Kampüsü ek ala- Eylem 27. Üniversite - Sanayi işbirliği adına proje fuarları dü-nının oluşturulması zenlenmesiAnadolu Teknoloji Araştırma Parkı A.Ş. (ATAP) tarafından; Ana- Eskişehir Sanayi Odası (ESO) tarafından; üniversitelerle birliktedolu Üniversitesi 2 Eylül Kampüsü’ne yeni bir ETGB ek binası yılda 2 adet proje fuarının Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi’n-yapılması konusunda çalışmalara başlanmıştır. Mühendislik fa- de organize edilmesi ve mühendislik son sınıfı öğrencilerininkültelerinin bu kampüste yer alması ve mühendisliklere yönelik tez projelerinin sanayiinin ilgisine sunulması hedeflenmektedir.laboratuvar ve test merkezlerinin olması sebebiyle bu kam-püste kurulacak binanın mühendis kökenli girişimcilere önemli Eylem 28. Atık yönetimi konusunda Share Box projesine de-avantajlar sağlaması amaçlanmaktadır. Anadolu Üniversitesi vam edilmesiYunus Emre Kampüsü Ek Alanı’nın ise ağırlıklı olarak animasyonve yazılım alanlarında faaliyet gösteren firmaların bulunacağı Eskişehir Sanayi Odası (ESO) tarafından; odanın ortak oldu-tematik bir teknopark haline dönüştürülmesi planlanmaktadır. ğu AB - H2020 Programı altında uygulanan ShareBox projesi çerçevesinde hazırlanan endüstriyel simbiyoz yazılımının ESO-Eylem 25. ETGB OSB yerleşkesine teknolojik ürün üretimi ya- OSB’de pilot olarak uygulanması hedeflenmektedir.pabilecek fiziki alanların oluşturulması Eylem 29. Havacılık ve Raylı Sistemler kümeleri ile birlikte ihra-Anadolu Teknoloji Araştırma Parkı A.Ş. (ATAP); içinde yer aldığı cata yönelik ortak projeler gerçekleştirilmesiekosistemin yenilik üretme kapasitesinin artırılmasını ve tekno-loji üretiminin hızlandırılmasını öncelikli hedefleri arasında gör- Eskişehir Sanayi Odası (ESO) öncülüğünde seramik, havacılık,mektedir. Bu sebeple ATAP’ın öncelik verdiği konulardan biri raylı sistemler ve madencilik sektörlerinde kurulan kümelerlede ETGB OSB yerleşkesinde alanların teknoloji üretimi için de- birlikte hem ihracat potansiyellerinin artırılması hem de kümeğerlendirilmesini sağlamak olup, önümüzdeki dönemde ATAP, üyelerinin ortak sorunlarına yönelik özel faaliyetler gerçekleşti-ETGB OSB yerleşkesinde Teknolojik Ürün Tanımlama Belgesi rilmesi hedeflenmektediralan girişimcilere yönelik teknolojik ürün üretimi yapabilecekfiziki alanların oluşturulması için çalışmalar yapılması planlan- Eylem 30. Meslekte yeterlilik eğitimi düzenlenmesimaktadır. Eskişehir Madencilik İş Kümelenmesi Derneği tarafından; mes-Eylem 26. Havacılık, raylı sistemler, makine, metal sektörüne leki yeterlilik eğitimi konusunda lisans sahibi bir kuruluş aracı-yönelik ilin potansiyelinin duyurulması adına en az 4 uluslara- lığıyla madencilik sektörü özelinde meslekte yeterlilik eğitimirası etkinliğe katılım sağlanması düzenlenmesi planlanmaktadır.Eskişehir Sanayi Odası (ESO) tarafından; özellikle havacılık, raylı Eylem 31. Madencilikle ilgili kamu kuruluşlarının temsilcileri ilesistemler, makine imalat ve metal işleme alanlarında uluslara- bilgilendirme toplantısı yapılmasırası fuar ve B2B etkinliğine katılım sağlanması hedeflenmek-tedir. Eskişehir Madencilik İş Kümelenmesi Derneği tarafından; ma- dencilik sektörünü ilgilendiren kamu kuruluşlarının temsilcile-

