MOVED-Bülten

Mart - Mayıs 2021 MOVED Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon Bu dergi, eTwinning projesi final ürünüdür.



Mart - Mayıs 2021 Dijital dünyada \"doğrulama\"nın faydası İrem B. - SAKARYA ORTAOKULU Dijital dünyada doğrulamanın faydası vardır ve her insan bulduğu haberi, internet sitesini, videoyu, görseli vb. bilgi veren kaynakları doğrulama ihtiyacı hissetmelidir. Eğer her bulduğumuz bilgiye inanırsak ve bu bilgileri bilinçsiz bir şekilde yayarsak kötü sonuçlarla karşılaşırız. Bundan dolayı her şeye inanmamalı, araştırmalı ve doğru bilgiye ulaşmaya gayret göstermeliyiz. Habere ilk bakış; doğru mu? Zeynep G. - SAKARYA ORTAOKULU Wikipedia'ya göre bültenler, kurumlar ve işletmeler tarafından müşteri veya çalışanlarını ilgilendiren konularda bilgi sağlamak amacıyla yayımlanır. Google'ın bülten tanımına göre ise \"bültenler bir topluluk, işletme veya kuruluşun üyelerine düzenli olarak gönderilir.\" E-bültenler, e-postanın genel olarak kağıt üzerinde yazışmalardan daha çok kullanılır hale gelmesiyle aynı nedenlerle hızla kabul görmüştür. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 2

Mart - Mayıs 2021 Kimliğimizi korumak neden önemlidir? Şule Y. -SAKARYA ORTAOKULU Bizden izinsiz hesaplarımıza girip özel bilgilerimizi alıp bizim bilgilerimizle farklı şeyler paylaşabilirler. Bizim hakkımızda farklı şikayetler gelebilir. Bizi dolandırabilirler. Kimlik bilgilerimizi paylaştığımızda başımıza birçok bela gelebilir. Kimlik bilgilerimizi asla paylaşmamalıyız. Bize ait özel olduğunu düşündüğümüz hiçbir bilgimizi paylaşmamalıyız. İster hayatta ister siberde, yalan yalandır. Asya B.- SAKARYA ORTAOKULU İnsanlar yüzünüze bakarak yalan söylerken kendilerini kötü hisseder ama siberde kolaylıkla yani rahatca yalan söylerler. Bu durum hiç iyi değildir , çünkü insanlar yüzünüze bakınca yalan söylemekten bazen çekinebilirler, ama siberde (dijital dünyada) çekinmeden konuşabilirler. Dijital dünyada iletişimde olduğumuz kişilerin bize her zamankinden daha kolay yalan söyleyebileceklerini unutmamalıyız. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 3

Mart - Mayıs 2021 Paylaşımlarımız bizi ele veriyor. Ece Buğlem E. -SAKARYA ORTAOKULU Biliyoruz ki bazen farkında olmadan insanlar kendi kişisel bilgilerini paylaşabiliyorlar. Mesela; ailenizle veya bir arkadaşınızla sosyal medyada fotoğraf paylaştınız. İşte o zaman sizi tanımayan yabancılar, sizin özel bilgilerinizi ele geçirebilirler. Bu da sizin kişisel bilgilerinize ve özelinize zarar verebilir. Ya da sizin hesabınıza zararlı işler yapabilirler. Bu yüzden görsellerinizi daha dikkatli paylaşmalı, özelinizi gösterecek şekilde göndermemeliyiz. Dijital dünyada oyuncu olmak. Arda B.- SAKARYA ORTAOKULU Sanal ortamda birçok risk bulunmaktadır. Bunların olmaması için internetten tanıştığımız herkese güvenmemek, bilmediğimiz sitelere girmemek veya bilmediğimiz linklere tıklamamak gibi birçok şeyler var tabi… İyi yönleri de var, oyun oynarken eğlenmek gibi bazı şeyleri unutmak gibi… Oyun oynarken gerçek dünyadan koparız. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 4

