คำราชาศัพท์

คำรำชำศพั ท์

คำรำชำศพั ท์ คำรำชำศพั ทต์ ำมรปู ศัพท์ หมำยถงึ ถอ้ ยคำทใี่ ช้กบั พระมหำกษตั ริย์ ในปจั จบุ ันคำรำชำศัพท์ หมำยถึง ถอ้ ยคำสภุ ำพ ไพเรำะท่ใี ชใ้ ห้เหมำะกบั ฐำนะของบุคคลในสภำพสังคมในไทย ไดแ้ ก่ พระมหำกษตั ริย์ พระบรม วงศำนุวงศ์ พระภกิ ษุ ขุนนำงข้ำรำชกำร และสภุ ำพชน

ควำมสำคัญ ตวั อยำ่ งจำกข้อควำมทไ่ี ดอ้ ่ำนขำ้ งต้น เชน่ คำวำ่ พระบรมรำโชวำท ภำษำไทยเป็นภำษำที่ใช้ตำม ระดับศักด์ิและชั้นของบุคคล พระเจ้ำ พระรำชดำรสั เสด็จพระรำชดำเนนิ แผ่นดินและพระบรมวงศำนุวงศ์ เป็นผู้ พระรำชทำน ทรงร่วมอภิปรำย ที่ได้รับกำรยกย่องสูงสุดในสังคมไทย น้อมเกลำ้ น้อมกระหม่อม ฯลฯ จึงได้มีกำรกำหนดให้ใช้คำรำชำศัพท์ เปน็ คำรำชำศพั ท์ เมื่อพูดถึงหรือพูดกับพระมหำกษัตริย์ และพระรำชวงศ์

1 การใช้คาราชาศัพท์อาจเปล่ียนแปลงแตกต่างกันใน แต่ละสมัย ต้องรู้จักสังเกตคาท่ีเป็นราชาศัพท์และศึกษา วธิ กี ารใช้ เพ่อื ใหใ้ ชค้ าราชาศัพท์ได้ถกู ต้องและเหมาะสม 2 นอกจากจะมรี ปู แบบทตี่ ่างกันตามลักษณะของคาแลว้ รปู แบบของ ราชาศพั ท์ยงั มสี ่วนสมั พันธ์กับพระอสิ ริยศักด์ขิ องแตล่ ะพระองค์ดว้ ย 3 ตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวลงมาถึงสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ คือพระราชวงศ์ช้ันสูง สมเด็จเจ้าฟ้าและพระองค์เจ้าเป็นพระ บรมวงศ์ชั้นรองลงมา ส่วนหม่อมเจ้าเป็นพระอนุวงศ์ บางคาอาจใช้เหมือนกัน บางคาอาจใช้ตา่ งกัน

คำรำชำศพั ทท์ ีค่ วรทรำบ มี 6 ประเภท คือ 1. คำรำชำศพั ท์หมวดรำ่ งกำย 2. คำรำชำศัพท์หมวดเครือญำติ 3. คำรำชำศพั ท์หมวดเครอ่ื งใช้ 4. คำรำชำศัพท์หมวดคำกรยิ ำ 5. คำรำชำศัพท์หมวดพระสงฆ์ 6. คำรำชำศัพท์หมวดอำหำร

กำรใช้คำต่ำง ๆ สำหรับพระมหำกษตั ริย์ 1. พระบรมรำช ใช้นาหนา้ คาทส่ี าคญั ย่ิง เช่น พระบรมราชโองการ 2. พระบรม ใช้นาหนา้ คาท่ีสาคญั รองจากพระบรมราช เชน่ พระบรมราโชบาย 3. พระรำช ใช้นาหนา้ คาท่เี ปน็ คาเฉพาะพระมหากษตั ริย์ เช่น พระราชดาริ 4. พระ ใช้นาหน้าคาสามัญหรือคาราชาศพั ท์ เพ่อื ใชเ้ ป็นคาศัพท์สาหรบั กษตั ริย์ เช่น พระพักตร์ พระที่น่ัง พระทัย 5. รำช ใช้นาหนา้ คานามสามัญหรือคาราชาศพั ท์ เช่น ราชรถ ราชสมบัติ 6. ทรง ใชน้ าหนา้ คานามสามัญหรอื คาราชาศัพท์ เพ่ือให้คานั้นเป็นกรยิ าราชาศพั ท์ เช่น ทรงอธิบาย ทรงมา้ ทรงสกี หมำยเหตุ กำรใชค้ ำวำ่ “ทรง” จะไมใ่ ชน้ ำหน้ำกรยิ ำทเ่ี ปน็ รำชำศพั ท์อยแู่ ลว้ ดงั นั้น จะใชค้ ำว่ำ ทรงบรรทม ทรงตรสั ทรงเสวย ไมไ่ ด้

