SCORCH - PANANAW Volume 3

SYSTEMS - 01 42 Dugo kSaatpuulalda ako isinilang Ngunit noong nawalan ng kulay ang aming ng aking dugo bulsa, at singkwentang pangako snaakpialmalaamkoagaintagnansuglilang bala sa araw-araw kong pagpasok. sa dibdib ng maharlika. nDaukgiotankgobaungghakwal,angitan Bente singko at sa ilang saglit para sa byahe, ito ang presyo. ang ulan ko ay napalitan Para, kuya, bababa na. ng mga bala, sa dibdib ko naman. Bente at lima na lamang ang tira. Sa wakas, katulad ng bente, knaahbiutosakoakainngg bwaahkaags.hari Kkaahtuellaadnnggkukwlaeyknkgwpeakgkain. Nakita ko ang pinagkaiba na lamang tiyan ng dugong asul at pula. para sa lakad pauwi. Mantsa lamang ang aking dugo At ang lima ay ibubulsa sa mundong umiikot sa kanilang pagpresyo. para sa bukas na malayo pa. Dugong bughaw at pula— ksaatluulnatdianng ko nais maglaro bakod ang naghahari’y makikita sa ating bandila. damo sa kabilang at ng dalawang daang pambayad para ako’y makaapak. mukhang maraming lima pa ang kailangan kong ibulsa. lkialatunlaadmnagn ang nais kong protektahan Ngayon alam mo na ang dahilan mukha ni inay kung bakit mangyaring magbaliktad, sa tuwing nasa leeg niya ang bansa ay iilalim sa kaguluhan. ang mga kamay ni itay dahil hindi kasing init ng kaniyang ulo ang haing kanin at ligo. Isang kulay na lamang aStabkiunmilpal,ektoaknualaayngnibtoahaangghlaanrig.it. Hindi ko pa ito nasasaksihan kahit pa butas ang bubong ng tahanan, kahit pa lagi akong tumitingala dahil palaging umiiyak ang aking mga ulap. Mukhang walang bahaghari kahit matapos angulang malamig at mapang-api. scorch

43 SYSTEMS - 02 Ang Tatlong Beses na ang Babae’y Magdurugo Sa unang pagdanak: Hindi sa akin ang dugong ito. Ngunit sa akin ang umaalingawngaw na pag-iyak na kadaupang-palad ng tawang mula sa may-ari ng dugo. Sa lahat ng ina at magiging ina, ang aming matapang na tagapagsaklolo, para sa inyo ito. ang dugo ng nagsilang ay ang pulang pinakamatingkad at matapang sapagkat ilang buwan ang penetensya upang kami ay mahalkan at makita Kung katulad Slaiymaamn.g ako ng pusa, siyam na buhay ko kayong mamahalin. Paulit-ulit. tulad ng sermon niyo sa tuwing marumi pa ang plato sa lababo. Paulit-ulit. tulad ng pagdurog namin sa inyong puso. paulit-ulit, paumanhin. Paulit-ulit, tulad ng paalalang ang kadalagahan ay ingatan at eto, ‘nay. dalaga na po ako. Sa pangalawang pagdanak: Ang dugong ito ay akin sapagkat ramdam ko ang kirot ng aking puson. Kitang kita ang pula sa aking palda. Lagot. Ano ang gagawin ko? dalaga puta haliparot pa-kantot scorch

SYSTEMS - 02 44 bakit mapangahas palagi ang bati sa dalaginding sa tuwing nag-aayos lamang ng sarili? ano ngayon kung ang suot kong pambaba ay mas maikli sa pasensya ng madla? Kung ang suot kong pantaas ay may manipis sa mukhang kung umimik ay kanya akong pagmamay-ari? Kung si Crisostomo nga, naunahan ni kamatayan kay Maria Clarang sakdal ang kagandahan sino ka para ako ay pangalanan bilang sa iyo lamang? Crisostomo, hindi ikaw ang bida ng kwento ko. Sa lahat ng dalagang binastos ng panahon noon, ngayon at bukas, patuloy tayong lalaban. Para sa mga Maria Clara ng modernong panahon, hindi tayo magpapatalo sa mundong parati tayong tinatakluban—akala tayo’y pinoprotektahan. Sa dilag kong mambabasa, para sa iyo ito. Sa pangatlo at huling pagdanak: Akin muli ang dugong ito. Ito ang una kong pakikipagtalik, kasama ang lalaking akala ko’y mahal ako. Ni minsan, hindi sumagi sa isip ko na iwanan ka. Palagian mo akong sinasaktan, mahal, ngunit hindi ako lumisan, hindi kita iniwan. Ngayon, ipinapangako ko, hindi na kita mahal. Dahil sa tuwing lalabas sa bibig mo ang mga salitang “mahal kita”, iba ang naririnig ko. Mayroong mahinang boses na nagsasabing “mahal mo rin ako”. Ang “mahal kita” mo ay isa na lamang kulungan upang hindi ako makaalis sa iyong mga bisig. Mahal, hindi na kita mahal. Sa mga babaeng patuloy na umiibig, mahal ko kayo. Hati tayo sa labanang ito, mga dalaga, puta, kerida at kung ano pang masahol na salitang ipinalit sa pangalan natin. Sa mga babae, piniling maging babae at mga magiging babae pa lamang na nagbabasa, para sa inyo ang pagmamahal na dala ng likhang ito. Magagalak si Maria Clara. scorch

