AYT Kimya Konu Anlatım Modülleri Modül 4 Kimyasal Tepkimelerde Denge Sulu Çözeltilerde Denge (Asitler ve Bazlar) Çözünme - Çökelme Dengeleri

Çözünme - Çökelme Dengeleri KARMA TEST - 8 1. Bi2(CO3)3 katısının suda çözünme denklemi 4. X2Y formülüne sahip bir tuzun oda koşulların- Bi2 (CO3) 3(k) ? 2Bi 3+ + 3CO 2- daki saf su ile hazırlamış doygun çözeltisinde (suda) 3 (suda) X+ iyonu derişimi bilindiğine göre bu tuzun ay- nı koşullarda aşağıdaki niceliklerinden hangisi şeklindedir. hesaplanamaz? (X2Y: 62 g/mol) Buna göre bu katıya ait çözünürlük denge ba- A) Saf sudaki çözünürlüğü ğıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- miştir? B) Çözeltideki çözünmüş X2Y kütlesi C) 0,1 M Na2Y çözeltisindeki çözünürlüğü A) Kçç = 1 D) Çözünürlük çarpımı (Kçç) E) Çözeltideki Y2- iyonu derişimi 6 Bi 3+ @2 ·9 CO 2- 3 3 C 6 Bi 3+ @2 ·9 CO 2- 3 3 C B) Kçç = 6 Bi2 (CO3) 3 @ C) Kçç = 6 Bi2+ @3 · 9 CO33- 2 C D) Kçç = 6 2Bi3+ @ · 9 3CO32- C E) Kçç = 6 Bi3+ @2 · 9 CO23- 3 C 2. Belirli bir sıcaklıkta Cr(OH)3 katısının çözünürlük 5. çarpımı (Kçç) 27·10–32 dur. X3(s+uda) Bu sıcaklıkta hazırlanan 2 litre doygun Cr(OH)3 sulu çözeltisinde toplam kaç mol iyon bulunur? A) 2.10–8 B) 4·10–8 C) 8·10–8 D) 4·10–10 E) 8·10–10 Y(2s–uda) X2Y3(k) Yukarıda çözünme denklemi, X 2 Y3 (k) + ›s› ? 2X 3+ + 3Y (2s-uda) (suda) şeklinde olan X2Y3 katısının t1°C deki doygun çö- zeltisi verilmiştir. Bu çözeltiye 3. 25°C de 10 L 10-4 M CuBr çözeltisini doygun I. Aynı sıcaklıkta saf su ilave etme II. t2°C’de doymamış X2Y3 çözeltisi ekleme hale getirmek için kaç miligram CuBr katısı ek- III. Çözeltinin sıcaklığını t2°C yapma lenmelidir? işlemlerinden hangileri ayrı ayrı yapılırsa katı X2Y3 kütlesi azalır? (t1°C < t2°C) (CuBr için Kçç = 4·10-8 Cu: 64 Br: 80) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) 72 B) 144 C) 288 D) 96 E) 192 D) II ve III E) I, II ve III 1. E 2. C 3. B 99 4. B 5. E

