051น.ส.ณัฐธิดา อุบลเจริญ ชั้นปวช.1 แผนกการตลาด ห้อง1ชกต2

หนวยที่ 10 การวางแผนดแู ลสุขภาพ

การวางแผนดูแลสุขภาพ หลักการสรา งเสริมสขุ ภาพ การสรา งเสรมิ สุขภาพ (Health Promotion) หมายถงึ กระบวนการสรา งเสรมิ สนบั สนุน ดาน สขุ ภาพ โดยใหบ คุ คลมีการปฏิบัติและการพฒั นาสุขภาพ ตลอดจนสามารถจดั การส่งิ แวดลอมทีม่ ีผลกระทบตอ สขุ ภาพ เพ่ือใหม สี ขุ ภาพทด่ี ที ้ังทางดา นรางกาย จิตใจสังคม และปญ ญา รางกายมคี วามสมบูรณแ ละแข็งแรง ปราศจากโรคภัยไขเจ็บ ระบบตา ง ๆ และอวยั วะทกุ สวนทาํ งาน เปนปกติ และมปี ระสิทธิภาพสัมพนั ธกับความเจริญเติบโตของรางกายเปนไปในอัตราปกติ และมรี างกายมี ความแขง็ แรง สามารถทํางานหรือกิจกรรมทางกายอยา งดี โดยไมเ หนือ่ ยเร็ว หรือหากเหนด็ เหน่อื ยกจ็ ะหาย จากอาการสัมพันธก บั การเจริญดา นอื่น ๆ ไดเร็ว ผูมสี ุขภาพทางกายท่ดี ปี ระกอบดวย 1.รา งกายสมบูรณแข็งแรง 2.ระบบตา งๆและอวัยวะทุกสวนทาํ งานเปนปกติ 3.ความเจริญเตบิ โตของรางกายสมั พันธกับการเจรญิ ดานอ่นื ๆ 4.รางกายมคี วามแขง็ แรง สามารถทํากจิ กรรมตา ง ๆ ไดเปนอยางดี 5.การนอนหลบั พักผอ นเปนไปตามปกติ เมอื่ ตืน่ ข้ึนมาแลว รูส ึกสดชนื่ กระปรี้กระเปรา กระฉบั กระเฉง พรอ มที่จะทํากจิ กรรมในวันใหม 6.ฟน ทม่ี ีความคงทน แขง็ แรง สขุ ภาพฟน ชวยใหส ุขภาพอืน่ ๆ แขง็ แรงไปดว ย เชน ระบบยอย ดูดซมึ อาหาร หากฟน บดเค้ียวอาหารไดดี ปญหาของการยอ ยอาหารรวมท้งั ปอ งกนั จากโรคฟน ผุ โรค เหงือกอักเสบ ท่ีสงผลทําใหเกิดการตดิ เช้ือในกระแสเลอื ด และโรคหัวใจลุกลามได 7.อวยั วะรับสัมผสั ทาํ หนา ท่ไี ดดี หไู ดย นิ อยา งชดั เจน ตามองเหน็ ไดชดั เจน 8.ผวิ หนงั สะอาด สดใส เกลยี้ งเกลา ไมม รี อยดา ง ตกสะเกด็ หรอื ไมเ ปน ขุยแหง 9.รูปรางทรวดทรงดี สมสว น การเคลื่อนไหวคลองแคลว

สว นผูทมี่ สี ุขภาพจติ ดีจะจัดระเบียบชีวิตของตนไดเ หมาะสมกับตนเองและสงั คม มีความพอใจใน ผมู สี ขุ ภาพทางจติ ที่ดปี ระกอบดวย 1.ปรบั ตัวเขากับสงั คมและสง่ิ แวดลอมไดดี 2.มีอารมณม่ันคง ควบคุมอารมณไ ดด ี ไมเ ครงเครียดเกินไป 3.มองโลกในแงด ี มีความกระตือรอื รน ไมเหนือ่ ยหนาย ทอแท และหมดหวงั 4.รูจักตนเองและเขา กบั ผอู ืน่ ไดด ี 5.มคี วามเชอื่ มัน่ อยางมีเหตุผล 6.แสดงออกอยางเหมาะสม ทั้งเมื่อประสบความสําเรจ็ หรอื ลม เหลว 7.มีความปรารถนาและยนิ ดี เมือ่ ผอู ่ืนประสบความสาํ เรจ็ หรือมีความสุข 8.ตดั สนิ ใจไดอยางมเี หตุผลและยอมรบั ในผลของการตัดสนิ ใจของตน 9.มคี วามตัง้ ใจและมสี มาธิกบั งานหรอื สิ่งทต่ี นเองสนใจ ตวั กําหนดสขุ ภาพและสงเสรมิ สุขภาพ ปจ จยั เหลาน้ีมีผลกระทบท้ังทางตรงและทางออ มตอ วิถชี วี ติ และสภาพความเปน อยูข องบุคคล เปน ปจ จยั ท่ีเปน ตัวกาํ หนดสุขภาพของบคุ คลม4ี ปจจัย 1. พันธกุ รรม (Heredity) ปจจยั ท่ีเปน ตัวกําหนด 2. สิง่ แวดลอ ม (Environment) สุขภาพของบคุ คล 3. วถิ ีการดําเนนิ ชีวิต (Lifestyle) มี 4 ปจ จัย 4. บรกิ ารสุขภาพ (Health care Service)

