นิทานพื้นบ้าน พญาคันคาก

นทิ านพื้นบ้านภาคอสี าน เรื่องพญาคนั คาก นิทานเรื่อง พญาคันคาก นิทานพื้นบ้านภาคอีสานและเป็นตานานบั้งไฟพญานาค คาว่า “คันคาก” เป็นคาลาวภาคอีสานและสองฝั่งโขง ตรงกับคาไทย ลุ่มน้าเจ้าพระยาภาคกลางว่า “คางคก” มีคาบอกเล่าเก่าแก่ตั้งแต่ ดกึ ดาบรรพ์ จารบนใบลานเปน็ อักษรไทยน้อย เรื่องพญาคันคากรบกัน กบั พญาแถนเพื่อขอน้าฝนใหต้ กตอ้ งตามฤดูกาล

พระนางแก้วเทวี มเหสีแห่งพญาเอกราชเจ้าเมืองอินทปัตถ์นคร ได้ประสูติพระโอรส ซึ่งมี ผิวพรรณเหลืองอร่ามดั่งทองคา แต่ว่ามีผิวหนังดุจคางคก และในวันที่พระกุมารประสู ติ เกิด อัศจรรย์ ขนึ้ บนพน้ื โลก ฝนตก ฟ้าร้อง ฟา้ ผ่า เปรี้ยงปร้าง ลมพายุพัดต้นไม้หักล้มระเนระนาด เสยี งดังสนน่ั หวนั่ ไหวราวกบั ว่าโลกจะถล่มทลาย ซ่งึ เป็นสัญลักษณ์ของผมู้ บี ญุ ลงมาเกดิ

พระยาเอกราชได้จัดหาหญิงสาว ที่มีลักษณะดี เช่น มถี นั เต่งตงึ กลมงามมาเป็นแมเ่ ลย้ี งนางนมแกพ่ ระกุมาร

เมื่อพระกุมารเจริญวัยเติบใหญ่เป็นหนุ่ม ก็คิดอยากจะได้ คู่ครอง และอยากได้ปราสาทเสาเดียวไว้เป็นที่ประทับ จึงเข้าเฝ้า และทูลขอให้ พระบิดาช่วย ฝ่ายบิดาเห็นว่าพระโอรสของตนมี รูปร่างผิดแผกแตกต่างไปจากคนทั่วไป คงไม่มีหญิงใดปรารถนา จะได้เป็นคู่ครอง จึงทรงบอกให้พระกุมารเลิกล้มความคิดเช่นนั้น เสียโดยให้เหตุผลว่าพระกุมารมีรูปร่างอัปลักษณ์ ทาให้พระกุมาร เสียพระทยั ยิ่งนกั

ต่อมาในกลางดึกสงัดของคืนวันหนึ่ง พระกุมาร จึงตั้งจิต อธษิ ฐานวา่ ถ้าตนเคยได้สรา้ งสมบญุ บารมมี า ก็ขอใหส้ าเร็จดังความ ปรารถนาด้วยเถิด ด้วยแรงอธิษฐานทาให้บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ซงึ่ เปน็ ทป่ี ระทบั น่งั ของพระอินทร์เกดิ แข็งกระด้างข้ึน

พระอินทร์จึงลงมาเนรมิตปราสาทเสาเดียวอันงดงามหา ที่เปรียบไม่ได้ พร้อมด้วยข้าทาสบริวาร เครื่องอุปโภคบริโภค ซ่งึ ลว้ นแลว้ ไปด้วยทพิ ย์ปานประหนง่ึ เมอื งสวรรค์

และยังได้เอานางแก้ว จากอุดรกุรุทวีปมามอบให้เป็นคู่ครอง ก่อนจากได้เนรมิต พระกุมาร ให้เป็นชายหนุ่มรูปงาม พญาเอกราชเห็นประจักษ์ในบุญบารมีของลูก จึงยกราชสมบตั ิบา้ นเมืองให้ครอบครอง

เมื่อพระกุมารได้ครองราชย์แล้ว เจ้าเมืองทั้งหลายในชมพูทวีปต่างก็มาขออยู่ ภายใต้รม่ บารมี แมพ้ วกพญาครุฑ พญานาค พญาหงส์ เหลา่ สตั ว์น้อยใหญ่ เชน่ ชา้ ง ม้า เสือ สิงห์ กระทิง แรด ลงไปถึงกบ เขียด อึ่งอ่าง คางคก ผึ้ง ต่อ แตน มด ปลวก ตา่ งก็พากนั มาถวายตัวเป็นบรวิ ารจนหมดสนิ้