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 31rinin bir araya getirilmesi ve ortak bir platformda madencilik Eylem 36. Havacılık, raylı sistemler, makine metal, madencilik,sektörü ile ilgili mevcut sorunlar, çözüm önerileri, kurumların animasyon ve turizm sektörüne yönelik girişimcilik kurslarınınhizmetleri ile ilgili konularında bilgilendirme toplantısının yapıl- düzenlenmesiması planlanmaktadır. Eskişehir Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından KOS-Eylem 32. Madencilikte Çevre Semineri’nin düzenlenmesi GEB işbirliği ile havacılık, raylı sistemler, makine metal, ma- dencilik, animasyon ve turizm sektörlerine yönelik girişimcilikEskişehir Madencilik İş Kümelenmesi Derneği tarafından; ma- eğitim kurslarının düzenlenmesi ve bu doğrultuda, kendi işinidencilik sektöründe faaliyet gösteren özellikle küçük ölçekli iş- kurmak isteyen girişimcilerin bilinçlendirilmesi ve desteklerdenletmelerin çevre konusunda daha bilinçli ve duyarlı olmalarını faydalanması planlanmaktadır.teşvik etmek amacıyla Madencilikte Çevre Semineri’nin yapıl-ması planlanmaktadır.Eylem 33. Eskişehir madenciliği ile ilgili ulusal kongre düzen-lenmesiEskişehir Madencilik İş Kümelenmesi Derneği tarafından Eski-şehir’de madencilik sektörü ulusal kongresinin düzenlenmesiplanlanmaktadır. Ulusal çapta düzenlenecek olan kongredemadencilik sektörünün mevcut durumu, dünyada yaşanan songelişmeler, sorunlar vb. konular gündeme getirilecektir.Eylem 34. Teşvikler ve kümelere verilebilecek proje bazlı des-teklerle ilgili eğitim ve seminer düzenlenmesiEskişehir Madencilik İş Kümelenmesi Derneği tarafından ma-dencilik sektörüne yönelik mevcut teşvik ve destekler ile küme-lere yönelik proje bazlı destekler konusunda eğitim ve seminertoplantılarının düzenlenmesi planlanmaktadır.Eylem 35. Havacılık, raylı sistemler, makine metal ve turizmsektörüne yönelik kurs ve programların düzenlenmesiEskişehir Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından yıllıkeğitim planları çerçevesinde meslek edindirme kurs ve prog-ramlarının açılması, sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli eleman-ların işletmelere kazandırılması planlanmaktadır.

32 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)2.2. Tablo2.2.1. Geçmiş Yıl (2017) Eylem Planı Gerçekleşmeleri TablosuNo Eylemler Yöneldiği Sorun Sorumlu Kuruluş Planlanan Tamamlanma Tamamlanmadı ise Alanı Gerçekleşme Durumu Gerekçe Teknik Lise/Meslek Lisesi 1 Öğrencileri ve Özel Sektör Zamanı (Ay Olarak) Buluşması Paneli Nitelikli işgücü BEBKA Eskişehir Mayıs, 2017 Tamamlanmadı Diğer kurum ve eksikliği Yatırım Destek Ofisi Ekim, 2017 kuruluşların konu ile ilgili yıl içerisinde benzer çalışmalar gerçekleştirmesi. Üniversitelerin Teknik Eğitim Nitelikli işgücü BEBKA Eskişehir Nisan, 2017 Tamamlandı2 Veren Bölüm Öğrencileri ve eksikliği Yatırım Destek Ofisi