45

SYSTEMS - 03 46 Adobo Ayon sa batas ng Aghambuhay, ang lungkot, gaya ng gutom ay likas na mararamdaman ng katawan. Gaano man karami ang lumpak ng nilamon mong pagkain, darating pa rin ang panahon na kukulo muli ang iyong sikmura at hahanap ka ng makakain. Batas lamang ito ng kalikasan, isang katutubong simbuyo na mekanismo ng pagtatanggol ng tao laban sa kaniyang likas na takot sa kamatayan. Kaya gaano mo man pandirian ang pagkain sa lamesa, kakain at kakain ka rin. Hindi mo man kayang sikmurain ang pagkain ay darating pa rin ang araw na wala ka nang ibang pagpipilian kundi ang lunukin ito. Lalo na’t kung inililibing ka na nang buhay ng buhay. Hindi pa rin dapat ipagkait sa tao ang pagiging pihikan. Karapat-dapat pa rin ang sinuman na maging mapili pagdating sa kaniyang mga ninanais. Marahil masyadong hangal ang tao sa kaniyang paghahanap sa mga bagay na makapagpaparamdam sa kaniya, at tanging iisang putahe lamang ang nakapagpahuhupa ng gutom ng kaniyang katawan at kaluluwa. Hindi rin naman niya kasalanan kung maselan ang kaniyang panlasa. Hindi naman niya kapintasan kung nagkapipilas-pilas ang kaniyang kaluluwa at tanging ‘yun lamang ang nakapagtatagpi-tagpi ng kaniyang piraso. Pagdating sa akin, ang tanging lunas sa ganitong uri ng gutom ay adobo. Wala nang mas hihigit pang pagpapahayag ng romansa sa pagluluto ng pinakapatok na putaheng Pilipino. Wala nang mas ririkit pa sa perpektong paggugusali ng mamantikang sabaw ng toyo at manok na ginintuang kayumanggi. Wala nang mas marilag pa sa dalisay na pagkakahiwalay ng balat sa tinalupan. Palaging perpekto ang talop ni Inay sa bawang, patatas, kamatis at sili. Hindi ka nag-iisa. Maraming nagtataka kung bakit ganito ang reseta ni Inay sa paglikha ng paborito kong putahe. Alam naman naming hindi kami pangkaraniwan. Banyaga kami sa lupa ng Batangas, Kapampangan ang aming dugo. Kaya’t hindi maiiwasang palaging lagyan ng pitik ng asim ang ulam sapagkat paalala ang asim ng aming iniwang tahanan, at hindi pa kami makababalik. Sapat na ang ganitong patikim upang maalala ang bayang itinakda naming uuwian. Paalala ito ng tahanan ng buhay sapagkat dito nagkakasalubong ang lahat ng lasa ng rekado: nakapaloob ang perpektong pagkakabalangkas ng tamis, asim, alat at anghang na pansamantalang pupunan sa puwang ng iyong kalooban, miski sa isang kutsara lamang. Panandalian mong malilimutan ang pagod mula sa paghahakot ng sumasayad mong mga paa sa matapang nitong sabaw. Sandaling huhupa ang lungkot at mawawala uli ang ‘yong gutom habang natutunaw ang Tagalog na manok. Kaya kain, silain ang nagkapilas-pilas na laman ng nilabong manok. Isipin mo ang katotohan na itinakda ang lahat ng sangkap na ito para sa’yo. Ang bawat hibla ng kalamnan ng manok ay inalagaan upang mapaslang at ihain para sa’yo. Ang bawat piraso ng pananim ay pinagyabong at inani upang iyong malasahan. Hindi ito mistulang pag- alala lang sa mga walang buhay na bagay. Ang sining ng paglikha ng linamnam ay ang sining ng paggunita sa industriyang tinuturing walang buhay ang buhay. scorch

47 SYSTEMS - 03 Kaya kahit tanging alat, tamis, asim at anghang lamang ang matutuklasan sa sining ng adobo, nawa’y huwag mong makalimutan ang pait na sinasapit ng mga magsasakang naninirahan sa tahanan ng buhay. Kahit wala nang mas hihigit pa sa saglit na ang nasagap ng ‘yong labi ay ang pinakabatak na hita ng manok, ang pinakamayamang sibol ng kamatis, ang pinakapinong piraso ng patatas, ang pinakamatapang na piraso ng sili, ang pinakamalasang bawang at pinakamalinamnam na sibuyas; sa panahong tila masyadong perpekto ang lahat upang umiral, matuto kang magtanong. Huwag kang matakot magduda. “Inay, san po galing ang rekado niyo ngayon? Parang iba ‘yata yung timpla.” “Galing sa bago kong kumare anak. May itinayong bagong palengke ang Intsik. Sarap ng imported, ano?” Isinuka ko ang aking kinain. scorch

SYSTEMS - 04 48 Bawal Umutang, Sa Susunod na Lang Ina na mapagbigay, Lola na matulungin. Lolo na mayaman, Ama na maunawain. Mga bilin na walang hinay, Mga problemang walang kupas. Sa rami ng ibinigay, mga tiyahin ay ‘di mapakali sa pag-akay. Pera man o kahong balik-bayan, Magpipinsan ay walang alinlangan. Masasabi talaga na iba ang samahan ng kapamilyang tila komunista ang galawan. Pamilya nga ba na maituturing, kung ang iba ay ‘di hihigit sa panauhin? Bisita kung ituring, sila ang nakinabang ngunit ikaw pa rin ang may utang. Mabuting pakikisama lamang ang nais, ng mga bukas loob na tumugon sa mga hiling. Ngunit higit na marami pa rin ang pamimintas, Sa kabila ng mga tulong na walang kupas. Walang hinihiling na kapalit, ngunit ang kapalit ay abuso. Dahil kamag-anak ay parang kabute tuwing pasko, sumasapit lang kapag may gusto. Saloobin nila’y nabubutas na bulsa, Walang madukot kahit pasasalamat o kumusta. scorch

49

SYSTEMS - 05 50 A Lucid Dream I’ve lost all sense—all hope. With weary eyes, a broken heart, and a body void of strength, I stared at the number that I knew would haunt me for days. I didn’t know it would hurt this bad. I didn’t know why I cared this much, even. But damn it, for the first time in my life, I saw numbers that I knew were not enough. It broke me—it consumed me. All my life I have been caged—forced to be a force to be reckoned with. A puppet to society’s expectations, I was deemed to excel in everything I did and truly I have spent all my life doing so. But man, I was tired. Tired of living in a cell and holding onto cold metal bars I could never escape. Tired of screaming my heart out and not being heard. Tired of being told what to do and being scolded for not doing it correctly. I was tired of this system and I couldn’t do a thing. Hearing about my classmates’ scores were worse. That moment, I forced myself to seem okay when I was absolutely not. I didn’t want them to see me weak, after all. I swore I would stop comparing myself to others but I couldn’t help it. One day you feel like you’re on top, while the next your world just comes crashing down. “How could they have gotten a higher score than me?” I questioned the gods. I questioned myself. Suddenly, I had trouble breathing as I choked on muffled sobs. Then I started shaking… and shaking… uncontrollably. I couldn’t restrain myself as I felt my body lose all sense. I couldn’t feel my arms nor my feet as my vision blacked out. I started to scream but no voice escaped my mouth. I tried to squirm but I couldn’t move a muscle. I lost myself— because of all of this. As horrid memories flashed before my eyes, my breathing became labored. Inhale. Homework. Loads and loads of homework. Exhale. Inhale. “I promise, I’ll pay you tomorrow,” he pleaded as he handed me a piece of paper. You coward! Refuse! “Sure,” I utter as I forced a cheery grin and desperately tried to hold back my tears. scorch

