ขอ มลู ทางบรรณานกุ รมของสำนักหอสมดุ แหงชาติ ไตรรัตน จารทุ ัศน คมู อื การออกแบบเพ่ือทุกคน Universal Design Guide Book. 90 หนา . 1. คูมอื การออกแบบเพ่อื ทุกคน. I.ช่อื เรือ่ ง ผเู ขียน ไตรรัตน จารทุ ัศน ออกแบบปก จดั รปู เลม สจุ ิตรา จิระวาณชิ ยกลุ หนว ยปฏบิ ัตกิ ารวจิ ยั สภาพแวดลอมที่เหมาะสมกับผสู ูงอายแุ ละคนพกิ าร คณะสถาปต ยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั บริษทั ยูนิเวอรแ ซลดไี ซนเ ซน็ เตอร (ไทยแลนด) จำกัด โทร 089-764-8301, 084-554-9301, 092-518-1301 E-mail: [email protected], www.facebook.com/udcuru ขอขอบคณุ ผูสนบั สนนุ การจัดทำตนฉบับ บริษทั โฮม โปรดักส เซน็ เตอร จำกดั (มหาชน) บริษทั ทรงธรรม เดคคอร จำกัด บรษิ ทั กวิน ไดนามคิ จำกดั บริษทั พงศชัยพัฒนา (1977) จำกดั บริษทั เวลคราฟท โปรดัคส จำกัด บรษิ ัท เคนไซ ซรี ามิคส อินดสั ตรี้ จำกดั บรษิ ทั วตั สนั ฟอเซ็ท จำกัด ซนั โพล คัมปะนี ลมิ ิเต็ด บรษิ ทั เอสซจี ี ผลติ ภัณฑกอ สรา ง จำกัด พิมพค ร้ังท่ี 2 จำนวน 8,000 เลม อนญุ าตให กรมสงเสรมิ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตคนพิการ กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมัน่ คงของมนุษย จดั พมิ พเผยแพร ในคร้ังน้ี กนั ยายน 2558 พมิ พที่ โรงพิมพเทพเพญ็ วานสิ ย ลิขสทิ ธ์เิ นือ้ หาของหนังสอื เลมนเี้ ปนของผูเขียน สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบญั ญัติ พ.ศ. 2537
คาํ นาํ คูมือการออกแบบเพ่ือทุกคน (Universal Design Guide Book) เลมนี้จัดทําข้ึนเพื่อแนะนํา หลักการออกแบบเพ่อื ทกุ คน ใหก ับผูสนใจในวงการออกแบบ ไมวาจะเปนสถาปนิก นักออกแบบในสาขา อ่นื ๆ ทีเ่ กย่ี วของ นิสติ นกั ศกึ ษา หรือแมแตเจาของอาคารสถานท่ีตางๆ หนวยงานราชการท่ีสนใจ โดยมี เปาหมายท่สี าํ คัญ คือการไดมสี วนรว มกนั ปรับสภาพแวดลอม ท้ังที่เปนอาคาร สถานท่ี อุปกรณ เครื่องใช ตา งๆ ใหผ สู ูงอายุ คนพกิ าร เด็ก สตรมี คี รรภ ฯลฯ สามารถใชชีวิตไดอ ยา งมีความสุข สามารถเขาถึงและใช ประโยชนไดอ ยา งสะดวกและปลอดภยั เกิดความเทาเทียมกนั และปราศจากอปุ สรรค สําหรับลําดับในการเขียนคูมือการออกแบบเพ่ือทุกคนเลมน้ี ไดเรียงลําดับจากสิ่งท่ีจําเปนที่สุด เปน การออกแบบกลมุ ท่ี 1 ซึง่ เนนการออกแบบเพอื่ ทกุ คน 5 รายการ ไดแ ก ท่จี อดรถ ทางลาด หองน้ํา ปาย สัญลักษณ และบริการขอมูล อางอิงจากมติคณะรัฐมนตรี เม่ือวันท่ี 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 ท่ีให หนว ยงานราชการตา งๆ ดําเนินการ ตอดว ยกลมุ ที่ 2 คือส่ิงอํานวยความสะดวกในอาคารตามกฎกระทรวง กาํ หนดส่ิงอํานวยความสะดวกในอาคารสาํ หรบั ผพู ิการหรือทุพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 และกลมุ ที่ 3 เปนอุปกรณ สงิ่ อาํ นวยความสะดวกหรอื บรกิ ารตามกฎกระทรวงกาํ หนด ลกั ษณะ หรือการจัดใหม ีอปุ กรณ ส่ิงอํานวยความสะดวก หรอื บรกิ ารในอาคาร สถานท่ี หรอื บรกิ ารสาธารณะอื่น พ.ศ. 2555 ผูเขียนขอขอบคุณทุกฝายที่สนับสนุนการจัดทําหนังสือเลมนี้ โดยหวังเปนอยางย่ิงวาคูมือการ ออกแบบเพ่ือทกุ คนเลม น้ี จะสามารถสรา งความเขา ใจ และเปน แนวทางปฏิบัตใิ หผูเก่ยี วของใชเปนแนวทาง ในการทํางานดา นตา งๆ รวมมือกันปรับสภาพแวดลอมใหปราศจากอุปสรรค ทุกคนสามารถเขาถึงและใช ประโยชนไดอ ยา งแทจริง รศ.ไตรรัตน จารทุ ศั น [email protected]
สารบญั บทที่ 1 บทนํา 1.1 ความหมาย “การออกแบบเพอื่ ทุกคน”…………………................................................. 2 1.2 การแบง ประเภทความพกิ าร....................................................................................... 5 1.3 การแบงกลมุ การออกแบบเพ่ือทกุ คน........................................................................ 9 บทท่ี 2 แนวทางการออกแบบ 2.1 กลมุ ท่ี 1 สิง่ อาํ นวยความสะดวกข้ันพ้นื ฐานสาํ หรบั คนพกิ าร ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี.. 14 2.2 กลมุ ท่ี 2 สิ่งอาํ นวยความสะดวกในอาคาร ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 2548…………… 29 2.3 กลุมที่ 3 อุปกรณ ส่ิงอํานวยความสะดวก ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 2555……………. 45 บทท่ี 3 กรณีศกึ ษา 3.1 บรษิ ัท การบนิ ไทย จํากัด (มหาชน) อาคารสํานกั งานหลกั ส…ี่ ……………………………… 63 3.2 องคการบรหิ ารสวนตําบลหนองบัว จ.นครสวรรค… …………………………………………… 67 บทที่ 4 รายการประกอบแบบอปุ กรณ UD 4.1 หมวดพน้ื ผวิ ตางสมั ผสั …………………………………………………………………………………. 72 4.2 หมวดหองนา้ํ ……………………………………………………………………………………………….. 75 4.3 อปุ กรณภายนอกอาคาร………………………………………………………………………………... 85
บทที่ 1 บทนาํ
2 1.1 ความหมาย “การออกแบบเพื่อทกุ คน”1 (Universal Design) หมายถึง การออกแบบผลิตภัณฑ และสภาพแวดลอม ท่ีปราศจากการออกแบบหรือ ดัดแปลงเปนพิเศษ เปนการออกแบบท่ีทุกคนสามารถใชประโยชนไดอยางกวางขวางเทาที่ เปนไปไดมากทสี่ ดุ โดยไมมขี อ จํากดั ดานอายุและสภาพรา งกาย2 หลกั 7 ประการของการออกแบบเพ่ือทกุ คน Universal Design เปน แนวความคิดสากลท่อี งคการสหประชาชาตไิ ดพ ยายามเผยแพรและ สงเสรมิ จากแนวความคิดเดิมเพ่อื ใหค นพิการไดรับสิง่ อํานวยความสะดวกในการดํารงชีวติ ในอาคาร และส่ิงแวดลอมตามโครงการ Promotion of Non-Handicapping Physical Environment for Disabled Persons และไดมีการพฒั นา ตามลาํ ดบั เปน Accessible Design, Adaptable Design, Barrier Free Design, Design for all และ Inclusive Design ซ่ึงในที่สุดก็เปนท่ียอมรับโดยท่ัวไป ในหลักการของ Universal Design ซง่ึ ประกอบดวย หลกั 7 ประการ ไดแ ก3 1 สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชนิ ูปถมั ภ คมู ือปฏบิ ัตวิ ิชาชพี สถาปต ยกรรมการออกแบบสภาพแวดลอ มและส่ิงอาํ นวยความสะดวกสําหรบั ทุกคน (Universal design Code of Practice), 2551 2 \"Ronald L. Mace on NC State University, College of Design\". Design.ncsu.edu. Retrieved 2013-07-26. 3 Molly Follette Story, M.S. IDSA. Principles of Universal Design. Universal Design Handbook. New York: Mc Grow - Hill. 2001.