Özel Sektör Buluşması Paneli3 Yatırımcılara Yönelik İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Temmuz, 2017 Tamamlandı Hazırlanan www. yeterince Yatırım Destek Ofisi investineskisehir.gov.tr İnternet duyurulmamış olması Sitesinin Güncellenmesi4 Eskişehir Turizm Tanıtım İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Aralık, 2017 Tamamlanmadı Filmin içeriği ile ilgili Filminin Çekilmesi yeterince Yatırım Destek Ofisi turizm temsilcileri ile duyurulmamış olması görüşmeler yapıldı. 2018 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Eskişehir Turizmi Tanıtım İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Aralık, 2017 Tamamlandı5 Materyallerin Hazırlanması (İl yeterince Yatırım Destek Ofisi (3 dilde duyurulmamış olması İl rehberi Rehberi/ Broşürler-5 dilde) hazırlandı) Eskişehir Yatırım Ortamı İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Haziran, 2017 Tamamlandı6 Kitapçığının Hazırlanması (5 yeterince Yatırım Destek Ofisi (2 dilde) duyurulmamış olması Dilde) Tamamlandı İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Eylül, 2017 Ulusal ve Uluslararası Yazılı yeterince Yatırım Destek Ofisi Aralık, 2017 ve Görsel Medyada (gazete, duyurulmamış olması7 dergi, TV kanalı vb.) Özel Tanıtım Faaliyetlerinin Gerçekleştirilmesi

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 33No Eylemler Yöneldiği Sorun Sorumlu Kuruluş Planlanan Tamamlanma Tamamlanmadı ise Alanı Gerçekleşme Durumu Gerekçe Zamanı (Ay Olarak) Doğrudan Yabancı Yatırımlar İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Şubat, 2017 Araştırma ve analiz8 İçin Hedef Ülke Planının yeterince Yatırım Destek Ofisi Şubat, 2017 Tamamlanmadı çalışmaları devam duyurulmamış olması Mart, 2017 Oluşturulması etmektedir Eskişehir-İstanbul Havayolu Tamamlandı9 Seferlerinin Tekrar Konulması Lojistik ve ulaşım BEBKA Eskişehir Tamamlandı İçin Milletvekilleri, Bakanlıklar imkânlarının Yatırım Destek Ofisi ve Kamu Yöneticileri Nezdinde yetersizliği Ziyaret Programlarının Düzenlenmesi10 Yurt dışı Turizm Fuarlarına İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Katılım Sağlanması yeterince Yatırım Destek Ofisi duyurulmamış olması Annecy Uluslararası İlin potansiyelinin Tamamlandı yeterince (MIPJUNIOR11 Animasyon Film Festivali’ne duyurulmamış olması BEBKA Eskişehir Haziran, 2017 yerine Annecy ve MIPJUNIOR’a Katılım Yatırım Destek Ofisi Ekim, 2017 festivaline 2 uzmanla katılım Sağlanması sağlandı)12 Yurt içi Turizm Fuarlarına İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Ocak, 2017 Tamamlandı Katılım Sağlanması yeterince Yatırım Destek Ofisi Aralık, 2017 duyurulmamış olması Kızılinler Termal Tesis Projesi İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Aralık, 2017 Tamamlandı13 Kapsamında Bölgeye Yatırım yeterince Yatırım Destek Ofisi Tamamlandı duyurulmamış olması Çekme Çalışmaları İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Mart, 2017 Eskişehir’in Rekabet Gücü yeterince Yatırım Destek Ofisi Haziran, 201714 Yüksek Sektörleri ile İlgili duyurulmamış olması Fuarlara Katılım Sağlanması İş ve Yatırım Ortamı Kırtasiyecilik ve bürokratik süreçlerin15 Sorunlarına İlişkin Toplantı fazlalığı BEBKA Eskişehir Eylül, 2017 Tamamlandı ve Ziyaret Programlarının Yatırım Destek Ofisi Düzenlenmesi