51 SYSTEMS - 05 Fuck you, anxiety. Exhale. Inhale. “Oh, you’d be busy? Don’t worry about it! I’ll manage.” I utter against my will. Regrets? I have those for breakfast. Exhale. Inhale… Alone—I always have been. Stop. I failed an exam for the first time in my life! I failed. I failed. foWr ehvaetryththeinfugc.kTdhoenI, dI ownoonwde? rOiff course, I spend all night weeping and blaming myself killing myself would be better than telling my parents about it. S omebodYyofuu’crekiangdkisilalpmpeo.inStommeenbto! dYyofuucckainngdkoilblemttee!rStohmanebtohdisy!fIusckthinisg—all you can do? I awoke as I felt a pinch on my right arm. “Wake up. The test’s about to start.”

52

53

54 hindi lahat ng tao, nasisikatan ng araw sa sistemang ito.

55

56

57

SYSTEMS - 06 58 Paano ba Gumagana ang Puso? Ang kanang bahagi ng puso ay siyang tumatanggap ng dugong kulang sa oksiheno. Siya rin ang magtatanggal nito kasabay ang pagkitil sa karbon dioksido. Sunod, itutulak naman papunta sa baga ang dugong marumi. Ang kaliwang bahagi naman ang tatanggap ng dugong puno ng oksiheno, salamat sa baga. Pararaanin ang malinis na dugo sa arterya, upang lakbayin ang buong katawan. Bigyan ninyo ako ng puso, ‘yung tumitibok. Bigyan ninyo ako ng dugo, ‘yung dumadaloy. Akala ko noong bata, ako ay pang habambuhay. Nagkamali ako. Nang ipakilala sa akin ang puso, na may puso pala ako, ramdam na ramdam ko ang bawat tibok, kasabay ang pagtatatantong ako ay may katapusan. Ang bawat puso ay may pagtatapos, kahit gaano pa ito kabilis tumakbo. Lahat ng puso ay titigil kapag sa pagtibok ay hinapo. Isang beses lamang ang pahinga kapag ang dugo ay napagod sa katatakbo. Ang puso ay isang tahanang may kwatrong kwarto. May pagtambol ngunit walang tao. Kasabay ng tunog ng tambol ay ang yanig ng sahig. Ito ang gugunita sa likidong pula. scorch

59 SYSTEMS - 07 Kunduktor scorch

SYSTEMS - 08 60 Ang Pasikot-Sikot at Madugong Proseso ng Pagdaloy ng Dugo Ibigay ang iyong pag-ibig sa mundo at hayaan mong sirain niya ito ibigay naman ang natitira sa sarili. Durugin sa anyong pulbura at singhutin ito nang parang droga at kung sa iba naman ay iyong pakatandaan, walang romantikong hindi nasasaktan, walang nalulong ang hindi natotokhang katok ng pag-anyaya kakagat nang mas matindi sa gatilyo maghanda ng panlampaso sapagkat ang dugong matatapon ay baka iyo. scorch









6655 SENSES - 01 Mahal kong Estella, Lahat pala ng pag-ibig ay may kaniya-kaniyang paalam. Mamamatay na yata ako. Malungkot pala ang kamatayan kapag wala kang kasabay. Akala ko kasi, sabay tayong bibitiw; na hindi ako mauuna at hindi ka mahuhuli; na sabay nating bibitawan ang ating huling hininga, at sabay nating lalakbayin ang mga silid ng purgatoryo habang naghihintay sa muli nating pagkabuhay. Akala ko kasi, may muli pang pagkabuhay. Pero hindi 'yun mahalaga. Alam naman nating darating din ito, hindi ba? Iyon naman talaga ang sinasabi natin noong dalaga't binata pa lamang tayo. Iisa lamang ang tugon tuwing tayo'y nagkakamali at tuwing tayo'y nagtatagumpay mamamatay din naman tayong lahat. At ito na ang huling yugto. Pero hindi 'yun mahalaga. Sariwain nalang natin kung paano natin nakilala ang pagmamahal. Paano nga ba kita nakilala, Estella?