3 หลัก 7 ประการของการออกแบบเพ่ือทกุ คน 1. ทกุ คนใชไ ดอ ยา งเทา เทยี มกนั (Equitable Use) 2. มคี วามยดื หยนุ ปรบั เปลยี่ นการใชไ ด (Flexible Use) 3. ใชงานงา ย (Simple and Intuitive Use) 4. การสอ่ื ความหมายทเ่ี ขา ใจงา ย (Perceptible Information) 5. การออกแบบทเ่ี ผอื่ การใชง านทีผ่ ดิ พลาดได (Tolerance for Error) 6. ใชแ รงนอ ย (Low Physical Effort) 7. มขี นาดและพน้ื ที่ ทเี่ หมาะสมกบั การเขา ถงึ และใชง านได (Size and Space for Approach and Use)
4 ซึง่ สามารถอธิบายความหมายโดยสงั เขปไดด ังนี้ หลักการ ความหมาย 1. ทกุ คนใชไดอ ยางเทาเทียมกนั การออกแบบท่ีเปน ประโยชนและตรงความตองการของ (Equitable Use) คนทุกกลุม 2. มีความยดื หยุน ปรบั เปล่ยี นการใชได การออกแบบที่รองรับความสามารถที่หลากหลายของ (Flexible Use) แตล ะบุคคล 3. ใชงานงาย ใชการออกแบบท่ีงายตอความเขาใจ โดยไมคํานึงถึง (Simple and Intuitive Use) ประสบการณแ ละระดับความรู ความสามารถ 4. การส่ือความหมายทเี่ ขา ใจงา ย การสื่อสารขอมูลทจ่ี าํ เปนในการออกแบบไดอยา ง (Perceptible Information) มีประสิทธิภาพโดยไมคํานึงถึงสภาพแวดลอมหรือ ความสามารถทางประสาทสมั ผัสของผใู ช 5. การออกแบบท่เี ผ่อื การใชง านที่ผิดพลาดได การออกแบบที่สามารถลดอันตรายจากอุบัติเหตุและ (Tolerance for Error) ผลกระทบท่ไี มพ งึ ประสงคห รอื การกระทาํ ทไี่ มไดตั้งใจ 6. ใชแรงนอ ย การออกแบบที่สามารถนํามาใชอยางมีประสิทธิภาพ (Low Physical Effort) สะดวกสบายและไมเกิดความเมอ่ื ยลา 7. มีขนาดและพืน้ ท่ี ทเ่ี หมาะสมกับการเขา ถงึ ขนาดทีเ่ หมาะสมและมีพื้นท่ีสําหรับการเขาถึงและการ และใชงานได ใชงาน โดยไมคํานึงถึงขนาดรางกาย ทาทางหรือการ (Size and Space for Approach and Use) เคลอ่ื นไหวของผูใ ช
5 1.2 การแบง ประเภทความพกิ าร “การออกแบบเพื่อทุกคน” เปนสวนหน่ึงของการออกแบบใหคนพิการใหสามารถใชส่ิง- อาํ นวยความสะดวกตา งๆ ไดอ ยา งปลอดภยั และในทีน่ ้ี “คนพิการ” ตามประกาศกฎกระทรวงการ- พฒั นาสังคมและความมัน่ คงของมนุษย เร่ือง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2555 หมายถึง บคุ คลซ่งึ มีขอจาํ กัดในการปฏิบัตกิ ิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทาง สังคม อันเน่ืองมาจากความบกพรองทางการเห็น การไดยิน การเคลื่อนไหว การสื่อสาร จิตใจ อารมณ พฤตกิ รรม สติปญญา การเรียนรู หรือความบกพรองอื่นใด ประกอบกับมีอุปสรรคในดาน ตางๆ และมีความจําเปน พิเศษทจ่ี ะตอ งไดรับความชวยเหลือดานหนึ่งดานใด เพ่ือใหสามารถปฏิบัติ กิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคมไดอยางบุคคลทั่วไป และไดแบงประเภท ความพิการและหลักเกณฑความพิการ 7 ประเภท4 ดงั นี้ 1. ความพิการทางการเหน็ ไดแ ก 1.1 ตาบอด หมายถึง การทบ่ี คุ คลมขี อจาํ กัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือการเขาไป มสี วนรวมในกจิ กรรมทางสงั คม ซ่งึ เปน ผลมาจากการมคี วามบกพรอ งในการเห็น เมอ่ื ตรวจวดั การเหน็ ของสายตาขางที่ดีกวาเม่ือใชแวนสายตาธรรมดาแลว อยูในระดับแยกวา 3 สวน 60 เมตร (3/60) หรือ 20 สวน 400 ฟุต (20/400) ลงมาจนกระทัง่ มองไมเ ห็นแมแตแสงสวาง หรือมีลานสายตาแคบ กวา 10 องศา 4 ประกาศกฎกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมน่ั คงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑค วามพกิ าร (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2555
6 1.2 ตาเห็นเลือนราง หมายถึง การที่บุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือ การเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ซึ่งเปนผลมาจากการมีความบกพรองในการเห็น เมื่อ ตรวจวัดการเห็นของสายตาขางที่ดีกวา และ/หรือใชแวนสายตาธรรมดาแลว อยูในระดับตั้งแต 3 สว น 60 เมตร (3/60) หรอื 20 สว น 400 ฟุต (20/400) ไปจนถึงแยกวา 6 สวน 18 เมตร (6/18) หรือ 20 สว น 70 ฟตุ (20/70) หรือมีลานสายตาแคบกวา 30 องศา หมายเหตุ : ควรเรียกแทนบุคคลในกลุม น้ีวา คนพิการทางการเห็น หรือ คนตาบอด ไมควรเรียกวา ผพู กิ ารทางสายตา ผูทุพพลภาพทางการมอง ฯลฯ เปนตน 2. ความพกิ ารทางการไดย นิ หรือสอ่ื ความหมาย ไดแก 2.1 หูหนวก หมายถงึ การท่บี คุ คลมีขอ จาํ กัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือการเขาไป มสี ว นรวมในกจิ กรรมทางสังคม ซงึ่ เปนผลมาจากการมีความบกพรองในการไดยินจนไมสามารถรับ ขอมลู ผานทางการไดยิน เมื่อตรวจการไดยิน โดยใชคล่ืนความถ่ีท่ี 500 เฮิรตซ 1,000 เฮิรตซ และ 2,000 เฮริ ตซ ในหูขา งท่ไี ดยินดีกวาจะสญู เสยี การไดยนิ ท่คี วามดงั ของเสยี ง 90 เดซเิ บลข้นึ ไป 2.2 หูตึง หมายถึง การท่ีบุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือการเขาไป มีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ซ่ึงเปนผลมาจากการมีความบกพรองในการไดยิน เมื่อตรวจวัด การไดยนิ โดยใชคล่นื ความถี่ที่ 500 เฮิรตซ 1,000 เฮริ ตซ และ 2,000 เฮิรตซ ในหูขางที่ไดยินดีกวา จะสูญเสียการไดยนิ ทค่ี วามดังของเสยี งนอยกวา 90 เดซเิ บล ลงมาจนถึง 40 เดซเิ บล
