บทที่ 1 ประวัติการสำรวจวิทยาศาสตร์ทางทะเล

เอกสารประกอบการสอน บทท่ี 1 ประวตั กิ ารสารวจวทิ ยาศาสตรท์ างทะเลคณะมนุษยศาสตรแ์ ละสงั คมศาสตร์ สาขาการจดั การ[Address, City, ST ZIP Code] | [Web Address]p. [Telephone] | f.[Fax] | [Email]

การสารวจทางทะเล การสารวจทางทะเลของชาวยโุ รปเกิดจากความตอ้ งการพฒั นาเสน้ ทางทะเลตดิ ต่อระหว่างยุโรปกบั เอเชียสง่ ผลใหเ้กิดเสน้ ทางเดนิ เรอื ติดต่อระหว่างดนิ แดนต่างๆ รอบโลก ทาใหค้ น้ พบดนิ แดนใหม่ๆ ซ่งึ ยงั ไมเ่ ป็นทร่ี ูจ้ กั กนั มาก่อน และทาใหเ้กิดการเปล่ยี นแปลงประวตั ศิ าสตรข์ องมนุษยชาตอิ ย่างกวา้ งขวาง ปจั จยั สง่ เสริมความสาเรจ็ ของการสารวจทางทะเล หลงั สงครามครูเสด ชาวยุโรปมคี วามสนใจดนิ แดนตะวนั ออกมากข้นึ และตอ้ งการแขง่ ขนั กบั พอ่ คา้ อาหรบั ทางการคา้ กบั อนิ เดยี และจนี เพราะสนิ คา้ ประเภทเคร่อื งเทศ ผา้ ไหมและอญั มณีต่างๆ เป็น สนิ คา้ ทไ่ี ดร้ บั ความนยิ มในตลาดยุโรป แต่ชาวยุโรปไม่สามารถใชเ้สน้ ทางเดมิ ทต่ี อ้ งผ่านเอเชียไมเนอรแ์ ละตะวนั ออกกลางซ่งึ อยู่ใตอ้ ทิ ธพิ ลของพวกมสุ ลมิ ได้ จงึ พยายามหาทางเดนิ เรอื ไปสู่อนิ เดยี โดยตรง ในปลายครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15 นกั เดนิ เรือชาวยุโรปประสบความสาเร็จในการเดนิ เรือออ้ มแหลมกูด๊ โฮป (Cape of Good Hope) ทางใตส้ ุดของทวปี แอฟริกา และสามารถพฒั นา เสน้ ทางตดิ ต่อทางทะเลระหว่างยุโรปกบั เอเชีย โดยมปี จั จยั ส่งเสรมิ ความมสาเรจ็ ของการสาเรจ็ ทางทะเลหลายประการ ดงั น้ี ความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยกี ารเดนิ เรอื เป็นปจั จยั สาคญั ประการหน่งึ ทช่ี ่วยใหน้ กั เดนิ เรอื ชาวยุโรปประสบความสาเร็จในการสารวจทางทะเล ความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยกี ารเดนิ เรือประกอบดว้ ย แผนท่ี แผนทเ่ี ก่ยี วกบั ดนิ แดนต่างๆ โดยเฉพาะทวปี อฟรกิ าและเอเชียทท่ี าข้นึ ในสมยั ฟ้ืนฟูศิลปวทิ ยาการ เพอ่ื เผยแพร่องคค์ วามรูต้ ่างๆ โดยเฉพาะทวปี แอฟรกิ าและเอเชยี ทท่ี าข้นึ ในสมยั ฟ้ืนฟู ศิลปวทิ ยาการ เพอ่ื เผยแพร่องคค์ วามรูว้ า่ โลกกลม เป็นขอ้ มูลสาคญั ทน่ี กั เดนิ เรอื ใชใ้ นการศกึ ษาเสน้ ทางเดนิ เรือระหว่างยุโรปกบั เอเชยี map01ya8เขม็ ทศิ เขม็ ทศิ เป็นสง่ิ ประดษิ ฐข์ องชาวจนี