10. Sınıf Kimya Ders İşleyiş Modülleri-Kimyanın Temel Yasaları

www.aydinyayinlari.com.tr  10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI ➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 2 ➤ SABIT ORANLAR YASASI • 6 ➤ KATLI ORANLAR YASASI • 17 ➤ BIRLEŞEN HACIMLER YASASI • 22 ➤ KONU TARAMA TESTLERI • 26 ➤ YAZILI SORULARI • 38 ➤ YENI NESIL SORULAR • 40 1. ? 2. ? 1 1. ? 2. ?

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI İlişkili Kazanımlar 1.1 : Kimyanın temel kanunlarını açıklar. Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ve sabit hacim oranları ile ilgili hesaplamalar yapar. a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier) ÖRNEK 1 Lavoisier, yaptığı deneyde Antoine Lavoisier 8,8 gram C3H8 gazı ile 32 gram O2 artansız reaksiyo- bir miktar kalayı kapalı bir cam (1743 - 1794) na girdiğinde 26,4 gram CO2 ve bir miktar su oluşuyor. kaba koyarak tartmış ve ısıtmış- Buna göre, oluşan suyun kütlesi kaç gramdır? tır. Isıtma işlemi sonunda kalayın rengi beyaza dönüşmüştür. Ger- Çözüm çekleşen tepkime sonucunda mgirenler = mürünler cam kabı tekrar tartmış ve baş- mC3H8 + mO2 = mCO2 + mH2O langıçtaki kütle ile aynı olduğunu 8,8 + 32 = 26,4 + mH2O gözlemlemiştir. mH2O = 14,4 gram Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve ÖRNEK 2 kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu belirtmiştir. 60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime- Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün- ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten lerin kütleleri toplamına daima eşittir. 15 gram artmaktadır. Kapalı kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimede Buna göre, oluşan T maddesinin kütlesi kaç gram- dır? CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) X+Y $ Z+T 16 gram CH4 ve bir miktar O2 gazı tepkimeye girmiş ve sonucunda 44 gram CO2 ve 36 gram H2O oluş- Başlangıç: 60 g 80 g –– & 15 gram X arttığına muştur. Tepkime: 45 g 80 g 30 g mT göre; 60 – 15 = 45 Buna göre tepkimeye giren oksijen gazının kütlesi gram X kullanıl- hesaplayalım. mıştır. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) Sonuç: 15 g 16 gram X gram 44 gram 36 gram artıyor. 16 + X = 44 + 36 45 + 80 = 30 + mT mT = 95 gram T oluşur. X = 64 gram O2 ÖRNEK 3 NOT 200 gram A maddesinin kütlece %40'ı tepkimeye girdi- ğinde 50 gram B maddesi ve bir miktar C maddesi olu- Kütle - zaman grafiklerinde azalan eğriler tepki- şuyor. meye giren maddeleri, artan eğriler ürünleri belirtir. Buna göre, oluşan C maddesi kaç gramdır? Kütle A + B $ C + D D mgirenler = mürünler 200. 40 = 80 gram A maddesi tepkimeye girmektedir. A mA + mB = mc + mD 100 C B A $ B+C Zaman mA = mB + mC 80 = 50 + mC mC = 30 gram C maddesi oluşur. 2 1. 14,4 2. 95 3. 30

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF ÖRNEK 4 ÖRNEK 7 X ve Y maddeleri tep- Kütle T 400 gram X maddesinin kütlece %25'i ayrıştığında kimeye girerek T ve Z 80 25 gram Y maddesi ve bir miktar Z maddesi oluşmakta- maddelerini oluşturu- 75 Z dır. Oluşan Z maddesi kaç gram oksijen gazı ile tep- yor. Maddelerin küt- kimeye girerse 125 gram ürün elde edilir? lelerinin zamana kar- 20 Y şı değişiminin grafiği X 25 yanda verilmiştir. 400. 100 = 100 gram X maddesi tepkimeye girer. Zaman X $ Y +Z Buna göre, oluşan Z maddesinin kütlesi kaç gramdır? 100 gram 25 gram mZ Çözüm 100 = 25 + mZ Harcanan Oluşan mZ = 75 gram 64748 64748 mX + mY = mZ + mT Z+ O2 $ ürün 75 gram m 125 gram 80 + 60 = mZ + 75 mZ = 65 gram Z oluşur. 75 + m = 125 ÖRNEK 5 m = 50 gram oksijen gazı kullanılmalıdır. 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g) ÖRNEK 8 Tepkimesine göre 68 gram NH3 gazının yarısı ayrışarak Kütle 28 gram N2 gazı oluşmaktadır. 50 Buna göre, oluşan H2 gazının kütlesi kaç gramdır? 40 X 68. 1 = 34 gram NH3 tepkimeye girer. Y 2 25 T mNH3 = mN2 + mH2 M Zaman 34 = 28 + mH2 mH2 = 6 gram H2 oluşur. Y ve M maddesi tepkimeye girdiğinde X ve T madde- lerinin oluşmasına ait kütle - zaman grafiği yukarıda- ÖRNEK 6 ki gibidir. Buna göre, Y maddesinin yüzde kaçı tepkimeye gir- Hematit, Fe2O3 formundaki demir minerali olup 270 gra- memiştir? mının H2O ile tepkimesi ve kütlelerinin değişimi aşağı- da verilmiştir. mY + mM = mX + mT mY + 50 = 40 + 25 Fe2O3(k) + 3H2O(s) $ 2Fe(OH)3(suda) mY = 15 gram Y maddesi tepkimeye girmiştir. a gram 54 gram 108 gram 50 – 15 = 35 gram tepkimeye girmemiştir. Buna göre, hematit mineralinin % kaçı Fe2O3 bileşi- 50 gramda 35 gram ğidir? —10—0 —— ————?———— ? = 70 a + 54 = 108 Y'nin %70'i tepkimeye girmemiştir. a = 54 gram Fe2O3 katısı tepkimeye girer. 270 gram hematitde 54 gram Fe2O3 —10—0 —— —— ———————? ————— ?.270 = 54.100 ? = 20 Hematit %20 oranında Fe2O3 içerir. 4. 65 5. 6 6. %20 3 7. 50 8. 70

TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 2X + 3Y $ M + 2K 4. 14 gram K ve 26 gram M maddelerinin artansız Yukarıda verilen tepkimeye göre 10 gram X, tepkimesi sonucunda bir miktar N maddesi oluş- 30 gram Y maddelerinin tamamının harcandığı tep- muştur. kimeden 15 gram M ve bir miktar K maddesi elde edilmiştir. Oluşan N maddesinin tamamı, Buna göre, tepkime sonucunda kaç gram K N$X+Y maddesi oluşmuştur? tepkimesine göre bileşenlerine ayrılırken 15 gram A) 35 B) 30 C) 25 D) 20 E) 15 X oluşmuştur. Buna göre, oluşan Y maddesinin kütlesi kaç gramdır? A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30 2. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) 5. Ağzı açık bir kapta gerçekleşen, Tam verimle gerçekleşen tepkimeye göre 66 gram Z(k) $ X(k) + Y(g) CO2 ve 36 gram H2O oluşurken, 22 gram C3H8 har- tepkimesi ile ilgili; canmış ve 10 gram O2 gazı artmıştır. I. Kaptaki madde miktarı zamanla azalır. Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı kaç gram- II. Kaptaki toplam madde miktarının zamanla de- dır? ğişim grafiği, A) 90 B) 80 C) 70 D) 75 E) 85 Kütle (g) 3. Kütle Zaman 7m şeklindedir. 5m N 4m Y III. Tepkimeye giren katı kütlesi tepkime sonunda- ki katı kütlesinden büyüktür. D mA yargılarından hangileri doğrudur? Zaman A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A+Y$D+N D) I ve III E) I, II ve III denklemine göre A ve Y maddeleri ile başlatılan 6. 50 gram X maddesinin %80'i yeteri miktarda Y ile tepkimenin kütle - zaman değişimi grafiği yukarı- daki gibidir. tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda eşit kütleli M ve N maddeleri oluşmuştur. Y maddesinden 40 gram arttığına göre, reaksi- yon sonunda oluşan toplam ürün miktarı kaç Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre, tep- gramdır? kime sonunda kapta bulunan toplam madde A) 60 B) 65 C) 70 D) 55 E) 50 miktarı aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) 50 B) 51 C) 75 D) 100 E) 150 1. C 2. A 3. C 4 4. D 5. E 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 2 1. Kütle (g) 4. C2H4 ve Br2 molekülleri ile ilgili yapılan deneylerde a aşağıdaki veriler elde edilmiştir. b N Oluşan bileşik (gram) C2H4(gram) Br2(gram) 160 188 b K 1. deney 28 2 M Zaman 2. deney 14 90 94 3. deney 28 80 94 Eşit kütlede alınan K ve M maddelerinden N bileşiği- Buna göre; nin oluşmasına ait kütle – zaman grafiği yukarıda ve- rilmiştir. I. 1. deney kütlenin korunumu kanununa uyar- ken, 2. ve 3. deneyler uymamaktadır. Buna göre; I. a = 2b'dir. II. Kapalı kapta gerçekleştirilen 2. deneyde kapta II. M maddesinin tamamı bitmiştir. toplam 104 gram madde bulunur. III. Tepkimede toplam kütle korunur. III. 2. ve 3. deneylerde oluşan ürün miktarı aynı ol- yargılarından hangileri doğrudur? masına rağmen tepkimeye giren madde miktar- ları farklıdır. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 2. XY3 bileşiğinin kütlece %40'nın X maddesi olduğu 5. 70 gram A maddesinin ayrışması tepkimesinde bilinmektedir. X ve Y maddelerinden XY3 bileşiği 20 gram B ve 15 gram C maddesi oluşmaktadır. oluşurken 24 gram Y maddesinin tamamı kullanıl- mış, X maddesinden ise 16 gram artmıştır. Buna göre, A maddesinin yüzde kaçı tepkimeye girmiştir? Buna göre, başlangıçta alınan X maddesinin kütlesi kaç gramdır? A) 35 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70 A) 16 B) 24 C) 32 D) 40 E) 64 3. 100 gram CaCO3 bileşiğinin %50'si tepkimeye gir- 6. Eşit kütlede alınan C katısı ve O2 gazının tepkime- diğinde 22 gram CO2 gazı ve bir miktar CaO bileşi- si sonucunda sadece 44 gram CO2 gazı oluşurken ği oluşmuştur. 20 gram C katısı artmıştır. Buna göre, oluşan CaO bileşiğinin kütlesi kaç Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı miktarı gramdır? kaç gramdır? A) 18 B) 22 C) 25 D) 28 E) 56 A) 16 B) 20 C) 25 D) 32 E) 40 1. D 2. C 3. D 5 4. B 5. C 6. D

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 10 Proust aynı miktar bakırı sülfürik asit ve nitrik asitle Aşağıdaki bileşiklerin kütlece birleşme oranlarını çözüp soda ile karbonat şeklinde çöktürme işlemi yap- bulunuz? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, Mg: 24, AI: 27, S: 32) tığında aynı miktar bileşik oluştuğunu gözlemlemiştir. Benzer deneyler sonucunda elementlerden bileşik olu- a) N2O5 b) SO3 c) Mg3N2 d) AI2S3 şurken belli oranlara göre birleştiğini belirlemiştir. Bu e) CO2 f) C2H6 g) N2O orana sabit oran ya da kütlece birleşme oranı denir. a) N2O5 mN = 2.N = 2.14 = 7 Kütlece birleşme oranı bileşikler için sabittir, değiş- mO 5.O 5.16 20 mez. b) SO3 mS = S = 32 = 2 Farklı elementlerin atomlarının kütleleri arasındaki c) Mg3N2 mO 3.O 3.16 3 oranı görmek için bağıl kütleleri kullanılır. Bazı element- d) AI2S3 e) CO2 m Mg lerin atom kütleleri şu şekildedir: f) C2H6 mN g) N2O H: 1 g/mol O: 16 g/mol = 3.Mg = 3.24 = 18 2.N 2.14 7 Fe: 56 g/mol Li: 7 g/mol m Al 2.AI 2.27 9 Bağıl atom kütleleri yardımıyla bileşiklerde bağıl mS = 3.S = 3.32 = 16 molekül ya da formül kütleleri hesaplanabilir. mC = C = 12 = 3 mO 2.O 2.16 8 .H. 2 O mC 2.C 2.12 =4 /. mH 6.H 6.1 = = 2.1 1.16 mN mO 2 gram H + 16 gram O = 18 gram H2O = 2.N = 2.14 = 7 O 16 4 1 gram H + 8 gram O = 9 gram H2O ÖRNEK 11 mH = H atomunun kütlesi X2O5 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 7 ’dir. mO = O atomunun kütlesi mO 20 mH = 2 = 1 Kütlece birleşme oranı (Sabit oran) Buna göre, X’in atom kütlesi kaçtır? (O: 16) mO 16 8 ✶ XaYb bileşiği için & mX = a.X mY b.Y X $ X atomunun kütlesi Çözüm a $ X’in katsayısı Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri- nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle; mX $ Bileşikteki toplam X kütlesi mX = 2.X mO 5.O mX = Kütlece birleşme oranı (Belli bir bileşik için) mY (Sabit oran) 7 2.X 20 = 5.16 & X = 14 g/mol a = Katsayıların oranı b X = Atom kütleleri oranı daima sabittir. Y ÖRNEK 12 Bileşikten bileşiğe değişmez. C3H4 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı C atomudur? ÖRNEK 9 (H: 1, C: 12) FeXO3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mFe = 7 ’tür. mO 3 mC 3.C Buna göre, bileşikteki x kaçtır? (O: 16, Fe: 56) mH = 4.H Çözüm = 3.12 = 9 4.1 1 Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri- 9 + 1 = 10 gram bileşik nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle; 10 gram bileşikte 9 gram C m Fe = x.Fe 1—0—0 —— —— ———————? —— mO 3.O 7 = x.56 & x = 2 'dir. ?= 90 %90 C atomu içerir. 3 3.16 9. 2 6 10. a) 7 b) 2 c) 18 d) 9 e) 3 f) 4 g) 7 11. 14 12. %90 20 3 7 16 8 4