34 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)No Eylemler Yöneldiği Sorun Sorumlu Kuruluş Planlanan Tamamlanma Tamamlanmadı ise Alanı Gerçekleşme Durumu Gerekçe Zamanı (Ay Olarak) Animasyon sektörüne yönelik16 olarak 2017 yılında III. Anadolu İlin potansiyelinin BEBKA Eskişehir Ekim, 2017 Tamamlandı Animasyon Yarışması ve III. yeterince Yatırım Destek Ofisi Mayıs 2017 Anadolu Animasyon ve Dijital duyurulmamış olması Eylül, 2017 İşler festivali düzenlenmesi Eylül, 2017 planlanmaktadır.17 Frig Vadisi Sıcak Hava Balon İlin Turizm BEBKA Eskişehir Tamamlandı Uçuşu Hizmet Alımı potansiyelinin Yatırım Destek Ofisi yeterince tanıtılmamış olması Raylı Sistemler Sektöründe Eskişehir Raylı Sistemler18 Kalifiye Eleman İhyacının Nitelikli İşgücü Kümelenmesi Tamamlandı Karşılanması (Meslek Lisesi) Eksikliği Projesi Raylı Sistemler Sektöründe Nitelikli İşgücü Eskişehir Raylı Tamamlanmadı 2017 yılında ilki19 Ar-Ge Mühendisi Yetiştirme Eksikliği Sistemler tamamlanan proje, Kümelenmesi kurumlar arası işbirliği Projesi sağlanamaması nedeniyle devam edememiştir.20 Eurasia Rail Fuarına Katılım Küme faaliyetlerinin Eskişehir Raylı Mart, 2017 Tamamlanmadı Kümelenme Derneği Sağlanması etkinliğinin Sistemler fuarda stant açmaması yetersizliği Kümelenmesi derneğin kaynak yetersizliği nedeniyle sağlanamamış olup kümelenme üyesi firmalar fuara aktif olarak katılmışlardır.21 Raylı Sistemler Sempozyumu Küme faaliyetlerinin Eskişehir Raylı Ekim, 2017 Tamamlanmadı Kaynak ve organizasyon Düzenlenmesi etkinliğinin Sistemler yetersizliği nedeniyle yetersizliği Kümelenmesi sempozyum düzenlenememiştir. Raylı Sistemler Sektöründe Ticari yeteneklerin Eskişehir Raylı yeterince Sistemler22 Faaliyet Gösteren Firmalar gelişmemesi Kümelenmesi Aralık 2017 Tamamlandı İçin Sertifikasyon İhtiyacı ve sonuna kadar Yetenek Envanteri Analizi

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 35No Eylemler Yöneldiği Sorun Sorumlu Kuruluş Planlanan Tamamlanma Tamamlanmadı ise Alanı Gerçekleşme Durumu Gerekçe Zamanı (Ay Olarak)23 Frig Vadisi Bölgesi’nde Yol Altyapı eksikliği Frigya Kültürel Aralık 2017 Tamamlandı Yapım Çalışması Mirasını Koruma ve sonuna kadar Kalkınma Birliği Frig Vadisi Yürüyüş Yolu Altyapı eksikliği Frigya Kültürel Aralık 2017 Tamamlandı24 Güzergâhında Sosyal Tesis Mirasını Koruma ve sonuna kadar (Çukurca Kalkınma Birliği Köyündeki Yapım Çalışması okulun bakımı konaklama tesisi olarak tamamlanmıştır)25 Frig Vadisi Yürüyüş Yolu Altyapı eksikliği Frigya Kültürel Aralık 2017 Tamamlandı Üzerinde İşaretleme Çalışması Mirasını Koruma ve sonuna kadar Kalkınma Birliği Doğa Sporları Dernekleri, Tur Firmaları ve İlgili Kurum İlin potansiyelinin Frigya Kültürel26 Kuruluş, Kişi ve Grupların yeterince Mirasını Koruma ve Aralık 2017 Tamamlandı Frig Vadisi’ne Davet