ทน่ี กั เดนเรอื ชาวอาหรบั นาไปเผยแพร่ ทาใหช้ าวยุโรปรูจ้ กั ใชเ้ขม็ ทศิ และสามารถเดนิ เรือหา่ งจากชายฝงั่ ทะเลในระยะไกล เทคโนโลยกี ารต่อเรอื ก่อนคริสตศ์ ตวรรษท่ี 15 ชาวยุโรปยงั ไมส่ ามารถพฒั นาเทคโนโลยกี ารต่อเรอื ไดท้ ดั เทยี มชาวเอเชีย โดยเฉพาะชาวจนี และชาวอาหรบั ซ่งึ มที กั ษะในการต่อเรอื ขนาดใหญ่หลายช้นิ ทส่ี ามารถบรรทกุ คนและสนิ คา้ ปริมาณมาก ทาใหส้ ามารถเดนิ ทางในทะเลลกึ เป็นระยะทางไกลๆ ต่อมาในครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15 ชาวโปรตเุ กสและสเปนไดพ้ ฒั นาการต่อเรอื โดยเฉพาะการพฒั นา รูปร่างและหางเสอื เรือทช่ี ่วยใหส้ ามารถโตค้ ลน่ื และพายุไดด้ ี อกี ทงั้ ยงั ช่วยใหเ้รอื แล่นไดเ้รว็ ข้นึ อกี ดว้ ย ความสาเร็จดงั กล่าวเป็นปัจจยั สาคญั ประการหน่งึ ทส่ี ง่ เสริมการสารวจทางทะเลของประเทศใน ยุโรป การประดษิ ฐป์ ืนใหญ่ ในครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15 ชาวยุโรปประสบความสาเร็จในการพฒั นาปืนใหญ่ซง่ึ เป็นเทคโนโลยสี าคญั อย่างหน่งึ เพราะช่วยใหน้ กั สารวจชาวยุโรปสามารถต่อสูก้ บั โจรสลดั ท่ีมกั ปลน้ เรอื กลางทะเลได้ ทาใหส้ ามารถเดนิ ทางต่อไปได้ อน่ึง ปืนใหญ่ยงั เป็นอาวุธทช่ี ่วยใหช้ าวยุโรปยดึ ครองดนิ แดนต่างๆ ในแอฟริกาและเอเชียดว้ ย การเปลย่ี นแปลงทางการเมอื งในยุโรป เมอ่ื ระบบปกครองแบบฟิวดลั เสอ่ื มลง กษตั รยิ แ์ ละประมขุ ของรฐั ต่างๆ ในยุโรปมอี านาจมากข้นึ และพฒั นาไปสู่รฐั ชาติ ในปลายคริสตศ์ ตวรรษท่ี 15 กษตั ริย์ บางประเทศ เช่น สเปน โปรตเุ กส ฝรงั่ เศส และองั กฤษ สามารถรวมอานาจเขา้ สู่ศูนยก์ ลางและตอ้ งการอานาจรวมทง้ั ความมงั่ คงั่ เพ่มิ ข้นึ ส่วนใหญ่เหน็ ว่าการคา้ และการยดึ ครองอาณานิคมนอก ดนิ แดนยุโรปจะช่วยสรา้ งความรา่ รวยใหก้ บั รฐั บาลและประชาชน นอกจากน้ยี งั ช่วยกระตนุ้ ความคิดแบบชาตนิ ยิ มและสรา้ งความภมู ใิ จในหมู่ประชาชนของตนดว้ ย ผูน้ าของประเทศเหลา่ นนั้ จงึ ออกเงนิ สนบั สนุนการสารวจทะเลในปลายคริสตศ์ ตวรรษท่ี 15 และตน้ ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 16 การเปลย่ี นแปลงทางเศรษฐกิจของยุโรป ตน้ ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 16 ระบบเศรษฐกจิ ของยุโรปมกี ารพฒั นาแบบเสรนี ยิ ม ทงั้ การใชร้ ะบบเงนิ ตราแบบมาตรฐาน (การใชเ้หรยี ญทองคา) ซง่ึ สง่ เสรมิ ใหเ้กิด การคา้ ระหว่างประเทศ และการพฒั นาระบบธนาคารทส่ี นบั สนุนการกูเ้งนิ เพอ่ื การลงทนุ และสารวจดนิ แดน นอกจากน้เี มอ่ื รฐั บาลของประเทศต่างๆ ยุตกิ ารลงทนุ เพอ่ื การสารวจทางทะเลแลว้ บาง ประเทศยงั มกี ารลงทนุ ตงั้ บริษทั เพ่อื ดาเนินการคา้ และการสารวจดนิ แดนโพน้ ทะเลโดยรฐั บาลของประเทศใหก้ ารสนบั สนุน เช่น บริษทั อนิ เดยี ตะวนั ออกขององั กฤษ (English East India Company) และบริษทั อนิ เดยี ตะวนั ออกของเนเธอรแ์ ลนด์ (Dutch East India Company) หรอื VOC บริษทั ดงั กลา่ วไดร้ ะดมทุนโดดยวธิ ขี ายหนุ้ ใหแ้ ก่นกั ลงทนุ ทวั่ ไป ทาให้ สามารถระดมทนุ จานวนมหาศาลเพอ่ื ขยายการคา้ และจบั จองดนิ แดน ระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมจงึ เป็นอกี ปจั จยั หน่งึ ท่สี ่งเสรมิ การสารวจทางทะเล การขยายตวั ของประชากรยุโรป ในปลายคริสตศ์ ตวรรษท่ี 15 และตน้ คริสตศ์ ตวรรษท่ี 16 ประชากรยุโรปมกี ารขยายตวั มากข้นึ เน่อื งจากการเพม่ิ ของประชากร แต่พ้นื ทป่ี ระกอบเกษตรกรรมมี จากดั ทาใหป้ ระชากรบางสว่ นยนิ ดอี อกไปแสวงโชคในดนิ แดนโพน้ ทะเล ทง้ั การทางานเป็นลูกเรอื และการตง้ั ถ่นิ ฐานในอาณานคิ ม นอกจากน้ยี งั มีคนบางกลุ่มยนิ ดไี ปแสวงหาโอกาสในดนิ แดนใหม่ ดว้ ยเหตผุ ลทางดา้ นการเมอื งและการนบั ถอื ศาสนา เช่น พวกพวิ ริตนั ในองั กฤษจานวนมากไดต้ งั้ ถ่นิ ฐานในโลกใหม่เพราะตอ้ งการเสรภี าพในการนบั ถอื ศษสนา จงึ ทาใหก้ ารสารวจทางทะเลและจบั จอง ดนิ แดนใหมๆ่ ขยายตวั เพราะไดร้ บั การสนบั สนุนจากประชาชนหลากหลายกลุ่ม การสารวจทางทะเลของประเทศยุโรป ประเทศในยุโรปไดแ้ ข่งขนั กนั สารวจทางทะเล และทาใหม้ กี ารจบั จองดนิ แดนต่างๆ เป็นอาณานิคม ดงั น้ี โปรตเุ กส เป็นชนชาตแิ รกทเ่ี ร่มิ สารวจทางทะเลอย่างจริงจงั ตง้ั แต่ตน้ ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15 โดยเจา้ ชายเฮนรี หรือ Henry the Navigator เป็นผูส้ ่งเสริมการพฒั นาการเดนิ เรอื และฝึกฝน นกั เดนิ เรือของโปรตเุ กส ทาใหโ้ ปรตเุ กสเร่มิ ยึดครองดนิ แดน เพอ่ื ตงั้ สถานีการคา้ แถบชายฝงั่ ของแอฟรกิ าตะวนั ตก ต่อมาใน ค.ศ. 1498 วาสโก ดา กามา (Vasco da Gama) นกั เดนิ เรอื ชาวโปรตเุ กสประสบความสาเรจ็ ในการเดนิ เรอื ออ้ มแหลมกูด๊ โฮปและแล่นเรือตดั มหาสมทุ รอินเดยี ไปยงั ประเทศอนิ เดยี หลงั จากนนั้ โปรตเุ กสไดข้ ยายไปจบั จองอาณานิคมในทวปี อเมริกาใต้ (ประเทศ บราซลิ ปจั จบุ นั ) เกาะลงั กา เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ และมาเกา๊ 4451