7 2.3 ความพิการทางการสื่อความหมาย หมายถึง การท่ีบุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมใน ชวี ติ ประจําวนั หรือการเขา ไปมีสว นรว มในกิจกรรมทางสังคม ซึ่งเปนผลมาจากการมีความบกพรอง ทางการสือ่ ความหมาย เชน พดู ไมได พดู หรอื ฟงแลว ผูอื่นไมเ ขาใจ เปน ตน 3. ความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย ไดแก 3.1 ความพิการทางการเคล่ือนไหว หมายถึง การท่ีบุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมใน ชีวติ ประจาํ วนั หรือการเขา ไปมสี ว นรวมในกิจกรรมทางสังคม ซึ่งเปนผลมาจากการมีความบกพรอง หรือการสูญเสียความสามารถของอวัยวะในการเคล่ือนไหว ไดแก มือ เทา แขน ขา อาจมาจาก สาเหตอุ มั พาต แขน-ขาออนแรง แขน-ขาขาด หรอื ภาวะเจบ็ ปว ยเรื้อรงั จนมีผลกระทบตอการทํางาน ของมือ เทา แขน-ขา 3.2 ความพกิ ารทางรางกาย หมายถงึ การท่ีบคุ คลมขี อ จาํ กดั ในการปฏิบัติกจิ กรรมในชีวิตประจําวัน หรือการเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ซ่ึงเปนผลมาจากการมีความบกพรองหรือ ความผิดปรกติของศีรษะ ใบหนา ลาํ ตัว และภาพลักษณภ ายนอกของรางกายท่เี หน็ ไดอยางชัดเจน 4. ความพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม ไดแก การที่บุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติ กิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือการเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ซ่ึงเปนผลมาจาก ความบกพรองหรอื ความผดิ ปรกติทางจติ ใจหรือสมองในสวนของการรับรู อารมณ หรอื ความคดิ
8 5. ความพิการทางสติปญญา ไดแก การท่ีบุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมใน ชวี ิตประจาํ วันหรือการเขา ไปมีสว นรวมในกิจกรรมทางสังคม ซึง่ เปนผลมาจากการมีพฒั นาการชา กวา ปรกติ หรือมรี ะดับเชาวนปญญาต่ํากวา บุคคลทวั่ ไป โดยความผิดปรกตนิ ั้นแสดงกอ นอายุ 18 ป 6. ความพิการทางการเรียนรู ไดแก การท่ีบุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมใน ชีวิตประจาํ วัน หรือการเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคมโดยเฉพาะดานการเรียนรู ซึ่งเปนผล มาจากความบกพรองทางสมอง ทําใหเกิดความบกพรองในดานการอานการเขียน การคิดคํานวณ หรอื กระบวนการเรียนรพู น้ื ฐานอืน่ ในระดับความสามารถที่ตํ่ากวาเกณฑมาตรฐานตามชวงอายุและ ระดบั สตปิ ญ ญา 7. ความพิการทางออทิสติก ไดแก การที่บุคคลมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมใน ชวี ิตประจําวันหรือการเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ซ่ึงเปนผลมาจากความบกพรองทาง พัฒนาการดานสังคม ภาษาและการส่ือความหมาย พฤติกรรมและอารมณ โดยมีสาเหตุมาจาก ความผิดปรกตขิ องสมอง และความผดิ ปรกตินั้นแสดงกอนอายุ 2 ปคร่ึง ทั้งนี้ ใหรวมถึงการวินิจฉัย กลุมออทสิ ติกสเปกตรมั อน่ื ๆ
9 1.3 การแบง กลุม การออกแบบเพอื่ ทุกคน เพอื่ ใหสามารถนาํ หลักการออกแบบเพอื่ ทุกคนนีไ้ ปใชก ับงานออกแบบไดอยา งเขาใจ จะขอ แบง กลุม การออกแบบเพื่อทกุ คนนี้เปน 3 กลุมดังนี้ กลุมท่ี 1 สง่ิ อาํ นวยความสะดวกขนั้ พน้ื ฐานสาํ หรบั คนพกิ าร ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เมอื่ วนั ท่ี 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 1. ทจี่ อดรถ 2. ทางลาด 3. ปา ยสญั ลกั ษณ 4. หอ งนาํ้ 5. บรกิ ารขอ มลู หมายเหตุ : กําหนดใหห นว ยราชการ ไดแก ศาลากลางจังหวัด ท่ีวาการอําเภอ สํานักงานเขต อบจ. อบต. เทศบาล เมืองพทั ยา สถาบนั การศกึ ษาและสถานตี าํ รวจ จดั ส่ิงอํานวยความสะดวกขัน้ พนื้ ฐาน : โรงพยาบาลใหจัดทาํ ครบถว น ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 2548
10 กลมุ ท่ี 2 สิ่งอาํ นวยความสะดวกในอาคาร ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 25485 1. ทจี่ อดรถ 2. ทางลาด 3. ปายสัญลักษณ 4. หอ งนํ้า 5. ลฟิ ตโดยสาร 6. บนั ได 7. ราวจบั 8. ประตู 9. ทางสัญจรระหวางอาคาร และทางเชือ่ มระหวางอาคาร 10. พนื้ ผวิ ตางสมั ผสั 11. โรงมหรสพ หอประชมุ และโรงแรม หมายเหตุ : สิ่งอํานวยความสะดวกในอาคารตามกฎกระทรวงน้ีมีท้ังส้ิน 11 ขอ คือเปนรายการใน กลุม ที่ 1 = 4 ขอ (ขอ 1-4) ท่เี พิม่ เติมจากกลมุ ท่ี 1 = 7 ขอ (ขอ 5-11) 5 กฎกระทรวงกาํ หนดสง่ิ อาํ นวยความสะดวกในอาคารสําหรบั ผพู กิ ารหรือทุพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 กระทรวงมหาดไทย