พันธกุ รรม พันธุกรรม คอื การถา ยทอดลักษณะตาง ๆ ของบรรพบุรุษไปสูร ุนลกู รุนหลานโดยการสืบทอด สายโลหิต การท่ีมนุษยท กุ คนถอื กําเนิดมาจากไขข องมารดากับอสจุ ขิ องบิดาท่ีมสี ารพันธกุ รรมจึงถา ยทอด ลกั ษณะตา ง ๆ ของบิดามารดามาดวย ทงั้ ลักษณะทด่ี ีและไมด ี ลักษณะบางอยางเปนตัวกาํ หนดสถานะสุขภาพ เชน สติปญญา รูปรา งลกั ษณะ การตา นทานโรค ความเสี่ยงตอ การเปนโรค และโรคทางพนั ธกุ รรม ส่ิงแวดลอ ม สิง่ แวดลอ ม หมายถึง ทกุ ๆ สง่ิ ทอ่ี ยรู อบตวั มนุษย ดังนน้ั สง่ิ แวดลอ มจงึ มีผลกระทบตอ สขุ ภาพอยาง หลีกเลี่ยงไมไ ดโ ดยอาจเปนผลกระทบในทางบวกคือสงเสรมิ สุขภาพหรอื เปน ผลกระทบคอื ทาํ ลายสุขภาพ ส่ิงแวดลอ มทเี่ ปนตวั กาํ หนดสถานะสุขภาพและเร่ิมมอี ทิ ธิพลตอ สุขภาพมี 2 ระยะ คอื ระยะกอนคลอด และ ระยะหลังคลอด 1. ระยะกอ นคลอด หลังจากปฏิสนธิ สงิ่ แวดลอมทม่ี ีผลกระทบตอทารกในครรภสวนใหญเ ปนผลจากการ ปฏิบัตติ นของมารดา สภาพรา งกาย และสภาพจิตใจของมารดา โดยอาจมคี วามเชอ่ื มโยงกับฐานะทาง เศรษฐกจิ การศกึ ษา และส่ิงแวดลอ มอื่น ๆ

2. ระยะหลังคลอด ส่ิงแวดลอ มท่ีมอี ิทธิพลกาํ หนดสถานะสขุ ภาพของมนุษยในระยะหลงั คลอด 2.1 สงิ่ แวดลอมทางกายภาพ คอื ส่งิ ไมมชี ีวิตท่ีอยูรอบ ๆ ตัวเรา เชน ท่อี ยอู าศยั อากาศ นํ้า 2.2 สง่ิ แวดลอมทางเคมี คอื สารเคมตี าง ๆ เชน ยาท่ีชวยบาํ บัดอาการเจ็บปว ย ปอ งกนั และรกั ษาโรค 2.3 สิ่งแวดลอมทางชีวภาพ คือ สง่ิ มีชีวติ ทุกชนิด 2.4 สิ่งแวดลอมทางสังคม คือ สิ่งแวดลอมประเภทขนบธรรมเนียม ประเพณี ความเช่ือ วิถีการดําเนนิ ชีวิต วิธีการดําเนินชีวติ เปนปจจัยท่มี อี ิทธพิ ลตอ การกาํ หนดสถานะสุขภาพมากท่สี ุดเพราะสุขภาพมี ความสัมพนั ธกับวิถีการดําเนนิ ชีวติ ของแตล ะบุคคล ไดแ ก การเลือกรับประทานอาหาร การออกกาํ ลงั กาย