KARMA TEST - 10 Çözünme - Çökelme Dengeleri 1. X tuzunun belli bir sıcaklıkta saf suda çözünür- 4. t°C de çözünürlük çarpımı (Kçç) 4·10-6 olan CdS lüğü s M iken çözünürlük çarpımı (Kçç) 4s3 oldu- katısından 8 gram kullanılarak aynı sıcaklıkta 25 lit- ğuna göre bu tuzun formülü re çözelti hazırlanıyor. • Ag2S • PbCl2 Buna göre dengedeki doygun çözeltinin dibin- • PbSO4 • Sr3(PO4)2 deki katı kütlesi kaç gramdır? (CdS : 142 g/mol) • Agl • Cr(OH)3 A) 0,1 B) 0,3 C) 0,9 verilenlerden kaç tanesi olabilir? D) 1,2 E) 6,6 A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 2. Suda az çözünen iyonik katıların saf sudaki mo- 5. Formülü ve oda koşullarındaki doygun sulu çö- lar çözünürlükleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan zeltideki toplam iyon derişimi bilinen bir X tuzu- hangisi kesinlikle doğrudur? nun A) Sıcaklık arttıkça artar. I. Çözelti hacmi B) Çözücü kütlesi arttıkça artar. II. Mol kütlesi C) Bulunduğu ortamın basıncına bağlı olarak değişir. III. 25°C deki çözünürlük çarpımı D) Sabit sıcaklıkta 1 litre doygun çözeltideki çözün- niceliklerinden en az hangileri bilinirse aynı sı- müş mol sayısı olarak ifade edilir. caklıkta doygun sulu çözeltide çözünmüş halde bulunan X kütlesi hesaplanabilir? E) Karıştırmak, çalkalamak çözünürlüğü arttırır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. X2Y3(k) + ›s› ? 2X(3s+uda) + 3Y(2s-uda) 6. Sıcaklık artışının çözünürlük çarpımını artırdı- Yukarıda çözünme denklemi verilen ve sudaki çö- ğı bir X katısının doygun sulu çözeltisi ile ilgili zünürlüğü az olan X2Y3 katısının doygun çözeltisi- aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? ne yapılan bir işlem sonucunda çözünürlük çarpı- mının ve çözünürlüğünün azaldığı belirlenmiştir. A) Eşit hacimli doygun çözeltilerinden sıcaklığı yüksek çözeltideki çözünmüş katı kütlesi daha Buna göre çözeltiye yapılan bu işlem aşağıda- fazladır. kilerden hangisi olabilir? B) Minimum enerjili olma eğilimi çökelme yönün- A) Ortak iyon içeren bir tuz ilave etme dedir. B) Bir miktar X2Y3 katısı ekleme C) Maksimum düzensizliğe eğilimi iyon derişimini C) Çözeltiden sabit sıcaklıkta su buharlaştırma artıracak yöndedir. D) Çözeltiyi soğutma D) Çözünme denkleminde ısı girenlerde gösterilir. E) Aynı sıcaklıkta su ilave etme E) Katısı ile dengedeki doygun sulu çözeltisi soğu- tulursa dipteki katı kütlesi azalır. 1. A 2. D 3. D 100 4. C 5. C 6. E

Çözünme - Çökelme Dengeleri KARMA TEST - 11 1. Sıcaklık azaltıldığında dengenin çözünme yö- 4. nünde olduğu katısıyla dengedeki bir X tuzu- Li2SO4(suda) nun çözünürlük dengesinde Li2SO4(K) I. Katının çözünürlüğü endotermiktir. II. Sıcaklık artırıldığında elektrik iletkenliği artar. III. X tuzunun çözünme entalpisi ∆H < 0 dır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Suda ekzotermik çözünen Li2SO4 tuzunun katı- sıyla dengede olan sulu çözeltisi için; D) II ve III E) I, II ve III I. Sıcaklığı artırmak II. Dış basıncı artırmak 2. Suda az çözünen iyonik bir X katısının saf su III. Aynı sıcaklıkta bir miktar su buharlaştırmak ile oda koşullarında hazırlanmış katısıyla den- işleminden hangileri ayrı ayrı uygulandığında gedeki çözeltisinde anyon ve katyon derişimle- çözünmüş tuzun bir kısmı kristallenir? ri bilindiğine göre bu sıcaklıkta A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II I. Çözeltideki toplam iyon derişimi D) I ve III E) II ve III II. Tuzun çözünürlüğü III. X’in çözünürlük çarpımı verilen niceliklerden hangileri bulunabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. Oda koşullarında; 5. Ag2SO4 tuzunun oda koşullarında saf suda çö- • XY2 tuzunun çözünürlüğü 2·10-3 M dır. zünmesi ile hazırlanan çözeltide SO42– iyonunun • XZ2 tuzunun çözünürlüğü 3·10-2 M dır. derişim-zaman grafiği Bu bilgilere göre tuzların aynı sıcaklıkta Derişim (M) 2·10–2 SO42– I. Çözünürlük çarpımları arasındaki ilişki 0 Zaman XY2 > XZ2 şeklindedir. şeklinde olduğuna göre aynı sıcaklıkta II. MAXY2 < MAXZ2 ise eşit hacimli çözeltilerin- I. Ag+ iyonunun derişimi 1·10-2 M dır. de çözünmüş madde kütleleri arasındaki ilişki II. Ag2SO4 tuzunun çözünürlüğü 1·10-2 M dir. III. Tuzun çözünürlük çarpımı (Kçç) 4·10-6 dır. MXY2 < MXZ2 şeklindedir. verilen niceliklerden hangileri yanlıştır? III. MAXY2 > MAXZ2 ise eşit hacim ve kütleli XY2 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II ve XZ2 örnekleri ile hazırlanan doygun çözel- tilerde dipteki katı kütleleri arasındaki ilişki MXY2 > MXZ2 şeklindedir. verilen yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III 1. B 2. A 3. E 101 4. D 5. E

