นิทานพื้นบ้านภาคเหนือ

นิทานพืน้ บ้านภาคเหนือ เร่ืองลลิ ติ รพระลอ นาเสนอโดย นางสาววรรณธนาภรณ์ โมฆรัตน์ 64121810005 สาขาภาษาองั กฤษ (หลกั สูตรภาษาองั กฤษ)

คานา ลลิ ติ พระลอ เป็นนิยายทอ้ งถิ่นของไทยภาคเหนือ เขา้ ใจกนั วา่ เป็นเรื่องจริง ในหลกั ฐานพงศาวดารกล่าววา่ พระลอเป็นคนสมยั เดียวกบั ทา้ วฮุ่ง จึงสนั นิษฐานวา่ น่าจะเป็นเรื่องราวที่เกิดข้ึนระหวา่ ง พ.ศ.๑๖๑๖-๑๖๙๓ และยงั สนั นิษฐานกนั วา่ เมืองสรองคงจะเป็นตอนเหนือของอาเภอร้องกวาง จงั หวดั แพร่ ส่วนเมืองสรวงคง จะเป็นเขตอาเภอแจห้ ่ม จงั หวดั ลาปาง ลลิ ติ พระลอ เป็นวรรณคดีสาคญั อีกเร่ืองหน่ึงของไทย วรรณคดีสโมสรยกยอ่ งใหเ้ ป็นยอดวรรณคดีประเภท ลิลิต ไม่ทราบวา่ ใครเป็นผแู้ ต่งและแต่งเมื่อใด มีผสู้ นใจศึกษาคน้ ควา้ หาหลกั ฐานเก่ียวกบั ผแู้ ต่งและระยะเวลา ในการแต่ง แตย่ งั หาขอ้ ยตุ ิไม่ไดว้ า่ แต่งในสมยั ใด ระหวา่ งสมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ สมเดจ็ พระ รามาธิบดีท่ี ๒ หรือสมยั สมเดจ็ พระนารายณ์มหาราช

นิทานพ้ืนบา้ น เรื่อง ลิลิตรพระลอ ทา้ วแมนสรวงเป็นกษตั ริยข์ องเมืองแมนสรวง พระองคม์ ีพระมเหสีทรง พระนามวา่ “นาฏบุญเหลือ” ท้งั สอง พระองคม์ ีพระโอรสมีพระนามวา่ “พระลอดลิ กราช” หรือเรียกกนั ส้นั ๆวา่ “พระลอ” มีกิตติศพั ทเ์ ป็นที่ร่าลือ กนั วา่ พระองคน์ ้นั ทรงเป็นชายหนุ่มรูปงามไปทว่ั สารทิศจนไปถึงเมืองสรอง ( อ่านวา่ เมืองสอง ) ซ่ึงเป็น เมืองท่ีถูกปกครองโดยทา้ วพชิ ยั วษิ ณุกร พระองคม์ ีพระนามวา่ “พรดาราวดี” และพระองคท์ รงมีพระธิดาผู้ เลอโฉมถึงสองพระองคพ์ ระนามวา่ “พระเพื่อน” และ “พระแพง” พระเพอื่ นและพระแพงไดย้ นิ มาวา่ พระลอเป็นชายหนุ่มรูปงาม กใ็ หค้ วามสนใจยากจะไดย้ ล

พ่ีเล้ียงของพระเพือ่ นและพระแพงคือนางร่ืน และนางโรยสงั เกตเห็นความปราถนาของนายหญิงของตนก็ เขา้ ใจในพระประสงค์ สองพี่เล้ียงจึงอาสาจะจดั การใหน้ ายของตนน้นั ไดพ้ บกบั พระลอ โดยการส่งคนไปขบั ซอในนครแมนสรวง และในขณะที่ขบั ซอน้นั จะไหน้ กั ดนตรีพร่าพรรณนาถึงความงามของเจา้ หญิงท้งั สอง ในขณะเดียวกนั น้นั พเ่ี ล้ียงท้งั สองกไ็ ดไ้ ปหาป่ ูเจา้ สมิงพราย เพอื่ ที่จะใหช้ ่วยทาเสน่ห์ใหพ้ ระลอหลงใหลใน เจา้ หญิงท้งั สอง เมื่อพระลอตอ้ งมนตก์ ท็ าใคร่อยากที่จะไดย้ ลพระเพ่อื นและพระแพงเป็นยง่ิ นกั พระองคเ์ กิดความคลง่ั ไคล้ ไหลหลงจนไม่เป็นอนั ทาอะไรแมแ้ ต่กระทง่ั เสวยพระกระยาหาร พฤติกรรมที่เปล่ียนไปของพระองค์ ไดท้ า ใหพ้ ระราชชนนีสงสยั วา่ จะมีผมี าเขา้ มาสิงสู่อยู่ แต่ถึงแมว้ า่ จะหาหมอผคี นไหนมาทาพิธีขบั ไล่กไ็ ม่มีผลอนั ใด พระลอกย็ งั คงมีพฤติการณ์อยา่ งเดิมอยู่ เพอื่ ท่ีจะไดย้ ลเจา้ หญิงท้งั สอง พระลอจึงทูลลาพระราชชนนีออก ประพาสป่ า แต่จุดประสงคท์ ่ีแทจ้ ริงกค็ ือเพือ่ ที่จะไดไ้ ปยลเจา้ หญิงแห่งเมืองสรองนน่ั เอง จากน้นั พระลอกอ็ อกเดินทางมุ่งหนา้ สู่เมืองสรองพร้อมคนสนิทอีก 2 คน คอื นายแกว้ กบั นายขวญั พร้อมกบั ไพร่พลอีกจานวน หน่ึง ท้งั หมดตอ้ งเดินผา่ นป่ าผา่ ดงจนกระทงั่ มาพบแม่น้าสายหน่ึงมีชื่อวา่ “แม่น้ากาหลง”