บรกิ ารสขุ ภาพ บรกิ ารสุขภาพ คอื การใหบริการดานสุขภาพแกป ระชาชนทจ่ี ัดและดําเนินงานโดยหนวยงานทงั้ ภาครฐั และเอกชนโดยมขี อบขายการใหบริการ 4 ดาน ไดแก ดา นการสง เสริมสุขภาพ การปองกันและควบคุม โรคการรกั ษาพยาบาล และการฟนฟูสภาพ โครงสรางระบบบรกิ ารสุขภาพประกอบดวย 4 องคประกอบ คอื 1) การบริการปฐมภมู ิ เปน บริการทอ่ี ยูใกลชดิ ประชาชนและชุมชนมากทีส่ ุด มีท้งั ดานการรกั ษา พยาบาล การสง เสริมสขุ ภาพ การปองกันควบคมุ โรค การฟน ฟสู ภาพ ไดแก สถานอี นามยั ศนู ยส ุขภาพ ชุมชน ศูนยแพทยชมุ ชน โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล ศูนยบ ริการสาธารณสุขของกรงุ เทพมหานคร 2) การบริการทตุ ิยภูมิ เปน บริการท่ีใชเทคโนโลยีทางการแพทยใ นระดับที่สูงข้ึน เนนการบรกิ าร รกั ษาพยาบาลโรคทย่ี าก และชับซอนมากข้นึ ไดแ ก โรงพยาบาลชมุ ชนในระดบั อําเภอ โรงพยาบาลทว่ั ไป ในระดับจังหวัด และโรงพยาบาลในสงั กัดกระทรวงกลาโหมและมหาวทิ ยาลยั 3) การบรกิ ารตติยภูมิและศูนยการแพทยเฉพาะทาง เปน การบริการที่ใชเทคโนโลยีทางการ แพทยข ั้นสูงมีความสลับชับซอนมาก มบี คุ ลากรทางการแพทยใ นสาขาเฉพาะทาง สงั กัดกระทรวง สาธารณสขุ ที่เปนโรงพยาบาลศูนย สถาบนั เฉพาะทางตาง ๆ หรือสังกดั มหาวทิ ยาลัย เชน โรงพยาบาล ในโรงเรยี นแพทย 4) ระบบสง ตอผูปวย กระทรวงสาธารณสุขไดพัฒนาเชอ่ื มโยงระบบสงตอ ผปู ว ยใหเปนเครอื ขา ย ท่มี ปี ระสทิ ธภิ าพใหป ระชาชนไดร ับบรกิ ารท่ีไดมาตรฐานปลอดภัยและตามความจาํ เปนของปญหาสุขภาพ

การวางแผนดูและสขุ ภาพของตนเองและครอบครวั ประโยชนข องการวางแผนดแู ลสุขภาพ 1. กาํ หนดวถิ ีการดาํ เนนิ ชวี ิตของตัวเราเองและครอบครัวไดอยา งเหมาะสม 2. จดั โปรแกรมการดแู ลสุขภาพไดอยา งเหมาะสม ไมว าจะเปน การตรวจสุขภาพ การออกกาํ ลงั กาย หรือการจัดกจิ กรรมการพกั ผอ น 3. เปน การเฝาระวงั สุขภาพไมใหเ จบ็ ปว ยดว ยโรคตาง ๆเปน การสรางสขุ ภาพใหแ ข็งแรง การซอม สขุ ภาพ คือ การรกั ษาพยาบาลในภายหลงั 4. ทําใหคณุ ภาพชวี ติ ของทง้ั ตนเองและบุคคลในครอบครัวดีข้ึน ชวยในเรอื่ งเศรษฐกจิ และการเงินใน ครอบครัวเนอ่ื งจากไมตอ งเสยี คาใชจ า ยเงินในการรักษาพยาบาล แนวทางในการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครวั ถึงแมว า ปญหาโรคตาง ๆ จะมวี ิธีการรักษาและมวี ัคซนี ปองกันโรคบางชนิด แตส่งิ สาํ คัญท่ีจะทําใหม ี สุขภาพดอี ยา งย่ังยืนคือการพัฒนาสขุ ภาพของตนเอง การพัฒนาสขุ ภาพของคนในครอบครัว และการพัฒนา สขุ ภาพในชมุ ชน โดยตองมีการวางแผนพฒั นาสขุ ภาพในภาพรวมทั้ง 3 แนวคดิ ซง่ึ จะตองเปนไปในลกั ษณะท่ี ตองมีความสมั พันธเ กยี่ วขอ งกัน การพฒั นาสุขภาพในวยั เด็ก วัยเด็กเปน วยั ที่ถือวาเรมิ่ ตน พฒั นาการชีวิตและเปนชว งวัยที่รา งกายเจรญิ เตบิ โตอยา งรวดเรว็ โดยเฉพาะพัฒนาการสมองจงึ ควรไดรบั พลังงานและอาหารท่มี คี ุณคาทางโภชนาการท่ีเหมาะสม รวมทง้ั สภาพแวดลอ มท่สี งเสรมิ พัฒนาการวยั เดก็ จากผูเลี้ยงดเู พือ่ ทีจ่ ะเปน การสรางเสรมิ สขุ ภาวะทีส่ มบรู ณ