Edilmesi sonuna kadar duyurulmamış olması Kalkınma Birliği ve Bölgeye İlişkim Tanıtım Programlarının Uygulanması Yerli Halk ve Yerel Yönetimlerin Eğitimlerin Müze Müdürlüğü Frig Vadisi Turizmi Hakkında Ortak çalışma Frigya Kültürel Aralık 2017 Tamamlanmadı sorumluluğunda27 Bilinçlendirilmesine Yönelik kültürünün zayıflığı Mirasını Koruma ve sonuna kadar tanımlanması nedeniyle Kalkınma Birliği eğitimler verilmemiştir. Eğitim Programlarının Düzenlenmesi28 Meslek Edindirme Kurs Nitelikli İşgücü Eskişehir Çalışma Aralık 2017 Tamamlanmadı Yıl sonuna kadar devam Programı’nın Düzenlenmesi Eksikliği ve İş Kurumu İl sonuna kadar edecektir. Müdürlüğü KOSGEB İşbirliği ile Girişimcilik Devletin destek ve Eskişehir Çalışma Aralık 2017 Tamamlandı29 Eğitim Programlarının teşviklerine erişim ve İş Kurumu İl sonuna kadar konusunda yaşanılan Müdürlüğü Düzenlenmesi güçlükler30 Girişimcilik Seminerlerinin Devletin destek ve Eskişehir Çalışma Aralık 2017 Tamamlandı Düzenlenmesi teşviklerine erişim ve İş Kurumu İl sonuna kadar konusunda yaşanılan Müdürlüğü güçlükler

36 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)No Eylemler Yöneldiği Sorun Sorumlu Kuruluş Planlanan Tamamlanma Tamamlanmadı ise Alanı Gerçekleşme Durumu Gerekçe Zamanı (Ay Olarak) Eskişehir Teknopark Firmalarında Ar-Ge Ve Ar-Ge ve tasarım kültürünün31 Tasarım Kültürü Hakkında yetersizliği Eskişehir Teknoloji Aralık 2017 Tamamlandı Bilinç ve Farkındalığın Geliştirme Bölgesi sonuna kadar Artırılmasına Yönelik Toplantı Programlarının Düzenlenmesi Eskişehir Ticaret Odası Devletin destek ve Eskişehir Ticaret Aralık 2017 Tamamlanmadı Söz konusu eylemin Üyelerine Yönelik Devlet teşviklerine erişim Odası sonuna kadar kurumun yıllık32 Destek ve Teşvikleri ile konusunda yaşanılan eylem planında yer İlgili Bilgilendirme Toplantı güçlükler almaması nedeniyle Programlarının Düzenlenmesi gerçekleşmemiştir. Eskişehir Ticaret Odası Üye Kırtasiyecilik ve Eskişehir Ticaret Aralık 2017 Tamamlanmadı Altyapı çalışmalarının Hizmetlerinin Elektronik Bürokratik Süreçlerin Odası sonuna kadar tamamlanamaması33 Ortamda Verilmesine Yönelik Fazlalığı nedeniyle 2018 Altyapı Hazırlık Çalışmalarının yılında bitirilmesi Tamamlanması planlanmaktadır. Ar-Ge ve Tasarım Merkezi Ar-Ge ve Tasarım Eskişehir Osmangazi Aralık 2017 Tamamlandı34 Danışmanlık Hizmetinin Kültürünün Üniversitesi sonuna kadar Yetersizliği Teknoloji Transfer Verilmesi Uygulama ve Araştırma Merkezi (ETTOM) Osmangazi Üniversitesi Beşeri Kapasite ve Eskişehir Osmangazi Ocak, 2017 Tamamlandı.35 Mezunları ile İlgili Beşeri ve İşgücü Sorunları Üniversitesi Teknoloji Transfer Sosyal Sermaye Durum Analizi Uygulama ve Araştırma Merkezi (ETTOM) Lojistik Firmalarında İstihdam Lojistik ve Ulaşım Eskişehir Osmangazi Ocak, 2017 Tamamlanmadı İŞKUR işbaşı programının36 Edilecek Personel Yetiştirme İmkânlarının Üniversitesi mevcut mevzuatı Yetersizliği Teknoloji Transfer ile işbirliği yapılacak Projesi Uygulama ve firmanın stratejisi Araştırma Merkezi örtüşmediğinden proje (ETTOM) iptal edilmiştir.

