นาฏศิลป์ (8)

นาฎศลิ ป์ นาฎศิลป์ พืน้ เมืองภาคเหนอื

คำนำ ส่อื กำรเรยี นกำรสอนอเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ลม่ น้ี เป็นส่วนหน่ึงของรำยวชิ ำ นำฏศลิ ป์ (32201)ชนั้ มธั ยมศกึ ษำปีท่ี 5 มจี ุดประสงค์เพอ่ื ใหผ้ อู้ ำ่ นได้ ศกึ ษำหำควำมรทู้ ำควำมเขำ้ ใจเก่ยี วกบั นำฏศลิ ป์ พน้ื เมอื งภำคเหนอื เพอ่ื เป็นประโยชน์กบั กำรเรยี นกำรสอน ผจู้ ดั ทำหวงั วำ่ สอ่ื กำรเรยี นกำรสอนน้จี ะเป็นประโยชน์กบั ผอู้ ่ำน ทุกทำ่ น หำกผดิ พลำดประกำรใด ผจู้ ดั ทำ ขออภยั มำ ณ ท่นี ้ี คณะผจู้ ดั ทำ

วฒั นธรรมภาคเหนือกบั การแสดง

วฒั นธรรมภาคเหนือกบั การแสดง • นาฏศลิ ป์ พนื้ เมืองภาคเหนือของไทยมชี นเผ่ำต่ำงๆอำศยั อยูม่ ำกมำยและยงั ไดร้ บั อทิ ธพิ ลของประเทศ พมำ่ และลำว เขำ้ มำผสมผสำนกนั จงึ เกดิ เป็นวฒั นธรรมลำ้ นนำชำวเหนือมอี ปุ นสิ ยั รกั ธรรมชำติ ออ่ นโยน โอบเอ้อื อำรี สำวชำวเหนอื พดู ภำษำถนิ่ สำเนยี งไพเรำะออ่ นหวำนรกั สงบภำษำทพี่ ูดเรยี กว่ำอคู้ ำเมอื ง

และดว้ ยธรรมชำตทิ งี่ ดงำมอุดมสมบรู ณ์ไปดว้ ยแหลง่ ทรพั ยำกรธรรมชำติป่ำไม้ภเู ขำ น้ำตก ดอกไมส้ วยๆ จงึ ไดช้ อ่ื ว่ำ “ถน่ิ ไทยงำม”ทอี่ ย่อู ำศยั ของชำวเหนอื มลี กั ษณะเฉพำะทเ่ี ป็นเอกลกั ษณ์ของตนเอง เช่น สรำ้ ง บำ้ นดว้ ยไม้มุงดว้ ยกระเบอ้ื งดนิ เผำ และใบตองตงึ มสี ญั ลกั ษณ์ทหี่ น้ำจวั ่ บำ้ นคอื มไี มก้ ำแลแกะสลกั สวยงำม กำรรบั ประทำนอำหำรกเ็ ป็นลกั ษณะอำหำรลำ้ นนำ มนี ้ำพรกิ หนุ่ม น้ำพรกิ ออ่ งแกลม้ กบั แคบหมู และผกั สด ไสอ้ วั ่ ขนมจนี นำ้ เงยี้ ว ลำบหมู ขำ้ วซอย แกงโฮะ แกงฮงั เล แกงผกั กำดจอ กำรแต่งกำยผชู้ ำย ชำวเหนอื นยิ มสวมเสอื้ ผำ้ ฝ้ำยทอมอื คอกลมหรอื คอจนี สวมกำงเกงป้ำยหนำ้ มผี ำ้ คำดเอว พำด บำ่ หรอื ผำ้ โพกศรี ษะ บำงครงั้ กส็ วมเสอ้ื มอ่ ฮ่อม (ผำ้ ฝ้ำยยอ้ มสนี ำ้ เงนิ หรอื สดี ำ) หรอื ผหู้ ญงิ สวมเสอื้ ผำ้ ฝ้ำย หรอื ผำ้ ไหมคอกลมหรอื คอจนี แขนยำว ห่มสไบทบั และเกล้ำผมมวยสงู เคร่อื งประดบั เป็นเครอ่ื งเงนิ แล ทอง ภำคเหนือยงั มรี ปู แบบของประเพณที แี่ ตกตำ่ งไปจำกภำคอน่ื เช่น ประเพณียี่เป็ง ประเพณีบวช ลูกแกว้ ประเพณีตำนก๋วยสลำกเป็นตน้