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF ÖRNEK 13 ÖRNEK 16 XaY3 bileşiğinin kütlece %36'sı X elementi olduğuna XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 3 'dir. göre, a kaçtır? (X: 27, Y: 32) mY 8 Bileşiğin kütlesi 100 m gram alındığında %36'sı X ise a) Yeterli miktar Y maddesi ile 12 gram X kullanıla- rak kaç gram XY2 elde edilir? 36 mX 64 mY b) 12 gram X kullanıldığında tamamının harcanması için en az kaç gram Y kullanılmalıdır? mX = a.X mY 3.Y mX 3 36 m a.27 mY = 8 & 3 + 8 = 11 gram bileşik 64 m = 3.32 &a=2 a) 3 gram X kullanıldığında 11 gram bileşik 12 gram X kullanıldığında ? ——————————————————— ÖRNEK 14 ?= 44 gram bileşik oluşur. Fe2O3 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı oksijendir? b) 3 gram X için 8 gram Y kullanılır. (O: 16, Fe: 56) 12 gram X için ? ——————————————————— ? = 32 gram Y kullanılmalıdır. Fe Fe OO Bileşiğin kütlesi = atomu . atomu + atomu . atomu sayısı kütlesi sayısı kütlesi ÖRNEK 17 mFe2O3 = (2.Fe) + (3.O) A3B2 bileşiğinin kütlece %28'i B elementi ise A ele- mFe2O3 = (2.56) + (3.16) mentinin atom kütlesi kaçtır? (B: 14) = 160 gram bileşik 3.16 = 48 gram oksijen 160 gram bileşikte 48 gram O 100 ? Bileşiğin kütlesi 100 m gram alınırsa ———————————————— ? = 30 28 m B 72 m A Bileşik kütlece %30 oksijen içerir. mA 3.A mB 2.B = 72 m = 3.A 28 m 2.14 ÖRNEK 15 A = 24 XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 2 'tür. ÖRNEK 18 mY 3 25 gram XY3 bileşiği oluşturmak için kaçar gram X N2O5 bileşiği, 14 gram N2 ile 40 gram O2 gazlarının ar- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır. ve Y elementleri kullanılması gerekir? Buna göre, elementlerin atom kütleleri oranı N mbileşik = mX + mY O kaçtır? mX = 2 & 2 + 3 = 5 gram bileşik mY 3 5 gram bileşikte 2 gram X mN = 2.N mO 5.O 25 gram bileşikte ? ———————————————— 14 2.N 40 = 5.O ? = 10 gram X kullanılır. N 7 O 8 25 – 10 = 15 gram Y kullanılır. = 13. 2 14. %30 15. X = 10, Y = 15 7 16. a) 44 b) 32 17. 24 18. 7 8

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 19 ÖRNEK 21 15 gram A ile bir miktar Y maddesinin tam verimli X2Y3 bileşiği, 14 gram X2 ile 24 gram Y2 maddelerinin ar- tepkimesi sonucunda 45 gram AY3 bileşiği oluşur- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır. ken 10 gram Y maddesi arttığına göre, Y maddesinin Buna göre, X2Y3 bileşiğinin; yüzde kaçı tepkimeye girmemiştir? a) Kütlece birleşme oranı kaçtır? b) Atom kütleleri oranı kaçtır? A + 3Y $ AY3 c) 48 gram Y2 ile en fazla kaç gram bileşik oluşur? Başlangıç: 15 gram m Tepkime: -15 – (m – 10) 45 Sonuç: – 10 gram 45 gram a) mX = 14 b) mX = 2.X Y artmış mY 24 mY 3.Y 15 + m – 10 = 45 mX = 7 7 = 2.X mY 12 12 3.Y m = 40 X 7 Y = 8 40 gram Y 10 gram Y c) 24 gram Y ile 14 gram X 48 gram Y ile ? 100 ? ———————————— —————————————— ? = 28 gram X kullanılır. ? = 25 %25'i tepkimeye girmez. 48 + 28 = 76 gram bileşik oluşur. ÖRNEK 20 ÖRNEK 22 AY4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mA = 3'tür. 14 gram A maddesi ile yeterli miktarda Y maddesinin mY tam verimli tepkimesinden 17 gram AY3 bileşiği oluş- maktadır. Buna göre, 40 gram bileşik oluşturmak için 50 gram Buna göre, 40 gram A ile 7,5 gram Y'nin tepkimesin- A maddesinin yüzde kaçı kullanılmalıdır? den en fazla kaç gram AY3 bileşiği oluşur? A 0Y4 . 3k k $ 4k $ 40 gram bileşik için A + 3Y $ AY3 10x x10 x10 k = 10 alınmalıdır. 17 gram 3 0 gram 10 gram 40 14 gram 3 gram x 2,5 kat 30 gram A kullanılmalıdır. Başlangıç: 40 gram 7,5 gram 50 gram A'nın 30 gramı kullanıldı. 1—0—0 — — — —————?———— Tepkime: 35 gram 7,5 gram mAY3 ? = 60 ———————————————— Sonuç: 5 gram A A maddesinin %60'ı kullanılmalıdır. artar. mgiren = mürün mA + mY = mAY3 35 + 7,5 = 42,5 gram bileşik oluşur. 19. %25 20. %60 8 21. a) 7 b) 7 c) 76 22. 42,5 12 8