11 กลุม ที่ 3 อปุ กรณ สิ่งอํานวยความสะดวก ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 25556 ไดแ ก 1. ทีจ่ อดรถสําหรบั คนพกิ าร 2. ทางลาด 3. ปา ยแสดงอุปกรณหรอื สงิ่ อํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการ 4. หองนํ้าสาํ หรบั คนพกิ าร 5. สถานทีต่ ิดตอ หรอื ประชาสมั พันธส ําหรับคนพกิ าร 6. ลฟิ ตสําหรับคนพกิ าร 7. ราวกันตกหรือผนงั กันตก 8. ประตสู าํ หรบั คนพกิ าร 9. ทางสญั จรสาํ หรบั คนพกิ าร 10. พื้นผิวตา งสัมผสั สําหรับคนพกิ ารทางการเหน็ 11. ทีน่ งั่ สําหรบั คนพิการหรือพื้นทีส่ าํ หรับจอดวีลแชร 12. บนั ไดเลอ่ื นสาํ หรบั คนพิการ 13. ทางลาดเล่ือนหรือทางเลอ่ื นในแนวราบ 14. ถังขยะแบบยกเคล่ือนท่ไี ด 15. โทรศัพทสาธารณะสําหรบั คนพิการ 16. จุดบรกิ ารนา้ํ ด่มื สาํ หรับคนพิการ 17. ตูบรกิ ารเงินดวนสาํ หรับคนพิการ 18. สญั ญาณเสียงและสญั ญาณแสงขอความชวยเหลือสําหรบั คนพิการ 6 กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนุษย กฎกระทรวงกาํ หนดลกั ษณะ หรอื การจดั ใหม ีอุปกรณ ส่งิ อาํ นวยความสะดวก หรือบริการในอาคาร สถานที่ หรอื บริการสาธารณะอ่นื เพ่ือให คนพิการสามารถเขาถงึ และใชป ระโยชนได พ.ศ. 2555
12 19. ตูไปรษณียสําหรับคนพกิ าร 20. พืน้ ที่สาํ หรับหนภี ัยของคนพิการ 21. การประกาศเตอื นภัยสําหรับคนพกิ ารทางการเหน็ และตวั อักษรไฟว่ิงหรือ สญั ญาณไฟเตอื นภัยสาํ หรบั คนพิการทางการไดยินหรือส่ือความหมาย 22. การประกาศขอมูลที่เปนประโยชนส าํ หรบั คนพกิ ารทางการเหน็ และตวั อกั ษรไฟวงิ่ หรือปายแสดงความหมายสําหรบั คนพกิ ารทางการไดยินหรอื สอื่ ความหมาย 23. เจาหนา ทีซ่ ึง่ ผา นการฝก อบรมและมคี ณุ สมบตั ติ รงกบั ความตอ งการของคนพกิ าร แตล ะประเภทอยา งนอยหนึง่ คนเพือ่ ใหบ ริการคนพกิ าร หมายเหตุ : สง่ิ อํานวยความสะดวกในอาคารตามกฎกระทรวงนม้ี ที ั้งส้ิน 23 ขอ เปนรายการ ในกลมุ ที่ 1 = 5 ขอ (ขอ 1-5) และเปนรายการในกลมุ ที่ 2 = 5 ขอ (ขอ 6-10)
บทท่ี 2 แนวทางการออกแบบ
14 กลุม ที่ 1 สิ่งอํานวยความสะดวกขน้ั พนื้ ฐานสาํ หรบั คนพกิ าร ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เมอ่ื วนั ท่ี 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 1. ท่จี อดรถ 2. ทางลาด 3. ปา ยสญั ลักษณ 4. หอ งนํ้า 5. บรกิ ารขอมูล 1. ท่ีจอดรถ 1. จดั ใหมที ่จี อดรถสาํ หรบั คนพกิ ารใกลท างเขาออกอาคาร ไมขนานกบั ทางเดินรถ มพี นื้ ผวิ เรียบ ระดับเสมอกัน 2. ชอ งจอดรถ มขี นาด 2.40 x 6.00 เมตร มีที่วา งดานขางรถไมนอยกวา 1.00-1.40 เมตร 3. มสี ญั ลกั ษณร ูปคนพิการทีพ่ ้ืน ขนาด 90 x 90 เซนตเิ มตร 4. มีปา ยสญั ลักษณร ูปคนพิการขนาดไมนอยกวา 30 x 30 เซนตเิ มตร ตดิ สูงจากพ้นื 2.00 เมตร
15 5. ทจี่ อดรถตามกฎกระทรวงฯ กําหนดสดั สวน 10-50 คัน ใหม ีทจ่ี อดรถคนพกิ าร 1 คัน 51-100 คนั ใหมีทจ่ี อดรถคนพิการ 2 คนั และทุกๆ 100 คันขนึ้ ไป ใหม ีทจ่ี อดรถคนพกิ ารเพม่ิ 1 คัน 6. ถามีทางเทาบริเวณทจ่ี อดรถ ตอ งมที างลาดขน้ึ และทางลาดควรมีความกวางอยางนอย 90 เซนตเิ มตร โดยไมรวมทางลาดดานขาง ความชนั ของทางลาดตอ งไมน อยกวา 1:12 7. ควรมเี จาหนา ทด่ี แู ลทีจ่ อดรถคนพิการเพอื่ บรกิ ารคนพิการ ไมใหผ ูอน่ื เขา มาจอด 8. ควรมีแสงสวา งเปนพิเศษ มองเหน็ ชดั เจน หนว ย : เมตร
16 2. ทางลาด 1. จัดใหมีทางลาดเขาสูอาคารโดยมขี นาดความกวา ง วสั ดพุ ้ืนผวิ และความชันที่เหมาะสมและ ปลอดภยั พนื้ ผิวของจุดตอเนือ่ งระหวา งพื้นกับทางลาดตองเรียบ ไมสะดดุ 2. ระดับพ้ืนหางกันเกิน 2 เซนติเมตร ตองมีการปาดมุมพ้ืนสวนท่ีตางระดับกันไมเกิน 45 องศา (ขอ แนะนํา คอื 30 องศา) 3. มีราวจับทาํ ดวยวัสดุเรียบ มั่นคง ไมลน่ื ตดิ ตั้งบรเิ วณทางลาด 4. พ้นื ผวิ วสั ดไุ มลืน่ และไมม ีรอ งและตะแกรงระบายน้ํา ไมม ีการเซาะรองทีพ่ ืน้ 5. ความชันไมเ กิน 1:12 คือ ความสูงตอความยาว (4.76 องศา) 6. ทางลาดมีความยาวโดยรวมไมเกนิ 6.00 เมตร ตองมคี วามกวา งไมน อ ยกวา 90 เซนตเิ มตร 7. ปลายทางลาด ควรทาํ ดว ยคอนกรตี เสริมเหล็ก ตรงจุดเร่ิมตนและจุดสิ้นสุดทางลาดตองมี สภาพดี เชอ่ื มตอ กับพนื้ เดิมระยะทางยาว 1.50 เมตร ทางลาดชว่ั คราวท่ที าํ จากเหลก็ ควรมคี วามยาวไมควรเกิน 1.80 เมตร กวางไมนอยกวา 90 เซนติเมตร มีความมั่นคงปลอดภัย 8. ถา ทางลาดยาวตั้งแต 2.50 เมตรข้ึนไป ตอ งมรี าวจบั ทัง้ 2 ขา ง 9. ทางลาดมีความยาวทุกชวงรวมกันต้ังแต 6.00 เมตรข้ึนไป ตองมีความกวางไมนอยกวา 1.50 เมตร 10. มขี อบกนั ตกสงู จากพนื้ 5 เซนตเิ มตร (ขอ แนะนาํ คอื 10 เซนตเิ มตร)
17 หนวย : เมตร
18 ราวจบั ทางลาด 1. มีราวจับทําดว ยวสั ดุเรียบ มคี วามมั่นคงแขง็ แรง ไมเ ปนอนั ตรายในการจบั และไมลนื่ 2. มลี กั ษณะกลม เสน ผานศนู ยกลาง 3-4 เซนตเิ มตร 3. ติดตัง้ หางจากผนงั ไมนอ ยกวา 5 เซนติเมตร สูงจากจุดยดึ ไมนอยกวา 12 เซนตเิ มตร ผนัง ทตี่ ิดต้งั ราวจบั ควรเรยี บ ไมค มหรอื ขรขุ ระ 4. ราวจบั ควรใชสที ่เี ดน เพ่ือใหคนพิการทางการเห็นไดรบั รอู ยา งชดั เจน 5. ราวจับสูงจากพนื้ 80-90 เซนติเมตร 6. ปลายราวจับ ยื่นจากจุดเริ่มตนและจุดสิ้นสุดของทางลาดไมนอยกวา 30 เซนติเมตร สว นยนื่ ควรมลี กั ษณะขนานกับพื้น ปลายราวจับควรเปน ปลายมน (ขอ แนะนาํ 30-40 เซนติเมตร) หนว ย : มิลลเิ มตร