การพัฒนาสขุ ภาพในวัยรนุ วยั รุนเปนวัยท่มี กี ารเจรญิ เติบโตและพัฒนาการอยา งรวดเร็ว การดแู ลสขุ ภาพใหด ีตัง้ แตในวัยรุน จะทาํ ใหเราแข็งแรงสมบูรณใ นวยั ผูใหญและวยั สูงอายุ ไมว าจะเปน การออกกําลังกาย หรอื การทํากจิ กรรมทางกายใน รูปแบบอ่นื ๆ ที่มกี ารเคล่ือนไหวรางกาย เชน การทาํ งานบาน เดนิ เลน กีฬา หรือการเตนโคฟเวอร (Cover Dance) การพัฒนาสุขภาพในวัยผใู หญ สว นมากจะเปนไปในลกั ษณะการดแู ลตนเอง เพราะผใู หญจะรบั รูความผดิ ปกตขิ องตนเอง บอกอาการ ที่ผิดปกติท่ีเกดิ ข้นึ กบั ตนเองได ซึ่งสุขภาพทไ่ี มด ใี นวยั ผูใหญมกั เกิดจากพฤตกิ รรมของตนเองเปน สว นมากและ สบื เนอ่ื งมาจากวัยรนุ

การพัฒนาสุขภาพในวยั สูงอายุ วยั สงู อายุการทํางานของอวัยวะตา ง ๆ ในรางกายเสื่อมโทรมลงหากไดรับการดูแลสุขภาพที่ดีในวยั เดก็ วัยรุน และวยั ผูใหญการเสอื่ มโทรมของอวัยวะในรา งกายกจ็ ะเปล่ียนแปลงไปอยา งซ้ํา ๆ และไมคอยเจ็บปวย อยางไรกต็ าม การเสอ่ื มของรางกายและสมองยอ มเปน ไปตามวัย การดแู ลสขุ ภาพของบคุ คลในชว งนี้จึงตอ ง ไดร บั ความชวยเหลือจากคนในครอบครัว วธิ กี ารวางแผนสรา งเสรมิ สุขภาพของตนเองและครอบครัว การวางแผนสรา งเสริมสขุ ภาพของตนเองและครอบครัวควรปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1.1การวางแผนพฒั นาสุขภาพทางกายออกกําลังกายสมํ่าเสมอ 1.2 รับประทานอาหาร รับประทานอาหารใหครบ 5 หมู และเหมาะสมกบั วัยโดยเฉพาะวยั ท่ีกาํ ลังเติบโต ควรรบั ประทานอาหารใหเ พยี งพอ เชน วัยรุนท่ีใช พลงั งานสงู จึงตองไดร ับคารโบไฮเดรตเพ่มิ ข้ึนและ ตอ งการโปรตนี เพ่ือสรา งเสรมิ การเจริญเติบโต 1.3 พักผอ นใหเพียงพอ ลาในการนอนหลบั พกั ผอ นของแตล ะวยั มีความแตกตา งกัน การนอนข วาวัยผใู หญ แตก ารนอนควรอยูในชวง 6-8 ช่ัวโมง และชวงของการนอนหลบั 1.4 หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสีย่ งตอรา งกาย