คำรำชำศพั ทห์ มวดรำ่ งกำย รำชำศัพท์ ควำมหมำย พระเศยี ร หวั พระเกศำ เส้นผม พระเนตร พระปรำง ตำ พระโอษฐ์ แก้ม พระพกั ตร์ ปำก พระบำท หนำ้ เท้ำ

คำรำชำศัพทห์ มวดเครือญำติ รำชำศพั ท์ ควำมหมำย พระชนก พระบดิ ำ พ่อ พระชนนี พระมำรำดำ แม่ พระอยั กำ พระอัยกี ปู่ ตำ ยำ่ ยำย พระอยั ยิกำ พ่ชี ำย พระเชษฐำ พี่สำว พระเชษฐภคนิ ี นอ้ งชำย พระอนชุ ำ

คำรำชำศพั ทห์ มวดเคร่ืองใช้ รำชำศพั ท์ ควำมหมำย แก้วนำ้ เสวย แก้วนำ้ ซับพระองค์ ผ้ำเช็ดตัว พระฉำย กระจกส่อง ฉลองพระเนตร แว่นตำ พระหตั ถเลขำ จดหมำย พระทีน่ ง่ั เก้ำอ้ี เก้ำอนี้ ัง่ พระแทน่ บรรทม เตียงนอน

คำรำชำศัพทห์ มวดคำกริยำ รำชำศพั ท์ ควำมหมำย เสดจ็ ประพำส ไปเทย่ี ว ถวำยบงั คม ไหว้ อำบนำ้ ทรงน้ำ นอน บรรทม นั่ง ประทับ ให้ พระรำชทำน ป่วย ประชวร

คำรำชำศัพทห์ มวดพระสงฆ์ รำชำศัพท์ ควำมหมำย สรงนำ้ อำบนำ้ จังหนั อำหำร จำวดั นอน นิมนต์ เชิญ อำพำธ ปว่ ย ปจั จยั เงิน ฉัน รับประทำน

คำรำชำศัพทห์ มวดอำหำร รำชำศัพท์ ควำมหมำย เครื่องเสวย ของกนิ พระกระยำหำร ขำ้ ว ผักบ้งุ ผกั รนู้ อน ฟกั ทอง ฟกั เหลือง ปลำชอ่ น ปลำหำง ปลำรำ้ ปลำมัจฉะ ผลไม้ ลกู ไม้

มำด.ู ..ควำมแตกตำ่ ง ในกำรใชค้ ำรำชำศัพทก์ นั

ตวั อย่ำงรำชำศพั ท์ทใ่ี ชต้ ำ่ งกนั ตำมพระอสิ ริยศักดิ์ พระบำทสมเด็จพระเจำ้ อยูห่ วั คำสำมัญ รำชำศัพท์ คำส่ัง โอวำท พระบรมรำชโองกำร ชอื่ พระบรมรำโชวำท จดหมำย พระปรมำภิไธย รูปถำ่ ย พระรำชหัตถเลขำ รูปเขียน พระบรมฉำยำลักษณ์ กำรสนุบสนุน พระบรมสำทิสลกั ษณ์ พระบรมรำชูปถัมภ์

ตวั อย่ำงรำชำศพั ทท์ ใ่ี ช้ตำ่ งกนั ตำมพระอสิ ริยศกั ดิ์ สมเดจ็ พระนำงเจำ้ ฯ พระบรมรำชินีนำถ คำสำมญั รำชำศพั ท์ คำสง่ั โอวำท พระรำชเสำวนยี ์ ช่อื พระรำโชวำท จดหมำย พระนำมำภไิ ธย รูปถำ่ ย ลำยพระรำชหตั ถ์ รูปเขยี น พระฉำยำลักษณ์ กำรสนุบสนุน พระสำทสิ ลกั ษณ์ พระบรมรำชนิ ูปถัมภ์

ตวั อย่ำงรำชำศพั ทท์ ีใ่ ช้ตำ่ งกันตำมพระอิสริยศกั ดิ์ สมเด็จพระบรมโอรสำธิรำชฯ สยำมมกฎุ รำชกุมำร รำชำศัพท์ คำสำมัญ **พระรำชบัณฑูร คำสงั่ พระรำโชวำท โอวำท พระนำมำภิไธย ช่อื ลำยพระรำชหตั ถ์ จดหมำย พระฉำยำลกั ษณ์ รปู ถ่ำย รูปเขียน **พระสำทิสลกั ษณ์ กำรสนุบสนุน พระรำชปู ถมั ภ์