19 3. ปายสัญลกั ษณ 1. ปา ยสญั ลกั ษณค วรมี 2 รูปแบบ ไดแก ปายแสดงทางไปสูสิ่งอาํ นวยความสะดวก และ ปา ยแสดงประเภทของส่งิ อาํ นวยความสะดวก 2. ปา ยสัญลักษณม ีพน้ื สขี าว+ตัวหนงั สือสีน้ําเงนิ หรือพนื้ สีนา้ํ เงิน+ตวั หนังสือสีขาว 3. ตดิ ตง้ั ในตาํ แหนงท่ีเห็นชดั เจน มแี สงสอ งสวา งเปนพเิ ศษทง้ั กลางวัน กลางคนื ปายแสดงทางไปสสู ่ิงอาํ นวยความสะดวก ปายแสดงประเภทของสง่ิ อํานวยความสะดวก ทางลาด ทจี่ อดรถ ลฟิ ตโ ดยสาร หอ งน้าํ
20 4. หอ งนาํ้ 1. หองน้ําอยูในตําแหนงที่สามารถเขาถึงไดสะดวกและควรอยูในสภาพพรอมใชงาน ไมปด ล็อกหรือเปนหองเกบ็ อุปกรณ 2. หองนํา้ คนพิการควรแยกออกจากหอ งนาํ้ คนทั่วไปชาย/หญิง 3. หากมีหองน้ําสําหรับคนท่ัวไปมากกวา 1 จุด ทุกจุดที่มีหองน้ําสําหรับคนท่ัวไป ควรมี หองน้าํ สาํ หรับคนพกิ ารอยางนอย 1 หอ ง 4. วสั ดุปูพน้ื ผวิ ไมลื่น ควรมีพืน้ สีออ นและ/หรือสตี ดั กบั ผนัง 5. พืน้ ที่วา งภายในมเี สน ผานศูนยก ลางไมน อ ยกวา 1.50 เมตร 6. ไมม ีนํ้าขังบนพน้ื โดยพ้นื หองน้ําตอ งมีความลาดเอยี งเพียงพอไปยังชองระบายน้ําทิง้ 7. พนื้ หอ งนํา้ มีระดบั เสมอพื้นภายนอก ถาเปน พนื้ ตา งระดบั ตองมลี กั ษณะเปน ทางลาด 8. ประตูทีเ่ หมาะสมที่สุด คือ ประตูบานเลอ่ื น หากเปน บานเปด ควรจดั ใหอ ยใู นลกั ษณะเปด ออกสทู างดา นนอก ทั้งนี้ในขณะที่ประตูหองนํ้าเปดออกเต็มที่ตองเปดคางไดไมนอยกวา 90 องศา และไมค วรตดิ ต้ังตัวปด ประตูอัตโนมัติ (โชคอัพประตู) 9. ชองประตคู วรมคี วามกวางอยางนอย 90 เซนติเมตร พรอมมือจับแบบกานโยกท่ีใชงาน สะดวก 10. ในกรณีท่ีมธี รณีประตู ความสงู ของธรณปี ระตตู อ งสงู ไมเกนิ 2 เซนติเมตร และใหขอบท้ัง สองดานมีความลาดเอียง 1:2 เพื่อใหวีลแชร (Wheelchair) หรือคนพิการที่ใชอุปกรณชวยเดิน สามารถขามไดสะดวก
21 หนว ย : เมตร 11. ควรจะมมี อื จบั ประตูท้ังภายในและภายนอกหอ งนาํ้ เพอ่ื ใหก ารเปดปดประตูสะดวก 12. ประตูควรล็อกหรอื ใสก ลอนไดจากภายใน แตก ็สามารถปลดไดจากภายนอกในกรณีท่ีมี เหตฉุ ุกเฉิน
22 อุปกรณเ ปด ปดประตู 13. อุปกรณเปดปดประตู เปนชนิดกานบิดหรือแกนผลัก อยูสูงจากพ้ืนไมนอยกวา 1.00 เมตร แตไ มเกนิ 1.20 เมตร มีมือจับท่ีมีขนาดเทากับราวจบั มาตรฐาน ในแนวดิง่ ทง้ั ดา นในและดานนอกของประตู ซ่ึงมี ปลายบนสดุ สูงจากพนื้ ไมน อ ยกวา 1.00 เมตร และปลายดานลา งสงู ไมเ กนิ 80 เซนตเิ มตร 14. ในกรณที ี่เปนประตูบานเปด ออก ใหมีราวจับตามแนวนอนดานในประตู และในกรณีท่ี เปน ประตบู านเปด เขาใหมีราวจบั ตามแนวนอนดานนอกประตู ราวจับดังกลาวใหสูงจากพื้นไมนอย กวา 80 เซนตเิ มตร แตไมเกิน 90 เซนตเิ มตร ยาวไปตามความกวางของประตู (ไมแนะนาํ ใหเปด เขา) หนว ย : มลิ ลิเมตร
23 อางลา งมอื 15. อางลางมือ มีความสูงจากพ้นื ถึงขอบบนของอาง 75-80 เซนตเิ มตร มพี ืน้ ทีว่ างใตอ างสูง ไมน อยกวา 60 เซนตเิ มตร (ไมควรมขี าต้ังอา งลางหนา หรือตูเ กบ็ ของใตอ า ง) 16. ระยะหา งจากเสนผา นศนู ยก ลางของอางลางมือกับกําแพงดานขาง ควรจะไมนอยกวา 45 เซนตเิ มตร 17. กอ กน้ําเปนชนดิ กา นโยกหรอื กานปด หรอื ระบบอตั โนมัติ 18. มรี าวจับในแนวนอนแบบพบั เกบ็ ไดใ นแนวด่งิ ท้ังสองขา งของอาง 19. ควรติดตั้งกระจกเงา ขอบลางสูงจากพื้นไมเกิน 1 เมตร และติดตั้งทํามุมเอียงมา ดา นหนาประมาณ 10-20 องศา หนว ย : มลิ ลเิ มตร
24 โถสว ม 20. โถสวมชนิดนง่ั ราบ สูงจากพน้ื 45-50 เซนติเมตร มีพนกั พิงท่ีม่นั คง (ใชถ งั พักนาํ้ ได) 21. ระยะกึง่ กลางของโถสว มหา งจากผนัง 45-50 เซนตเิ มตร 22. ทีป่ ลอ ยนํ้าเปนชนิดคันโยก ปุมกดขนาดใหญหรือชนิดอ่ืนที่คนพิการสามารถใชงานได อยางสะดวก (ขอแนะนํา ไมใชแบบปุมกดน้ําดานบนและกานโยกแบบฟลัชวาลว อาจใชระบบ อตั โนมัต)ิ 23. ราวจับรูปตวั L บริเวณชกั โครก แนวนอนควรมคี วามยาวไมนอยกวา 60 เซนติเมตร สูง จากพ้นื 65-70 เซนตเิ มตร และราวจบั แนวดิ่งมคี วามยาวไมน อยกวา 60 เซนตเิ มตร 24. ราวจับรปู ตัว L แนวดง่ิ ยืน่ ล้ําออกมาจากดานหนา โถสว ม 25-30 เซนตเิ มตร 25. โถสวมดานท่ไี มติดผนัง มรี าวจับแบบพับเก็บได มีความยาวไมนอยกวา 55 เซนติเมตร ติดตงั้ หา งจากขอบของโถสวม 15-20 เซนตเิ มตร 26. ในกรณีท่ีระยะก่ึงกลางโถสวมอยูหางจากผนังเกิน 50 เซนติเมตร ตองมีราวจับแบบ พบั เกบ็ ไดในแนวราบหรือแนวดง่ิ ความยาวไมนอ ยกวา 55 เซนตเิ มตร ติดตั้งหา งจากขอบของโถสวม 15-20 เซนติเมตร เม่ือกางออกใหม รี ะบบล็อกทคี่ นพิการ สามารถปลดล็อกไดงาย 27. ควรมีสายชําระแบบกานกด ตั้งคางได หรือระบบฉีดนํ้าชําระอัตโนมัติ ใชงานไดและ สะดวก