วฒั นธรรมภาคเหนือ หรอื วฒั นธรรมไทยลา้ นนา • วัฒนธรรมทางสังคม คนในภาคเหนอื จะอยกู่ นั แบบครอบครัว รักสงบ มีนสิ ยั อ่อนโยน เป็ นมติ ร จึงไดช้ ่ือวา่ ถิน่ ไทยงาม • วฒั นธรรมดา้ นทอี่ ยู่อาศยั คนในภำคเหนือนยิ มสรำ้ งบำ้ นดว้ ยไม้มุงดว้ ยกระเบอื้ งดนิ เผำ แบะใบตองตงึ มไี มก้ ำแลทแ่ี กะสลกั ลวดลำยสวยงำมไขวท้ ห่ี นำ้ จวั ่ เป็นสญั ลกั ษณ์ของภำคเหนอื • วฒั นธรรมดา้ นภาษา • ภำคเหนอื จะมภี ำษำพดู และภำษำทอ้ งถน่ิ ทใี่ ชส้ ่อื สำรกนั เรยี กวำ่ ภำษำคำเมอื ง ซึง่ มลี กั ษณะเสยี งทไ่ี พเรำะ นุ่มนวล อ่อนหวำน แต่ อำจมสี ำเนียงแตกตำ่ งกนั ไปตำมแตล่ ะทอ้ งถน่ิ

นาฏศลิ ป์ พ้นื เมืองภาคเหนือ

การแสดงพน้ื เมอื ง • การแสดงพนื้ เมอื งภาคเหนือ ภาคเหนือ เป็นศลิ ปะกำรรำ และกำรละเล่น หรอื ทนี่ ยิ มเรยี กกนั ทวั่ ไป วำ่ “ฟ้อน” กำรฟ้อนเป็นวฒั นธรรมของชำวลำ้ นนำ และกลมุ่ ชนเผ่ำ ตำ่ ง ๆ เชน่ ชำวไต ชำวลอ้ื ชำวยอง ชำวเขนิ เป็นตน้ ลกั ษณะ ของกำรฟ้อน แบ่งเป็น 2 แบบ คอื แบบดงั้ เดมิ และแบบที่ ปรบั ปรงุ ขน้ึ ใหม่ แตย่ งั คงมกี ำรรกั ษำเอกลกั ษณ์ทำงกำรแสดงไวค้ อื มลี ลี ำทำ่ รำทแี่ ชม่ ชำ้ ออ่ นชอ้ ยมกี ำรแตง่ กำยตำมวฒั นธรรมท้องถนิ่ ทสี่ วยงำมประกอบกบั กำรบรรเลงและขบั รอ้ งดว้ ยวงดนตรี พน้ื บำ้ น เชน่ วงสะล้อ ซอ ซงึ วงปเู จ่ วงกลองแอว เป็นตน้ โอกำสท่ี แสดงมกั เลน่ กนั ในงำนประเพณหี รอื ตน้ รบั แขกบำ้ นแขกเมอื ง

นาฏศิลป์ พ้นื เมือง ภำคนม้ี กี ำรแสดงหรอื กำรร่ำยรำทมี่ จี งั หวะชำ้ ภาคเหนือ ท่ำหยำบนุ่มนวล เพรำะมอี ำกำศเยน็ สบำย ทำให้ จติ ใจของผคู้ นมคี วำมนุ่มนวล อ่อนโยน ภำษำพดู กน็ ุ่มนวลไปดว้ ย เพลงมคี วำมไพเรำะ อ่อนหวำน ผคู้ นไมต่ อ้ งรบี รอ้ นในกำรทำมำหำกนิ สงิ่ ต่ำงๆ เหลำ่ นนั้ มอี ทิ ธพิ ลตอ่ กำรแสดงนำฏศลิ ป์ ของ ภำคเหนอื