ตวั อยำ่ งรำชำศัพทท์ ใี่ ชต้ ำ่ งกันตำมพระอสิ ริยศกั ด์ิ สมเด็จพระนำงเจ้ำฯ พระบรมรำชินีนำถ คำสำมญั รำชำศพั ท์ คำส่ัง โอวำท **พระรำชบัญชำ ชือ่ พระรำโชวำท จดหมำย พระนำมำภไิ ธย รูปถำ่ ย ลำยพระรำชหตั ถ์ รปู เขยี น พระฉำยำลกั ษณ์ กำรสนุบสนุน **พระรูปเขยี น พระรำชูปถัมภ์

ตวั อย่ำงรำชำศัพทท์ ีใ่ ช้ต่ำงกนั ตำมพระอิสริยศักด์ิ พระบรมวงศช์ ัน้ สมเด็จเจ้ำฟำ้ ลงมำถงึ พระองคเ์ จำ้ รำชำศัพท์ คำสำมญั **พระดำรสั สั่ง คำส่งั พระโอวำท โอวำท พระนำม ช่อื ลำยพระหัตถ์ จดหมำย พระรูป รูปถำ่ ย วันประสูติ วนั เกดิ พระอุปถัมภ์ กำรสนุบสนุน

ตวั อย่ำงรำชำศัพท์ทีใ่ ชต้ ำ่ งกันตำมพระอิสริยศกั ดิ์ พระบรมวงศ์ช้นั สมเดจ็ เจ้ำฟำ้ ลงมำถึงพระองค์เจ้ำ รำชำศัพท์ คำสำมญั **มรี ับสัง่ คำสัง่ พระโอวำท โอวำท พระนำม ช่อื ลำยพระหัตถ์ จดหมำย รปู ถ่ำย พระรปู วนั เกดิ วนั ประสูติ กำรสนุบสนุน พระอุปถมั ภ์

ข้อสงั เกตบำงประกำรในกำรใชค้ ำรำชำศพั ท์ คำรำชำศัพท์ในภำษำไทย ส่วนหน่ึงสร้ำงขึ้นจำก คำศพั ทภ์ ำษำบำลสี ันสกฤต บำงคำไดจ้ ำกคำเขมร และหลำยคำ สร้ำงจำกคำไทย คำที่ต้องใช้รูปรำชำศัพท์ ได้แก่ คำนำม คำ สรรพนำม คำกริยำ และคำลงท้ำย วิธีกำรสร้ำงคำรำชำศัพท์มี หลกั กำรโดยยอ่ ดงั น้ี 1. กำรสร้ำงคำนำม 2. กำรสร้ำงคำกริยำ

กำรสรำ้ งคำนำม การสร้างคานาม ใช้คาว่า คำสำหรบั พระบำทสมเด็จพระเจำ้ อยู่หวั เช่น พระบรม พระราช หรือ พระ นาหน้า พระบรมมหาราชวัง พระบรมราชชนนี คาว่า พระบรม ใชส้ าหรับสมเด็จพระ พระบรมโอรสาธริ าช เจ้าอยู่หัว สาหรับพระบรมวงศ์บาง คาใช้ พระราช บางคาใช้ พระ ส่วน คำสำหรบั พระบรมวงศ์ เชน่ พระราชวงั พระอนวุ งศม์ ักใช้ พระ พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชชนนี คำสำหรับพระอนุวงศ์ เช่น พระชนนี พระโอรส พระธดิ า พระนดั ดา พระภารกจิ คำนำมทว่ั ไปใช้ พระ นำ เช่น พระเชษฐา(พี่ชาย) พระภคนิ (ี พ่สี าว) พระวรกาย(รา่ งกาย) พระพักตร์(หนา้ ) พระเนตร(ตา) พระสธุ ารส(นา้ )

กำรสรำ้ งคำกรยิ ำ กำรสรำ้ งคำกรยิ ำ ใช้คำว่ำ ทรงพระราช ทรงพระ ทรง นำหน้ำ คำสำหรับพระบำทสมเดจ็ พระเจำ้ อยหู่ ัว เชน่ ทรงพระราชสมภพ(เกดิ ) ทรงพระราชดาร(ิ คิด ดาริ) ทรงพระราชนพิ นธ์(แต่ง) ทรงบาเพ็ญพระราชกุศล(ทาบญุ ) คำสำหรบั พระบรมวงศ์ เช่น มพี ระราชสมภพ(เกดิ ) ทรงพระดาริ(คดิ ดาริ) ทรงพระนพิ นธ์(แตง่ ) มพี ระดารสั (พดู ) ทรงบาเพญ็ พระกศุ ล(ทาบญุ ) คำสำหรบั พระอนวุ งศ์ เชน่ ทรงดาร(ิ คิด ดาริ) ทรงนิพนธ์(แตง่ ) ทรงทกั ทาย(ทักทาย) ทรงบาเพ็ญกศุ ล(ทาบุญ) **คำบำงคำเป็นกรยิ ำรำชำศพั ท์อยูแ่ ลว้ ไม่ต้องมีทรง ทรงพระ หรอื ทรงพระรำช นำหนำ้ เชน่ เสวย(กนิ ) บรรทม(นอน) โปรด(ชอบ) ประทบั (นั่ง อยู่) กร้ิว(โกธร) ประสูติ(เกดิ ) ประชวร(ป่วย)