และที่แมน่ ้ากาหลงน้ีเอง ท่ีพระลอไดต้ ้งั อธิฐานเสี่ยงน้าเพอ่ื ตรวจดูดวงชะตาของพระองคเ์ อง ทนั ทีท่ีไดส้ ิ้นคา อธิษฐานน้นั แม่น้ากเ็ ปล่ียนเป็นสีแดงเลือดในทนั ทีและไหลเวียนวนผดิ ปกติ เม่ือพระลอเห็นดงั น้นั กร็ ู้ไดว้ า่ จะมีเรื่องร้ายรออยเู่ บ้ืองหนา้ ของพระองค์ แต่กไ็ มไ่ ดท้ าใหพ้ ระองคเ์ กิดความยอ่ ทอ้ ท่ีจะไดพ้ บกบั เจา้ หญิงท่ี พระทยั ของพระองคเ์ รียกร้องแต่อยา่ งใด ถึงแมว้ า่ พระองคน์ ้นั จะไม่เคยพบนางเลย แต่พระองคค์ ลงั่ ไคลไ้ หล หลงในตวั นางท้งั สองเป็นยง่ิ นกั …ส่วนเจา้ หญิงท้งั สองรอการเดินทางมาของเจา้ ชายรูปงามไม่ได้ และเกรงวา่ มนตเ์ สน่ห์ของป่ ูเจา้ สมิงพรายจะไม่เห็นผล จึงไดข้ อร้องใหป้ ่ ูเจา้ สมิงพรายช่วยเหลืออีกคร้ัง โดยใหช้ ่วย เนรมิตไก่งามข้ึนตวั หน่ึงใหม้ ีเสียงขนั ท่ีไพเราะ ท้งั สองพระองคค์ ิดวา่ ไก่ตวั น้นั จะตอ้ งทาใหพ้ ระลอสนพ ระทยั และติดตามาจนถึงเมืองสรองอยา่ งแน่นอน

และแลว้ เหตกุ ารณ์กเ็ ป็นไปตามท่ีเจา้ หญิงสองคาดไว้ พระลอไดต้ ามไก่เนรมิตไปจนถึงพระราชอุทยาน และ ไดพ้ บกบั เจา้ หญิงท้งั สองซ่ึงกาลงั ทรงสาราญอยู่ ในทนั ทีท่ีท้งั สามไดพ้ บกนั กเ็ กิดความรักใคร่กนั ในบดั ดล และกเ็ ป็นเวลาเดียวกบั ที่นายแกว้ กบั นายขวญั ไดต้ กหลุมรักของนางร่ืนและนางโรยผซู้ ่ึงเปิ ดหวั ใจตอ้ นรับ ชายหนุ่มท้งั สองโดยไม่รีรอเช่นกนั ปรากฏวา่ พระลอและบ่าวคนสนิทของพระองคล์ กั ลอบเขา้ ไปอยใู่ นพระ ตาหนกั ช้นั ใน ซ่ึงเป็นที่ประทบั ของเจา้ หญิงท้งั สอง…อยา่ งไรกต็ าม ความลบั น้ีไดถ้ ูกเปิ ดเผยเขา้ จนได้ …เมื่อ ข่าวไดไ้ ปถึงพระกรรณของพระราชาจึงไดเ้ สดจ็ มาไต่สวนในทนั ที และเม่ือพระลอกราบทูลใหท้ รงทราบ เรื่อง พระองคก์ ท็ รงกริ้วเป็นยง่ิ นกั แต่กท็ รงเขา้ พระทยั ในความรักของคนท้งั สาม และทรงพระเมตตารับสง่ั จะจดั การอภิเษกพระลอกบั พระเพอ่ื นและพระแพงใหท้ นั ที