การหลกี เลยี่ งพฤติกรรมเสี่ยงตอ รางกายโดยเฉพาะในชวงวัยรนุ เชน การสูบบหุ ร่ี 1.5 อยใู นสงิ่ แวดลอ มท่ดี ี สงิ่ แวดลอ มทดี่ ีสง ผลใหมสี ุขภาพท่ดี ี มีอากาศที่สดชืน่ มนี ้ําสะอาดบริโภค มีหองน้ํา หองสวมทีส่ ะอาด ปราศจากขยะมูลฝอย ทาํ ใหส ขุ ภาพของเราดไี ปดว ย ซ่ึงตัวเราควรจะ ชวยกนั รักษาให สิง่ แวดลอมทดี่ ี ไมวาจะเปนการจดั เก็บขาวของเครื่องใชใ นบานใหเปนระเบียบเรียบรอย ทํา ความสะอาดบาน ทิง้ ขยะ 1.6 เห็นความสาํ คญั ของการตรวจสุขภาพรางกาย การตรวจสขุ ภาพเปน การตรวจคัดกรองสขุ ภาพ เพื่อจะไดรับประโยชนจ ากการปอ งกนั หรอื การรกั ษาโรคแตเ นนิ่ 1 จงึ ควรไดรบั การตรวจสขุ ภาพรางกายจากแพทย การตรวจคดั กรอง สขุ ภาพ การวางแผนพฒั นาสขุ ภาพจิต 2.1 รูจ ักและทาํ ความเขาใจตวั เองใหดีท่ีสดุ สือ่ สารจุดเดนและความสามารถพเิ ศษในตัวเอง ยอมรบั จดุ ดอ ย ปรับตัวใหเ ขากับส่งิ แวดลอ มอยา งเหมาะสม 2.2 ฝก ทาํ จิตใจใหมองโลกในแงดี สขุ มุ รอบคอบ มีอารมณขนั ไมจ รงิ จังกับทกุ อยางเกินไป 2.3 หาทีย่ ดึ เหนยี่ วจติ ใจ โดยเฉพาะอยา งย่ิงการยึดถือคาํ สอนในศาสนาท่ีตนนบั ถือ เพอื่ ปองกันการเกิดปญ หาที่สง ผลกระทบตอจติ ใจ เมื่อมปี ญ หาหรือมคี วามเครียดควรหาโอกาส ผอนคลายดวยการทํากิจกรรมตาง ๆ ทีช่ อบ ทาํ กิจกรรมทาง กายจะทาํ ใหมีจิตใจที่สบายขึ้น 2.5 บริหารจิตใจ ฝก ทาํ สมาธิทําจติ ใจใหวา ง เปนการทาํ ใหจติ ใจเขม แข็งสามารถเขาใจตนเองและปรับปรงุ ตนเองไดเสมอ เมอ่ื มปี ญหาในสถานการณต า ง ๆ จะพิจารณา ไดอยา งมเี หตุผล มีสติในการดําเนนิ ชวี ิต ควบคมุ อารมณข อง ตนเองไดดี 2.4เมื่อมีปญหาหรอื ความเครยี ดควรหากิจกรรมระบายความเครยี ด 2.5 บริหารจิตใจ ฝก ทําสมาธิ ทําจติ ใจใหเขม แขง็ เพอ่ื การมสี ติในการดาํ เนนิ ชีวิต