SENSES - 01 6666 w p m haauablllaaaanntggsaaypnoaaaHAANntkggikniilaanangatlgldnlaaaaiarmttoubaakkuunnshoobagdtauaaaysk,naayp.aannoatsmgiaa,dnmsnnguaogmlaaahastyiplnaananimlasangtuhgbsiianuanoban.rnoaknMasdhugiannmntpgduataailnrgapliaaprgallioasaatal.ngnaooaa.aNsstaaapnipgknaahaoglaatphmanatagbalaanaugygtlaoaadnnnpia,gsgalaitnrapmigt.ignsaabaWw’upyakahoalaalat?amynanNagygyipnamnabnragkaaglahawadysmlaeaagainnguhadansailkdigiuon,tnsataaEklitaus-nt.gugesnmoltliagnhi.aultanitoka ksHH auiitnnsddsaiiilyyaonnwnaaagSPASntniapetnaabraniuytoangglogiikntabanayiapant,kdkuiiaiilrnhnitnioliglgianlb-anndhpimagiinunmgaagrdannanoiggnaln.mkgpanklaMialginnbiatuwuthamrhia‘i,iykaurnnoayyghnpainannapkdamanaoinngalauggh,bpkatabaulbai?au,nurtgahthaaE-Nae.tsynysaatit,rpenoaalhpalhsiaataans.gainydnkagiaaknnntbaoaaiitognmaangnays,na. ntpgaiseanirrgmaoutikrtinaonaiglagak?nanigwtgaaamngsgnaaammaaatmnianlngiamttoiasnygan-gutmapyaaahloaanny,.. Dpaarualitti-nuglitEkasutyleailtla?a,ngkaypaanakhaoyna nnaatiknagkapyaigniilnannaatnigngpapgitliaiknbokunngg oarliansg? ala-ala ang titikman nang pnaatngitibnuahga?Pya?anPoaaknuongkudnugmantaisnag haunligngpabnahaahgodnannanamaalkaolamnagn ankaitnign hninaingwaa,laatnahinpdailankga spuasunroidn n hagngPgaanngginMsoaoanphaupnliagntgaikwsaaelgdauwnamdnoog nbbgauhabauyk,hoa,kyakymuaon?ghinMhdiainpdanipaaktkoaitwnaaadtmuamphoaadhabnaaanpgaksopaaknsuguansukgnoohdiknodkniognagkmoaphaabgli-ininrigaylk?aan, MMaappaappaattaawwaadd mmoo bbaa aakkoo,, kkuunngg hhiinnddii nnaa kkiittaa mmaathaahtaangappo? sa dati nating tipanan? n a lamangMMaaappngaappaakttaaayawwaaddkonmmgoo ibbbaiagaaaykkoos,a, ’ykkouu?nngg hhininddii nnaa kkititaakakyaaynagngsapmaalhigaanyashainh, iraatp taatnggiinnghadwuas?a i yong iibiAPPgiaeknrpooasnaphianinhddairgiriananpnabmanmagonanDpg‘iyayooinstr,ianmtaaatnhbaganliaggamanko.ganngipyikananargnuggastakomonbganyaantngiannb?ushaayi,san’tgayiosan na ako lamang ang at kailanman? slainmaasnagriwaanMgkaoihiabliagnikgnonaagktinEigtstapetlaalasny,gainsagnookhnaagrruagpttionnnipgganndgikyaibtbualhonagy,amtnagganiyngogn,kaasanatwiyaak.nagiSlaandmahigaranat.p-daagtatdaunsga, aipkoayw, N aghihinta y at nag mamahal mula sa IDmipoysderandoo,

67

SENSES - 02 68 Katuwiran Nagising ako sa kaniyang halik. n akatutunMawai.nMit,aatatgbaals,aatnmguanyitptaagipmatpimahiawt awtiaglannggkhaanloiynagnlgibpoagg.mHaimndaihmala. lagkit, ngunit a anngg kpaantiilyyNaanangniygpaih.sinngdi,i aptahbinumawuibaunkgabsuahnogkmngiayamngatkau, hloint palaipkaunntkaongsityaaypnagbaa. lBika.saHninaanwaamkaann s haanwgaglaanngaPnsaaggknpaaatgga-iputaounss,ashpainanmialaainkngogdsaiimybadinipbga,pmhuagnnatgalgasamanaagnks.ianginpiiapgitkankaanhgigaam. Hinignabgaklaatna,nhganhgagnagning, sknk keooaagtmusauinmnaygnadb,.odaaS,astPipggriiiupuinnnnirainagdknadioiglgronahakganmaakgmnndogimba.ymPkiaan.aatagnalnagiagyankialnognngmgaanhnpggagaapgkldoutai.emnbLtiaoayalklsaya.pnegInagonggnap.lnguKaasldaaokbu.akadHpodaaioalnso.nadNoguibihatyaskuakaopl.idnohSasguitnkimbnuoeggisnppeggaosuasnnainanyitaagapn.nikgnGaaasnbaakgnagirolinialotaam.nnHsdgingiaanumarona’nayp syete ng uPmagamgau. lGata,naiytoanggadorkaosnngiybainaaksoa panalgagoiragsinmiguislainsga. nangangalawang niyang relo. Alas- ““MMaaggaannddaanngg uummaaggaa,rmina,hmaal.”hBalu.”ngad sakin ni Maria. n naanrigniwgaklaoWnaganlkagnashgaulailtluiangnlagann“.mgaanhaakl”osnagksaunmiyaag,oaty. Nsaaskaabaihlaimn bkoreitsoa pakabinalainkgnpanrogghrainmdai nnaagk-aiipsiapg, P anginoo“nB.aMngaogninkgamnaab, uEtliiaksa.nMgapraasmtoirk, ma paahnagl.”bBautalnonggtuntiuyrau.an. Ipapakilala mo pa sila sa MbsMnauiyaamkarkaaniunkhgbiiaytumnaarnBHuarkigukasinnhmmamgdaaianu,inknhkaaigggnkahoslbogaaunaliuamannknmrgiaaogisymilmusiaapinimwn.iagk.ait.Nlgmihknaigonlgauaasaawnarlgwiaakwkbaaabakknloaoakkytmoass’atauannklkiaagasnnnakgiiaykyinnaaanignnygigiabynppaaigbnasalgnkiwggaiipmidaipnn.aaKgyap.pukuDamanmiytniuakaamlislanaasaannnnnigggayigatraiiinnaknkggiitoym.paPsanaalugkakmgimnuiansiapsigtnaaal.o. nins HAmaningayliaaaggnaupam’wdypnmaiaagtnkokwagoaokgokdwanaaMlni.sgaahtaaoPwuiohmbakaniinalnnalataaniakindgik.gwaiiiLnadknanauktaowkiiaomnuyonapasdsalbadaaaiil.utlaotpaoaulosgnaanlsigotgganaukynmggwaggmitumnigunhnaaalagukaigpstllaawaaaallw.ugirasmNupmalaa.-ogukapHssutliaiaasnsyirnankaaiomtad.a,nshHikaeaatrt.iiuniubnDsnwgiamdninainiduankguailsgobikhudsduomiumnnimybtaadpaaakaipannatapoaaltaumaistusk,mslaoaasoikinintgyniounhasgpsgniinsayupaaagadkyakkkiagkaaaaaktanktulkanaaogtoipigunnpaoiglitnaaopsnanlg,gniahngg,paaairgpnaadnaulg.magtnnmuBsggidwiattaggarnmilemanagsbagnikhg. oal. scorch

