GIS tarning 2

คู่มือการใชโ้ ปรแกรม Quantum GIS 1. Quantum GIS คืออะไร Quantum GIS หรือ QGIS เป็นโปรแกรม Desktop GIS ประเภทหน่งึ ทม่ี ปี ระสิทธภิ าพในการ นามาใช้จัดการข้อมลู ปรภิ มู ิ จดั อยู่ในกล่มุ ซอฟต์แวร์รหัสเปิด (Free and Open Source Software: FOSS) ทีใ่ ช้ งานง่าย ลกั ษณะการใช้ งานเปน็ แบบ Graphic User Interface ซึง่ สะดวกตอ่ การใช้งาน ไมว่ า่ จะเปน็ การ เรยี กใชข้ อ้ มลู ภาพ ขอ้ มลู ตาราง การแสดงผลตาราง การแสดงผลกราฟ ตลอดจนสามารถสืบค้นข้อมูล วิเคราะห์ขอ้ มลู และนาเสนอขอ้ มูลได้ในรปู แบบแผนทท่ี ี่สวยงาม ในปี คศ. 2002 กลุ่มนักพัฒนาจากประเทศเยอรมนั ไดพ้ ฒั นา Desktop GIS ช่อื ว่า Quantum GIS ที่ สามารถเรียกใช้ข้อมลู เวกเตอร์ แรสเตอร์ ในรปู แบบทเ่ี ปน็ มาตรฐานแพร่หลาย เช่น Shapefile และ GeoTIFF QGIS สามารถแกไ้ ข Shape File format ไดซ้ ึ่งเป็นทตี่ ้องการมากในเวลานี้ QGIS พัฒนาบนพ้นื ฐานของ Qt ที่เป็นไลบรารีส่ าหรั บ Graphical User Interface (GUI) ทใี่ ช้งานได้ทงั้ UNIX, Window และ Mac การพฒั นา ใชภ้ าษา C++ เปน็ หลักนอกจากนนั้ QGIS ยงั เชอ่ื มตอ่ กบั Geospatial RDBMS เชน่ PostGIS/PostgreSQL สามารถอ่านและเขยี นฟีเจอรท์ ี่จดั เก็บใน PostGIS ไดโ้ ดยตรง สามารถเชอื่ มต่อกับ GRASS ได้ทาให้ สามารถเรยี กดูขอ้ มูลท่จี ดั เกบ็ ใน GRASS โดยตรง และสามารถเรียกใชฟ้ ังก์ชนั ตา่ งๆของ GRASS ได้ สนับสนุนการวิเคราะหเ์ ชงิ พน้ื ท่ี (Spatial Analysis) ในเบ้ืองตน้ และการแสดงผลขอ้ มูลเชงิ ตาแหนง่ ใน รูปแบบของแผนที่ การสรา้ งและการแก้ไขข้อมูล เชิงตาแหนง่ (Spatial Data) และข้อมูลตาราง (Attribute Data) สามารถจัดการข้อมลู ได้งา่ ยโดยใชเ้ คร่ืองมอื ตาม GUI ทกี่ าหนด รปู ท่ี 1 หนา้ จอการทางานของโปรแกรม Quantum GIS

2. Graphical User Interface GUI ประกอบด้วย Menu Bar, Tools Bar, Legend, Overview, Map Display, Map Coordinate, Map Scale และ Project Properties ซึง่ ทกุ รายการนสี้ ามารถเคลอ่ื นยา้ ย เปลย่ี นขนาดตามความเหมาะสมตอ่ การใช้ งานเพือ่ อานวยความสะดวกของผใู้ ช้ Menu Bar Tools Bar Legend Map Display Overview Map Coordinate at mouse cursor position Current Map Scale Project Properties 3. การตดิ ตั้งโปรแกรม Quantum GIS 1. ทาการ Download โปรแกรม Quantum GIS จาก URL http://qgis.org/ 2. Double click ไฟล์ QGIS-1.0.0preview2-Setup.exe เพอ่ื ทาการติดตง้ั โปรแกรม ซ่ึงลักษณะขนั้ ตอน การตดิ ตง้ั นัน้ ไมย่ ุ่งยากซับซ้อน คอื สามารถกดปมุ่ Next เพอื่ ติดต้ังไดต้ ามปกติคล้ายกบั การติดตง้ั ซอฟตแ์ วร์ฟรีทัว่ ๆไป 3. ทดลองรนั โปรแกรม Quantum GIS โดยเขา้ ไปที่ Start -> Program -> Quantum GIS รูปที่ 2 การเรยี กใช้งานโปรแกรม Quantum GIS

4. การใชง้ านโปรแกรม (Menu bar) Menu Bar Description การเรียกดชู ั้นขอ้ มูลปริภมู ิ

5. เครอื่ งมือการทางาน (Toolbars) เครือ่ งมอื ในการคานวณ สร้าง New Project เพม่ิ ชั้นข้อมูลปรภิ ูมใิ นรปู แบบตา่ งๆ เปิด Project ทบี่ นั ทึกไว้ เพม่ิ ชน้ั ข้อมลู ในรูปแบบ Vector Data ป่มุ เครื่องมอื ที่ใชใ้ นการจดั การข้อมลู Vector ปุ่มเครือ่ งมอื ในการแสดงผล 6. การนาเขา้ ข้อมูล Shape file กดปุ่ม บนเคร่อื งมือ Toolbars เพอื่ เลือกชน้ั ขอ้ มลู ทีต่ ้องการ มาแสดงผล บน Map Display ซ่งึ ชอื่ ของชน้ั ข้อมูลท่ตี ้องการจะปรากฏในชอ่ ง File Name จากนั้นกดปุ่ม Open เพื่อยนื ยัน การเลือกข้อมลู ทีต่ อ้ งการนาเข้า รปู แบบข้อมลู ท่ีโปรแกรม Quantum GIS รองรับ รูปท่ี 3 แสดง Open an OGR Supported Vector Layer

Check Box เครื่องหมายกากบาท รปู ท่ี 4 แสดงหน้าจอแสดงผลขอ้ มลู Shape File เม่ือมีช้ันขอ้ มูล (Layer) อยูใ่ น Legend ผู้ใช้สามารถทีจ่ ะสัง่ ใหแ้ สดงผลหรือซอ่ น Layer เหลา่ นัน้ หรือสง่ั ให้ Layer ใดๆ แสดงผลเพ่ือท่ีจะทาการจดั การข้อมูลและสามารถเปลยี่ นลาดับการแสดงผลของแตล่ ะ Layer ในการส่ังให้แสดงผลของแต่ละ Layer ใน Map Display นน้ั สามารถทาได้โดยการคลกิ บน Check Box ข้างหน้าของแตล่ ะ Layer และสามารถคลิกอกี คร้ังเพ่อื เอาเคร่ืองหมายกากบาทออก เปน็ การยกเลิกการ แสดงผลของ Layer นน้ั ๆบน Map Display 7. การสรา้ งข้อมูล Shape file กดปุ่ม บนเครือ่ งมอื Toolbars เพ่ือสรา้ งช้นั ข้อมูลใหมใ่ นรูปแบบของ Vector (Point, Line, Polygon) รูปท่ี 5 แสดง New Vector Layer

- เลอื กประเภทขอ้ มูล Vector ที่ต้องการ(Format Type) - ต้งั ชอ่ื ช้ันขอ้ มลู (Layer Name) - กาหนดรายละเอียดของขอ้ มลู อรรถาธบิ าย (Attribute Data) และชนดิ ของชนั้ ขอ้ มลู (Data Type) ในแต่ละ Columns - ทาการบนั ทึกชั้นขอ้ มูลดงั กลา่ วภายใน Folder ที่ตอ้ งการ จากการกดปมุ่ Save รูปที่ 6 แสดงหน้าจอการบนั ทึกข้อมลู - กดปุ่ม เพอ่ื เรม่ิ สร้างชัน้ ขอ้ มลู หรือผใู้ ช้บางท่านจะรู้จักเครอ่ื งมือนใี้ นชื่อ วา่ Start Editing และ Stop Editing - เลอื กรูปแบบการสร้างขอ้ มูล Vector ซง่ึ จะสอดคล้องกบั ประเภทข้อมลู ท่กี าหนดไวใ้ น New Vector Layer - เม่อื ทาการระบตุ าแหนง่ ของข้อมลู ไดแ้ ล้ว โปรแกรมจะใหก้ รอกข้อมูลอรรถาธิบายตาม โครงสรา้ งทไี่ ดก้ าหนดไว้แลว้ ใน New Vector Layer รูปที่ 7 แสดงการบันทึกขอ้ มลู อรรถาธบิ าย (Enter Attribute Value)