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF Artan Madde Problemleri ÖRNEK 25 Artan madde problemleri çözülürken kütlece birleş- 96 gram Mg katısı ve 32 gram O2 gazının tam verimle me oranı ile verilen maddelerin katlarına bakılır. Katı kü- tepkimesinden kaç gram MgO bileşiği oluşur? çük olan madde biter yani sınırlayıcı bileşendir. İşlem sı- (O: 16, Mg: 24) nırlayıcı bileşenin katına göre yapılır. NOT ÖRNEK 23 Tam verimli tepkimelerde tepkimeye giren mad- mX 3 ’tür. delerden en az bir tanesi bitmektedir. mY 4 X2Y3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 12 gram X ile 8 gram Y’nin tepkimesi ile ilgili; m Mg mO a) En fazla kaç gram bileşik oluşur? = 1.Mg = 24 = 3 (Kütlece birleşme oranı) 1.O 16 2 b) Hangi maddeden kaç gram artar? Verilen miktarlar c) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? m Mg = 3 32k 96 gram mO 2 16k 32 gram Çözüm Sınırlayıcı bileşen O2 mX = 3 4k 12 gram Tepkimeye giren miktarlar sınırlayıcı bileşenin katına mY 4 2k 8 gram göre alınır. sınırlayıcı m Mg = 3 16k 48 gram Mg mO 2 16k + 32 gram O a) mX 3 3k x2 6 gram 80 gram MgO oluşur. mY 4 + 4k x2 + 8 gram = 14 gram 7k x2 bileşik bileşik oluşur. b) 12 gram X vardı, 6 gramı kullanıldığında ÖRNEK 26 12 –6 = 6 gram X artar. 21 gram Fe katısı ve 15 gram O2 gazından en faz- c) Biten, sınırlayıcı bileşen Y’dir. la kaç gram Fe2O3 bileşiği oluşur? Hangi maddeden kaç gram artar? (O: 16, Fe: 56) ÖRNEK 24 m Fe = 2Fe & 2.56 = 7 (Kütlece birleşme oranı) mO 3.O 3.16 3 XY bileşiğinde X'in kütlesinin Y'nin kütlesine oranı 5 2 Sınırlayıcı bileşen Fe dir. 35 gram bileşik elde edebilmek için eşit kütlede X m Fe = 7 3k 21 gram ve Y kullanılarak tepkime tam verimle gerçekleştiriliyor. mO 3 5k 15 gram Buna göre, hangi elementten kaç gram artar? 0F7ek2 0O33k 3x x3 5 gram X ile 2 gram Y 7 gram bileşik oluşturur. 21 gram + 9 gram = 30 gram bileşik oluşur. x 5 kat x 5 kat x 5 kat 35 gram bileşik ? ? 15 gram O2 vardı, 9 gramı kullanıldığında 15 - 9 = 6 gram O2 artar. 25 gram X 10 gram Y Eşit kütlede dediği için büyük olanın kütlesine göre alı- nır. 25 gram X ve 25 gram Y alınır. X maddesi biter. 25 - 10 = 15 gram Y artar. 23. a) 14 b) 6 gram X c) Y 24. 15 gram Y 9 25. 80 26. 30 gram bileşik, 6 gram O2

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 27 Eşit Kütle Soruları 10 gram X ve 64 gram Y'nin tam verimle tepkime- Eşit kütlede soruları çözülürken ürün miktarından si sonucunda oluşan X2Y bileşiğinde sınırlayıcı bile- reaksiyona giren maddelerin miktarları bulunur. Eşit küt- şen hangi maddedir? (X: 1, Y: 32) lede olarak reaksiyona girenlerden harcanan miktarı fazla olanın kütlesi alınır. mX = 2.X & 2.1 = 1 (Kütlece birleşme oranı) ÖRNEK 29 mY Y 32 16 mX XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mY = 3 ’dir. Eşit 8 mX 1 10k 10 gram X mY = 16 4k 64 gram Y kütlede X ve Y alınarak 44 gram XY2 bileşiği elde edi- Sınırlayıcı bileşen Y'dir. liyor. Buna göre; a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram- dır? b) Hangi maddeden kaç gram artar? Çözüm a) X 0Y2 Bileşik / 3k + 8k = 11k \" Bileşik 44 gram ÖRNEK 28 x4 x4 x4 ise k = 4 olur. 40 gram A ile 48 gram Y elementi tam verimle tepkime- Tepkime: 12 gram 32 gram 44 gram ye girdiğinde AY3 bileşiği oluşuyor. Tepkime sonucunda artan olmaması için hangi mad- Başlangıç: 32 gram 32 gram \" Eşit kütle dediği için deden kaç gram eklenmelidir? (Y: 16, A: 32) başlangıç kütleleri tepki- X Y mede kullanılanın büyük olanına göre alınır. mA = A & 32 = 2 (Kütlece birleşme oranı) ÖRNEK 30 mY 3Y 3.16 3 Eşit kütlede H2 ve O2 gazları tam verimle tepkimeye gir- mA = 2 20k 40 gram diğinde 36 gram H2O oluşuyor. mY 3 16k 48 gram Buna göre artan madde olmaması için hangi madde- Sınırlayıcı bileşen Y'dir. den kaç gram eklenmelidir? (H: 1, O: 16) A 30Yk3 mH = 2.H = 2.1 = 1 2/k x16 mO 1.O 16 8 16x 32 gram 48 gram 40 gram A vardı, 32 gramı kullanıldığında 40 - 32 = 8 1H 2 O gram A artar. / Sabit oran: 1 + 8 = 9 2 k A için 3 k Y kullanılıyor. 4 kat 4 kat 4 kat 8 gram A için ? Harcanan: 4 32 36 ——————————————— Başlangıç: 32 32 ?= 12 gram Y eklenmelidir. ————— 32 – 4 = 28 gram H2 artar. 1 gram H2 ile 8 gram O2 birleşiyorsa 28 X ——————————————— X = 224 gram O2 eklenmelidir (artan olmaması için). 27. Y 28. 12 gram Y 10 29. a) 32 b) 20 gram X 30. 224 gram O2

