งานebook

หนวยที่ 10 การวางแผนดแู ลสุขภาพ

การวางแผนดแู ลสขุ ภาพ หลักการสรางเสริมสขุ ภาพ การสรา งเสรมิ สุขภาพ (Health Promotion) หมายถึง กระบวนการสรา งเสรมิ สนบั สนุน ดาน สขุ ภาพ โดยใหบคุ คลมีการปฏิบัติและการพฒั นาสุขภาพ ตลอดจนสามารถจัดการส่งิ แวดลอมทีม่ ีผลกระทบตอ สขุ ภาพ เพือ่ ใหม สี ุขภาพทด่ี ที ้ังทางดานรางกาย จิตใจสังคม และปญ ญา รา งกายมคี วามสมบูรณแ ละแข็งแรง ปราศจากโรคภัยไขเจบ็ ระบบตาง ๆ และอวัยวะทกุ สว นทาํ งาน เปนปกติ และมปี ระสิทธิภาพสัมพันธกบั ความเจริญเติบโตของรา งกายเปนไปในอตั ราปกติ และมีรางกายมี ความแข็งแรง สามารถทาํ งานหรือกจิ กรรมทางกายอยา งดี โดยไมเหนื่อยเรว็ หรือหากเหน็ดเหน่อื ยกจ็ ะหาย จากอาการสมั พันธก บั การเจริญดา นอืน่ ๆ ไดเร็ว ผูมสี ุขภาพทางกายท่ดี ปี ระกอบดวย 1.รางกายสมบูรณแข็งแรง 2.ระบบตา งๆและอวัยวะทุกสว นทาํ งานเปนปกติ 3.ความเจริญเติบโตของรางกายสมั พันธกับการเจริญดานอนื่ ๆ 4.รางกายมคี วามแข็งแรง สามารถทํากจิ กรรมตาง ๆ ไดเ ปนอยางดี 5.การนอนหลบั พักผอ นเปนไปตามปกติ เมอื่ ตืน่ ข้ึนมาแลวรสู กึ สดชืน่ กระปรี้กระเปรา กระฉับกระเฉง พรอ มที่จะทํากจิ กรรมในวันใหม 6.ฟนทม่ี คี วามคงทน แขง็ แรง สขุ ภาพฟน ชวยใหสุขภาพอน่ื ๆ แข็งแรงไปดว ย เชน ระบบยอ ย ดดู ซมึ อาหาร หากฟน บดเค้ียวอาหารไดดี ปญหาของการยอยอาหารรวมท้งั ปอ งกนั จากโรคฟน ผุ โรค เหงอื กอักเสบ ท่ีสงผลทาํ ใหเกิดการตดิ เช้ือในกระแสเลือด และโรคหัวใจลุกลามได 7.อวยั วะรับสัมผสั ทาํ หนาท่ีไดดี หไู ดย ินอยา งชดั เจน ตามองเห็นไดช ัดเจน 8.ผิวหนงั สะอาด สดใส เกลี้ยงเกลา ไมม รี อยดา ง ตกสะเก็ด หรือไมเปน ขุยแหง 9.รูปรา งทรวดทรงดี สมสว น การเคลื่อนไหวคลอ งแคลว

สว นผูทมี่ สี ุขภาพจติ ดีจะจัดระเบียบชีวิตของตนไดเ หมาะสมกับตนเองและสงั คม มีความพอใจใน ผมู สี ขุ ภาพทางจติ ที่ดปี ระกอบดวย 1.ปรบั ตัวเขากับสงั คมและสง่ิ แวดลอมไดดี 2.มีอารมณม่ันคง ควบคุมอารมณไ ดด ี ไมเ ครงเครียดเกินไป 3.มองโลกในแงด ี มีความกระตือรอื รน ไมเหนือ่ ยหนาย ทอแท และหมดหวงั 4.รูจักตนเองและเขา กบั ผอู ืน่ ไดด ี 5.มคี วามเชอื่ มัน่ อยางมีเหตุผล 6.แสดงออกอยางเหมาะสม ทั้งเมื่อประสบความสําเรจ็ หรอื ลม เหลว 7.มีความปรารถนาและยนิ ดี เมือ่ ผอู ่ืนประสบความสาํ เรจ็ หรือมีความสุข 8.ตดั สนิ ใจไดอยางมเี หตุผลและยอมรบั ในผลของการตัดสนิ ใจของตน 9.มคี วามตัง้ ใจและมสี มาธิกบั งานหรอื สิ่งทต่ี นเองสนใจ ตวั กําหนดสขุ ภาพและสงเสรมิ สุขภาพ ปจ จยั เหลาน้ีมีผลกระทบท้ังทางตรงและทางออ มตอ วิถชี วี ติ และสภาพความเปน อยูข องบุคคล เปน ปจ จยั ท่ีเปน ตัวกาํ หนดสุขภาพของบคุ คลม4ี ปจจัย 1. พันธกุ รรม (Heredity) ปจจยั ท่ีเปน ตัวกําหนด 2. สิง่ แวดลอ ม (Environment) สุขภาพของบคุ คล 3. วถิ ีการดําเนนิ ชีวิต (Lifestyle) มี 4 ปจ จัย 4. บรกิ ารสุขภาพ (Health care Service)