Mart-Mayıs 2021 Dezenformasyon Merve G.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU Dezenformasyon, bir insana, bir gruba, bir örgüte ya da bir devlete zarar vermek amacıyla kasıtlı olarak oluşturulan veya dağıtılan yanlış bilgidir. Dezenformasyon üreticilerinin politik, finansal, psikolojik veya sosyal motivasyonları olabilir. Filtre balonu Aybüke Ş.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU Bireylerin sosyal medyada içerikleri politik, ideolojik ve kültürel eğilimlerine göre kişiselleştirerek farklı ve “ondan olmayan” içeriklerden izole olmasını ve bunun sonucunda da Facebook, Twitter gibi sosyal mecralarda kendi görüşleriyle uyumlu kişilerle ilişki halinde olmasını ifade eder. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 5

Mart-Mayıs 2021 Troll Fatma Y.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU Trol, kullanıcıları kışkırtmak veya akışı bozmak amacıyla çevrimiçi bir topluluğa kasıtlı olarak saldırgan veya kışkırtıcı içerik paylaşma eylemi yapan hesaplardır. Troller, belirli bir grup ya da kişiyi hedef alarak onların değerlerine yönelik incitici ifadeler paylaşırlar. Troller, paylaştıkları içeriklerle sadece hedefi incitmeyi amaçladıkları için yanlış bilgilerin yayılmasına neden olmaktadır. Doxing Melike S.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU Bir bireyin izni olmadan çevrimiçi olarak özel bilgilerinin yayınlanması anlamına gelir. Bu bilgiler, kişilerin açık bir şekilde paylaşmadıkları fotoğrafları, isimleri, adresleri veya telefon numaraları olabilir. Doxing, zarar verme amacıyla kamuya açık bir şekilde özel bilgileri paylaşılan malenformasyon (kötü bilgi) türüdür. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 6

Mart - Mayıs 2021 Botnet Melisa A. - YAZIKÖY ORTAOKULU Botnet, birbirleriyle koordinasyon içinde hareket eden ve bir kişi veya grup tarafından işletilen bir botlar ağıdır. Ticari botnet’ler milyonlarca bot hesap içerebilirler. Malenformasyon Kadir Ş. - YAZIKÖY ORTAOKULU Malenformasyon, zarar vermek için paylaşılan gerçek bilgilerdir. Bir kişiye veya itibarına zarar verecek şekilde yayılan özel veya ifşa edici bilgileri içerir. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 7

Mart - Mayıs 2021 Sahte Haber Damla T. - YAZIKÖY ORTAOKULU Ana akım medyada yer alan haberleri taklit eden, kasti olarak geliştirilmiş, sansasyonel, duygusal, yanlış yönlendiren ya da tamamen yanlış olan haberlerdir. Şifreleme Salih Ç. - YAZIKÖY ORTAOKULU Şifreleme, verileri yalnızca hedeflenen ilgili alıcılar tarafından yorumlanabilecek şekilde kodlama işlemidir. WhatsApp gibi birçok popüler mesajlaşma uygulaması, kullanıcılar arasında gönderilen metinleri, fotoğrafları ve videoları şifreler. Bu şifreleme işlemi üçüncü tarafların mesajların içeriğini görmesini engellerken bu platformlardaki yanlış bilgi ve dezenformasyonun takibini de zorlaştırır. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 8

Mart - Mayıs 2021 Algoritma Türkan B. -YAZIKÖY ORTAOKULU Algoritma, bir sorunu çözmek veya belirlenmiş bir amaca ulaşmak için tasarlanan yolu, takip edilen işlem basamaklarını ifade eder. Instagram, Twitter gibi platformların algoritmaları kullanıcı deneyimlerine göre filtreler oluşturarak kullanıcıların platform içerisinde daha fazla kalması üzerine kuruludur. Benzer şekilde algoritmalar, kullanıcıların geçmiş deneyimlerini inceleyerek karşılarına benzer içerikler çıkmasını sağlar ve kullanıcıların beğeni ve sosyal çevrelerine göre bir içerik akışı oluşur. Böylece çok etkileşim alan içeriği ön plana çıkması, özellikle bireyleri tetikleyen içeriklerin algoritmalar aracılığıyla daha hızlı yayılmasına neden olur. Bağlamdan koparma Elif Nisa A.- YAZIKÖY ORTAOKULU Bir içeriğin bağlamından koparılarak yanlış bir çerçeve içerisinde kullanıldığı örnekler yanlış bilgi türüne dahildir. Tespit edilmesi en zor türlerden biri olan bu yanlış bilgi türünde fotoğraf veya içerik doğru olsa bile, başka bir bağlamda kullanılarak yanlış bilgi üretilmektedir. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 9