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF ÖRNEK 31 ÖRNEK 32 Eşit kütlede A ve Y alınarak tam verimli tepkime sonucu Eşit kütlede N2 ve O2 gazları alınarak 76 gram N2O3 bi- 54 gram A2Y5 bileşiği oluşurken 26 gram A artmaktadır. leşiği elde ediliyor. Buna göre; mA Buna göre; mY a) Bileşiğin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram- dır? b) Atomların sayıca birleşme oranı kaçtır? b) Hangi maddeden kaç gram artar? c) A maddesinin yüzde kaçı harcanmıştır? c) Kaçar gram N2 ve O2 gazları kullanılır? (N: 14, O: 16) d) Y'nin atom kütlesi 16 olduğuna göre, A’nın atom küt- Bileşikteki kütle oranları lesi kaçtır? e) Bileşiğin yaklaşık kütlece yüzde yaklaşık kütlece ka- mN = 2.N & 2.14 = 7 \" 7k çı Y maddesidir? mO 3.O 3.16 12 \" 12k 2A2 + 5Y2 $ 2A2Y5 /N2 0O3 19k bileşik Başlangıç: m 7k 12k x4 x4 x4 m – Tepkime: 28 gram 48 gram 76 gram Tepkime: m –26 m 54 gram Başlangıç: 48 gram 48 gram Sonuç: 26 gram A – 54 gram a) 48 gram N2 , 48 gram O2 artmış b) 20 gram N2 artar. c) 28 gram N2 ve 48 gram O2 kullanılır. m – 26 + m = 54 2m = 80 m = 40 a) mA = m – 26 b) Aor2aYn5ısaAYyıc=a birleşme ÖRNEK 33 mY m 2 5 = 40 – 26 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle 42 gram XY3 bi- 40 leşiği oluşurken 18 gram X artıyor. mA = 7 Buna göre; mY 20 a) Bileşikteki atomların kütlece birleşme oranı mX c) 40 gram A'nın 14 gramı harcandı kaçtır? mY 100 ? b) Başlangıçta kaçar gram X ve Y maddeleri alınmıştır? ————————————— ?= 35 X + Y $ ürün %35'i harcanmıştır. Başlangıç: m m – d) mA = 2.A mY 5.Y Tepkime: –(m –18) –m +42 7 2.A 20 = 5.16 A = 14 Sonuç: 18 gram – 42 gram X artar. e) 27 gram bileşikte 20 gram Y m – 18 + m = 42 b) Başlangıçta 30 gram X, 2m = 60 30 gram Y alınmıştır. 100 ? ——————————————— m = 30 ?N\" 74 a) mX = m–18 mY m ~ %74 Y içerir. = 12 30 mX = 2 mY 5 31. a) 7 b) 2 c) %35 d) 14 e) ~ %74 11 32. a) 48 er gram b) 20 gram N2 c) 28 gram N2, 48 gram O2 20 5 33. a) 2 b) 30'ar gram 5

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 34 ÖRNEK 36 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle gerçekleşen Eşit kütlede C katısı ve O2 gazı alınarak CO2 bileşiği tepkime sonucu 24 gram bileşik oluşurken 12 gram Y oluşturuluyor. Artan madde olmaması için 40 gram artıyor. daha biten elementten eklendiğine göre başlangıçta alınan C ve O2'nin toplam kütlesi kaç gramdır? Buna göre, 15 gram X ve 18 gram Y birleşerek en fazla kaç gram bileşik oluşturur? (C: 12, O: 16) mC = 1.C & 1.12 = 3 (Kütlece birleşme oranı) mO 2.O 2.16 8 X + Y $ ürün Başlangıç: m m – C + O2 $ CO2 Tepkime: –m –(m–12) +24 Başlangıç: 8m 8m – Tepkime: –3m –8m +11m Sonuç: 5m Sonuç: – 12 g 24 g artar m + m – 12 = 24 5m C yi harcamak için 40 gram O2 ekleniyor ise: 2m = 36 mC = m = 18 mO 3 = 5m 8 40 m=3 Sınırlayıcı bileşen Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri toplamı 8m + 8m = 16 m = 16 · 3 mX = m = 18 = 3 x5 15 gram = 48 gram mY m – 12 6 1 x18 18 gram ÖRNEK 37 3/Xka 0Ykb Başlangıç miktarları 32'şer gram olan A ve Y mad- 5x x5 15 + 5 = 20 gram bileşik oluşur. deleri tepkimeye girdiğinde 20 gram A maddesi art- tığına göre elementlerin kütlece birleşme oranı mA mY kaçtır? ÖRNEK 35 A + Y $ ürün Başlangıç: 32 gram 32 gram Eşit kütlede alınan A ve Y elementlerinin oluşturduğu mA Tepkime: –12 gram –32 gram +44 gram mY 3 'dür. A2Y3 bileşiğinde kütlece birleşme oranı = 4 Sonuç: 20 gram A artar. Buna göre, tam verimli tepkime sonucunda A2Y3 bi- leşiği oluştuğunda hangi elementten yüzde kaç ar- mA 12 3 mY = 32 = 8 ÖRNEK 38 tar? mX = 3 Büyük olanın kütlesine göre alınır. X ve Y elementlerinden oluşan XY bileşiğinin kütle- mY 4 ce %30'u X elementi olduğuna göre, 140'ar gram alı- nan X ve Y maddelerinden en fazla kaç gram XY bile- A + Y $ ürün şiği oluşur? Başlangıç: 4m 4m – Tepkime: –3m –4m +7m \" (-) ile gösterilen- Yaklaşık ler harcanan mad- mX 46 kat 7 m gram de miktarını, (+) ile mY 30 3k 20 kat 140 Sonuç: m gram gösterilenler olu- = 70 & 7k 140 A artar. şan madde miktarı- ürün Sınırlayıcı bileşen nı ifade eder. 4 m gram A'dan m gram A artarsa X + Y $ XY 100 ? Başlangıç: 140 gram 140 gram ———————————————————— Tepkime: –60 gram –140 gram En fazla ürün oluşu- mu için maddeler- ?= 25 Sonuç: 80 gram den en az birinin artar. bitmesi gerekir. %25 A maddesinden artar. 60 + 140 = 200 gram XY bileşiği oluşur. 34. 20 35. %25 A 12 36. 48 37. 3 38. 200 8

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF NOT ÖRNEK 41 Eğer bir bileşiğin kütlece birleşme oranı ve for- X2Y5 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mülü verilip, diğer bileşiğin kütlece birleşme mX = 7 dir. oranı ya da formülü isteniyorsa; mY 20 Buna göre, 21 gram X ve 48 gram Y'den en fazla kaç Bileşikte bulunan elementlerin atom kütleleri gram X2Y3 bileşiği oluşur? oranı bulunur ve diğer bileşikte yerine yazılır. ÖRNEK 39 X2Y5 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mX = 2.X mX = 2.X mX = 3 ’dür. mY 5.Y mY 3.Y mY 4 Buna göre, X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece 7 = 2.X m X = 2.7 Sıfırlayıcı birleşme oranını bulunuz. 20 5.Y m Y 3.8 bileşen X = 7 mX = 7 3k 21 gram Y 8 mY 12 4k 48 gram Çözüm /7Xk2 10Y23k 3x x3 XY2 bileşiği için X3Y4 bileşiği için 21 + 36 = 57 gram bileşik oluşur. mX = X mX = 3 · X mY 2.Y mY 4 Y 3 = X mX = 3 · 3 4 2.Y mY 4 2 X = 3 mX = 9 Y 2 mY 8 ÖRNEK 40 ÖRNEK 42 XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 2 dur. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mY 9 mX = 1 tür. mY 4 X2Y3 bileşiğinde eşit kütlede X ve Y alındığında en fazla Buna göre, 10 gram X ve 21 gram Y'nin birleşme- si sonucu oluşan X2Y3 bileşiğinde hangi maddeden 39 gram bileşik oluşuyor. kaç gram artar? Buna göre, başlangıçta toplam kaç gram madde alınmıştır? XY3 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiği için X2Y3 bileşiği için mX = X mX = 2.X mX = X mX = 2.X mY 3.Y mY 3.Y mY 2.Y mY 3.Y 2 = X mX = 2.2 1 = X mX = 2.1 9 3.Y mY 3.3 4 2.Y mY 3.2 X = 2 mX = 4 X = 1 mX = 1 10k 10 gram Y 3 mY 9 Y 2 mY 3 7k 21 gram 4/Xk2 0Y39k /Xk 2 03Yk3 Sınırlayıcı 3x x3 7x x7 bileşen 13k 3 kat 12 gram 27 gram 39 gram 7 gram 21 gram Başlangıçta eşit kütlede dediği için kütlesi büyük ola- 10 – 7 = 3 gram X maddesi artar. nın kütlesine göre alınır. 27 + 27 = 54 gram 39. 9 40. 54 13 41. 57 42. 3 gram X 8