25 60 45-50 25-30 70 70 45-50 45-50 สนามบินสุวรรณภมู ิ หนวย : เซนติเมตร
26 โถปสสาวะชาย 28. ในกรณีทเี่ ปนหองนํา้ สาํ หรบั ผชู าย (ไมแ ยกหองสาํ หรับคนพิการ) ตอ งจัดใหมีโถปสสาวะ ชายท่ีมรี ะดับเสมอพืน้ อยางนอย 1 ท่ี เพื่อใหผูใ ชท ุกวยั สามารถใชง านไดอ ยางสะดวกยิง่ ขน้ึ 29. โถปสสาวะชายมรี าวจบั ในแนวนอนอยูดานบน ยาว 50-60 เซนติเมตร ติดต้ังสูงจากพื้น 1.20-1.30 เมตร 30. โถปสสาวะชายมีราวจับดานขางทั้งสองขางสูงไมนอยกวา 80-100 เซนติเมตร ย่ืน ออกมาจากผนงั 55-60 เซนติเมตร 31. พื้นที่หนาโถปสสาวะควรมีท่ีวางอยางนอย 90 x 120 เซนติเมตร เพื่อการเขาถึง ดา นขา งท้งั สองดา นของโถปส สาวะควรเปนทโ่ี ลง คันกดชักนํ้า ควรติดต้ังอยูท่ี 1.10 เมตร เหนือพ้ืน ราบหรืออาจใชร ะบบอตั โนมัติ หนวย : มลิ ลเิ มตร
27 ระบบสัญญาณเสียงและสัญญาณแสงขอความชวยเหลือ สาํ หรบั คนพิการ 32. ตดิ ตง้ั ระบบสัญญาณแจง เหตุฉกุ เฉนิ ขอความชวยเหลอื ระบบแสงและเสียงจากภายในสู ภายนอก โดยตอ งใชง านไดส ะดวก ปุมกดมสี แี ดงหรอื สีตดั กบั พืน้ หลงั (ขอ แนะนํา ควรตดิ ตง้ั ปุมกดสูง จากพนื้ 80-90 เซนตเิ มตร และมรี ะบบเชือกดงึ ปลายสงู จากพ้ืน 25-30 เซนติเมตร) 33. ตดิ ตง้ั ระบบสัญญาณแสงและเสยี งทีแ่ จง เหตจุ ากภายนอกสูภายใน
28 5. บริการขอ มูล–เคานเ ตอรต ดิ ตอ 1. มเี คานเ ตอรติดตอ ทค่ี นพกิ ารสามารถเขา ถึงได 2. เคานเตอรต ิดตออยูในตาํ แหนง ที่สามารถสังเกตไดงาย ความสูงเคานเตอร สูงไมเกิน 80 เซนติเมตร 3. มีพ้ืนท่ีวางใตเคานเตอรใหผูใชวีลแชรสามารถเขาประชิดไดโดยไมมีส่ิงกีดขวาง โดย สวนลางใตเ คานเ ตอรควรมีความสูง 70-75 เซนติเมตร 4. สว นบนเคานเ ตอรท่ีย่ืนออกมาหรอื มพี ้นื ทีว่ า งใตเ คานเ ตอร ลกึ ไมนอ ยกวา 40 เซนตเิ มตร ≥40 70-75 75-80 หนว ย : เซนติเมตร
29 กลุมที่ 2 ส่งิ อาํ นวยความสะดวกในอาคาร ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 25487 ไดแก 1. ทีจ่ อดรถ 2. ทางลาด 3. ปายสญั ลกั ษณ 4. หองน้ํา 5. ลฟิ ตโดยสาร 6. บนั ได 7. ราวจบั 8. ประตู 9. ทางสญั จรระหวางอาคาร และทางเช่อื มระหวางอาคาร 10. พื่นผิวตา งสัมผสั 11. โรงมหรสพ หอประชมุ และโรงแรม หมายเหตุ : ส่ิงอํานวยความสะดวกในอาคารตามกฎกระทรวงน้ีมีทั้งสิ้น 11 ขอ คือเปน รายการในกลุมท่ี 1 = 4 ขอ (ขอ 1-4) ไดแก ท่ีจอดรถ ทางลาด ปายสัญลักษณ และหองน้ํา ซ่ึงได กลาวในกลุม ท่ี 1 แลว ที่เพ่มิ เตมิ จากกลุมท่ี 1 = 7 ขอ (ขอ 5-11) 7 กฎกระทรวงกําหนดส่ิงอํานวยความสะดวกในอาคารสาํ หรับผูพกิ ารหรอื ทพุ พลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 กระทรวงมหาดไทย
30 1. ลฟิ ตโดยสาร 1. ประตูกวา งสุทธไิ มนอ ยกวา 90 เซนตเิ มตร 2. มีระบบแสงเพอ่ื ปองกันไมใหประตหู นีบผโู ดยสาร 3. มีระบบการทํางานที่ทําใหลิฟตเลื่อนลงจอดที่ชั้นระดับพื้นดิน (Ground Floor) และ ประตลู ฟิ ตตองเปด โดยอัตโนมัติ เม่อื ไฟฟาดบั 4. มีพื้นผิวตางสัมผัสหนาประตูลิฟต ขนาด 30 x 90 เซนติเมตร ติดหางจากประตู 30 เซนตเิ มตร 5. มีปุมกดลิฟตสําหรับคนพิการโดยติดต้ังในระดับท่ีวีลแชรสามารถใชงานไดสะดวกทั้ง ภายในและภายนอกลิฟต ปุมกดสูง 90-120 เซนติเมตร ปุมกดภายในหางจากมุมไมนอยกวา 40 เซนติเมตร 6. ปุมกดมีอักษรเบรลลกํากับไวทุกปุม และมีขนาดเสนผานศูนยกลางไมนอยกวา 2 เซนตเิ มตร เม่อื กดปุม จะตองมเี สยี งดงั และมแี สง 7. ปุมกดควรจะมีสีเห็นไดช ดั แตกตางจากสิ่งรอบๆ เพือ่ งา ยตอการใช อาจเปน ปุมเรืองแสง 8. มีตวั เลขและระบบเสียงแจงเตือนและบอกช้ันตางๆ ภายในลิฟต เม่ือลิฟตหยุด และขึ้น หรือลง 9. ในกรณีทลี่ ิฟตขัดขอ งใหมีทั้งเสยี งและแสงไฟเตอื นภยั เปนไฟกะพรบิ สแี ดงเพ่ือใหคนพกิ าร ทางการเหน็ และคนพกิ ารทางการไดยินทราบ 10. มีไฟกะพริบสีเขียวเปนสัญญาณใหคนพิการทางการไดยินทราบวาผูที่อยูขางนอก รบั ทราบแลววา ลฟิ ตข ดั ขอ งและกําลงั ใหค วามชวยเหลอื อยู
31 11. มโี ทรศพั ทแ จง เหตุฉุกเฉินภายในลฟิ ตซ ึ่งสามารถติดตอกบั ภายนอกได ตอ งอยสู ูงจากพื้น 90-120 เซนติเมตร 12. หองลฟิ ตข นาดไมนอยกวา 1.10 x 1.40 เมตร 13. ควรมรี าวจบั กลม เสนผานศูนยก ลาง 3-4 เซนตเิ มตร (หรอื 1.5 น้ิว) 3 ดา น 14. เม่อื เปด ประตลู ฟิ ตต องมหี มายเลขบอกชั้นอยทู ี่ผนัง ทมี่ องเหน็ ได 15. ควรมกี ระจกเงาอยูภายใน ดา นตรงขา มประตูลิฟต หนวย : มิลลเิ มตร
32 2. บันได 1. บันได มีความกวา งไมนอ ยกวา 1.50 เมตร 2. ลกู ตัง้ มคี วามสงู ไมเ กิน 15 เซนติเมตร และไมเ ปดเปนชอ งโลง 3. ลกู นอนมคี วามกวา งไมน อ ยกวา 30 เซนตเิ มตร และตอ งใชวสั ดทุ ี่ไมล ื่น 4. จมูกบนั ได ไมค วรมขี อบท่ีแหลมคม และไมล ่นื มรี ะยะเหลื่อมกันไดไมเกิน 2 เซนติเมตร 5. มพี ้นื ผวิ ตา งสัมผสั กอนทางขึน้ ชานพัก และข้นั สดุ ทาย 6. ควรมีราวจับท้งั สองดาน มีความสูง 2 ระดบั คือ 70 และ 90 เซนตเิ มตร หนว ย : มลิ ลเิ มตร