พันธกุ รรม พันธุกรรม คอื การถา ยทอดลักษณะตาง ๆ ของบรรพบุรุษไปสูร ุนลกู รุนหลานโดยการสืบทอด สายโลหิต การท่ีมนุษยท กุ คนถอื กําเนิดมาจากไขข องมารดากับอสจุ ขิ องบิดาท่ีมสี ารพันธกุ รรมจึงถา ยทอด ลกั ษณะตา ง ๆ ของบิดามารดามาดวย ทงั้ ลักษณะทด่ี ีและไมด ี ลักษณะบางอยางเปนตัวกาํ หนดสถานะสุขภาพ เชน สติปญญา รูปรา งลกั ษณะ การตา นทานโรค ความเสี่ยงตอ การเปนโรค และโรคทางพนั ธกุ รรม ส่ิงแวดลอ ม สิง่ แวดลอ ม หมายถึง ทกุ ๆ สง่ิ ทอ่ี ยรู อบตวั มนุษย ดังนน้ั สง่ิ แวดลอ มจงึ มีผลกระทบตอ สขุ ภาพอยาง หลีกเลี่ยงไมไ ดโ ดยอาจเปนผลกระทบในทางบวกคือสงเสรมิ สุขภาพหรอื เปน ผลกระทบคอื ทาํ ลายสุขภาพ ส่ิงแวดลอ มทเี่ ปนตวั กาํ หนดสถานะสุขภาพและเร่ิมมอี ทิ ธิพลตอ สุขภาพมี 2 ระยะ คอื ระยะกอนคลอด และ ระยะหลังคลอด 1. ระยะกอ นคลอด หลังจากปฏิสนธิ สงิ่ แวดลอมทม่ี ีผลกระทบตอทารกในครรภสวนใหญเ ปนผลจากการ ปฏิบัตติ นของมารดา สภาพรา งกาย และสภาพจิตใจของมารดา โดยอาจมคี วามเชอ่ื มโยงกับฐานะทาง เศรษฐกจิ การศกึ ษา และส่ิงแวดลอ มอื่น ๆ

2. ระยะหลังคลอด ส่ิงแวดลอ มท่ีมอี ิทธิพลกาํ หนดสถานะสขุ ภาพของมนุษยในระยะหลงั คลอด 2.1 สงิ่ แวดลอมทางกายภาพ คอื ส่งิ ไมมชี ีวิตท่ีอยูรอบ ๆ ตัวเรา เชน ท่อี ยอู าศยั อากาศ นํ้า 2.2 สง่ิ แวดลอมทางเคมี คอื สารเคมตี าง ๆ เชน ยาท่ีชวยบาํ บัดอาการเจ็บปว ย ปอ งกนั และรกั ษาโรค 2.3 สิ่งแวดลอมทางชีวภาพ คือ สง่ิ มีชีวติ ทุกชนิด 2.4 สิ่งแวดลอมทางสงั คม คือ สิ่งแวดลอมประเภทขนบธรรมเนียม ประเพณี ความเช่ือ วิถีการดําเนนิ ชีวิต วิธีการดําเนินชีวติ เปน ปจจัยท่มี อี ิทธพิ ลตอ การกําหนดสถานะสุขภาพมากท่สี ุดเพราะสุขภาพมี ความสัมพนั ธกับวิถีการดําเนนิ ชีวติ ของแตล ะบุคคล ไดแ ก การเลือกรับประทานอาหาร การออกกาํ ลงั กาย