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 372.2.1.1. Açıklamalar 2017 yılında strateji belgesinde yer alan sorun alanlarının çözü- müne yönelik ilgili tüm kurum ve kuruluşlar ile görüşme, panel2017 yılı Eskişehir Yatırım Destek ve Tanıtım Stratejisi içinde ve toplantılar yapılmış, raporlar, kitapçık ve broşürler hazırlan-17’si BEBKA Eskişehir Yatırım Destek Ofisi’ne ait olmak üzere mış ve paydaşlara iletilmiştir.toplam 36 eylem yer almıştır. Eskişehir Yatırım Destek Ofisitarafından gerçekleştirilmesi planlanan 17 eylemden 12’si ger- Diğer kurum ve kuruluşlara ait olan 19 eylemden 10’unun ger-çekleştirilmiş olup, 4 eylem diğer faaliyetlerin yoğunluğu ne- çekleştirildiği bilgisi ve 9 eylemin tamamlanmama gerekçelerideniyle gerçekleştirilememiş, turizm tanıtım filminin çekilmesi tablo 2.2.1’de açıklandığı şekilde tarafımıza iletilmiştir.eylemi için hizmet alımının ise 2018 yılında gerçekleştirilmesiplanlanmaktadır. 2.2.2.Plan Yılı (2018) Eylemleri TablosuNo Eylemler Yöneldiği Sorun Alanı Sorumlu Kuruluş Planlanan Gerçekleşme Zamanı (Ay Olarak)1 Nitelikli İstihdam ve Kariyer İçin Üniversite Sanayi Nitelikli İşgücü eksikliği BEBKA Eskişehir Mayıs 2018 Buluşması Paneli Sonuç Raporunun hazırlanması Yatırım Destek Ofisi Yatırımcılara yönelik olarak hazırlanan www. İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Aralık 20182 investineskisehir.gov.tr internet sitesinin güncellenmesi duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi çalışmalarının devam etmesi3 Eskişehir Turizm Tanıtım Filmi çekilmesi için hizmet alımı İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Aralık 2018 duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi4 Fam trip düzenlenmesi İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Aralık 2018 duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi5 Eskişehir turizminin tanıtımı için güncellenen il rehberinin İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Haziran 2018 basımı duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi6 Animasyon Sektörü Danışma Kurulu oluşturulması İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Ocak, Haziran 2018 duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi7 Yurt İçi Turizm Fuarlarına Katılım Sağlanması İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Ocak ve Aralık 2018 duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi8 İş ve Yatırım Ortamı Sorunlarına İlişkin Toplantı ve Ziyaret Yerelde yaşanan bilgi BEBKA Eskişehir Aralık 2018 Programlarının Düzenlenmesi asimetrisinin azaltılması Yatırım Destek Ofisi

38 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)No Eylemler Yöneldiği Sorun Alanı Sorumlu Kuruluş Planlanan Gerçekleşme Zamanı İlin potansiyelinin yeterince duyurulmamış olması (Ay Olarak)9 Animasyon sektör raporunun güncel veriler ışığında BEBKA Eskişehir Haziran 2018 İngilizce olarak hazırlanması Yatırım Destek Ofisi10 2019 yılı Uluslararası Animasyon Festivali için fizibilite İlin potansiyelinin yeterince BEBKA Eskişehir Aralık 2018 çalışması yapılması duyurulmamış olması Yatırım Destek Ofisi11 Talaşlı imalat, kalite kontrol, kaynakçılık mesleklerinde 100 Nitelikli İşgücü Eksikliği Eskişehir Avrupa Aralık 2018 kişiye eğitim verilmesi Birliği İş Geliştirme Aralık 2018 Merkezi İşyeri beceri eğitimi ve staj uygulamalarının, mesleki Eskişehir İl Milli12 ve teknik eğitim öğrencilerinin mesleki becerilerinin Nitelikli İşgücü Eksikliği Eğitim Müdürlüğü geliştirmesini sağlayacak bir program dâhilinde yapılması amaçlı bir plan hazırlanması Genel ve mesleki ortaöğretim