นาฏศิลป์ ของภาคเหนอื เชน่ ฟ้อนเมอื ง(ฟ้อนเล็บ ฟอ้ นกา๋ ยลาย)ฟ้อนเทยี น ฟอ้ นจ้อง ฟ้อนวี ฟ้อนขนั ดอก ฟ้อนดาบ ฟ้อน เชงิ (ฟ้อนเจงิ )ตกี ลองสะบดั ไชย ฟ้อนสาวไหม ฟ้อนน้อยไจยา ฟ้อนหริภญุ ชยั ฟอ้ นล่องนา่ น ฟอ้ นแง้น เป็นต้น นอกจากนี ้ นาฏศลิ ป์ ของภาคเหนอื ยงั ได้รบั อทิ ธิพลจากประเทศใกล้เคยี ง ได้แก่ พม่า ลาว จีน และวฒั นธรรมของชนกลมุ่ น้อย เช่น ไทยใหญ่ เงยี ้ ว ชาวไทยภเู ขา ยอง เป็นต้น ดงั นนั้ นาฏศิลป์ พนื ้ เมอื งของภาคเหนอื นอกจากมขี องทีเ่ ป็น \"คนเมอื ง\" แท้ๆ แล้วยงั มีนาฏศลิ ป์ ทผ่ี สมกลมกลนื กบั ชนชาติ ต่างๆ และของชนเผา่ ต่างๆ อีกหลายอย่าง เช่น อิทธิพลจากพม่า เชน่ ฟอ้ นกาเบ้อ ฟอ้ นม่านม้ยุ เชียงตา นาฏศิลป์ ของชน เผา่ ตา่ งๆ เชน่ ฟ้อนนก (กิงกาหล่า - ไทยใหญ่) ฟ้อนเงยี ้ ว (เงยี ้ ว) ระบาซอ ระบาเกบ็ ใบชา(ชาวไทยภเู ขา) ฟอ้ นไต ฟอ้ นไต อ่างขาง ฟ้อนนกยงู เป็นต้น

ตวั อยา่ งการแสดงพ้ืนเมือง ภาคเหนือ

ฟ้อนเทียน • ฟ้อนเทยี น เป็นกำรฟ้อนทมี่ ลี กั ษณะศลิ ปะทอี่ อ่ นชอ้ ยงดงำม ลกั ษณะกำรแสดงไมต่ ำ่ งจำกกำรแสดง ฟ้อนเล็บ ถำ้ เป็นกำรแสดงฟ้อนเทยี น นิยมแสดงในเวลำกลำงคนื เพอ่ื เนน้ ควำมสวยงำมของแสง เทยี นระยิบระยบั สวำ่ งไสว จุดเดน่ ของกำรแสดงชนดิ น้ี จงึ อย่ทู แี่ สงเทยี นทผี่ แู้ สดงถอื ในมอื ขำ้ งละ ๑ เล่ม เขำ้ ใจวำ่ กำรฟ้อนเทยี นน้แี ต่เดมิ คงจะใชเ้ ป็นกำรแสดงบชู ำสง่ิ ศกั ดสิ ์ ทิ ธิ ์ เพอ่ื เป็นกำรสกั กำระ เทพเจำ้ ทเี่ คำรพนบั ถอื ในงำนพระรำชพธิ หี ลวงตำมแบบฉบบั ลำ้ นนำของทำงภำคเหนือของไทย ผู้ ฟ้อนมกั ใชเ้ จำ้ นำยเชอ้ื พระวงศฝ์ ่ำยในทงั้ สน้ิ ในสมยั ปัจจบุ นั กำรแสดงชุดนจ้ี งึ ไม่คอ่ ยไดเ้ หน็ บอ่ ยนกั จะ สงั เกตเหน็ วำ่ ควำมสวยงำมของกำรฟ้อนอย่ทู กี่ ำรบดิ ขอ้ มอื ทถ่ี อื เทยี นอยู่ แสงวบั ๆ แวมๆ จำกแสง เทยี นจงึ เคล่อื นไหวไปกบั ควำมออ่ นชอ้ ยลลี ำและลกั ษณะของเพลงทใี่ ชบ้ รรเลงประกอบนบั เป็นศลิ ปะ ทนี่ ่ำดอู ย่ำงยงิ่ แบบหนงึ่