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr Formül Bulma ÖRNEK 45 Bir bileşiğin formülü bulunurken bileşikte bulunan 14 gram A ve 45 gram Y elementlerinin karışımından en elementin toplam kütlesinin atom kütlesine bölümü en fazla 38 gram bileşik elde edilebiliyor. küçük tam sayı haline getirildiğinde o elementin katsı- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü nedir? yısını verir. (A: 14, Y: 16) Basit Formül: Bir bileşiğin en küçük tamsayılarla ifade edilmiş formülüne basit ya da kaba formül denir. XaYb 38 gram bileşik elde ediliyorsa A'nın tamamı biter. mX : Toplam X kütlesi X : Atom kütlesi a = mX 38 – 14 = 24 gram Y harcanır. X a : X'in katsayısı AaYb için mA = a.A mY b.Y 14 = a.14 24 b.16 ÖRNEK 43 a = 2 & A2Y3 b 3 XaYb bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 3 ol- mY 8 duğuna göre, bileşiğin basit formülü nedir? (X: 12, Y: 16) Çözüm II. Yol I. Yol Xa Yb mX = a.X ÖRNEK 46 mY b.Y 38 Başlangıç miktarları 16'şar gram olan A ve Y elementle- 12 16 3 = a.12 ri tam verimle tepkimeye girdiğinde 10 gram A elementi- 8 b.16 nin arttığı belirleniyor. 41 1 14 2 a = 1 Buna göre, A ve Y'den oluşan bileşiğin basit formü- b 2 lünü bulunuz? (A: 12, Y: 16) 1 ve 2 XY2 XY2 ÖRNEK 44 A + Y $ ürün XaYb bileşiğinin kütlece %30'u Y'dir. Buna göre, bileşi- Başlangıç: 16 gram 16 gram ğin basit formülünü bulunuz. (Y: 16, X: 56) Tepkime: 6 gram 16 gram Sonuç: 10gram – I. Yol II. Yol AaYb için 07X0a 03Y0b mX = a.X mX = a.A mY b.Y mY b.Y 73 70 = a.56 6 = a.12 30 b.16 16 b.16 73 56 16 a = 2 a = 1 & AY2 b 3 b 2 16 / 1 3 8 16 X2Y3 2 ve 3 X2Y3 43. XY2 44. X2Y3 14 45. A2Y3 46. AY2

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 3 1. Kütle (g) 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu bir bileşikte X 40 kütlesinin Y kütlesine oranı 3 dir. 8 20 X Buna göre, 66 gram bileşik elde etmek için, har- canması gereken X ve Y kütleleri en az kaçar 14 Y gram olmalıdır? 15 Zaman (dak.) __X_ _ __Y_ A) 18 32 X ile Y elementlerinden oluşan bir bileşikte X ve Y B) 24 42 elementlerinin kütlelerinin zam­ anla değişimi yuka- C) 30 36 rıdaki grafikte ve­rilmiştir. D) 18 48 Buna göre, oluşan bil­eşikte elementlerin kütle- E) 20 46 ce bir­leşme oranı mx kaçtır? mY A) 40 B) 20 C) 5 D) 2 E) 10 3 7 2 3 2. 16 gram hidrojenin (H2) tamamı bir miktar karbonla 5. 21 gram X ile 21 gram Y'nin tam verimle tepkimesi (C) birleşerek 64 gram bileşik oluşturmaktadır. sırasında X maddesinin tamamı harcanıyor. Buna göre, bileşikteki karbonun kütlece yüzde- Y maddesinden 14 gram arttığına göre, bu tep- si kaçtır? kimede oluşan bileşik kaç gramdır? A) 5 B) 25 C) 50 D) 75 E) 90 A) 42 B) 35 C) 28 D) 21 E) 14 3. I. Bileşiği oluşturan elementler kütlece değişme- 6. Eşit kütlelerdeki Ca ve Br2 elementlerinin tepkime- yen bir oranda birleşirler. sinden en fazla 30 gram CaBr2 bileşiği oluşmak­tad­ ır. II. Bileşiği oluşturan elementler arasındaki kütle- Ar­tan madde olmaması için hangi mad­ded­ en ce birleşme oranı değişirse, aynı elementlerle en az kaç gram eklenmelidir? (Ca: 40, Br: 80) farklı bileşikler oluşur. A) 72 gram Ca B) 36 gram Ca III. Aynı elementten oluşan, farklı formüle sahip bi- leşiklerdeki elementlerin kütlece yüzdeleri aynı- dır. Yukarıda sabit oranlar kanunu ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll C) 24 gram Br2 D) 72 gram Br2 D) II ve III E) I, lI ve lII E) 18 gram Ca 1. E 2. D 3. C 15 4. D 5. C 6. D