บริการสขุ ภาพ บรกิ ารสขุ ภาพ คือ การใหบ รกิ ารดา นสุขภาพแกประชาชนทจ่ี ดั และดําเนนิ งานโดยหนวยงานทงั้ ภาครัฐและเอกชนโดยมีขอบขายการใหบ รกิ าร 4 ดาน ไดแก ดานการสงเสรมิ สุขภาพ การปองกันและควบคุม โรคการรักษาพยาบาล และการฟน ฟูสภาพ โครงสรางระบบบรกิ ารสุขภาพประกอบดว ย 4 องคประกอบ คือ 1) การบริการปฐมภูมิ เปนบรกิ ารทอ่ี ยูใ กลชดิ ประชาชนและชมุ ชนมากทส่ี ุด มีท้งั ดา นการรกั ษา พยาบาล การสง เสรมิ สขุ ภาพ การปองกันควบคุมโรค การฟน ฟสู ภาพ ไดแก สถานีอนามยั ศนู ยสุขภาพ ชุมชน ศูนยแ พทยช มุ ชน โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล ศนู ยบริการสาธารณสขุ ของกรงุ เทพมหานคร 2) การบริการทตุ ยิ ภมู ิ เปน บริการทใ่ี ชเทคโนโลยีทางการแพทยใ นระดบั ที่สูงขนึ้ เนน การบรกิ าร รักษาพยาบาลโรคทีย่ าก และชบั ซอ นมากขนึ้ ไดแก โรงพยาบาลชมุ ชนในระดับอําเภอ โรงพยาบาลท่วั ไป ในระดับจงั หวดั และโรงพยาบาลในสงั กดั กระทรวงกลาโหมและมหาวทิ ยาลัย 3) การบรกิ ารตติยภมู แิ ละศนู ยก ารแพทยเฉพาะทาง เปน การบริการที่ใชเ ทคโนโลยีทางการ แพทยข ้ันสูงมีความสลบั ชับซอนมาก มบี คุ ลากรทางการแพทยใ นสาขาเฉพาะทาง สังกัดกระทรวง สาธารณสุขทเี่ ปนโรงพยาบาลศูนย สถาบันเฉพาะทางตาง ๆ หรือสังกัดมหาวทิ ยาลัย เชน โรงพยาบาล ในโรงเรยี นแพทย 4) ระบบสงตอผูปว ย กระทรวงสาธารณสุขไดพ ัฒนาเช่อื มโยงระบบสง ตอ ผปู วยใหเ ปนเครอื ขา ย ท่มี ปี ระสิทธภิ าพใหป ระชาชนไดรับบรกิ ารที่ไดมาตรฐานปลอดภัยและตามความจําเปนของปญหาสุขภาพ

การวางแผนดูและสขุ ภาพของตนเองและครอบครวั ประโยชนของการวางแผนดูแลสุขภาพ 1. กําหนดวิถีการดาํ เนนิ ชวี ิตของตัวเราเองและครอบครัวไดอยา งเหมาะสม 2. จดั โปรแกรมการดูแลสุขภาพไดอยา งเหมาะสม ไมว าจะเปน การตรวจสุขภาพ การออกกาํ ลงั กาย หรอื การจดั กิจกรรมการพักผอน 3. เปน การเฝาระวังสุขภาพไมใหเ จบ็ ปว ยดว ยโรคตาง ๆเปน การสรางสขุ ภาพใหแ ข็งแรง การซอม สุขภาพ คือ การรักษาพยาบาลในภายหลงั 4. ทาํ ใหคุณภาพชวี ิตของทง้ั ตนเองและบุคคลในครอบครัวดีข้ึน ชวยในเรอื่ งเศรษฐกจิ และการเงินใน ครอบครวั เนื่องจากไมต อ งเสยี คาใชจ า ยเงินในการรักษาพยาบาล แนวทางในการวางแผนดแู ลสุขภาพของตนเองและครอบครวั ถงึ แมว า ปญหาโรคตา ง ๆ จะมวี ิธีการรักษาและมวี ัคซนี ปองกันโรคบางชนิด แตส่งิ สาํ คัญท่ีจะทําใหม ี สขุ ภาพดีอยา งยงั่ ยืนคือการพัฒนาสขุ ภาพของตนเอง การพัฒนาสขุ ภาพของคนในครอบครัว และการพัฒนา สขุ ภาพในชมุ ชน โดยตอ งมกี ารวางแผนพฒั นาสขุ ภาพในภาพรวมทั้ง 3 แนวคดิ ซง่ึ จะตองเปนไปในลกั ษณะท่ี ตองมีความสมั พนั ธเกยี่ วขอ งกนั การพัฒนาสขุ ภาพในวัยเด็ก วยั เดก็ เปนวัยทีถ่ ือวาเริม่ ตน พฒั นาการชีวิตและเปนชว งวัยที่รา งกายเจรญิ เตบิ โตอยา งรวดเรว็ โดยเฉพาะพฒั นาการสมองจึงควรไดรบั พลังงานและอาหารท่มี คี ุณคาทางโภชนาการท่ีเหมาะสม รวมทง้ั สภาพแวดลอ มทีส่ ง เสริมพัฒนาการวยั เดก็ จากผูเลี้ยงดเู พือ่ ทีจ่ ะเปน การสรางเสรมิ สขุ ภาวะทีส่ มบรู ณ