öğrencilerinin eğitim ve13 öğretimlerine devam ederken tercih ettikleri meslek alanına Nitelikli İşgücü Eksikliği Eskişehir İl Milli Aralık 2018 ilişkin becerileri kazanmalarını sağlayacak 500 öğrenciye Eğitim Müdürlüğü 10 etkinlik yapmak Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları ile KOBİ’ler ve Eskişehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü14 büyük ölçekli firmalar ile endüstriyel Ar-Ge kapsamında Nitelikli İşgücü Eksikliği Aralık 2018 Eskişehir Osmangazi Mayıs 2018 100 Öğretmen- 200 öğrenci ile bir faaliyet gerçekleştirmek Üniversitesi Mayıs 2018 Teknoloji Transfer15 ETTOM Fair Play Proje Ar-Ge ve Uygulama ve Pazarı tasarım kültürünün Araştırma Merkezi yetersizliği Eskişehir Osmangazi16 Larva Ön Kuluçka Merkezi Ar-Ge ve Üniversitesi Proje Pazarı tasarım kültürünün Teknoloji Transfer yetersizliği Uygulama ve Araştırma Merkezi

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 39No Eylemler Yöneldiği Sorun Alanı Sorumlu Kuruluş Planlanan Gerçekleşme Zamanı ETTOM Nörobilim ve Kamu Üniversite sanayi17 Biyometrik Ölçüm İşbirliğinin yeterince (Ay Olarak) gelişmemesi Laboratuvarı Eskişehir Osmangazi Ocak 2018 Devlet destek ve teşviklere Üniversitesi erişim konusunda yaşanılan Teknoloji Transfer güçlükler Uygulama ve Araştırma Merkezi18 Proje Döngüsü Yönetimi Eskişehir Osmangazi Mart 2018 Eğitimleri Üniversitesi Teknoloji Transfer Uygulama ve Araştırma Merkezi19 Havacılık, raylı sistemler ve yazılım sektörlerine yönelik Finansmana erişim konusunda Anadolu Üniversitesi Ağustos 2018 teknoloji odaklı hızlandırıcı program yapılması yaşanan güçlükler Arinkom TTO20 Havacılık, raylı sistemler, makine, metal, animasyon Altyapı sorunları Anadolu Üniversitesi Eylül 2018 sektörlerine yönelik ileri prototipleme istasyonu yapılması Arinkom TTO Başlangıç:21 Animasyon sektörüne yönelik Start-up Merkezi’nin Yatırım ve işlem maliyetlerinin Eskişehir Tepebaşı Şubat 2018 kurulması Tamamlama: Aralık yüksekliği Belediyesi 201822 Müzeler Bölgesi Kompleksi Yapım Projesi İlin potansiyelinin yeterince Eskişehir duyurulmamış olması Odunpazarı Aralık 2018 Belediyesi Havacılık, raylı sistemler, makine, metal sektörüne Ar-Ge ve tasarım kültürünün Anadolu Teknoloji Haziran 201823 yönelik Eskişehir Tasarım ve İnovasyon Merkez Projesi’nin yetersizliği Araştırma Parkı A.Ş. (36 Ay) (ATAP) gerçekleştirilmesi24 ETGB Anadolu Üniversitesi 2 Eylül Kampüsü ek alanının Altyapı sorunları Anadolu Teknoloji Haziran 2018 (36 Ay) oluşturulması Araştırma Parkı A.Ş. (ATAP)25 ETGB OSB yerleşkesine teknolojik ürün üretimi yapabilecek Altyapı sorunları Anadolu Teknoloji Haziran 2018 fiziki alanların oluşturulması Araştırma Parkı A.Ş. (36 Ay) (ATAP) Havacılık, raylı sistemler, makine, metal sektörüne yönelik İlin potansiyelinin yeterince Eskişehir Sanayi Aralık 201826 ilin potansiyelinin duyurulması adına en az 4 uluslararası duyurulmamış olması Odası (ESO) etkinliğe katılım sağlanması

40 ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023)No Eylemler Yöneldiği Sorun Alanı Sorumlu Kuruluş Planlanan Gerçekleşme Zamanı Üniversite, kamu, sanayi işbirliğinin yeterince (Ay Olarak) gelişmemesi27 Üniversite – Sanayi işbirliği adına proje fuarları Eskişehir Sanayi Mayıs 2018 düzenlenmesi Atık yönetimi yetersizliği Odası (ESO)28 Atık yönetimi konusunda Share Box projesine devam Eskişehir Sanayi Nisan 2018 edilmesi Odası (ESO) Havacılık, raylı sistemler, makine metal sektörüne yönelik Küme faaliyetlerinin Eskişehir Sanayi Aralık 201829 küme faaliyetlerinin etkinliğini artırmak adına kümelerle etkinliğinin yetersizliği