YENİ NESİL SORULAR — 1 Çözünme - Çökelme Dengeleri 1. 2. Suda çok az çözünen bir bileşik olan baryum sülfat Bir fabrikaya ait atık sudan alınan bir numune oda (BaSO4) piyasada barit olarak bilinir ve X ışınlarını koşullarında analiz edilmiştir. Analiz sonucu numu- geçirmediği için iç organların röntgen filmleri çekil- nede bulunan kurşun (Pb2+), klorür (Cl-) ve sülfür (S2-) iyon miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. meden önce içirilen solüsyonlarda kullanılır. BaSO4 tuzunun 36°C de çözünürlük çarpımı İyon Numunedeki miktar (mol/L) 1·10-10 olduğuna göre bu etken maddeyi içe- ren ilaçtan 50 mL içen bir bireyin vücudunda en Pb2+ 6·10–3 fazla kaç mol BaSO4 katısı çözünmüş halde bu- lunur? S2– 6·10–25 A) 5·10–7 B) 1·10–8 C) 5·10–8 Cl– 1·10–2 Buna göre atık su örneği ile ilgili D) 1·10–9 E) 2·10–10 I. Numuneye aynı koşullarda PbCl2 katısı eklenir- se bir miktar katı çözünebilir. 36°C de çözünürlüğü x M olsun. II. Numuneden aynı sıcaklıkta bir miktar su buhar- BaSO4(k) Ba+(s2uda) + SO42(–suda) –xM laştırılarak süzüldüğünde süzgeç kağıdı üzerin- +x M +x M de katı PbS bulunabilir. Kçç = [Ba2+] · [SO42–] III. Pb2+ iyonları aşırı miktarda Na2CO3 ilavesi ile 1·10–10 = x · x x = 1·10–5 M M = ––Vn–– çöktürülerek uzaklaştırılabilir. 1·10–5 M = 5––·–1–0n––––2–L– yargılarından hangileri doğrudur? (25° C de PbCl2 için Kçç = 2,5·10–5, n = 5·10–7 mol PbS için Kçç = 3,6·10–27) (PbCO3’ün çözünürlüğü ihmal edilecek) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III PbCl2 için I. Qçç = [Pb2+] [Cl-]2 = 6·10–3 ·10–4 = 6·10–7 ·Qçç < Kçç II. PbS için Qçç = 6·10–3 · 6·10–25 = 36·10–28 Qçç = Kçç III. PbCO3 ün çözünürlüğü ihmal edilecek kadar kü- çükse çöktürülerek uzaklaştırılabilir. 1. A 102 2. E

Çözünme - Çökelme Dengeleri YENİ NESİL SORULAR — 2 1. 2. Kıvanç tatilde ailesi ile Denizli’deki Pamukkale tra- Bir su arıtma tesisinde t°C sudaki Ag+ iyonlarını vertenlerini ziyaret ederken kimya öğretmeni olan AgCl katısı şeklinde çöktürerek uzaklaştırmak için annesine travertenlerin nasıl oluştuğunu sormuş- ortama NaCl tuzu ilave edilmiştir. tur. Annesi Kıvanç’a 4·10-3 M lik Ag+ iyonlarını çöktürmek için 1000 L lik atık su tankına en az kaç mol katı NaCl ek- I. Çözünme-çökelme tepkimeleri sonucu oluş- lenmelidir? muştur. (Katı ilavesi ile hacim değişimi ihmal edilecektir) II. Beyaz görünümün nedeni çöken kalsiyum kar- bonat (CaCO3) bileşiğinden kaynaklanır. (t°C de AgCl için Kçç = 1,6·10-11) III. Kalsiyum karbonat (CaCO3) tuzu suda az çözü- A) 2·10-5 B) 4·10-6 C) 2·10-7 nür. D) 1,6·10-9 E) 4·10-9 ifadelerinden hangilerini söylerse doğru bir açıklama yapmış olur? AgCl için Kçç = [Ag+] [Cl–] 16·10–12 = 4·10–3 · [Cl–] A) I, II ve III B) Yalnız III C) Yalnız II [Cl–] = 4·10–9 M D) I ve II E) I ve III M= n Suda az çözünen katı CaCO3 bileşiği beyaz renkli- V dir. Çözünme-çökelme tepkimeleri sonucu traver- 4·10–9 M = n tenler oluşur. 1000 L n = 4·10–6 mol 2. B 103 1. A

NOTLARIM