การพฒั นาสุขภาพในวัยรนุ วยั รุนเปนวัยท่มี กี ารเจริญเติบโตและพัฒนาการอยา งรวดเร็ว การดแู ลสุขภาพใหด ีตัง้ แตในวัยรุน จะทาํ ใหเราแข็งแรงสมบูรณใ นวยั ผูใหญแ ละวยั สูงอายุ ไมว าจะเปน การออกกําลังกาย หรอื การทํากจิ กรรมทางกายใน รูปแบบอ่นื ๆ ที่มกี ารเคล่ือนไหวรางกาย เชน การทาํ งานบาน เดนิ เลน กีฬา หรอื การเตนโคฟเวอร (Cover Dance) การพัฒนาสุขภาพในวัยผใู หญ สว นมากจะเปนไปในลักษณะการดแู ลตนเอง เพราะผูใหญจะรบั รูความผดิ ปกตขิ องตนเอง บอกอาการ ที่ผิดปกติท่ีเกดิ ข้นึ กบั ตนเองได ซง่ึ สขุ ภาพทไ่ี มด ใี นวยั ผูใหญมกั เกิดจากพฤตกิ รรมของตนเองเปน สว นมากและ สบื เน่ืองมาจากวัยรนุ

การพฒั นาสุขภาพในวยั สูงอายุ วัยสงู อายุการทํางานของอวัยวะตา ง ๆ ในรางกายเสื่อมโทรมลงหากไดรับการดูแลสุขภาพที่ดีในวยั เดก็ วัยรุน และวยั ผูใหญการเสอื่ มโทรมของอวัยวะในรา งกายกจ็ ะเปล่ียนแปลงไปอยา งซาํ้ ๆ และไมคอยเจ็บปวย อยางไรก็ตาม การเสอ่ื มของรางกายและสมองยอ มเปน ไปตามวัย การดูแลสขุ ภาพของบคุ คลในชว งนี้จึงตอ ง ไดรับความชว ยเหลือจากคนในครอบครัว วธิ กี ารวางแผนสรา งเสรมิ สุขภาพของตนเองและครอบครัว การวางแผนสรา งเสรมิ สขุ ภาพของตนเองและครอบครัวควรปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1.1การวางแผนพฒั นาสุขภาพทางกายออกกําลังกายสมาํ่ เสมอ 1.2 รับประทานอาหาร รบั ประทานอาหารใหค รบ 5 หมู และเหมาะสมกบั วัยโดยเฉพาะวยั ท่ีกาํ ลังเติบโต ควรรบั ประทานอาหารใหเ พยี งพอ เชน วัยรุนทใี่ ช พลงั งานสงู จึงตองไดร ับคารโบไฮเดรตเพิม่ ข้ึนและ ตอ งการโปรตนี เพ่ือสรา งเสรมิ การเจริญเติบโต 1.3 พักผอ นใหเพียงพอ ลาในการนอนหลบั พกั ผอ นของแตล ะวยั มีความแตกตา งกัน การนอนข วา วยั ผใู หญ แตก ารนอนควรอยูในชวง 6-8 ช่ัวโมง และชวงของการนอนหลบั 1.4 หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสีย่ งตอรา งกาย