33 3. ราวจบั 1. มีราวจับทําดว ยวัสดเุ รยี บ มคี วามมั่นคงแขง็ แรง ไมเ ปน อนั ตรายในการจบั และไมล ่ืน 2. ราวจับมคี วามยาวตอเนือ่ ง 3. มลี กั ษณะกลม เสน ผานศูนยก ลาง 3-4 เซนติเมตร (หรือ 1.5 นิว้ ) 4. ตดิ ต้งั หา งจากผนังไมน อยกวา 5 เซนตเิ มตร สูงจากจดุ ยดึ ไมน อ ยกวา 12 เซนติเมตร ผนัง ที่ติดตั้งราวจบั ตอ งเปนผนงั เรียบ ไมคมหรือขรขุ ระ 5. ราวจบั ควรมีสตี ัดกับผนังเพื่อใหคนพิการทางการเหน็ ไดร บั รอู ยางชัดเจน 6. ราวจับสงู จากพน้ื 80–90 เซนตเิ มตร 7. ปลายราวจับ ย่ืนจากจุดเริ่มตนและจุดส้ินสุดของทางลาดไมนอยกวา 30 เซนติเมตร สวนยื่นควรมลี ักษณะขนานกับพน้ื ปลายราวจบั ควรเปน ปลายมน (ขอแนะนํา 30-40 เซนตเิ มตร) ≥5 ≥12 หนวย : เซนตเิ มตร
34 4. ประตู 1. ประตูสามารถเปดและปดไดงาย 2. ในกรณีท่ีประตเู ปน แบบบานผลักหรือเลื่อนตองมีพื้นท่ีวางบริเวณที่ประตูเปดออกโดยมี ขนาดพ้นื ท่วี า ง 1.50 x 1.50 เมตร กวา งเพียงพอสาํ หรบั วีลแชร 3. ประตูท่ีมรี ะบบเปด และปด แบบอตั โนมัติ ควรมีปุม กดทคี่ นพกิ ารสามารถควบคุมการเปด และปด ประตูไดดวยตนเองทงั้ ภายในและภายนอก 4. ชองประตูตองมคี วามกวางสุทธไิ มน อ ยกวา 90 เซนติเมตร 5. ในกรณีที่ประตูเปนแบบบานเลื่อนหรือแบบบานเปดใหมีมือจับในแนวดิ่งทั้งดานในและ ดานนอกของประตซู ง่ึ มีปลายดา นบนสงู จากพ้นื ไมนอยกวา 1.00 เมตร และปลายดา นลางไมเกิน 80 เซนติเมตร
35 6. ในกรณีท่ีเปนประตูบานเปดออกใหมีราวจับ ตามแนวนอนดานในประตู และในกรณีที่ เปนประตบู านเปดเขา ใหม ีราวจบั ตามแนวนอนดานนอกประตู ราวจับดังกลาวใหสูงจากพ้ืน 80-90 เซนติเมตร ยาวไปตามความกวางของประตู 7. ในกรณีท่ีประตูเปนกระจกหรือลูกฟกเปนกระจก ใหติดเคร่ืองหมายหรือแถบสีที่ สังเกตเห็นไดชดั 8. อปุ กรณเปดปด ประตูตองเปน ชนดิ กานบดิ หรือแกนผลกั อยูสูงจากพน้ื ไมน อ ยกวา 1 เมตร แตไ มเกิน 1.20 เมตร 9. ตอ งไมต ดิ ตงั้ อปุ กรณชนดิ ท่ีบงั คับใหบ านประตปู ดไดเ อง (ไมใชกับประตูหนีไฟและประตู ปด/เปดอตั โนมตั )ิ 5. ทางสญั จรระหวางอาคาร และทางเชื่อมระหวางอาคาร 1. พ้ืนผวิ ทําจากวัสดุไมล น่ื เรยี บเสมอกนั 2. ไมม สี ิง่ กดี ขวาง 3. มคี วามกวาง ไมน อยกวา 1.50 เมตร 4. ทางเชอื่ มระหวางอาคารตองมผี นงั หรอื ราวกนั ตกท้ัง 2 ดา น 5. อยูในระดับเดยี วกับถนนภายนอกอาคารหรอื พืน้ ลานจอดรถ ในกรณที อี่ ยูตา งระดบั ตองมี ทางลาด 6. ถา เปน ทางลาด มีความชนั ไมเ กิน 1:10 (ขอ แนะนาํ คือ 1:12)
36 7. หากมฝี าทอ ระบายน้ํา ตองมขี นาดรชู องตะแกรงกวา งไมเกิน 1.30 เซนตเิ มตร หรือมแี ผน โลหะปด อยางมั่นคง 8. รูชองตะแกรงจะตอ งขวางแนวทางเดนิ 9. ปา ยและสง่ิ กดี ขวางทีอ่ ยเู หนือทางเดนิ ตองสูงกวาพืน้ ทางเดนิ ไมนอยกวา 2 เมตร 10. บริเวณทางแยกตองมพี ื้นผวิ ตางสัมผสั 11. กรณที ่มี สี งิ่ กดี ขวางที่จําเปนบนทางเดิน มีการจัดใหอยูในแนวเดียวกัน โดยไมกีดขวาง ทางเดนิ และจัดใหม พี นื้ ผวิ ตางสัมผสั หรือมกี ารกั้นเพ่ือใหท ราบกอนถึงสิ่งกีดขวางการก้ัน อยูหา งจาก สง่ิ กดี ขวางไมนอ ยกวา 30 เซนติเมตร หนวย : มลิ ลเิ มตร
37 6. พืน้ ผวิ ตางสัมผัส (Tactile Surface) พื้นผิวตางสัมผัส คือ พื้นผิวท่ีมีผิวสัมผัสและสีซึ่งมีความแตกตางไปจากพ้ืนผิวและสีใน บริเวณขา งเคียง รูปแบบอาจจะเปน แผน กระเบอื้ ง หรือพนื้ ทรายลา งทม่ี พี ้นื ผิวและสีแตกตางจากพื้น บรเิ วณขางเคียงก็ได โดยทว่ั ไปเราจะพบเหน็ พื้นผิวตา งสัมผัส 2 ชนดิ คือ ก. พนื้ ผิวตางสมั ผสั ชนดิ เตือน (Warning Tactile/ Block) ข. พื้นผิวตางสมั ผสั ชนิดนาํ ทาง (Guiding Tactile/ Block) ก. พืน้ ผวิ ตา งสัมผสั ชนิดเตอื น (Warning Tactile/ Block) ใหมีพืน้ ผิวตา งสมั ผัสชนดิ เตือน ใน บริเวณพื้นที่ดงั ตอ ไปนี้ 1. ทางข้นึ และทางลงของทางลาด 2. ทางข้นึ และทางลงของบันได 3. พืน้ ดา นหนา และดา นหลังของประตูทางเขา อาคาร 4. พนื้ ดานหนา ของประตหู อ งนาํ้ 5. พ้ืนท่หี นาประตูลฟิ ต
38 30 30 30 30 หนว ย : เซนติเมตร ลกั ษณะการติดต้งั พ้ืนผิวตางสัมผัสชนิดเตือน กวาง 30 เซนติเมตร ความยาวเทากับและขนานไปกับ ความกวางของชอ งทางเดินของพน้ื ตางระดับ ทางลาด บันได หรอื ประตู ขอบของพ้ืนผิวตางสัมผัสชนิดเตือน อยูหางจากจุดเริ่มตนของทางขึ้นหรือทางลงของพื้น ตางระดับ ทางลาด บนั ได หรือประตู 30-35 เซนตเิ มตร ในกรณขี องสถานขี นสง มวลชน ใหข อบนอกของพ้ืนผวิ ตางสัมผัสชนิดเตือนอยูหางจากขอบ ของชานชาลา ไมน อยกวา 60-65 เซนตเิ มตร
39 ข. พน้ื ผวิ ตา งสัมผัสชนิดนาํ ทาง (Guiding Tactile/ Block) ควรใชสําหรบั นาํ ทางคนพิการทางการเห็นไปสูจุดหมายท่ีสําคัญในพ้ืนที่ เชน บริเวณพ้ืนท่ี หรือโถงอาคารท่ีกวางๆ ไมสามารถใชปลายไมเทาขาวแตะขอบผนังอาคารได การติดตั้งพื้นผิวตาง สัมผัสชนิดนําทางนี้ ใชควบคูกับพื้นผิวตางสัมผัสชนิดเตือน โดยจะนําทางไปสูปายใหขอมูล เชน แผนผงั ตางสัมผัส หรอื จดุ บริการขอ มลู T-Shape +Shape L-Shape S-Shape Warning Tactile/ Block Guiding Tactile/ Block