- หลงั จากส้ินสุดการทางานแลว้ กดป่มุ เพ่ือยืนยันการแก้ไขขอ้ มูลกอ่ นท่จี ะ บันทึกลงใน Folder ท่ีได้กาหนดไว้ รปู ที่ 8 แสดงการยนื ยันเพ่อื บันทึกการแก้ไขขอ้ มูล 8. การนาเข้าชั้นข้อมูลจากระบบฐานขอ้ มูล PostgreSQL กดป่มุ เพอื่ กาหนดการเช่ือมต่อกับฐานขอ้ มูลโดยระบเุ งอ่ื นไข (Creating a stored Connection) รูปท่ี 9 แสดงการเรม่ิ ต้นเช่ือมตอ่ กบั ระบบฐานข้อมลู ปริภูมิ รปู ท่ี 10 แสดงเง่ือนไขการเชอื่ มตอ่ ระบบฐานขอ้ มูล PostgreSQL

รูปท่ี 11 แสดงรายละเอียดการเช่อื มต่อกบั ระบบฐานข้อมูล - เม่ือทาการเชอื่ มตอ่ กบั ระบบฐานขอ้ มลู เรียบร้อยแล้ว กดปุม่ Connect เพือ่ เรียกช้นั ขอ้ มูลตา่ งๆท่ี ถูกจัดเก็บในระบบฐานขอ้ มลู มาแสดงผลในรปู แบบของแผนท่ีบน Map Display รปู ท่ี 12 แสดงรายการชั้นข้อมลู ภายในระบบฐานข้อมลู PostgreSQL

- ผูใ้ ชส้ ามารถทาการปรับแกข้ ้อมลู ปรภิ ูมติ ่างๆในรปู แบบของ Vector Data บนระบบฐานขอ้ มูล ได้ซง่ึ จะแสดงผล Map Display โดยกดปมุ่ รูปที่ 13 แสดงตัวอย่างขอ้ มลู สายทางและขอ้ มูลหลักกิโลเมตร - เม่อื กดปมุ่ Toggle editing แล้วโปรแกรมจะแสดงจดุ (Node) ทมี่ คี า่ พกิ ัดอา้ งอิงบนพ้ืนผวิ โลก สามารถใชเ้ ครอ่ื งมอื Tools Bar เหลา่ นี้ในการจัดการข้อมลู Node รปู ที่ 14 แสดงจุดบนขอ้ มลู สายทางเม่ือมกี ารปรับแกข้ อ้ มลู

- เครอ่ื งมอื ที่ช่วยสนบั สนุนการนาเข้าขอ้ มูลปริภมู ิโดยการ Digitizing สามารถใชก้ าร Snap เพือ่ ใชก้ ารปรบั แก้ข้อมลู สะดวกและง่ายยิ่งขนึ้ ระยะ Tolerance มี หน่วยตาม Map Unit รปู ที่ 15 แสดงการกาหนดระยะ Tolerance เพื่อใชใ้ นการ Snap - ทาการทดสอบการนาเข้าข้อมูลปริภมู โิ ดยการ Digitizing เพ่ือบนั ทึกขอ้ มูลลงส่รู ะบบฐานข้อ มูล เริ่มจากทาการเปิด Toggle editing แลว้ ใช้เครือ่ งมือ Capture Line เพือ่ ใชใ้ นการ Digitize ข้อมูล สายทาง เมื่อเสรจ็ ส้ินการ Digitize แลว้ คลิกขวา จากนั้นกรอกข้อมลู อรรถาธบิ าย (Attribute Data) ในหน้าต่าง Enter Attribute Value รูปที่ 16 แสดงการนาเขา้ ข้อมลู ปริภูมโิ ดยการ Digitizing