การหลกี เล่ยี งพฤติกรรมเส่ยี งตอรา งกายโดยเฉพาะในชวงวยั รนุ เชน การสบู บหุ ร่ี 1.5 อยใู นสิง่ แวดลอ มท่ดี ี สิ่งแวดลอมทด่ี ีสงผลใหม สี ุขภาพท่ดี ี มอี ากาศทีส่ ดช่ืน มีน้ําสะอาดบริโภค มีหองนาํ้ หองสวมท่สี ะอาด ปราศจากขยะมลู ฝอย ทําใหสขุ ภาพของเราดีไปดวย ซง่ึ ตัวเราควรจะ ชว ยกันรักษาให สิง่ แวดลอ มทด่ี ี ไมว า จะเปนการจดั เกบ็ ขาวของเคร่ืองใชใ นบานใหเ ปน ระเบียบเรียบรอ ย ทํา ความสะอาดบาน ท้งิ ขยะ 1.6 เหน็ ความสําคญั ของการตรวจสขุ ภาพรา งกาย การตรวจสขุ ภาพเปนการตรวจคัดกรองสขุ ภาพ เพ่ือจะไดร ับประโยชนจ ากการปอ งกนั หรอื การรักษาโรคแตเน่ิน 1 จึงควรไดร บั การตรวจสขุ ภาพรางกายจากแพทย การตรวจคดั กรอง สขุ ภาพ การวางแผนพัฒนาสุขภาพจิต 2.1 รูจกั และทําความเขาใจตัวเองใหดที ี่สุด ส่ือสารจดุ เดนและความสามารถพเิ ศษในตัวเอง ยอมรบั จุดดอย ปรบั ตวั ใหเขากบั ส่ิงแวดลอมอยางเหมาะสม 2.2 ฝกทําจิตใจใหมองโลกในแงด ี สุขมุ รอบคอบ มอี ารมณขนั ไมจริงจงั กบั ทกุ อยา งเกินไป 2.3 หาทยี่ ึดเหนย่ี วจติ ใจ โดยเฉพาะอยา งย่งิ การยดึ ถือคาํ สอนในศาสนาทต่ี นนับถอื เพ่ือ ปอ งกนั การเกิดปญ หาทสี่ งผลกระทบตอจิตใจ เม่อื มีปญหาหรือมคี วามเครียดควรหาโอกาส ผอนคลายดวยการทํากิจกรรมตา ง ๆ ท่ชี อบ ทาํ กิจกรรมทาง กายจะทาํ ใหมีจติ ใจที่สบายข้ึน 2.5 บริหารจติ ใจ ฝกทําสมาธทิ ําจติ ใจใหว าง เปนการทาํ ใหจิตใจเขม แข็งสามารถเขาใจตนเองและปรับปรงุ ตนเองไดเ สมอ เมอ่ื มีปญหาในสถานการณต า ง ๆ จะพิจารณา ไดอยา งมีเหตผุ ล มีสติในการดาํ เนนิ ชีวิต ควบคมุ อารมณข อง ตนเองไดด ี 2.4เม่ือมีปญหาหรอื ความเครียดควรหากิจกรรมระบายความเครียด 2.5 บรหิ ารจติ ใจ ฝกทาํ สมาธิ ทําจิตใจใหเขม แข็งเพ่อื การมสี ตใิ นการดําเนนิ ชวี ติ