69 SENSES - 02 nibpsiagannunidntgaeiwstsiaslayilny.aNaSnkaagaokpnnaaaghtnamuaigtnnokadamapnanagasirgyaaniatlgsnaaaumgnmaksemuaasamyianamaag.nyidgnaa.ntlKaislwauakhtaoa.aHrsnaiiyipynaakipnloaignksiaiotyulaoapgnso,ag.nUluailpmmaugueaaspnnaogg. Aankkagaopkaraesat,aanalktanaigisbayaialnpagaankrgdaoupnssaagennkpiaaginnn. aMigykaaa,yin, nalik panuamaggnpmagpanlapuagramgesaahaunTyaloaisaanlymnnliatiahiuymgmiasnaaainndnnl.aiggkKknoskuaaaimpkmtkaueuia.hnannNtaaitglyaaiauamlnannnggaggiantispblgkaaluaanhpltkgsiaoraatday.ansuatognspneiiinntgnogaap,ngbiatgmnulopmdagaes,indslkaiadalnneplgsaaeamgn,laagaantrnpiaigstawoagdn-kkaagaapriradanawut.m,.sHpeMiinninnagaadhngpiagsaklagpoimktaotanaa,idnlapaetagpskaarauloranaaolyganm tbsaPs iaatuinbnpwkaiaiaphannnainionyilyion.taaKdaktnAaotrkgliyinoagnpamg-sliakaisnnyotkagiagnotpunognamng, abaankiktmatauaisbmmolapiignpaanalabnatigsnaagktlln.aiuosMkagubn.nagiguNggpal,niaunbnparigigianganpnllnaaaiuaglnaknanggkagtnboamdyaaausanihaynndgaagggagrl.aoaiml.nNuasPnmiaiateslonaaarinpkinonngaagghitswdaibsnnamaauamdlwpaiikniaaknaggnnoalkugtmnipasnpaikaangaoninigtsnnokaagn.nmkaNgigotnaigtgnns.ii-ananiknsikidaatgaiinoalynargnainyyapngataiai.rrkyniau.asgtIoassnkaarnoga,g a ng pandIessianlahwasbaawngnimyaayantugmpuantudleosaplasnagkkaappeehsaabdaunlgo,nagtunmguunmguuyyaapnagnigtlmogu.lSi.inubo niya a t nauuboHsinnadiakkoo.nHainkadyiak.oKnaailaknagyaanngksoiknmanugrasianbinhainansag kkaanlaiwyaaknaanaklaomaykosinanagsankaonpgnygayiabrai., Pagkatapos lumunok ni Maria ay hindi napigilang umimik ni Elias. “Maria, alam kong tinatraydor mo ako tuwing malalim ang gabi.” p inggan. BTiinniutlaowyaknonainyag asinngahsaabwiakko.niyang kutsara’t tinidor at nabasag ang kaniyang pakaondneasnagl e“nkUasmankaatgaomlnisguklaaalaspsaasgbysuealtpseaitnnngggubamalayasaggtar.neMsg, hamyaaplguoptnoa.”npgakitalnotgo,tnnilgagtaatnlognkgapoera, sa,taitsagniggisdiunsgeinnamngo “Matagal mo na palang alam.” ndiaymalaotgaoy aaHnyignhdimnidgkaiokpsoaiyrnaua-kpsaiayyraaonmsgaathaitkaigiln.aPnga.drKiabundmgibhik.iHnirdoaitlokasonsgnigaauksriianydagokkaaayklaaomnngnamapnaaahgtkaulaintnat.pi-ousnntignagming pakuitnag.” mNagp“aIaydtouanlnirgnio.amakaonsaansgahkiagt.oUtonhtai-nuannt,inMgayruiam. Hanainggaanl gakaokninggubmaaliaksaat saat bpuagm-iabluigkntogtiasnangg Bumuhos“Panergokkaanyiyaannagmluanhag.magmahal ng isang puta Elias, diba?” Hiyaw ni Maria. tmatgaayhsaapho“aAnrdlkaianmp,anmliiltoannlaggppianenirlaail,liabpniengrgonkaaamnmginipnuaasnonggktiobr’uay-hstaairyyaonh,gaEnklgiaahps.iarlaapy.aMn.aHaaarloinsgngilianlaamgaphaassoa nakaosing scorch

SENSES - 02 70 na tugon GniinMagaariwa,askuom‘tuosuplayraapmanabgukhaanyiyaaknog, phaarpadmi, aatbmuhuanytiaknagnpgapmuimlyiapikyoo.”kN. anginginig “Tanga ako dahil iniibig kita, Maria.” Walang emosyon kong sinabi. ipinapaki“taPenrgopiyaognkankaamtaaonn?a”nTgupgaogn-ibniigMdaibriaa?. Katangahan? Ang pagtitiwala sa kabila ng h nkoiannmdgiasnyinangisaSbiialataabsbnaaanigmnod.nanAliiyanlaasgminyiyaakonaongnngaigdyaepkhyaiiangnkgndaaiptkaaaopnkoiannnsaganawmalm,aamaditnihkdmiuinlniadgggia-naaulkisnonaapmannagaygkhhpainkiandpadliaainsbininawasaaasnlakagdoaybnkaaak.htoau.ylRandaamnigtdoadnmaatin, g sn agbiibhain? Hba“inWndoaiollaannnagayaihkkiaonwndgi‘yntuiawnkgailntaaasmsaa’ysaoahkastala?nkBadabkiitlioat!nnHaasunawgsaaipkgitnkanaapnpagakmirtiaangnamgkaopyataugbkwaanikngag!t”akoinna.kAanygodibkiga SIgm nuinaamgaaphlaasaayaslimamw.“baoTPnaaeaanrkngogagakpsbaakuuyatloaainnnpktagiiamnkbrianupinnahiliantPaymaalmanmoggaoaninn.as,HolaEaoipnlnniagadggsnihhekaaihanlm.idnkNaiasnangagi-awppimiaaasialaspatnno..”TrngSaikumntamiagnptabaaaampletarhamnadyiwlkMkeauanlanangrggkimaamu.imnnaasgimaidrnuaaldnnoaaghaantikanopdnaipg. ala. s inabi. “Wala ka naman kasing patunay na ginahasa ka ng prayle.” Walang alinlangan kong ‘ msyiyauanl,aggsraaeyllaiah“nhTiygaiotnsnnginngmaapsonaanbgmgiponalu.pgmBapsuiuallikanngiytteakbtasaaankngibataashykaianlknadta.itmKonutoioynhbagaapknkaaaitynrhai,niEnnglidiyianiasap.ngaMaarmwainsaa?nps!igiypKaiiusliadnilnubgmammaaoanrkagptaaikpnnaaggln?ap!gw”yaanakriawihnaalnaan “Dahil hindi pa tamang panaho-“ dtn aegylouk?basyKaoum,nE“agPlaiunasist,ya.”nanHgaguniunngmaitnnihhagiminytaadamwmi nasanaihmgMalpaaanarsnianaailhsyaaoahngaitat‘olyniatpg.ninr!eiKpalaiigidlialaandn,p,aahti‘knyaaaynhaadnyaairyaaantninnggipy?aigKnigalapmnagaannpggaytlaaayrhianatang nn aakkaaltiamhuimHtaiinnkdaknoi .aiBktooignnlaaankkgoapnilagagnnsgaalamiltaainl.aNuntaoamdsaiayghai’itylalnmansaaghaasaml kkionaupanantgriniknga.apHlaiitynaandp.iaNaaknaohsaimypaaakagakipotaasnnainwsgaarsliaalingkgliot. a kdyaibnndiayigbam.nguHmmignualiahbisanagghaa.ilnRnaaanmsaikdMiatmaorpiaanasggakpagasagilpsitha.maHyyiono. dRniigknkoigaanslaiaymbaunkogunbngigbsiaiglni,dganalunghgyaapnnagiggkhanantgaiwkyaannngiiyyiaannsigalalabas pn NaaiknlapglaagmkannoiUgntonmn.taNgi-aruaiknpnaatnikrguraip-dnpaagangrsgaouhtnm-idgniaakign.iapitraeangnaggloaapknoiinyygaadnsaigbaadkkibiinn. Rgnaokmoalndagmamunnakanon.ngHgbinnesadeliasklkaoapmknaoiynsagannnggamgmkagiktaiat.a siya MagkakamBipniignygaanpkaolaskiyaamnig. Btiutimg unlguspoakgksailaalma,iantgsiknaamloalnaiyyaanitaon.gPamreghaapsinkaamgdianagnnanatanuahmainn.g scorch