ขน้ั ตอนการวางแผนสรางเสรมิ สขุ ภาพของตนเองและครอบครวั การสรางเสริมสุขภาพของตนเองและครอบครวั เปน กระบวนการทีค่ รอบคลุมท้ังการสรา งเสริม สุขภาพ การปองกนั การรกั ษาพยาบาลเบื้องตนตลอดจนการฟน ฟูสขุ ภาพ ซงึ่ มขี ั้นตอนดงั นี้ 1. การประเมินปญหา ขนั้ ตอนของการประเมนิ ปญ หาแบงกลมุ ภาวะสขุ ภาพของคนเราไดดังน้ี 1) กลุม ที่มีสุขภาพดี ไมม คี วามเส่ยี งตอ การเจ็บปว ย 2) กลุมท่มี ีความเสยี่ งจะเกิดภาวะสขุ ภาพไมดี หรือเส่ียงตอ การเจ็บปวย 3) กลุมที่เกิดความเจ็บปวยแลว อาจไมมอี าการ หรอื เจ็บปวยไมรนุ แรง 2. การวิเคราะหป ญหา ขน้ั ตอนของการวเิ คราะหปญ หา หาสาเหตุของปญหาและดําเนินการ แกไขปญ หา โดยนาํ ขอ มลู จากการประเมินในขอ 1 มาศกึ ษาหาสาเหตุวา เกิด จากเหตุใด เชน เกิดจากพฤติกรรมของตัวบุคคล สภาพแวดลอมในชุมชน ท่อี ยูอาศยั พนั ธกุ รรม หรอื ความเคยชิน 3. การวางแผนและแกปญหา ขั้นตอนการวางแผนและแกป ญ หา เปนการคดิ หาวิธกี ารแกไ ข วางแผน ดูแลสขุ ภาพให เหมาะสม เชน อยใู นกลุมเส่ียงตอ การเปนโรคอวนเม่ือวเิ คราะหปญ หาแลว พบวามีพฤตกิ รรมการ บริโภคสว นบุคคล ชอบรบั ประทานอาหารขนมกรุบกรอบ ดื่มชานมไขม ุก การแกไ ข คอื ใหความรใู น เรอื่ งปญ หาของขนมกรบุ กรอบ ชาไขมกุ ทีใ่ หพลังงานสูงและไมจําเปนตอรางกาย การวางแผนแกไ ข ควรใหค วามรเู พ่อื ใหเกิดความตระหนักในการลดปริมาณการรับประทานขนมและดื่มน้ําเปลาแทน โดยการใชห ลกั หนักเชา เบาเทย่ี งเลีย่ ง (หนัก) เย็น เนน ทานผกั และผลไม เพิม่ กจิ กรรมทางกาย การ เคลื่อนไหวรา งกาย การเลนกฬี า และออกกาํ ลังกาย 4. การลงมอื ปฏบิ ตั ิตามแผนทวี่ างไว ขั้นตอนการลงมือปฏิบัติตามแผนท่ีวางไว ตอ งเต็มใจปฏิบัติดวยตนเองเพราะควรตระหนักถึง อนั ตรายท่ีเกดิ แกตนหรือเกิดผลกระทบกับบุคคลอันเปน ทร่ี กั จงึ จะทําใหค นเราปฏิบัติได เชน รวู าโรค อว นมีความเสยี่ งตอโรคความดนั โลหติ สูง ภาวะไขมนั ในเลือดสงู โรคหัวใจและหลอดเลอื ด โรคเบาหวาน โรคเกาต และปญหาอน่ื ๆ

5.การประเมินผล ข้ันตอนการประเมนิ ผล เปน กระบวนการท่เี ราทราบไดว า การวางแผนสรา งเสรมิ การที่เราเลือกปฏิบัติหรอื วางแผนน้นั ประสบความสาํ เร็จหรือไม และมากนอ ยเพียงใด สขุ ภาพดีข้ึนหรือไม การตรวจสขุ ภาพประจําปทเ่ี หมาะสม การตรวจสขุ ภาพประจําปทีเ่ หมาะสม การตรวจคัดกรองทุกประเภทไมส ามารถใหผลท่มี ี ความถกู ตอ งรอยละ 100 หรือทุกคร้งั ทีต่ รวจ การตรวจคัดกรองผทู ี่มีความผดิ ปกตแิ ละจะเปน โรคใน อนาคตบางคนอาจแสดงผลเปน ลบ (ผลลบลวง) ทําใหไมไดรบั การปอ งกันและดแู ลอยา งถูกตองใน ขณะทค่ี นปกตบิ างรายอาจไดผ ลการคัดกรองเปนบวก (ผลบวกลวง) คนกลมุ น้ีจะถูกสงตอเพอื่ รบั การ ตรวจวนิ ิจฉัยเพิ่มเตมิ ซึ่งมักเปนการตรวจทีม่ ีความเสีย่ งและอันตรายเพ่ิมขนึ้ อาจทาํ ใหเกดิ ภาวะแทรกซอ นตามมา ดังนั้นการตรวจคัดกรองสุขภาพทีม่ ีหลักฐานวา มคี วามเหมาะสมสําหรบั ชุด ตรวจสุขภาพของคนไทยในวยั รุน วัยผูใ หญ และผูสูงอายุ มดี ังนี้