TEST - 4 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X ve Y2 elementlerinin kütlece birleşme oranı 4. 34 gram X2Y3 bileşiğinin 16 gramı Y dir. mX = 1 tür. Buna göre, X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 180 mY 3 gram X elementi ile en fazla kaç gram Y elemen- ti artansız birleşir? Buna göre, eşit kütlelerde alınan X ve Y den en A) 160 B) 180 C) 320 D) 340 E) 360 fazla 20 gram bileşik oluşurken hangi element- ten kaç gram artar? A) 3 gram X B) 4 gram Y C) 10 gram X D) 10 gram Y E) 15 gram X 2. X2Y bileşiğinde X kütle oranı 3 tür. 5. X2Y6 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 4'tür. Y 4 mY Buna göre, X3Y2 bileşiğini oluşturan elementle- Eşit kütlelerde X ve Y elementlerinin tam verim- rin kütlece birleşme oranı f mX p kaçtır? li tepkimesinde X2Y6 bileşiği oluşurken hangi mY elementin kütlece yüzde kaçı artar? 1 4 9 16 18 A) %25 Y B) %25 X C) %75 X 4 9 16 3 7 A) B) C) D) E) D) %75 Y E) %50 X 3. XY2 bileşiğinin kütlece %25 i X tir. 6. X ve Y elementlerinin oluşturduğu X2Y3 bileşiğin- X 7 X ile yeterince Buna göre, 15 gram X ile 12 gram Y nin tepki- de Y kütle oranı 12 dir. 14 gram mesinde artan madde olmaması için hangi ele- mentten kaç gram daha eklenmelidir? Y tam verimle tepkimeye girerse kaç gram XY2 A) 11 gram X B) 33 gram Y C) 44 gram X bileşiği oluşur? D) 46 gram Y E) 66 gram Y A) 23 B) 38 C) 46 D) 76 E) 92 1. C 2. C 3. B 16 4. A 5. D 6. C

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF c) Katlı Oranlar Kanunu (Dalton) ÖRNEK 47 e. C3H8 ile CH4 Dalton Atom Teorisi üç kabule dayanır. a. SO2 ile SO3 Her bir element, çok küçük bölünemeyen tanecik- b. N2O ile NO2 f. N2O5 ile NO lerden yani atomlardan oluşmaktadır. Ayrıca atom- lar kimyasal tepkimelerden oluşmazlar. c. C2H2 ile C6H6 g. CaBr2 ile KBr Bir elementin bütün atomlarının kütleleri ve özellik- d. NaBrO3 ile NaBrO4 leri aynıdır. Fakat başka bir elementin atomlarından farklıdır. Yukarıda verilen bileşik çiftlerinin katlı oranlar ka- nununa uyup uymadığını belirtiniz ve uyuyorsa kat- Bileşikler ise iki ya da daha çok sayıda elementin lı oranı bulunuz. birleşmesi ile oluşur. a. SO2 ile SO3 Katlı Oran Buna göre; b. N2O ile NO2 c. C2H2 ile C6H6 23 Atomlar bölünemediğinden bir kimyasal tepkimeye 3 ya da 2 giren atom sayısı tepkime sonunda değişmez. d. NaBrO3 ile NaBrO4 14 4 ya da 1 Bu durumda kütle değişmez. (Dalton'un kütlenin ko- e. C3H8 ile CH4 runumunu açıklaması.) f. N2O5 ile NO Basit formülleri aynı oldu- g. CaBr2 ile KBr ğu için, katlı oran yoktur. Elementin bütün atomları kütlece aynı ve bileşikte atomlar belirli sayısal oranlarda ise bileşiğin kütlece Üç farklı tür atom olduğu yüzde bileşimi sabittir. (Dalton'un sabit oranlar ka- için, katlı oran yoktur. nunu açıklaması.) 23 İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturu- 3 ya da 2 yorsa bu elementlerden herhangi birinin sabit kütle- 52 si ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri ara- 2 ya da 5 sındaki basit ve tam sayılarla ifade edilen orana katlı oranlar kanunu denir. Farklı elementler olduğu için katlı oran yoktur. Bileşik çiftlerinin katlı oranlar kanununa uyabil- mesi için; ÖRNEK 48 Bileşikler iki elementten oluşmalı. XY2 ile X3Yn bileşiklerin oluşturulurken eşit kütlede X alındığında birinci bileşikteki Y kütlesinin ikinci bi- Bileşikleri oluşturan elementler aynı olmalı. leşikteki Y kütlesine oranı 3 olduğuna göre, n sa- Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır. 4 yısı kaçtır? Bileşik çifti Katlı Oran Fe2O3 ile FeO & Fe2 O3 Çözüm NaCI ile MgCI2 Fe2 O2 & 3 3/XY2 $ X3Y6 6 = 3 2 n 4 X3Y6 X3Yn & Katlı oranlar kanununa uymaz. n=8 Elementler farklıdır. HCIO3 ile HCIO2 & Katlı oranlar kanununa uymaz. İkiden fazla tür element var. NO2 ile N2O4 & Katlı oranlar kanununa uymaz. Basit formülleri aynıdır. 17 47. a. 2/3 ya da 3/2 ya da 4/1 b. 1/4 c. yok d. yok e. 2/3 ya da 3/2 f. 5/2 ya da 2/5 g. yok 48. 8

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 49 ÖRNEK 51 I. bileşik II. bileşik X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi küt- X’in kütlesi lece %40 Y ikincisi kütlece %30 X elementi içermekte- dir. 7 Eşit kütlede X elementi içeren bileşiklerdeki Y ele- mentleri arasındaki katlı oranı bulunuz. I. Yol Y’nin kütlesi 1. Bileşik 16 20 __X___ ___Y__ Yukarıda X ve Y elementlerinin birleşmesi sonucu olu- 60 40 şan iki farklı bileşiğin kütlece birleşme oranı grafiği ve- rilmiştir. 2. Bileşik 30 70 \\ 2 \" X'in kütlelerini eşitle- Buna göre, bu iki bileşikte bulunan Y elementleri 60 mek için 2 ile çarpılır. arasındaki katlı oran YI kaçtır? 140 YII Y1 = 40 = 2 Y2 140 7 II. Yol Çözüm 1. bileşik Xa Yb Xa Yb Y'ler oranı ___X____ ___Y____ 60 40 60 40 7 16 40 = 2 I. Bileşik 7 20 2. bileşik Xn Ym Xn Ym 140 7 II. Bileşik 2 / 30 70 60 140 X'ler aynı olduğu için Y'ler oranlanır. X'in kütleleri aynı ol- & I = 16 = 4 ması için 2 ile çarpılır. II 20 5 ÖRNEK 52 A’nın kütlesi ÖRNEK 50 II. bileşik I. bileşik I. CH4 II. C3H8 Y’nin kütlesi III. C2H2 6 16 IV. C2H6 Yukarıda verilen bileşiklerdeki H elementinin kütle- A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe ait ce yüzdelerini kıyaslayınız. grafik yukarıda verilmiştir. Buna göre, I. bileşiğin formülü A2Y4 ise II. bileşiğin formülünü bulunuz. H elementinin kütlece yüzdelerini kıyaslamak için C ___A____ ___Y____ _B_i_le_ş_i_k_ elementlerinin sayıları eşitlenir. I. CH4 / x6 C6H24 I. bileşik m 16 A2Y4/a II. C3H8 / x2 C6H16 III. C2H2 / x3 C6H6 II. bileşik m 6 AaYb / 2 IV. C2H6 / x3 C6H18 A2aY4a I > IV > II > III Y'ler oranı A2aY2b 16 = 4a a = 4 II. bileşiğin formülü A4Y3 6 2b b 3 49. 2 50. I > IV > II > III 18 51. 4 52. A4Y3 7 5