71 SENSES - 02 gkanuargnaapnwaa.nsaannaslaitga, annggatmiwinaglab, aunhgayl,uamnbgalyu,nagnkgopt,aagn-agssaa,yaan,gankgawtaaklaont,, aanngg pgaunngaammnbaam, a, nanggsindak, NNaaaallaallaa kkoo llaahhaatt nngg iippiinnaarraammddaamm nkoiysaaskaaankiiyna.. hhainbaaynaganhuAnmtamnaahiknaaggwuhlauhlamolk.inamgai asnagamisain’tgispaangaknagkaslaintod.aUlim. Hirianlaawnagkkaantontioyoanagngkaapkainyagpkaaamn,aayt “Elias, kaya mo bang maniwala sa akin?” ankgindgamisdipaNamnaipnnaatnnaahghismuanmikdaanhliiay,maataohnnignsladaihaakaktinonggnmapkaaaggplsiaanglgi-taiaspinpna.anRguammhiidniradamilkskoaoapkainninaggplauuymtaagkaal.anNk.aasbunraasaimngbuyo “Kaya.” p siimnabnuiynoiwnSauglmaaakanignokgot d.aakmo ndaanmginla.bBaaggsaamsaint aaslaambi knognagkihnignduitamka. kNaatgwmiruanlaaannggssaagliotta,niygoinyoannsga Pinatahan ko siya, at itinuloy namin ang naudlot sa hapagkainan. N“Bgailniwitiakna rniinyanaamkoa.n pala, Elias.” scorch

SENSES - 03 72 He Told Me that this was Love T here’s noSos,totopdpainygisitthneowda. yT.hFiuscmk.oFnusctekrIi’ms unnesrtvoopupsa.bElvee. nI hmoopreeint edroveosun’sttehnadnbthadellyasftortimmee.. thiwnhaietvmheo eththoeimenhrs-Tohuhliaedtesswm.dmaIoysafoedagreleuslltiotssnhipctiaeniktmnItboaacetnoctedhautuelhtdshibeneho,gesnasoafetrbu.e.enrTadahrlaeolb,frtlteehhv.ieePsrcedbhoaudpyrilzewczhaai’rsesesbfsomemrllemie.lciIen’hm;gom.enTsoahfnuretsohcemshatooaeifdrwribeaspulsletionaIftgkiminnngyogwp.hCretoahhcdaaeottsossI FmpmGFuaoooitcochdrkrre’e ose.rhrph,ohIoisrnolm““ry…nIisnbaoeicel,rtekldsbo.inMiegnhehnaaosaansvrllfeeclainennao;ondgfadfntioenhdtvroehetoehrhefnyaeofbidrllctedohiota,do,ftfytirtIonhopghmilsoleetvrthtdreehiagsiaiesttnocotdeddhraroaeeytuyeomfsmocaoehrtynvweeyftran.a”hirsitidtThsah,h,nfsttedooialrcclpyrhbdroeuoeedutrba.t”ctaeohhAbrcldfsncyopoadrteshuiatwoehskoneesprt,rcasarerrwso,tpt,ewfoeoaafdcrtkshcgrsooaiomcnrienhdkseteitonwrhy,giitofnlhotudoger,. trhiseerse aws itthhHehemilmooo.okHnsodawtomedsieadwtIniteihgnhdats.umHpieilnebwtahshiksossgieondmtfhoeearsndaiaknregknIwawirtirhlalntmhgeeeemitnewtnehnt?etniotnhoefsutrnapfaplilns.gHpiesovpillee sgmheesotraut nrwed-htIieAllrelnesbgdturhsetoattthetthvaheteirssnhbitogeigrchhtottwmdgahirwniilpgensabi.sebIlceotalrvimyeev.eteoHmr.leeoatnovtelhd-sImorfeetaotlhlryam,tretenhatilslaywdddaoisnblgouvuteph. etIosbttoehlpiiessvomendee.hdHirmeamhfooalrtdiacs even both“eWr hheidreinagrethyaotulegtohianlgi?n”tHenetiaosnkswwhiethn situ’schjuastvtehneotmwoouosftouns.e as he strips. He doesn’t says as hi““““sBPNIelutoyeote,alsydFseoagy.utlohaPtrueloeerl,anddsyoieomrteudtceoodtlnlcioys’atvgaledultdomsm-mt”eihneites,h.,raIidtg.adhIrotkt,neob’tnlodliiynky?geo”iuint tatonhyecampllroomrceee.”sIss.mael when we’re alone.” He cneor,eym ooun’rye“.NtFhouewcokbn. eHe aethghaootolcddasubmgoheyt.dYmoowyun’art.etHesnpeteiuconinad.l”r. eHIscseeossummldi’leve.esH-cethhosetsaevrnetsrf.yrosmmitleheheotghaevresmereveartstbhuatt ““““ IIII love yyyyoooo2413uuuu.......”””soIaHnnmedtfhuionecfhinst.”hhameaensSe,doaonlofoftnhtgheewFHiatthohlemyrS.yppirriatyer that he doesn’t. Amen. scorch love love love