สเปน เร่มิ ตน้ สารวจดนิ แดนโดย ครสิ โตเฟอร์ โคลมั บสั นกั เดนิ เรือชาวอติ าลที ไ่ี ดร้ บั การสนบั สนุนจากกษตั ริยส์ เปน โคลมั บสั แล่นเรอื ขา้ มมหาสมทุ รแอตแลนตกิ ไปทางตะวนั ตกของยุโรปและพบหมู่ เกาะเวสตอ์ นิ ดสี (West Indies) ในทวปี แอฟรกิ า ซง่ึ เขาเขา้ ใจผดิ ว่าเป็นชายฝงั่ ทะเลของอนิ เดยี (Americao Vespucci) ชาวยุโรป จงึ ทราบวา่ ดนิ แดนทโ่ี คลมั บสั คน้ พบนน้ั เป็น “โลก ใหม่” หรือดนิ แดนใหม่ทย่ี งั ไมเ่ ป็นทร่ี ูจ้ กั ในยุโรปและเรียกวา่ “อเมริกา” ตามช่อื ของอเมรโิ ก เวสปซุ ซี การคน้ พบทวปี อเมรกิ า ทาใหส้ เปนครอบครองดนิ แดนส่วนใหญ่ในทวปี อเมรกิ า (ทงั้ เหนอื และใต)้ รวมทงั้ หม่เู กาะจานวนมากในทะเลแครเิ บยี น นอกจากน้สี เปนยงั ยดึ ครองหม่เู กาะฟิลปิ ปินสเ์ ป็นอาณานิคมดว้ ย ในครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 16 สเปนเป็นจกั รววรดทิ ย่ี ่งิ ใหญ่และมงั่ คงั่ ทส่ี ุด 31องั กฤษ ในปลายครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15 คณะนกั สารวจขององั กฤษไดพ้ บดนิ แดนชายฝงั่ หม่เู กาะนวิ ฟาวแลนด์ (์์ ์าNew Foundland) และโนวาสโกเทยี (Novascotia) ทางตอน เหนือของทวปี แอฟริกาเหนอื แต่ยงั ไม่ไดจ้ ดั ตง้ั อาณานิคมใดๆ ในคร่งึ หลงั ของครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 16 องั กฤษเร่มิ พฒั นากองเรือเพ่อื ทาลายความเขม้ แขง็ ทางการคา้ ทางทะเลของโปรตเุ กสและสเปน ใน ตน้ ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 17 รฐั บาลองั กฤษออกประทานบตั รใหจ้ ดั ตงั้ บรษิ ทั เอเชยี ตะวนั ออกขององั กฤษ ซ่งึ ไดจ้ ดั ตงั้ สถานีการคา้ ในอินเดยี และคาบสมทุ รทลายู ต่อมาดนิ แดนเหล่านน้ั กลายเป็นอาณา นคิ มขององั กฤษ สว่ นในทวปี อเมรกิ าเหนือนนั้ ชาวองั กฤษเขา้ ไปตงั้ ถน่ิ ฐนตง้ั แต่ ค.