แต่พระเจา้ ยา่ ของพระเพื่อนพระแพงน้นั ยงั ทรงพยาบาทพระลอ อา้ งรับสง่ั ทา้ วพระพชิ ยั วษิ ณุกรตรัสสง่ั วา่ ให้ นาทหารไปรุมจบั พระลอ พระเพอ่ื นพระแพงและพี่เล้ียงอาไว้ …ในขณะที่พระลอกบั ไพร่พลไดต้ อ่ สูเ้ อาชีวติ รอด พระเจา้ ยา่ กส็ ง่ั ใหท้ หารระดมยงิ ธนูเขา้ ใส่ ลูกธนูท่ีพงุ่ เขา้ หาพระลอและไพร่พลประดุจดงั ห่าฝนกไ็ ม่ ปานจึงทาใหไ้ ม่อาจจะตา้ นทานไวไ้ ดอ้ ีกต่อไป และเพือ่ ท่ีปกป้องชีวติ ของชายคนรัก พระเพ่ือนกบั พระแพง จึงเขา้ ขวางโดยใชต้ วั เองเป็นโล่กาบงั ใหพ้ ระลอ สุดทา้ ยพระลอพระเพือ่ น พระแพง และพีเ่ ล้ียงท้งั ส่ีช่วยกนั ต่อสูจ้ นสิ้นชีวติ ท้งั หมด …ทนั ใดน้นั ท้งั สองเมืองกต็ อ้ งตกอยใู่ นความวปิ โยคต่อการจากไปของท้งั สาม พระองคผ์ บู้ ูชาในความรัก ทา้ วพิชยั พิษณุกรพโิ รธพระเจา้ ยา่ และทหาร รับสงั่ ใหป้ ระหารชีวติ ทุกคน พระนางบุญเหลือทรงส่งทูตมา ร่วมงานพระศพกษตั ริยท์ ้งั สาม ในท่ีสุดเมืองสรวงและเมืองสรองกก็ ลบั มาเป็นไมตรีต่อกนั

ข้อคดิ สอนใจทไี่ ด้จากเรื่อง ลลิ ติ รพระลอ: • เพ่ือใหต้ ระหนกั เห็นโทษภยั ของกิเลสต่าง ๆ ท้งั รัก โลภ โกรธ หลง ช้ีใหเ้ ห็นอารมณ์และกิเลสของมนุษย์ น้นั มีอานาจใหญ่หลวงนกั สามารถลิขิตชีวติ ของตนเองได…้ ถา้ หากเราไม่รู้เท่าทนั อารมณ์…ยอ่ มหลงไปตาม อานาจกิเลสต่าง ๆ …แลว้ นาไปสู่การทาส่ิงไม่ดี ทางเสื่อม และภยั อนั ตรายต่าง ๆ มาสู่ตนเองได้ • ลิลิตพระลอถ่ายทอดมาจากชีวติ จริงอยา่ งเห็นไดช้ ดั เจน วรรณคดีเร่ืองน้ีเป็นเร่ืองเกี่ยวกบั ความรัก มีความ รักหลายประเภท ที่มีความสาคญั ไม่ยงิ่ หยอ่ นกวา่ กนั • ผแู้ ต่งถือหลกั วา่ มนุษยม์ ีท้งั รัก โลภ โกรธ หลง อยเู่ ป็นประจาตามวิสยั ของมนุษยป์ ุถุชนทวั่ ไป ตวั ละครจึง มีชีวิตเลือดเน้ือเจือดว้ ยความรัก ความโลภ ความโกรธ และความหลง ดงั เช่น พระนางบุญเหลือมีความรักลูก ทา้ วพชิ ยั พิษณุกรมีใจนกั เลงไม่อาฆาตพยาบาท พระเจา้ ยา่ มีความเคียดแคน้ ความรักระหวา่ งเจา้ กบั ขา้ ถึงกบั ยอมสละชีวิตพลีชีพดว้ ยความเตม็ ใจ เป็นตน้ • หนงั สือลิลิตพระลอเป็นหนงั สือที่มีคุณคา่ ใชถ้ อ้ ยคาไพเราะกินใจดี มีความเปรียบเทียบท่ีคมคาย จบั ใจ ผอู้ ่าน สมดงั ที่กล่าวไวใ้ นตอนตน้ เรื่องวา่ “ใครฟังยอ่ มหลงใหล ฤาอ่ิม ฟังนา” โคลงบางบทไดร้ ับการยกยอ่ ง วา่ เป็นโคลงครูมาแต่โบราณ ไดแ้ ก่โคลง “เสียงฤาเสียงเล่าอา้ ง อนั ใด พ่ีเอย” การใชภ้ าษามีถอ้ ยคารุ่นเก่า ปะปนอยมู่ ากเช่นเดียวกบั มหาชาติคาหลวงและลิลิตยวนพา่ ย ทาใหส้ ามารถใชศ้ ึกษาการใชค้ าในสมยั กรุงศรี อยธุ ยาตอนตน้ ได้