แบบฝกึ หดั 1. ถือ........................................................ 2. พดู ....................................................... คำช้ีแจง จงจบั คู่คำสำมญั กบั คำกริยำรำชำศพั ท์ให้ถกู ตอ้ ง 3. ขี่มำ้ ....................................................... 4. เมตตำ.................................................... กรว้ิ ตรัส เสวย 5. ป่วย....................................................... เสด็จพระรำชดำเนิน ทรงมำ้ 6. ไป........................................................ ทรงปนื ทรงพระเมตตำ ประชวร ทรงศึกษำ ทรงถอื 7. โกธร...................................................... 8. กิน........................................................ 9. เรียน...................................................... 10. ยิงปนื ....................................................

แบบฝึกหดั คำชีแ้ จง เขียนเคร่ืองหมำย / หนำ้ ข้อควำมที่ถูกตอ้ ง เขยี นเครอ่ื งหมำย X หนำ้ ขอ้ ควำมท่ผี ดิ ........... 1. ราชาศพั ท์ หมายถงึ คาที่ใช้กบั พระเจา้ แผ่นดนิ และเจ้านายเท่านนั้ ........... 2. กรยิ าราชาศพั ท์สาหรับพระเจ้าแผน่ ดิน ต้องมีคา “ทรง” นาเสมอ ........... 3. พระเจ้าแผน่ ดนิ ทรงยงิ ปนื ........... 4. พระภิกษปุ ่วยเป็นไข้ ........... 5. ผกั ทอดยอด คอื ผกั บุ้ง ........... 6. ปลาหาง คือ ปลาไหล ........... 7. พระเจา้ แผน่ ดินทรงพระอกั ษร หมายถึง พระเจ้าแผน่ ดนิ แตง่ หนังสือ ........... 8. ผา้ เชด็ หน้าของพระเจ้าแผน่ ดิน เรยี กวา่ ซบั พระพกั ตร์ ........... 9. บรรทม หมายถงึ นอน ........... 10. พระเจ้าแผ่นดินรับประทานอาหารท่ีพระตาหนัก

ทบทวนควำมรเู้ พิ่มเตมิ ดว้ ยนะคะ ไว้เจอกันในบทถัดไปจำ้

แบบฝกึ หัด 1. ถือ ทรงถือ 2. พดู ตรสั คำชแ้ี จง จงจบั คคู่ ำสำมญั กับคำกริยำรำชำศัพท์ใหถ้ กู ต้อง 3. ขมี่ ้ำ ทรงม้ำ 4. เมตตำ ทรงพระเมตตำ กริ้ว ตรสั เสวย 5. ป่วย ประชวร เสดจ็ พระรำชดำเนิน ทรงม้ำ 6. ไป เสด็จพระรำชดำเนิน ทรงปืน ทรงพระเมตตำ ประชวร ทรงศกึ ษำ ทรงถือ 7. โกธร กรวิ้ 8. กิน เสวย 9. เรยี น ทรงศกึ ษำ 10. ยิงปนื ทรงปืน

แบบฝึกหดั คำช้แี จง เขยี นเครอ่ื งหมำย / หน้ำข้อควำมท่ถี กู ตอ้ ง เขยี นเครื่องหมำย X หนำ้ ข้อควำมท่ีผดิ x........... 1. ราชาศัพท์ หมายถงึ คาท่ีใช้กบั พระเจ้าแผน่ ดินและเจ้านายเท่านน้ั x........... 2. กริยาราชาศพั ท์สาหรับพระเจ้าแผน่ ดนิ ตอ้ งมคี า “ทรง” นาเสมอ x........... 3. พระเจา้ แผน่ ดินทรงยิงปนื x........... 4. พระภกิ ษุป่วยเป็นไข้ /........... 5. ผักทอดยอด คือ ผักบุง้ /........... 6. ปลาหาง คอื ปลาไหล x........... 7. พระเจ้าแผน่ ดนิ ทรงพระอักษร หมายถงึ พระเจ้าแผ่นดินแต่งหนังสือ /........... 8. ผ้าเชด็ หน้าของพระเจา้ แผน่ ดิน เรยี กว่า ซับพระพกั ตร์ /........... 9. บรรทม หมายถงึ นอน x........... 10. พระเจ้าแผ่นดนิ รบั ประทานอาหารทีพ่ ระตาหนกั