ฟ้อนเทยี น • ผ้แู สดง หญิงล้วนใช้ราเป็นคู่ จะ เป็น คู่ ๑ คู่ ๒ คู่ ๓ คู่ ๔ คู่ หรือมากกวา่ นกี ้ ็ได้ ทงั้ นขี ้ นึ้ อย่กู บั โอกาสและ สถานท่ี • เครื่องดนตรี ได้แก่ กลอง แอว ปี่ แน ฉาบใหญ่ ฆ้องวง ใหญ่ และตะหลดปด

• กำรแตง่ กำย ใชผ้ ูแ้ สดงเป็นผ้หู ญงิ ลว้ น นยิ มแสดงหมูค่ รำวละหลำยคน โดยจำนวนคนเป็นเลขคู่ เชน่ ๘ หรอื ๑๐ คน แลว้ แตค่ วำมยงิ่ ใหญ่ของงำนนนั้ และควำมจำกดั ของสถำนที่ โดยผแู้ สดง แตง่ กำยแบบฟ้อนเลบ็ คอื กำรสวมเสอ้ื แขนกระบอก นุง่ ซน่ิ มเี ชงิ กรอมเท้ำ มุ่นผมมวย มอี บุ ะ ห้อยขำ้ งศรี ษะ ในมอื เป็นสญั ลกั ษณ์ คอื ถอื เทยี น ๑ เลม่ กำรแตง่ กำยของฟ้อนเทยี น น้ี ปัจจบุ นั แตง่ ไดอ้ กี หลำยแบบ คอื อำจสวมเสอ้ื ในรดั อก ใสเ่ สอ้ื ลูกไม้ทบั แตอ่ ยำ่ งอน่ื คงเดมิ และ อกี แบบคอื สวมเสอ้ื รดั อก แตม่ ผี ำ้ สไบเป็นผ้ำทอลำยพำดไหลอ่ ย่ำงสวยงำม แตย่ งั คงนงุ่ ซนิ่ กรอมเท้ำและม่นุ ผมมวย มอี บุ ะห้อยศรี ษะ

• โอกาสท่ีแสดง ในงานพระราชพธิ ี หรือวนั สาคญั ทางศาสนา ต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง ชาวตา่ งชาติ และในงานประเพณีสาคญั ตามแบบ ฉบบั ของชาวล้านนา

ฟ้อนเง้ียว • ฟ้อนเงย้ี ว เป็นกำรฟ้อนทไ่ี ดร้ บั อทิ ธพิ ลมำจำกกำรฟ้อนของเงย้ี วหรอื ไทยใหญ่ ประกอบด้วย ชำ่ งฟ้อนหญงิ ชำยหลำยคู่ แต่งกำยดว้ ยชุดพน้ื เมอื งไทยใหญ่ กำรฟ้อนเงย้ี วเหมำะ สำหรบั ผชู้ ำย แต่ตอ่ มำเพอ่ื ใหเ้ กดิ ควำม สวยงำม จงึ มกี ำรใช้ผหู้ ญงิ ลว้ น หรอื ใช้ทงั้ ชำยและหญิงแสดงเป็นคู่ๆ มลี ลี ำ กำรฟ้อนทแ่ี ปลกแตกตำ่ งไปจำกฟ้อน เล็บ ฟ้อนเทยี น

กำรแต่งกำย จะเลยี นแบบกำรแต่งกำยของชำวไทยใหญ่ โดยมี กำรดดั แปลงเคร่อื งแต่งกำยออกไปบำ้ ง โดยใส่เสอ้ื คอกลมแขน กระบอก นุ่งโสร่งสนั้ เพยี งเข่ำ หรือกำงเกงขำกวำ้ งๆ หรือบ้ำงก็ นุ่งโสร่งเป็นแบบโจงกระเบนกม็ ี ใชผ้ ำ้ โพกศรี ษะ มผี ้ำคำดเอว ใส่ เคร่อื งประดบั เชน่ กำไลมอื กำไลเทำ้ สรอ้ ยคอ และใสต่ ุม้ หู โอกำสทใ่ี ชแ้ สดง แสดงในงำนร่นื เรงิ ทวั ่ ไป

จดั ทาโดย 1. นางสาว อภญิ ญา สงิ ห์สถิตย์ เลขท่1ี 9 2.นางสาว เจตสุดา ต่นุ เตีย้ เลขท่ี26 ชนั้ มธั ยมศึกษาปี ท่ี5/6 เสนอ คณุ ครู พรหมภัสสร พสชุ าธญั ภทั ร์