ทาความไมพ่ อใจให้พญาแถนเป็นย่งิ นกั

พญาแถนจึงไม่ยอมให้พวกพญานาคลงเล่นน้า เป็นเหตุ ให้เกิด ความแห้งแล้ง ฝนไม่ตกลงมายังโลกมนุษย์เป็นเวลาหลายปี ทาให้พืช พันธ์ธุ ัญญาหารเหย่ี วเฉา ตาย

มนุษย์และเหล่าสัตว์ต่างพากันเดือดร้อนจึงไปทูลให้พญาคันคากทราบ พญาคนั คากจงึ ไปยงั เมอื งบาดาลถามพวกนาคดู เม่ือรเู้ หตทุ ที่ าให้ฝนแล้งแล้ว พญาคันคากจึงยกทัพอันประกอบไปด้วยมนุษย์ และเหล่าสัตว์ทั้งหลายที่มี อยใู่ นโลกขึ้นไปทาสงครามกับพวกพญาแถน

พญาคันคากกับพญาแถน ได้ต่อสู้กันด้วยอิทธิฤทธิ์ต่าง ๆ เมื่อพญาแถน เห็นว่า จะเอาชนะพญาคันคากด้วยฤทธิ์เดชไม่ได้ จึงท้าให้ชนช้างกัน ในที่สุด พญาคนั คากชนะ

จึงจับพญาแถนและให้พญานาคจับมัดไว้ พญาแถนจึงขอยอมแพ้ และขอมอบถวาย บ้านเมืองให้ และสัญญาว่าจะส่ง น้าฝนลงมาให้ตามฤดูกาลดังเดิม และจะลงมาปลูกพันธุ์ ข้าวทิพย์ลูกเท่ามะพร้าวให้ นับแต่นั้นเป็นต้นมา พอถึงฤดูกาลทานา ฝนก็ตกลงมายังให้ ความชมุ่ ชืน้ แกแ่ ผน่ ดินเป็นประจาทุกปี

พญาคนั คาก ปกครองบ้านเมืองด้วยหลกั ทศพธิ ราชธรรม ถือศีลภาวนา สร้างบุญกุศล อยู่มไิ ด้ขาด ทาใหช้ าวประชาร่มเย็นเปน็ สุขกันถ้วนหน้า พระองค์ทรงพระชนมายุได้แสนปีจึง สวรรคต หลังจากนั้นเป็นต้นมา ชาวโลกก็ได้อาศัยหนทางที่พระยาคันคากสร้างไว้ขึ้นไป เรียนเอาเวทย์มนต์คาถาจากพวกพญาแถน

เมื่อลงมายังโลกแล้วก็ใช้คาถาอาคมที่ตนเองเรียนมาจาก ครูบาอาจารย์เดียวกันรบราฆ่าฟันกันล้มตายเป็นจานวนมาก ต่อมาก และพวกมนุษย์ยังพากันเกียจคร้านไม่เอาใจใส่ เรือกสวนไรน่ า

เม่อื ขา้ วกลา้ ทพ่ี ญาแถนปลกู ไวต้ ามท่ีสัญญากบั พญาคันคาก สุกแก่เต็มที่แล้ว ก็ไม่พากันทายุ้งฉางไว้ใส่ มิหนาซ้ายังพากัน โกรธแคน้ ที่ใหเ้ มล็ดข้าวเทา่ ลกู มะพรา้ ว จึงช่วยกันสับฟัน จนแตก เป็นเมด็ เลก็ เมด็ น้อย เมลด็ ขา้ วจงึ กลายเป็นเมล็ดเลก็ ๆ

ดังที่เห็นในปัจจุบันนี้ จากนั้นมา ข้าวจึงไม่เกิดเอง มนุษย์ต้อง หวา่ น ไถ ปกั ดา จึงจะได้ขา้ วมากนิ เมือ่ พญาแถนเหน็ ชาวโลกละเลย ศีลธรรม ไม่ตั้ง ตนอยู่ในศีลธรรมอันดีงาม พญาแถนจึงทาลาย เสน้ ทางติดตอ่ ระหว่างชาวโลกกับพวกแถนเสีย นบั ตั้งแต่น้ันเป็นต้น มาชาวโลกจงึ ไม่อาจข้นึ ไปยงั เมอื งฟา้ พญาแถนไดอ้ กี