40 7. โรงมหรสพ หอประชุม และโรงแรม โรงมหรสพ หอประชมุ ตองจัดใหมีพ้ืนที่เฉพาะสําหรับวีลแชรอยางนอยหนึ่งท่ีทุกๆ จํานวน 100 ท่ีนั่ง โดยพ้ืนท่ี เฉพาะนเ้ี ปน พน้ื ทีร่ าบขนาดความกวาง ไมนอยกวา 90 เซนติเมตร ความยาวไมนอยกวา 1.40 เมตร อยใู นตําแหนง ทเี่ ขาออกได 140 90 หนวย : เซนติเมตร
41 โรงแรม 1. โรงแรมที่มีหองพักต้ังแต 100 หองข้ึนไป ตองจัดใหมีหองพักที่คนพิการเขาใชได ไมนอ ยกวา 1 หอ ง ตอ จาํ นวนหองพกั ทุก 100 หอ ง 2. หอ งพกั ควรอยูใกลบ นั ไดหรอื บันไดหนไี ฟหรือลิฟตด บั เพลิง 3. มีแผนผังตางสมั ผัสของอาคารในชนั้ ทม่ี หี อ งพักคนพกิ าร มีอกั ษรเบรลล ผงั แสดงตาํ แหนง ของหองพกั บันไดหนีไฟ และทศิ ทางไปสูบนั ไดหนไี ฟโดยตดิ ไวที่กงึ่ กลางประตูดานในและอยูสูงจาก พน้ื 1.30-1.70 เมตร 4. มสี ัญลกั ษณรูปคนพกิ ารตดิ ไวท ่ีประตูดานหนาหอ งพกั 5. กรณฉี ุกเฉนิ มสี ญั ญาณแสงและเสยี งแจงภัยหรอื เรียกใหผูทอี่ ยูภายนอกทราบวา มีคนอยู ภายในหองพัก 6. มสี ญั ญาณบอกเหตุหรือเตือนภัยท้ังสัญญาณเสียงและแสง และระบบสั่นสะเทือนติดไว บรเิ วณทนี่ อน 7. มีสวติ ชส ญั ญาณกริง่ เรียกจากภายนอก มีลักษณะทง้ั แสงเสยี งและระบบส่นั สะเทอื น 8. ภายในหอ งไมควรมีพ้นื ตา งระดับ มีชองทางเดินกวางไมนอยกวา 90 เซนติเมตร เพื่อให วลี แชรส ามารถเคล่ือนท่ไี ดโดยรอบ 9. ประตกู วา งสทุ ธอิ ยา งนอ ย 90 เซนติเมตร พรอ มมอื จับแบบกานโยกที่ใชงานสะดวก 10. ตเู สื้อผา ควรมีราวแขวนผาสูงในระดบั ทีเ่ หมาะสม ใชง านสะดวก 11. โตะ เครื่องแปง และโตะเขียนหนงั สือควรสงู 75-80 เซนติเมตร พื้นท่ีใตโตะโลง วีลแชร สามารถเขาไดโ ดยสะดวก
42 ที่อาบน้ําแบบฝกบวั 1. ประตูหองน้ําเปนบานเลอ่ื น กวางไมน อยกวา 90 เซนตเิ มตร พรอ มมือจบั ท่ใี ชงานสะดวก 2. มพี ื้นท่วี า งขนาดความกวางไมน อยกวา 1.10 x 1.20 ตารางเมตร 3. มที ีน่ ง่ั สําหรบั อาบน้าํ ท่มี ีความสงู จากพ้นื 45-50 เซนติเมตร 4. มีราวจับรูปตัว L ที่ดานขางของท่ีน่ัง แนวนอนมีความสูงจากพ้ืนไมนอยกวา 65-70 เซนตเิ มตร และยาว 65-70 เซนตเิ มตร ราวจับแนวด่ิงยาวไมนอยกวา 60 เซนติเมตร ตอจากปลาย ราวจบั แนวนอน หนวย : เมตร
43 5. ฝกบวั ควรเปนแบบที่ปรบั ระดับและถอดได ตดิ ตง้ั ทีค่ วามสงู จากพื้นไมเ กิน 1.20 เมตร ชอ งระบายนาํ้ ท่พี นื้ ควรอยตู รงมุมของหองอาบนา้ํ เพ่อื ทจ่ี ะสามารถปแู ผน ยางกันลนื่ บนพน้ื หอ งได 6. สิ่งของ เครื่องใชห รืออุปกรณภายในทอ่ี าบนาํ้ ใหอยูสงู จากพ้นื 30-120 เซนตเิ มตร ≤120 65-70 45-50 หนวย : เซนตเิ มตร
44 ท่อี าบนาํ้ แบบอา งอาบน้าํ 7. มรี าวจับในแนวดงิ่ อยูหางจากผนังดานหัวอางอาบน้ํา 60 เซนติเมตร โดยปลายดานลาง อยูส งู จากพ้ืน 65-70 เซนติเมตร มคี วามยาวอยา งนอย 60 เซนตเิ มตร 8. มีราวจบั ในแนวนอนที่ปลายของราวจบั ในแนวดิง่ และยาวไปจนจรดผนังหองอาบน้ําดาน ทา ยอางอาบน้ํา 9. ราวจบั ในแนวนอนและราวจบั ในแนวด่ิงตอเนือ่ งกนั ได 10. ส่ิงของ เครื่องใชหรืออุปกรณภายในที่อาบนํ้าใหอยูสูงจากพื้น 30-120 เซนติเมตร หนว ย : มิลลิเมตร
45 กลมุ ที่ 3 อปุ กรณ ส่ิงอํานวยความสะดวก ตามกฎกระทรวงฯ พ.ศ. 2555 ไดแ ก 1. ทีจ่ อดรถสําหรบั คนพกิ าร 2. ทางลาด 3. ปายแสดงอปุ กรณห รอื สง่ิ อาํ นวยความสะดวกสําหรับคนพกิ าร 4. หองนาํ้ สาํ หรับคนพิการ 5. สถานที่ตดิ ตอหรือประชาสัมพนั ธสาํ หรับคนพกิ าร 6. ลิฟตส าํ หรบั คนพกิ าร 7. ราวกนั ตกหรือผนงั กันตก 8. ประตสู ําหรบั คนพิการ 9. ทางสัญจรสาํ หรับคนพิการ 10. พ้นื ผิวตางสัมผสั สําหรับคนพิการทางการเหน็ 11. ทน่ี ง่ั สาํ หรับคนพิการหรอื พนื้ ท่สี ําหรับจอดวีลแชร 12. บันไดเลือ่ นสําหรับคนพกิ าร 13. ทางลาดเลอ่ื นหรือทางเล่ือนในแนวราบ 14. ถังขยะแบบยกเคลื่อนท่ไี ด 15. โทรศพั ทส าธารณะสําหรับคนพิการ 16. จดุ บรกิ ารนํา้ ดื่มสําหรบั คนพิการ 17. ตูบรกิ ารเงนิ ดว นสําหรับคนพิการ 18. สัญญาณเสียงและสญั ญาณแสงขอความชว ยเหลือสําหรบั คนพิการ 19. ตไู ปรษณียส าํ หรบั คนพิการ
46 20. พ้นื ที่สาํ หรบั หนีภัยของคนพิการ 21. การประกาศเตือนภัยสาํ หรบั คนพิการทางการเห็น และตัวอักษรไฟวิ่งหรือ สญั ญาณไฟเตือนภยั สาํ หรบั คนพกิ ารทางการไดย ินหรือสอื่ ความหมาย 22. การประกาศขอมูลที่เปน ประโยชนส ําหรับคนพกิ ารทางการเหน็ และตวั อกั ษร ไฟวง่ิ หรือปายแสดงความหมายสําหรบั คนพกิ ารทางการไดยนิ หรือสือ่ ความหมาย 23. เจาหนาที่ซึ่งผานการฝกอบรมและมีคุณสมบัติตรงกับความตองการของ คนพกิ ารแตละประเภทอยา งนอ ยหน่ึงคนเพ่อื ใหบ รกิ ารคนพิการ หมายเหตุ : สิง่ อํานวยความสะดวกในอาคารตามกฎกระทรวงนม้ี ีทงั้ ส้ิน 23 ขอ เปน รายการในกลุมที่ 1= 5 ขอ (ขอ 1-5) และเปนรายการในกลุมที่ 2 = 5 ขอ (ขอ 6-10) และเปนเร่ืองการบริหารจัดการ 3 ขอ (ขอ 21-23) จงึ จะอธบิ ายรายละเอียด 10 ขอ คือขอ ที่ 11-20 ดังนี้คอื
Search