รปู ที่ 17 แสดงหน้าต่างของ Enter Attribute Value 9. คาอธบิ ายเคร่ืองมอื ทีใ่ ชใ้ นการปรับแก้ขอ้ มลู ปริภูมิ เป็นปุ่มที่ใช้เมอื่ เริ่มแกไ้ ขและส้ินสุดการแกไขขอ้ มูล เปน็ ปุ่มสร้างขอ้ มลู ประเภทจดุ (Point) เป็นปมุ่ สร้างข้อมูลประเภทเส้น (Line) เป็นปมุ่ สร้างขอ้ มลู ประเภทพืน้ ทร่ี ูปปดิ (Polygon) เป็นปมุ่ สรา้ งข้อมูลประเภทพื้นทร่ี ูปปิดแบบกรวง (Ring) เป็นปมุ่ สร้างขอ้ มูลประเภทพ้ืนที่รูปปิดแบบ (Multi Polygon) เป็นปุ่มเครอื่ งมอื ทใ่ี ช้ในการตัดหรอื แบง่ ขอ้ มลู เสน้ เป็นป่มุ เครื่องมอื ท่ใี ช้ในการเคลือ่ นย้าย Feature ท่ีต้องการ เปน็ ปมุ่ เครื่องมอื ทใ่ี ชใ้ นการเคลื่อนยา้ ย Node ทต่ี อ้ งการ เป็นปมุ่ เคร่ืองมอื ทใ่ี ชใ้ นการเพ่ิม Node เปน็ ป่มุ เครื่องมือทใี่ ชใ้ นการลบ Node เปน็ ปมุ่ เครอ่ื งมือทใ่ี ช้ในการลบขอ้ มลู feature ท่ที าการเลือกไว้ (Selection) เปน็ ปมุ่ เคร่ืองมือที่ใช้ในการตดั ข้อมูล feature เป็นปุ่มเครื่องมือที่ใช้ในการคัดลอกข้อมูล feature เปน็ ปุ่มเครื่องมือที่ใชใ้ นการวางขอ้ มูล feature

10. การรอ้ งขอใชบ้ ริการขอ้ มูล WMS ผ่านระบบเครือขา่ ย กดปมุ่ เพ่ือเรียกเครื่องมอื WMS Server ผ่านระบบเครอื ขา่ ย Internet โดย เร่ิมต้นกด New Connection รปู ที่ 18 แสดง Add Layers from server รูปที่ 19 แสดงการกาหนดค่าพารามิเตอร์ในการเชื่อมต่อเพอ่ื ขอใช้บรกิ ารข้อมูล WMS รูปที่ 20 แสดงรายละเอยี ดการเชอื่ มต่อกบั WMS service

11. ตวั อย่าง URL ทเ่ี ปดิ ให้บริการข้อมูล WMS 1. http://onearth.jpl.nasa.gov/wms.cgi 2. http://dt.gistda.or.th/wms/spot5 รูปที่ 21 แสดงผลการเช่อื มตอ่ http://onearth.jpl.nasa.gov/wms.cgi รูปท่ี 22 แสดงผลการเชอ่ื มตอ่ http://dt.gistda.or.th/wms/spot5

12. การร้องขอใช้บรกิ ารข้อมูล WFS ผา่ นระบบเครือขา่ ย (Web Feature Service) กดปุ่ม เพือ่ เรียกเครอื่ งมือ WFS Server ผ่านระบบเครอื ขา่ ย Internet โดย เรมิ่ ต้นกด New Connection รูปที่ 23 แสดง Add WFS Layer from Server รูปท่ี 24 แสดงการกาหนดค่าพารามเิ ตอรใ์ นการเชอ่ื มต่อเพ่ือขอใชบ้ ริการข้อมูล WFS 13. ตวั อยา่ ง URL ท่เี ปดิ ให้บริการข้อมลู WFS http://sigma.openplans.org:8080/geoserver/wfs?service=WFS&request=GetFeature&typename=roa ds&CQL_FILTER=INTERSECT(gen_full,%20POINT%20(-89.397024%2031.065245))

14. การกาหนดคณุ ลักษณะตา่ งๆของชั้นข้อมลู (Layer Property) ทาการคลกิ ขวาทชี่ ้นั ข้อมลู ที่ตอ้ งการกาหนดคณุ ลักษณะทแี่ สดงผลบน Legend รปู ท่ี 25 แสดงการกาหนด Layer Property รปู ที่ 26 แสดงการใชง้ าน Layer Property

ใน Layer Properties ประกอบด้วย Tab ตา่ งๆ ดงั น้ี General, Symbology, Metadata, Labels, Action, Attribute เปน็ ต้น ฃ รปู ที่ 27 แสดง Symbolizing-options