73

74

75

76

77 Rosas sa paglubog ng araw at pagsikat ng buwan, bulaklak ay ginalaw, nadurugo kung saan

SENSES - 05 78 Achilles’ Heel so hnaet’steurendinTlhohiyebaTilttreyodjbanenetweWdeaefrnorilsodavoetmrasliengaaovnfecaewt;hasyouuptosearanfikdciindalgedaretohamsso’csnafsualstlhe. datblyedantoufnaemariltyhlbyebtreaayuatlys aanndd Moral of the story: nothing is deadlier than a man’s pride. Wn kacnocetoowabmreebcpeatlhiutAstesehelrmlm.wWheeeunnekmtsiannrawoentwhhswietcedhhaToakrft–oeitsjnehadonlei,eotwH.ruueoIrttra’hessrgeeiwo,swsdha.oealHwdrtsiiaewcsyatteosthirunadynggocltyhahb.noeaustk.tre.sWeWppereearetrefewentirdhgitineinnlgimgvtiiiontgsghbeteelifmnsbeobusmost,dewtiwmeheiwennrgieltllwoinsfehesvaiiernner. This truth, in particular, is the kind of revolting you can not stare right in the eye: You can find the price of anybody’s loyalty between their legs. gidnrienoveoernmlinotghsLteaoidnryedawslitlraoyeynsd.gtooiensgdnifsooctroevmxeirostri.etT.. hRTiehsmeisertmihgehbstekrf,eolerevmteonnoGhf iosdedddseunacntsidoondGeowedpidllienastslwheseaycsuslochsceautvmtehbaattpopeetrohspeoliner andItouisr built wfoirthloinveh. umanity, a curse that makes us rely on our baser senses, our greed need Pleasure is everyone’s Achilles’ Heel. scorch

79 SENSES - 06 Heaven on Earth Hurts Like Hell d ance onTshilevedrilfifnerinengsc.e between pain and pleasure is learning when to dangle from or II sawmealor,vIeda.mNloobvoeddy. just wants to believe me. The same way an artist loves his artwork. emarveoertohtb,hvseioopmHueseer,tfshestcoiantmrigtosenuoyinsnoat.ubmGlceyootsduok-lirdlniek,sbeieastdrtceithlshyipnelsgaheyelesia.tttoSlfehosemneroleaft-edmcsioaahntkeetesrre.omlafenudaecltihhneegrfeao.lrlOtdnhaacytes,f,itbrweu.itcHeh,eethciasrliclcsaeu.mStieoomhuises; b moydyle,gms aaHkniedngimsscyuarraeerfemuvlserowyfiwstthrhoehkriese hhroeeucpgruhetashtehasnisodhfs,amnteoduissc, hpaliewnrfgaeycastl.lsothcearceofrunle. rHseanscdulcprtesvmicees, mofomldys H aI naeymfoinnfeiisllwheHedhs,oebfaciylvolleomidsidteiwssnmcgitlhohysofleeawscesenmo,oneauxnsgpyIhlmantioneovsrheeterhiamakrtnmpneryowobvheoIemdanryeetneepdltsoseeudhsn,ehdaconioundulgdltdahegmvoaeuianrgkskhetntmsoonwtyhmcaahtbee.ocsIoutt.utglheditsscwhhaiomsreko.offff. HHee ktenlloswmseI tahmatneovtehriyndgayw. ithout him. While everyone around me says my mind is fucked, I am left with the assurance that everyday I get fucked out of my mind is just another day I feel the most alive. scorch

SENSES - 07 80 scorch Salamat, Paalam dahiaSlyahnainnaamgdtskmaiakuamknashaloaugngtiatsaismtplusaaapainnanlaanagoggkrgaiduainmwnyn-kgpgaagponabatanariugtkykogahoapaybanlaauyknhasawayya, lan, daShnainaalnanlgiamhmmaamutgaamppnauanarlokagkasnualaapimaoykoaong danakShgaahinmliaitsahmagimsnaatdaaaihpknaailannsngguaslnniubagkaallnaikagbonaisn, saatiyusaawnriignngksadapialuaksgiinnmgnolgiabhyainndgianadngaaan Samnnauglsadumaananssahagtutiia-ssplupauaarnanlkiantloiiimrgnndaggnmmkapkodoaanaatgkgbmaloawibsuaannh?ay, nakmapaalnamghigih, ina sa mamlaamyayitgnamkpanaauanaaysnpgguahsaglminaanlnntbaggamgipanaiaannagnrknggaaopiwinssapnaangaonilitlnsayaaubon, nagnukgainawaan ay bakbinawaapitionasnmngaumhlaginsaainhgaangin daamhniaplggkaliruigkanihnsgaagnhiagiynkoiidtnoi,.ka