เด็กโตและวยั รุนอายุ 6-19 ปควรตรวจ ชาย อายุ 13 ปขึ้นไป มคี วามเส่ยี งตอการตดิ เชื้อเอชไอวี เชน การมเี พศสมั พันธทีไ่ มปลอดภยั การมีเพศสัมพนั ธกบั คู นอนหลายคน การใชเข็มฉดี ยาหรอื เข็มสักรว มกบั ผอู ่ืน อายุ 15 ปข ้นึ ไป ควรวดั ปญหาการดม่ื สรุ า อายุ 15 ปข น้ึ ไป ควรวดั ปญหาการสบู บุหรี่ อายุ 15 ปข ึ้นไป ควรตรวจหาภาวะพรอ ง โภชนาการดว ยการวดั ดัชนีมวลกาย อายุ 18 ปขึน้ ไป ควรวัดความดนั โลหติ หญิง อายุ 13 ปข น้ึ ไป มีความเส่ียงตอการติดเชือ้ เอชไอวี ตรวจเลือดเพอ่ื หาเชอ้ื เอขไอวตี ามความสมัครใจ อายุ 15 ปข ึ้นไป ควรวัดปญ หาการดื่มสรุ า อายุ 15 ปข ึน้ ไป ควรวัดปญหาการสบู บุหร่ี อายุ 15 ปข น้ึ ไป ควรตรวจหาภาวะหรอง โภชนาการดวยการวดั ดชั นีมวลกาย อายุ 18 ปข้นึ ไป ควรวดั ความดนั โลหติ

วัยผใู หญอายุ 20-60 ป ชาย อายุ 20-50 ป มีความเสีย่ งตอการติดเชือ้ เอชไอวี ตรวจเลือดเพอื่ หาเชื้อเอชไอวีตามความสมัครใจ อายุ 20 ปข ึ้นไป ตรวจวดั ปญ หาการด่มื สุรา อายุ 20 ปขึ้นไป ควรวัดปญหาการสบู บหุ ร่ี อายุ 20 ปข น้ึ ไป ควรตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดวยการวัดดัชนมี วลกาย อายุ 30 ปข้ึนไป ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวานและวดั ความดันโลหติ ทกุ ๆ 5 ป อายุ 31-40 ป ควรตรวจหาไวรสั ตบั อักเสบบี อายุ 35 ปข ้ึนไป ควรประเมนิ ความเสี่ยงตอ การเกิดโรคหลอดเลอื ดหัวใจทุก ๆ 5 ป หญงิ อายุ 20-50 ป มีความเส่ียงตอการตดิ เช้ือเอชไอวี ตรวจเลือดเพอื่ หาเชอื้ เอชไอวีตามความสมัครใจ อายุ 20 ปข ึน้ ไป ตรวจวดั ปญ หาการดืม่ สุรา อายุ 20 ปข นึ้ ไป ควรวัดปญหาการสูบบุหร่ี อายุ 20 ปข ึ้นไป ควรตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดว ยการวัดดชั นมี วลกาย อายุ 20 ปข ึน้ ไป ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวานและวัดความดนั โลหิตทุก ๆ 5 ป อายุ 30 ปขน้ึ ไป หรือเมอ่ื เร่มิ มเี พศสมั พันธค วรตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกดว ยวธิ ี Pap Smear ทุก ๆ 5 ป อายุ 31-40 ป ควรตรวจหาไวรสั ตับอักเสบบี อายุ 35 ปขึ้นไป ควรประเมินความเสย่ี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดหัวใจทกุ ๆ 5 ป อายุ 40 ปขนึ้ ไป ตรวจคัดกรองมะเร็งเตา นมดว ยเครอ่ื งแมมโมแกรม ทุก 3-5 ป

วัยสูงอายอุ ายุ 61 ปข ึ้นไป ชาย ควรไดรับการซกั ประวัติการสบู บหุ ร่ี ตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดว ยการวัดดัชนมี วลกาย (BMI) ควรวัดความดันโลหติ ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน ควรประเมนิ ความเสย่ี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดหวั ใจ ควรวัดสายตาเพอื่ ลดความเส่ียงตอ การเกดิ อุบัตเิ หตุ อายุมากกวา 60 ปข น้ึ ไปและไมเกนิ 70 ป ตรวจคัดกรองมะเรง็ ลําไสใหญด ว ยการตรวจหาเลอื ดท่ปี น มาในอุจจาระทุก ๆ 1-2 ป อายุ 65 ป ควรตรวจคัดกรองโรคหัวใจเตน ผดิ จังหวะดวยการคลาํ ชีพจร หากพบความผิดปกตใิ หส ง ตรวจคลน่ื ไฟฟา (BKG) เพอื่ ลดปจจยั เส่ยี งตอการเกดิ โรคหลอดเลอื ดสมอง หญิง ควรไดร ับการซักประวตั กิ ารสูบบหุ รี่ ตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดวยการวัดดัชนมี วลกาย (BMI) ควรวัดความดันโลหิต ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน ควรประเมนิ ความเสี่ยงตอการเกดิ โรคหลอดเลอื ดหัวใจ ควรวดั สายตาเพ่อื ลดความเสี่ยงตอ การเกดิ อุบัตเิ หตุ อายมุ ากกวา 60 ปข น้ึ ไปและไมเกนิ 70 ปต รวจคัดกรองมะเรง็ ลําไสใ หญดว ยการตรวจหาเลือดทป่ี นมา ในอุจจาระทกุ ๆ 1-2ป อายุ 65 ป ควรตรวจคดั กรองโรคหวั ใจเตน ผดิ จงั หวะดวยการคลาํ ชีพจร หากพบความผิดปกตใิ หสง ตรวจคลื่นไฟฟา (BKG) เพอ่ื ลดปจจยั เส่ยี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดสมอง

การเอกซเรยป อด เปนวธิ กี ารหนึ่งในการวนิ ิจฉยั วณั โรคซ่งึ เปนโรคติดตอรายแรงและพบวาการเอกซเรยปอด ถูกนํามาบรรจุไวใ นชดุ ตรวจรางกายท้งั ๆ ทีม่ โี อกาสนอยมากทจ่ี ะพบวัณโรค เน่อื งจากมคี วามไวและ ความจาํ เพาะต่ําในการคนหาวณั โรค ในทางตรงกนั ขามกลับพบวาอาจจะเพิม่ ความเสี่ยงตอ การเปน มะเรง็ จาก การไดร บั รงั สเี อกซ ยังมโี อกาสทาํ ใหเ กิดผลบวกลวงซึ่งไมต รงกบั ความเปนจริงนอกจากนี้การตรวจทีย่ งั ไมพ บวา มปี ระโยชนแตท ําใหเ สยี คาใชจายโดยใชเ หตุ ไดแก 1. การตรวจเลอื ดเพือ่ ดูการทาํ งานของอวยั วะตา ง ๆ เพราะเปนการตรวจแบบไมมจี ดุ หมายเฉพาะ ไมสามารถ ระบุไดว าความผดิ ปกติเหลา นมี้ ีสาเหตุมาจากโรคใด เพราะนอกจากจะไมชว ยใหไดรบั การรักษาทีร่ วดเรว็ ขึ้น แลวยังอาจจะเพิ่มโทษจากการไดผ ลตรวจรวมตาง ( สงผลตอ ความเส่ยี งและอันตรายที่มากข้ึน 2. อัลตราซาวดชอ งทองบางสว น ไมเ คยมหี ลกั ฐานทส่ี นบั สนุนใหใชว ิธกี ารนใ้ี นการตรวจคัดกรองสุขภาพสําหรับ คนทัว่ ไปทไี่ มม อี าการหรอื ประวตั ิความเส่ียงของโรคตา ง ๆ 3. การตรวจคน หาโรคไตอกั เสบ นิ่วในไต ถึงแมว า ทงั้ สองโลกนี้จะเปน โรครา ยแรงอาจทําใหเ กิดอาการแทรก ชอ นเร้อื รงั จนถงึ ข้นั เสยี ชีวิต หากแตการศกึ ษาวจิ ยั พบวา การตรวจปสสาวะและเลือดนั้นไมมีประโยชนสําหรบั การตรวจหาโรคทัง้ สองชนดิ ในคนปกติ แตแนะนาํ ใหตรวจเฉพาะกลุมเส่ยี ง เชน ผูปว ยโรคเบาหวาน ความดัน โลหติ สงู โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด สรปุ การสรางเสรมิ สุขภาพเปนกระบวนการสรางเสรมิ สนับสนนุ ดา นสขุ ภาพเพือ่ ใหม ีสขุ ภาพดีทง้ั ทางดา นรา งกาย จิตใจ สังคม และปญ ญา ตัวกาํ หนดสขุ ภาพและสง เสริมสขุ ภาพ ไดแก พันธุกรรม ส่ิงแวดลอม วถิ ีการดําเนิน ชีวติ และการบรกิ ารสุขภาพ โดยทกี่ ารวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัวเปนสง่ิ ทีส่ าํ คัญที่สัมพนั ธ กันตัง้ แตส ว นบคุ คล ครอบครัว และชุมชน ซง่ึ ตองวางแผนพัฒนาสขุ ภาพกายและสุขภาพจิตตัง้ แตการประเมนิ ปญ หา การวเิ คราะหปญ หาการวางแผน และแกปญหา การลงมือปฏบิ ัติตามแผนที่วางไว และการประเมนิ ผลมี การตรวจสขุ ภาพประจําปทเี่ หมาะสมตามวัย