ขั้นตอนการวางแผนสรางเสรมิ สุขภาพของตนเองและครอบครวั การสรางเสริมสขุ ภาพของตนเองและครอบครวั เปนกระบวนการทีค่ รอบคลุมทั้งการสรางเสรมิ สขุ ภาพ การปองกนั การรกั ษาพยาบาลเบ้อื งตนตลอดจนการฟน ฟูสุขภาพ ซง่ึ มีขัน้ ตอนดังนี้ 1. การประเมินปญหา ขน้ั ตอนของการประเมนิ ปญ หาแบงกลมุ ภาวะสขุ ภาพของคนเราไดด งั นี้ 1) กลุมท่ีมีสขุ ภาพดี ไมม คี วามเส่ยี งตอการเจ็บปวย 2) กลุมท่ีมีความเสย่ี งจะเกิดภาวะสขุ ภาพไมดี หรือเส่ียงตอการเจบ็ ปวย 3) กลุมท่เี กิดความเจ็บปว ยแลว อาจไมมอี าการ หรือเจ็บปวยไมร นุ แรง 2. การวิเคราะหป ญหา ขั้นตอนของการวเิ คราะหป ญ หา หาสาเหตขุ องปญหาและดําเนนิ การ แกไขปญ หา โดยนําขอมลู จากการประเมนิ ในขอ 1 มาศกึ ษาหาสาเหตวุ าเกิด จากเหตุใด เชน เกิดจากพฤติกรรมของตวั บคุ คล สภาพแวดลอ มในชุมชน ท่ีอยอู าศัย พนั ธุกรรม หรือความเคยชิน 3. การวางแผนและแกป ญ หา ขัน้ ตอนการวางแผนและแกป ญหา เปน การคดิ หาวิธีการแกไ ข วางแผน ดูแลสขุ ภาพให เหมาะสม เชน อยใู นกลุม เสี่ยงตอ การเปนโรคอว นเมอื่ วิเคราะหปญหาแลวพบวา มพี ฤตกิ รรมการ บรโิ ภคสว นบุคคล ชอบรบั ประทานอาหารขนมกรุบกรอบ ดม่ื ชานมไขม กุ การแกไข คือ ใหความรใู น เรื่องปญ หาของขนมกรบุ กรอบ ชาไขม ุกท่ีใหพลงั งานสูงและไมจาํ เปน ตอรางกาย การวางแผนแกไ ข ควรใหค วามรเู พอ่ื ใหเกดิ ความตระหนักในการลดปรมิ าณการรับประทานขนมและดื่มนา้ํ เปลา แทน โดยการใชห ลกั หนกั เชา เบาเท่ียงเลี่ยง (หนกั ) เยน็ เนน ทานผกั และผลไม เพม่ิ กจิ กรรมทางกาย การ เคล่ือนไหวรา งกาย การเลนกีฬา และออกกาํ ลงั กาย 4. การลงมอื ปฏบิ ัตติ ามแผนที่วางไว ขนั้ ตอนการลงมอื ปฏิบตั ติ ามแผนทว่ี างไว ตองเต็มใจปฏิบตั ิดว ยตนเองเพราะควรตระหนักถึง อันตรายทเี่ กดิ แกต นหรอื เกดิ ผลกระทบกับบุคคลอันเปนทีร่ ักจึงจะทําใหคนเราปฏิบัตไิ ด เชน รูว าโรค อวนมีความเส่ยี งตอ โรคความดันโลหติ สูง ภาวะไขมันในเลอื ดสงู โรคหัวใจและหลอดเลอื ด โรคเบาหวาน โรคเกาต และปญ หาอน่ื ๆ

5.การประเมินผล ข้ันตอนการประเมนิ ผล เปน กระบวนการทเี่ ราทราบไดว าการวางแผนสรา งเสรมิ การที่เราเลอื กปฏบิ ตั หิ รอื วางแผนนนั้ ประสบความสําเร็จหรือไม และมากนอ ยเพียงใด สขุ ภาพดีข้นึ หรือไม การตรวจสขุ ภาพประจาํ ปทเ่ี หมาะสม การตรวจสขุ ภาพประจาํ ปทเี่ หมาะสม การตรวจคัดกรองทุกประเภทไมส ามารถใหผลท่มี ี ความถกู ตอ งรอยละ 100 หรือทกุ ครง้ั ทต่ี รวจ การตรวจคัดกรองผทู ี่มีความผดิ ปกติและจะเปน โรคใน อนาคตบางคนอาจแสดงผลเปนลบ (ผลลบลวง) ทําใหไ มไ ดรบั การปอ งกันและดแู ลอยางถกู ตองใน ขณะทค่ี นปกตบิ างรายอาจไดผลการคัดกรองเปน บวก (ผลบวกลวง) คนกลมุ นี้จะถกู สงตอเพอื่ รบั การ ตรวจวนิ ิจฉัยเพิ่มเติมซึ่งมกั เปน การตรวจท่มี คี วามเส่ียงและอนั ตรายเพิ่มขน้ึ อาจทาํ ใหเกดิ ภาวะแทรกซอ นตามมา ดังนนั้ การตรวจคัดกรองสุขภาพทม่ี หี ลกั ฐานวามคี วามเหมาะสมสําหรับชดุ ตรวจสุขภาพของคนไทยในวยั รุน วัยผใู หญ และผูสงู อายุ มีดงั นี้

เด็กโตและวยั รุนอายุ 6-19 ปควรตรวจ ชาย อายุ 13 ปขึ้นไป มคี วามเสย่ี งตอการตดิ เชื้อเอชไอวี เชน การมเี พศสมั พันธทีไ่ มปลอดภยั การมีเพศสัมพนั ธกบั คู นอนหลายคน การใชเข็มฉดี ยาหรอื เขม็ สักรว มกบั ผอู ่ืน อายุ 15 ปข ้นึ ไป ควรวดั ปญ หาการดม่ื สรุ า อายุ 15 ปข น้ึ ไป ควรวัดปญหาการสบู บุหรี่ อายุ 15 ปข ึ้นไป ควรตรวจหาภาวะพรอง โภชนาการดว ยการวดั ดชั นมี วลกาย อายุ 18 ปขึน้ ไป ควรวัดความดนั โลหติ หญิง อายุ 13 ปข น้ึ ไป มีความเสย่ี งตอ การติดเชือ้ เอชไอวี ตรวจเลือดเพอ่ื หาเชอ้ื เอขไอวตี ามความสมัครใจ อายุ 15 ปข ึ้นไป ควรวดั ปญ หาการดื่มสรุ า อายุ 15 ปข ึน้ ไป ควรวดั ปญหาการสบู บุหร่ี อายุ 15 ปข น้ึ ไป ควรตรวจหาภาวะหรอ ง โภชนาการดวยการวดั ดัชนมี วลกาย อายุ 18 ปข้นึ ไป ควรวัดความดันโลหติ