Mart-Mayıs 2021 Bot Duru S.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU Botlar, bilgisayar programları tarafından işletilen ve belirli bir platformda hem gönderi oluşturmak hem de içerikle etkileşim kurmak için tasarlanmış sosyal medya hesaplarıdır. Botlar özellikle dezenformasyon kampanyalarında yanlış içeriklere dikkat çekmek için platformların trend listelerine girerek ilgili içeriğe yapay bir destek oluştururlar. Böylece ilgili içeriğin kamusal tartışmada belirli bir tarafında ağırlık oluşturarak destek yanılsaması yaratırlar. Deepfake Kayra K.-CAHİT ZARİFOĞLU ORTAOKULU “Deep learning” ve “fake” kelimelerinden türetilen deepfake terimi, yapay zeka kullanılarak görüntü veya videoda yer alan kişinin bir başka kişiyle değiştirilmesiyle üretilen içerikleri tanımlamak için kullanılır. Yapay zeka, mevcut video veya ses dosyalarının farklı unsurlarını sentezleyerek, bireylerin söylemediği kelimeleri söylüyormuş gibi gösterir ve gerçeğe dayalı olmayan eylemleri yeni içerik oluşturmak kullanır. Yaygın olarak kullanılmaya başlayan deepfake içeriklerin dezenformasyon aracı olarak yanıltıcı işlevleri bulunmaktadır. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 10

Mart - Mayıs 2021 Yoksa yönlendiriliyor muyuz? Evren Ahmet K.-Ş.ÜMİT KARAMUSTAFA ORT. Psikolojik manipülasyon, insanları kendi bilgileri dışında veya istemedikleri halde etkileme veya yönlendirme anlamına gelir. Bu etkileme ve yönlendirme sonucu insanlar davranış değişikliği ya da kanaat değişikliği gösterebilirler. Davranış ve kanaat değişikliği tüm etkilenme ve yönlendirme uygulamalarını ile gerçekleştirilebilir. Dijital Ayak İzimizi Takip Edelim Eray K.- Ş. ÜMİT KARAMUSTAFA ORT. İnternet ve sosyal medyada dolaşan, akıllı telefonlara ve tabletlere yükledikleri uygulamalara telefondaki birçok yere erişim izni verenlerin unutmaması gereken bir gerçek var: İnternette dolaştığımız mecralarda bıraktığımız \"Dijital ayak izlerimiz\" kayıt altına alınıyor. Bırakılan bu izlerin yarın bir gün karşımıza çıkma olasılığı oldukça yüksek. Onun için sanal ortamda yüzümüzü kızartacak değil, yüzümüzü ağartacak ayak izleri bırakmak zorundayız. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 11

Mart - Mayıs 2021 Web’de Güvenli Sayfalar Aleyna Melek Ö.-Ş. Ümit Karamustafa Ort. Web’ de bazı siteler güvenli olmayabilir. Bu sitelerin sayfalarına girmememiz doğru olur. Bu tip şüphelendiğimiz sitelerin güvenli olup olmadığını anlamak için... 1. Sitelerin üst kısmında yer alan kilit işaretine dikkat etmek 2. Site bilgilerine girip site hakkında ve siteyi kuran kişi hakkında bilgi edinmek 3. Sitedeki bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek için başka siteler ile karşılaştırmak Sosyal medya haberleri ve şüphe Umut Can G. - Ş. ÜMİT KARAMUSTAFA ORT. Başlıklara şüpheyle yaklaşın: Çoğu zaman asılsız haberlerin, tamamı büyük harflerle yazılmış ve ünlem işareti eklenmiş dikkat çekici başlıkları vardır. İnternet adresine (URL) yakından bakın: Sahte veya taklit bir internet adresi (URL), asılsız bir haberi işaret ediyor olabilir. Kanıtları kontrol edin: Yazarın kaynaklarını kontrol ederek doğru olduklarından emin olun. Kanıt olmaması veya adı belirtilmeyen uzmanlara güvenilmesi haberin yalan olduğuna işaret edebilir. Başka haber kaynaklarına bakın: Aynı haberi bildiren başka haber kaynağının olmaması, haberin asılsız olduğunu gösterebilir. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 12