Odası (ESO) birlikte ihracata yönelik ortak projeler gerçekleştirilmesi30 Meslekte yeterlilik eğitimi düzenlenmesi Nitelikli İşgücü Eksikliği Eskişehir Madencilik Mayıs 2018 İş Kümelenmesi Derneği31 Madencilikle ilgili kamu kuruluşlarının temsilcileri ile Kırtasiyecilik ve bürokratik Eskişehir Madencilik Haziran 2018 bilgilendirme toplantısı yapılması süreçlerin fazlalığı İş Kümelenmesi Derneği32 Madencilikte Çevre Semineri’nin düzenlenmesi Atık yönetimi yetersizliği Eskişehir Madencilik Eylül 2018 İş Kümelenmesi Derneği33 Eskişehir madenciliği ile ilgili ulusal kongre düzenlenmesi İlin potansiyelinin yeterince Eskişehir Madencilik Ekim 2018 duyurulmamış olması İş Kümelenmesi Derneği Teşvikler ve kümelere verilebilecek proje bazlı desteklerle Devletin destek ve teşviklerine Eskişehir Madencilik ilgili eğitim ve seminer düzenlenmesi34 erişim konusunda yaşanılan İş Kümelenmesi Mayıs 2018 güçlükler Derneği35 Havacılık, raylı sistemler, makine metal ve turizm sektörüne Nitelikli işgücü eksikliği Eskişehir Çalışma Aralık 2018 yönelik kurs ve programların düzenlenmesi (4800 kişi) ve İş Kurumu İl Müdürlüğü Havacılık, raylı sistemler, makine metal, madencilik, Devletin destek ve teşviklerine Eskişehir Çalışma36 animasyon ve turizm sektörüne yönelik girişimcilik erişim konusunda yaşanılan ve İş Kurumu İl Aralık 2018 kurslarının düzenlenmesi (1500 kişi için) güçlükler Müdürlüğü

ESKİŞEHİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ (2018-2023) 41KAYNAKÇABilim, Sanayi Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, 81 İl Durum Raporu, 2014.http://www.bebka.org.tr/admin/datas/sayfas/files/2014-2023_BolgePlani(1).pdf Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı, 2014-2023.https://biltek.sanayi.gov.tr/sayfalar/argeDetay.aspxhttp://bolge5.ormansu.gov.tr/5bolge/Files/resimliHaber/MasterPlan/Eski%C5%9FehirDTMP.pdfEskişehir İli Doğa Turizmi Master Planı, 2013-2023.http://www.doingbusiness.org/rankings, Erişim Tarihi: 11.12.2016.http://www.ekonomi.gov.tr Ekonomi Bakanlığı, 2016.http://www.eskisehirkulturturizm.gov.tr Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü , Erişim Tarihi: 11.12.2016.http://www.eso.org.tr Eskişehir Sanayi Odası, 2016.http://www.iskur.gov.tr/ KurumsalBilgi/istatistikler.aspxhttp://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/12/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf Kalkınma Bakanlığı 10.Kalkınma Planı, 2014-2018.http://odop.kalkinma.gov.tr/dokumanlar/7IsveYatirim_Ortaminin_Gelistirilmesi_Programi.pdf Kalkınma Bakanlığı, Yatırım Ortamının GeliştirilmesiProgramıhttp://sanayi.gov.tr Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 30.10.2016.http://sanayi.tobb.org.tr/ Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sanayi Veri Tabanı, 2016.http://www.sgk.gov.tr/ Sosyal Güvenlik Kurumu.http://www.sgk.gov.tr/ Sosyal Güvenlik Kurumu, İşyeri ve Zorunlu Sigortalı Sayılarının Faaliyet Gruplarına ve İllere Göre Dağılımı, 2014.http://www.tuik.gov.tr Türkiye İstatistik Kurumu, Bölgesel Hesaplar- 2011. Erişim tarihi: 21.09.2016.http://www.tuik.gov.tr Türkiye İstatistik Kurumu, İşgücü Piyasası Analizi, 2015.http://www.turkpatent.gov.tr Türk Patent Enstitüsü, 2016.http://ulakbim.tubitak.gov.tr Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi, 2016www.mta.gov.tr

NOTLAR:



T.C. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) Eskişehir Yatırım Destek Ofisi Hoşnudiye Mh. 732. Sk. No: 44/4 Efe Plaza B Blok 2.Kat Tepebaşı ESKİŞEHİRT: 0 224 211 13 27 / 200 • F: 0 222 231 31 24 • www.investineskisehir.gov.tr • www.bebka.org.tr