วัยผใู หญอายุ 20-60 ป ชาย อายุ 20-50 ป มคี วามเสีย่ งตอการติดเชือ้ เอชไอวี ตรวจเลือดเพอื่ หาเชื้อเอชไอวีตามความสมัครใจ อายุ 20 ปข ึ้นไป ตรวจวดั ปญ หาการด่มื สุรา อายุ 20 ปขึ้นไป ควรวัดปญหาการสบู บหุ ร่ี อายุ 20 ปข น้ึ ไป ควรตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดวยการวัดดัชนมี วลกาย อายุ 30 ปข้ึนไป ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวานและวดั ความดันโลหติ ทกุ ๆ 5 ป อายุ 31-40 ป ควรตรวจหาไวรสั ตบั อักเสบบี อายุ 35 ปข ้ึนไป ควรประเมนิ ความเสี่ยงตอ การเกิดโรคหลอดเลอื ดหัวใจทุก ๆ 5 ป หญงิ อายุ 20-50 ป มีความเส่ียงตอการตดิ เช้ือเอชไอวี ตรวจเลือดเพอื่ หาเชอื้ เอชไอวีตามความสมัครใจ อายุ 20 ปข ึน้ ไป ตรวจวดั ปญ หาการดืม่ สุรา อายุ 20 ปข นึ้ ไป ควรวัดปญหาการสูบบุหร่ี อายุ 20 ปข ึ้นไป ควรตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดว ยการวัดดชั นมี วลกาย อายุ 20 ปข ึน้ ไป ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวานและวัดความดนั โลหิตทุก ๆ 5 ป อายุ 30 ปขน้ึ ไป หรือเมอ่ื เร่มิ มเี พศสมั พันธค วรตรวจคดั กรองมะเร็งปากมดลูกดว ยวธิ ี Pap Smear ทุก ๆ 5 ป อายุ 31-40 ป ควรตรวจหาไวรสั ตับอักเสบบี อายุ 35 ปขึ้นไป ควรประเมินความเสย่ี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดหัวใจทกุ ๆ 5 ป อายุ 40 ปขนึ้ ไป ตรวจคัดกรองมะเร็งเตา นมดว ยเครอ่ื งแมมโมแกรม ทุก 3-5 ป

วัยสูงอายอุ ายุ 61 ปข ึ้นไป ชาย ควรไดรบั การซกั ประวัติการสบู บหุ ร่ี ตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดว ยการวัดดัชนมี วลกาย (BMI) ควรวัดความดันโลหติ ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน ควรประเมนิ ความเสย่ี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดหวั ใจ ควรวดั สายตาเพอื่ ลดความเส่ียงตอ การเกดิ อุบัตเิ หตุ อายมุ ากกวา 60 ปข น้ึ ไปและไมเกนิ 70 ป ตรวจคัดกรองมะเรง็ ลําไสใหญด ว ยการตรวจหาเลอื ดท่ปี น มาในอจุ จาระทุก ๆ 1-2 ป อายุ 65 ป ควรตรวจคัดกรองโรคหัวใจเตน ผดิ จังหวะดวยการคลาํ ชีพจร หากพบความผิดปกตใิ หส ง ตรวจคลน่ื ไฟฟา (BKG) เพอื่ ลดปจจยั เส่ยี งตอการเกดิ โรคหลอดเลอื ดสมอง หญิง ควรไดรบั การซักประวตั กิ ารสูบบหุ รี่ ตรวจหาภาวะพรอ งโภชนาการดวยการวัดดัชนมี วลกาย (BMI) ควรวัดความดันโลหิต ควรตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน ควรประเมนิ ความเสี่ยงตอการเกดิ โรคหลอดเลอื ดหัวใจ ควรวดั สายตาเพ่อื ลดความเสี่ยงตอ การเกดิ อุบัตเิ หตุ อายุมากกวา 60 ปข น้ึ ไปและไมเกนิ 70 ปต รวจคัดกรองมะเรง็ ลําไสใ หญดว ยการตรวจหาเลอื ดทป่ี นมา ในอจุ จาระทุกๆ 1-2ป อายุ 65 ป ควรตรวจคดั กรองโรคหวั ใจเตน ผดิ จงั หวะดวยการคลําชีพจร หากพบความผิดปกตใิ หสง ตรวจคลื่นไฟฟา (BKG) เพอ่ื ลดปจจยั เส่ยี งตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดสมอง

การเอกซเรยปอด เปนวธิ กี ารหนึ่งในการวนิ ิจฉยั วณั โรคซ่งึ เปนโรคติดตอ รายแรงและพบวาการเอกซเรยป อด ถูกนํามาบรรจุไวใ นชดุ ตรวจรางกายท้งั ๆ ทมี่ โี อกาสนอยมากทจ่ี ะพบวัณโรค เน่อื งจากมคี วามไวและ ความจาํ เพาะต่ําในการคน หาวณั โรค ในทางตรงกนั ขามกลับพบวาอาจจะเพิม่ ความเสี่ยงตอ การเปน มะเรง็ จาก การไดรบั รงั สเี อกซ ยังมีโอกาสทาํ ใหเ กิดผลบวกลวงซึ่งไมต รงกบั ความเปนจริงนอกจากนี้การตรวจทีย่ งั ไมพ บวา มปี ระโยชนแตทาํ ใหเ สียคาใชจายโดยใชเ หตุ ไดแก 1. การตรวจเลอื ดเพือ่ ดูการทาํ งานของอวยั วะตา ง ๆ เพราะเปนการตรวจแบบไมมจี ดุ หมายเฉพาะ ไมส ามารถ ระบไุ ดวาความผิดปกตเิ หลา นมี้ ีสาเหตุมาจากโรคใด เพราะนอกจากจะไมชว ยใหไดรบั การรักษาทีร่ วดเรว็ ขึ้น แลว ยังอาจจะเพม่ิ โทษจากการไดผ ลตรวจรวมตาง ( สงผลตอความเส่ยี งและอันตรายที่มากข้ึน 2. อัลตราซาวดช อ งทองบางสว น ไมเ คยมหี ลกั ฐานทส่ี นบั สนุนใหใชว ิธกี ารนใ้ี นการตรวจคดั กรองสุขภาพสําหรับ คนทัว่ ไปท่ไี มม ีอาการหรอื ประวตั ิความเส่ียงของโรคตา ง ๆ 3. การตรวจคนหาโรคไตอกั เสบ นิ่วในไต ถึงแมว า ทงั้ สองโลกนี้จะเปน โรครา ยแรงอาจทําใหเ กิดอาการแทรก ชอ นเรอื้ รังจนถึงขน้ั เสยี ชวี ิต หากแตการศกึ ษาวจิ ยั พบวา การตรวจปสสาวะและเลือดนั้นไมมีประโยชนส ําหรบั การตรวจหาโรคท้ังสองชนดิ ในคนปกติ แตแนะนาํ ใหตรวจเฉพาะกลุมเส่ียง เชน ผูปวยโรคเบาหวาน ความดัน โลหติ สงู โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด สรปุ การสรา งเสริมสุขภาพเปนกระบวนการสรางเสรมิ สนับสนนุ ดา นสขุ ภาพเพือ่ ใหม ีสขุ ภาพดีทง้ั ทางดา นรา งกาย จติ ใจ สังคม และปญญา ตวั กาํ หนดสขุ ภาพและสง เสริมสขุ ภาพ ไดแ ก พนั ธุกรรม ส่ิงแวดลอม วถิ ีการดาํ เนิน ชีวิตและการบริการสุขภาพ โดยทกี่ ารวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัวเปนสง่ิ ทีส่ าํ คัญที่สัมพนั ธ กนั ตง้ั แตส ว นบุคคล ครอบครัว และชุมชน ซง่ึ ตองวางแผนพัฒนาสุขภาพกายและสุขภาพจิตตัง้ แตการประเมนิ ปญ หา การวเิ คราะหปญหาการวางแผน และแกปญหา การลงมือปฏบิ ัติตามแผนที่วางไว และการประเมนิ ผลมี การตรวจสขุ ภาพประจําปทเี่ หมาะสมตามวัย