8811 SEX - 08 scorch

SENSES - 07 8822 Mahal kong Diosdado, m bkiialnwaaankgwaalmilgmaTaaumttsaaaanognnaamatainpngaudmamaksauanpnla.ganSkdoati.nayayPlboaai'yumklaiontmg-nauannlmiginatkinawkhasoulaal'nuy, agoamhnniaan.ndAgiwyasailbwanaa?mtboai yPtsoaaanllg'aayggokaiannygamamonwgaakrpliiaanntiugn.knaaamsyaiannngg Pero huwag kang mag-alala mahal, pinapayagan na kitang magpahinga. P agkakatHaiohninktoaynainmakintapa, mraahmaal.iHpaukwiatgaksaan'gyomanga-aplaagltay.aHtiynadgiamaonkkaiitlaan.gang magmadali. InpiyaagdaridtaoMsapalampkauohnatalaningsakpaaalkurilinun.wakimtoa, antanmgagtmaaimmatikma,awsaa agiktonasa nPgandugidnaoonatnapadnaallhainngikna. Siya'y uMmiaibrautlikakyaandaimyaann kkaasinnagpatadpoa, dD.iBosadraudmo.baPdioniklai mkaoslianngghnaayohpinkdai. maniwala na s a'yo. Pero huwag kang mag-alala, sa pagkakataong ito, ako naman ang maghahanap shPb aiuaghgidamtayag.smaaMatM-siadydtaaaouynngtagnoktmaiaktganamakgnaagmamkpuauaolymhyaaaa,l.spsaMaesr,aaoDl'yaghiionugogsihwindaatagbgdaamoknt.aagsnsaagSikEksbXiioitg'-ybu0iar8uganamdgyiulihadriaatnhli.gikolonkagitkhimitnaadsiiunskukaintopagaapsaangrsuiusysaouhnnagondlanpmaaann82ngg p agmamahHaalh.aAnaalpaignaaknitkaitsaa. susunod pang buhay at ipararamdam ko ulit sa'yo ang SSaannaa,, mmaaaallaallaa mmoo pkaunkgugnagapnaoakniotakiktaammaihnaalh.al. N anganga ko at na gmamaha l mula sa ELsatneglilta, scorch

83



85 August 16, 2017 Adam ‘Pa nasa labas na po sila. Rinig ko na ang mga katok sa aming pinto kahit malayo pa ang kanilang mga kamao. Rinig ko na rin po ang putok ng baril kahit hindi pa ito kasa. Ramdam ko na rin po yung pagtama ng bala, pero hindi po bala ang papatay sa akin. Sanay naman po kasi ako sa sakit. Ang papatay sa akin ay siya ring bumuhay sa akin. Sa parehong eskinita kung saan ako dumadaan ako mamamatay, sa parehong kamay ng mga pumoprotekta sa akin ako mapapaslang. Alam nyo ‘pa, pangarap ko rin po ang maging pulis. Hindi ba’t ang lung- kot isipin na hindi ko po ito matutupad dahil sa kanilang mga kamay mismo? Pero ‘pa, naisip ko rin po na mabuti na nga sigurong mamamatay na ako ngayong gabi. Mas luluwag po yung higaan nina ‘ma dahil bawas na ng isang katawan tapos mas maitutuwid ko pa ang aking mga binti nang maayos kapag ako’y sa kabaong tutulog. Sino ang sasalba sa biktima kung ang tagapagtanggol ng hustisya ay siyang kakalabit sa gatilyo? Ito na po ang huling liham na matatanggap mo mula sa’kin, ‘pa. Ito po ang huling liham dahil mamamatay na ako ngayong gabi at isa ka sa mga papatay sa’kin. Ang pangalan mo ay nakaukit sa aking balat nang parang sugat. Hindi kita makalilimutan dahil ang presensya mo ang palaging wala. tatlong tAanmgadanmg ibakloa, n‘danigbap?eklat, hiwa at sugat sa katawan. Ano pa ba ang Mamamatay na po ako ngayong gabi, wala pa rin po kayo. Pinagsisisi- han nyo na po ba ako? ‘Pa may kumakatok na. Nasa labas na sila. Paalam muna. Nang may kalungkutan, Kian Delos Santos

86

87

SCARS - 01 88 Ayos Lang Ayos Slaannga.y naman ako sa isang hapag na may isang silya tayong pagitan. n gunit hiInbdininilgi hniinndyionaakuolint gakmo gmaalgahruuahnubaatddsaamhiat.raIpnynoinaykoo.nHgingdini aasktousbaanyaartapni.naliguan ng tubig pAaymospSlaaalnnigagoy. nanamg iannitankgo isnaytoankguruelnog. hindi sumisipol bago ako maligo. Talo ng lamig sh uinsidnigknoakMkaayatyoagppoaarslataelapsgaapsaoaksniinnggnhagaylpaawimntamunaa.ngp. Wakaillaanlagsbaaisnayhoa.nhginndaignsiansyaobiankgo“mwealkciokmilae”l,awsaaplaagriknagt dpaagh-ilaapraignHdiauntwyinoaggaskkaoa.iynHoynuogw, ptauagmlakgianiyngoginnmgsmaayaarkgoiponangn.mgggaapmnaataan. ghupwagamg kamayaohnagl uaymwimaliaknngaknognpdaisryaonng Ayos lang. Minsan ko lang din naman kayo mahal. scorch

89 parasite

SCARS - 02 90 Red Lines and Flat Lines It was dull. It was always just so dull. He didn’t know if it was just reality or a defect in his skull. It was gray. Sometimes black or white—but gray, Was the color he often encountered within each and every day. It was like a page in a coloring book—one yet to be filled in, One he wanted to finish but didn’t know how to begin. So now he went on with life all alone trying to color; But the more hues he used, the more his life had become duller. And the saddest thing about it is that it was only he, Who seemed to be going through this phenomenon of misery. Only he, for when he looked around— Everyone was breathing fine, while he was trying not to drown. Wasn’t that odd? How he would scream out loud for help; How he would beg and plead, but the only one who heard him was himself. Wasn’t it weird? How hard he tried to reach the surface, But he only seemed to sink more, so was there really any purpose? Why try? Why try to fight and beat the forces? Why try to go against the wind trying to set off your courses? Why try? Why try and paint with the colors you don’t see? Why try and force a smile when everybody sees you aren’t happy? So now, with this in mind, our tragic artist had a start; Finally knowing how to bring some color to his life—no to his art, Some emotion, something he could finally feel, After years of being numb and wondering what in life was real. With his sharp paintbrush, he slashed and slit and carved, On a fleshy, little canvas—over the old ones that have scarred. Now he smiled, finally seeing red with each line that he drew, Knowing if he drew them hard enough, a flatline sure would soon ensue. scorch

91