Mart - Mayıs 2021 Görsel manipülasyon Yağmur S.-Ş. Ümit Karamustafa Ortaokulu İnternette yer alan her görselin aslında gözüktüğü gibi olmadığını, bazılarının birtakım işlemlerden geçirilerek değiştirildiğini bilmemiz gerekir. Özellikle sosyal medyada haberlerle sunulan görsellere daha dikkat etmeliyiz. Çünkü eğer haber etkileyici ya da inandırıcı olsun istenen sahte bir haberse sunulan görselle büyük ihtimalle oynanmıştır. Görsel manipülasyon günümüzde birçok kişi tarafından yapılabilmektedir. Dijital şaka, sonuç olumsuz vaka İkranur P. - Ş. ÜMİT KARAMUSTAFA ORT. Günlük hayatımızda zaman zaman karşılaştığımız bir durumdur şaka. Hepimiz şakalaşmaktan hoşlanırız. Ancak kimse eşek şakalarından hoşlanmaz. Sosyal medyanın yoğun kullanımı ile kimileri eşek şakalarını dijital dünyaya taşıdı. Ancak bilmemiz gerekir ki sosyal medya üzerinden yapılan eşek şakalarının sonuçları günlük hayattakilere göre daha tehlikeli olabilir. Mesela bir arkadaşlarının hayatta olduğu halde ölüm haberini sırf şaka olsun diye sosyal medyadan yayınlayanlar, arkadaşlarının ailesinin ve sevdiklerinin ne hale geleceğini düşünememektedirler. Dijital şaka yaparken iki kere düşünün... MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 13

Mart - Mayıs 2021 Manipüle edilmiş içerik Dilay A. - TÜRK HAVA KURUMU ORTAOKULU Gerçek bir bilgi, görüntü ya da videonun kandırma amacıyla manipüle edilerek değiştirilmesini ifade eden yanlış bilgi türüdür. Gerçek görsellerin montajlanması, videoların kesilerek belirli bir bölümünün paylaşılması özellikle sosyal medya platformlarında sıklıkla karşılaşılan manipülasyon türleridir. Medya okuryazarlığı Beril Ö. - TÜRK HAVA KURUMU ORTAOKULU Yazılı ve yazılı olmayan, gazete, radyo, televizyon veya dijital mecralardaki içeriklere yönelik eleştirel gözle okuma, analiz etme ve değerlendirme yeteneğini ifade eder. Gerçek dünya hakkındaki algılarımızın önemli bir kısmını şekillendiren bu medya araçlarını oluşturan bilgi ekosistemi içerisinde yanlış bilgiye karşı dayanıklı olabilmek ve doğru ve yanlış bilgiyi ayırabilmek için medya-okuryazarı olabilmek önem arz etmektedir. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 14

Mart - Mayıs 2021 Komplo teorisi Devrim Ş. - TÜRK HAVA KURUMU ORTAOKULU Bazı olay ve durumların veriye dayanmayan, gerçek-dışı ilişkiler kurularak açıklanmasıdır. Olay ve durumların perde arkasında gizli güçlerin manipülasyonları olduğuna inanılır. Otomasyon Ela G. - TÜRK HAVA KURUMU ORTAOKULU Bir işlem veya görevin çok az insan yönlendirmesiyle tamamlanma sürecini ifade eder. Bu işlem veya görevleri insanların tamamlaması zaman alırken otomasyon süreci hızlandırır. Örneğin, binlerce tweet’in yazılması ve atılması insanlar aracılığıyla manuel yapıldığında önemli bir zaman alırken, otomasyon ile bu tweetler kısa bir süre içerisinde atılabilmektedir. Otomasyon süreçleri, dezenformasyonu etkin bir şekilde üretmek için kullanılan tekniklerin bel kemiğini oluşturur. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 15