ศ. 1607 และขยายต่อไปจนมอี าณานิคมรวม 13 แหง่ นอกจากน้ี ในปลายคริสตศ์ ตวรรษท่ี 18 นกั สารวจชาว องั กฤษช่อื กปั ตนั เจมส์ คุก (James Cook) เดนิ เรือไปถงึ ทวปี ออสเตรเลยี และอา้ งสทิ ธขิ ององั กฤษเหนอื ดนิ แดนดงั กลา่ ว เนเธอรแ์ ลนด์ ชาวดตั ชเ์ ร่มิ สารวจและขยายการคา้ ทางทะเลตง้ั แต่ตน้ คริสตศ์ ตวรรษท่ี 17 และก่อตงั้ สถานีการคา้ ในทวปี ต่างๆ เช่น บริเวณแหลมกูด๊ โฮปทางใตส้ ดุ ของทวแี อฟริกา หมเู่ กาะชวา สุ มาตรา มะละกา และเกาะลงั กาในทวปี เอเชีย นอกจากน้ยี งั มสี ถานกี ารคา้ ทเ่ี กาะแมนฮตั ตนั (Manhattan) ในทวปี อเมริกาเหนือ รวมทงั้ ในหม่เู กาะเวสตอ์ นิ ดสี และทวปี อเมรกิ าใต้ ฝรงั่ เศส เร่มิ สารวจทวปี อเมรกิ าเหนือในครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 16 และยดึ ครองอาณานิคมในแคนาดาและอเมรกิ าเหนือ นอกจากน้ยี งั มอี าณานคิ มอกี หลายแหง่ ในหมเู่ กาะเวสตอ์ นิ ดสี และอนิ เดยี การสารวจทางทะเลของประเทศต่างๆ ในยุโรปทาใหม้ กี ารคน้ พบดนิ แดนใหมท่ ช่ี าวยุโรปไม่เคยรูจ้ กั มาก่อน และมกี ารจบั จองอาณานคิ มซง่ึ บางครง้ั ก่อใหเ้กิดความขดั แยง้ ในกลุ่มประเทศยุโรปทข่ี ยาย เป็นสงครามในเวลาต่อมา ผลของการสารวจทางทะเลต่อพฒั นาการของยุโรป การสารวจทางทะเลสง่ ผลต่อพฒั นาการของยุโรปทง้ั ทางการเมอื ง เศรษฐกจิ และสงั คม ดงั น้ี ทางการเมอื ง การสารวจทางทะเลทาใหเ้กิดผลกระทบต่อพฒั นาการทางการเมอื งยุโรปทส่ี าคญั 3 ประการ คอื ประการแรก ทาใหย้ ุโรปกลายเป็นศูนยก์ ลางอานาจของโลก เพราะประเทศในยุโรปเป็นเจา้ ของอาณานิคมในทวปี ต่างๆ ทวั่ โลก ประการทส่ี อง ทาใหป้ ระเทศทป่ี ระสบความสาเรจ็ ในการสารวจทางทะเลสามารถยดึ ครองอาณานคิ มจานวนมาก เช่น สเปนและองั กฤษกลายเป็นชาตมิ หาอานาจทม่ี แี สนยานุภาพทางทะเล ซ่งึ สง่ ผลให้ ประเทศอ่นื ๆ พยายามถ่วงดลุ และกลายเป็นปญั หาทาการเมอื งของยุโรป ประการทส่ี าม ทาใหเ้กิดความขดั แยง้ ทางการเมอื งในยุโรป เน่อื งจากประเทศต่างๆ แขง่ ขนั กนั ขยายอทิ ธพิ ลทางการคา้ และจบั จองอาณานิคม กระทงั่ กลายเป็นสงครามทส่ี ่งผลกระทบต่แประเทศคู่กรณี และพนั ธมติ ร ทางเศรษฐกจิ การสารวจทางทะเลมผี ลต่อพฒั นาการทางเศรษฐกจิ ของยุโรปทส่ี าคญั 3 ประการ ดงั น้ี ประการแรก ทาใหป้ ระเทศในยุโรปเจรญิ รุ่งเรืองและมงั่ คงั่ เน่อื งจากการตดิ ต่อคา้ ขายกบั ดนิ แดนต่างๆ ไดส้ รา้ งกาไรมหาศาลใหก้ บั ราชสานกั พ่อคา้ และนกั ลงทนุ และทาใหส้ มาคมอาชพี ทเ่ี คยมบี ทบาท สาคญั ทางการคา้ ตอ้ งลม้ เลกิ ไป ประการทส่ี อง ทาใหเ้กดิ การขยายตวั ของการคา้ เน่อื งจากมกี ารใชร้ ะบบเงนิ ตรา ระบบธนาคาร และการใหส้ นิ เช่อื อย่างกวา้ งขวาง ประการทส่ี าม ทาใหย้ ุโรปเป็นผูน้ าการปฏวิ ตั อิ ตุ สาหกรรม เพราะเป็นเจา้ ของแหลง่ วตั ถแุ ละตลาดในดนิ แดนอาณานิคม ซ่งึ เป็นปจั จยั พ้นื ฐานท่ีสาคญั ของการพฒั นาอตุ สาหกรรม ทางสงั คม ความมงั่ คงั่ จากการคา้ ทางทะเลไดส้ ง่ ผลต่อพฒั นาการทางสงั คมของชาวยุโรปดว้ ย ดงั น้ี ประการแรก สถานะและวถิ ชี ีวติ ของพ่อคา้ ซ่งึ เป็นชนชน้ั กลาในสงั คม มกี ารเปลย่ี นแปลงและไดร้ บั การยอมรบั จากชนชนั้ สูงมากข้นึ พ่อคา้ ทร่ี า่ รวยมงั่ คงั่ มกั ใชช้ ีวติ อย่างหรูหราในคฤหาสนร์ าคาแพง และ สะสมผลงานศิลปะและอญั มณีลา้ ค่า นอกจากน้ีพอ่ คา้ บางคนยงั มบี ทบาทสาคญั ทางดารเมอื ง เพราะเป็นผูใ้ หเ้งนิ สนบั สนุนกษตั รยิ แ์ ละสถาบนั ศาสนา สง่ิ เหลา่ น้สี ะทอ้ นถงึ การเปลย่ี นแปลงค่านยิ มใน สงั คมยุโรปทใ่ี หค้ วามสาคญั กบั วตั ถูนิยมเพม่ิ มากข้นึ ประการทส่ี อง ความรุ่งเรืองของการคา้ ทางทะเลทาใหก้ ารบรโิ ภคสนิ คา้ จากเอเชีย เช่น เคร่อื งเทศ เคร่อื งปนั้ ดนิ เผา ฬบชา ผา้ ไหม ผา้ ฝ้าย ไม่ไดจ้ ากดั อยู่เฉพาะในแวดวงชนชน้ั สูงหรือชนชนั้ กลาง ระดบั สูงอกี ต่อไป เพราะมกี ารนาเขา้ สนิ คา้ เหลา่ น้จี านวนมากและราคาก็ถกู ลง ทาใหค้ นทวั่ ไปสามารถบรโิ ภคได้ นอกจากน้ีพชื ผลบางอย่างทน่ี าเขา้ มาจากทวปี แอฟรกิ า เช่น มนั ฝรงั่ ถวั่ ต่างๆ มะเขอื เทศ ฟกั ทอง ฯลฯ ก็กลายเป็นอาหารทช่ี าวยุโรปบรโิ ภคในชวี ติ ประจาวนั ดว้ ย 78ประการทส่ี าม ชาวยุโรปมโี อกาสเรยี นรูศ้ ลิ ปวฒั นธรรมของชาวตะวนั ออก โดยเฉพาะอนิ เดยี และจนี ซง่ึ เป็นชาตทิ ม่ี อี ารยธรรมเก่าแก่ ศิลปวตั ถูของจนี โดยเฉพาะเคร่อื งลายครามกลายเป็นของ สะสมราคาแพงท่นี ยิ มกนั ในหม่ชู นชน้ั สูงและเศรษฐยี ุโรป และยงั บง่ ช้ถี งึ ฐานะและรสนยิ มของผูค้ รอบครองดว้ ย2

โดยสรุป การสารวจทางทะเลมไิ ดส้ ง่ ผลตอพฒั นาการและความกา้ วหนา้ ของยุโรปเทา่ นนั้ หากยงั ทาใหเ้กิดการขยายตวั ของลทั ธจิ กั รวรรดนิ ิยมทส่ี ่งผลต่อพฒั นาการของทวปี อเมริกา แอฟริกา และ เอเชีย ทง้ั ดา้ นการเมอื ง เศรษฐกจิ และสงั คม ซง่ึ จะไดก้ ล่าวในหวั ขอ้ การขยายตวั ของลทั ธจิ กั รวรรดนิ ยิ มในครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 193