Mart - Mayıs 2021 Propaganda Osman Gazi Y. - TÜRK HAVA KURUMU ORTAOKULU Bilgilerin ya da fikirlerin, çıkarı olan taraflardan birinin sistematik olarak kendi çıkarına olacak şekilde yayılması. Amaç yayan tarafın çıkarına bir kanaat ya da tutum oluşturmaktır. infodemi Seher K. Şehit Ümit Karamustafa Ortaokulu En basit şekilde bilgi kirliği olarak tanımlanıyor. Bilgi kirliliğine ise asılsız haberler, korkuya ve paniğe sebep olacak aşırı olumsuz bilgiler sebep oluyor. Evde daha fazla zaman geçirilen bu dönemde, internette geçirilen zaman düşünüldüğünde yanlış bilginin boyutlarının ne kadar geniş olabileceği ortada. İnternette uzmanların kaleminden çıkmış gibi sunulan ancak gerçeklikle ilgisi olmayan ya da olmadığı halde olmuş gibi gösterilen sayısız habere denk gelebilirsiniz. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 16

Mart - Mayıs 2021 Komplo teorisi Ceren D. Şehit Ümit Karamustafa Ortaokulu Bazı olay ve durumların veriye dayanmayan, gerçek-dışı ilişkiler kurularak açıklanmasıdır. Olay ve durumların perde arkasında gizli güçlerin manipülasyonları olduğuna inanılır. Siberbalkanlaşma Ceren D. Şehit Ümit Karamustafa Ortaokulu Dijital alanın benzer çıkar ve görüşlere sahip küçük gruplara bölünmesini ifade eder. Bireyler, sosyal medya platformlarının algoritmalarının etkisiyle alternatif düşüncelere ve görüşlere maruz kalmadan yalnızca kendi gibi düşünen bireylerle etkileşim içinde olurlar. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 17

Mart - Mayıs 2021 Sahte kimlikli içerik Ceren D. Şehit Ümit KaraMustafa Ortaoku Bir kişi, kurum ya da haber kaynağını taklit eden sahte hesaplar/siteler tarafından yayılan bu içeriklerde, iyi bilinen ve tanınan kurumlar veya gazetecilerin bilgileri kullanılmaktadır. Orijinal içerikler, makaleler veya fotoğraflar başkasına aitmiş gibi gösterilmektedir. Hipermetinsellik Asya B.- SAKARYA ORTAOKULU Hipermetinsellik, arayüz ve/veya ağ üzerinden başka alternatif mecralara/metinlere linkler ve etiketler aracılığıyla kolaylıkla erişimin gerçekleşmesi olarak tanımlanmaktadır. Arayüzdeki bir metnin, görselin, videonun başka bir metin, görsel, video ile link’ler vasıtası ile iletişimidir. Bu özellik, bir veriden farklı bir veriye kolaylıkla geçilmesini ve o veri içinde dolaşılmasını sağlar. Örneğin; URL’ler, link’ler. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon] 18

Teşekkür Eder z.

Mart - Mayıs 2021 Aracısızlık Ata E. - Çanakkale Bahçeşehir Koleji Sosyal medya ve dijital iletişim teknolojilerinin getirdiği en önemli yeniliklerden biri olan aracısızlık, kullanıcıların herhangi bir denetleme mekanizması olmadan paylaşım yapmalarına imkân verir. Sosyal medyada eski medya araçlarında olduğu gibi yayın kurulunun olmaması, her kullanıcının aracısız bir şekilde içerik üretebiliyor oluşu yanlış bilginin yayılmasının temel dinamiğini oluşturmaktadır. Sahte kimlikli içerik Ceren D. Şehit Ümit KaraMustafa Ortaoku Bir kişi, kurum ya da haber kaynağını taklit eden sahte hesaplar/siteler tarafından yayılan bu içeriklerde, iyi bilinen ve tanınan kurumlar veya gazetecilerin bilgileri kullanılmaktadır. Orijinal içerikler, makaleler veya fotoğraflar başkasına aitmiş gibi gösterilmektedir. MOVED [Medya Okuryazarlığı ve Dezenformasyon 21

Teşekkür Eder z.