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF ÖRNEK 53 ÖRNEK 55 I. bileşik A Y Bileşik Y’nin kütlesi 56 16 AY II. bileşik 56 m A2Y3 AY ve A2Y3 bileşiklerinde A ve Y elementlerinin kütlele- 5 rinin değişimi yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre, m değeri kaçtır? 3 AY Bileşik A’nın kütlesi 36 56 16 2 AY A2 Y2 A2 Y3 A ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki X ve 56 m A2Y3 Y kütlelerinin değişimini gösteren grafik yukarıda veril- miştir. Y'lerin kütle oranı = Y'lerin sayı oranı I. bileşiğin formülü A2Y3 olduğuna göre, II. bileşiğin 16 = 2 formülü nedir? m 3 m = 24 ___A____ ___Y____ _B_il_e_ş_ik__ I. bileşik 6 3 A2Y3 \\a A2aY3a II. bileşik 2x 3 5 AaYb \\2 A2aY2b 10 6 Y'ler oranı 3 = 3a 10 2b a = 1 b 5 ÖRNEK 54 AY5 A ve Y arasında oluşan iki bileşikten I. bileşiğin formülü ÖRNEK 56 AY3 , II. bileşiğin formülü A2Ym'dir. Aynı miktar A ile bir- Aynı miktar oksijen ile birleşen demir elementle- leşen I. bileşikteki Y kütlesinin II. bileşikteki Y kütlesine ri arasındaki katlı oranın 3 olması için II. bileşiğin oranı 3 'dir. 4 2 formülü FeO ise I. bileşiğin formülü ne olmalıdır? Buna göre, II. bileşikteki m değeri kaçtır? I. bileşik AY3\\ 2 $ A2Y6 I. bileşik FeXOY /1 $ FeX OY II. bileşik A2Ym II. bileşik FeO /y $ FeY OY Y'ler oranı X = 3 olduğuna göre X = 3, Y = 4 Y 4 6 3 m = 2 Bileşiğin formülü Fe3O4 olur. m=4 53. 24 54. 4 19 55. AY5 59. Fe3O4

TEST - 5 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki X CO2 ile C2H6 bileşikleri ve Y kütleleri tabloda verilmiştir. arasında katlı oran yoktur. Bileşik X miktarı (g) Y miktarı (g) DY I. bileşik 78 Katlı oranlar yasası, John Dalton un atom Joseph Proust tarafın- teorisi, katlı oranlar dan bulunmuştur. yasasını destekler. D YD Y II. bileşik 7 12 1 NO ile N2O5 arasındaki 4 5 Her iki bileşik elde edilirken aynı miktarda X kul­la­ nılmış ve I. bileşikten en fazla 60 gram elde edil­ katlı oran 2 olabilir. miştir. 5 Buna göre, II. bileşikten en fazla kaç gram elde DY edilir? 23 A) 42 B) 48 C) 72 D) 76 E) 80 Naz, yukarıda verilen kavram haritasında be- lirtilen ifadeler için uygun cevapları verdiğinde kaç numaralı çıkışa ulaşır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 2. I. CaO - MgO 5. 14 gram N2 ile 3 gram H2 gazının tam verimle tep­ II. C2H4 - C4H8 kimesinden 17 gram NH3 gazı elde edilmektedir. III. FeO - Fe2O3 Bu ifade; Verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı I. Katlı oranlar oranlar kanunu uygulanamaz? II. Kütlenin korunumu III. Sabit oranlar kanunlarından hangileri ile ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) II ve III D) I ve II E) II ve III 6. Aslı : PbO – Pb3O4 Osman : CH4 – C3H6 Ali : NO2 – N2O4 3. Aynı miktar X ile birleşen Y ler arasındaki kat- Cemre : H2O – H2O2 2 Sibel : CuO – Cu2O 9 lı oranın olması için I. bileşiğin formülü X3Y Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin yazdığı bil­eşik çiftine katlı oranlar kanunu uygulana­ ise 2. bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisi maz? olmalıdır? A) XY3 B) X2Y3 C) X3Y2 A) Aslı B) Osman C) Ali E) X3Y4 D) XY2 D) Cemre E) Sibel 1. B 2. D 3. B 20 4. D 5. E 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 6 1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte 4. I. lXe2şYenileYXk3üYtl4elbeirlei şoirkalenrıin38dediar.ynı miktar X ile bir- elementlerin kütlece birleşme miktarları çizelgede verilmiştir. II. C2H4 ile C3H6 arasında katlı oran yoktur. Bileşikler X miktarı (g) Y miktarı (g) III. MnO2 ile Mn3O4 arasındaki katlı oran 3 dir. 2 1. bileşik 35 60 IV. H2S ile H2SO4 arasında katlı oran yoktur. 2. bileşik 14 32 V H2SO4 ile H3PO4 arasında katlı oran 2 tür. 3 Verilenlerden kaç numaralı bilgi yanlıştır? Buna göre, 1. bileşiğin formülü X2Y3 ise 2. bile- şiğin basit formülü nedir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) XY B) XY2 C) XY3 E) X2Y D) X2Y5 2. N2O5 ve NO2 bileşikleri arasındaki katlı oran kaç- 5. X2Y3 ve XYn bileşiklerinde aynı miktar X ile bir- tır? leşen X2Y3 bileşiğindeki Y nin, XYn bileşiğinde- A) 2 B) 5 C) 1 D) 2 E) 5 ki Y ye oranı 3 olduğuna göre, XYn bileşiğin- 3 3 4 8 deki \"n\" sayısı kaçtır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 3. C ve H elementlerinden oluşan iki bileşikten birin- 6. X (g) Bileşik (g) 5 17 cisinde kütlece %75, ikincisinde kütlece %80 C bu- Bileşik 2,5 a lunmaktadır. X2Y3 Birinci bileşiğin formülü CH4 ise ikinci bileşiğin XY formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) C3H8 B) C2H6 C) C2H4 X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşikte, bi- E) C4H10 leşiklerin kütlesi ve içerdikleri X kütleleri tablodaki D) C3H4 gibidir. Buna göre, tablodaki a değeri kaçtır? A) 5 B) 6,5 C) 10 D) 13 E) 18 1. B 2. E 3. B 21 4. E 5. D 6. B

10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK d) Birleşen Hacimler Kanunu (Gay Lussac) ÖRNEK 59 Avogadro, gaz halindeki elementlerin bazılarının N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) molekül, bazılarının ise elementel olabileceğini söy- tepkimesine göre, 12 litre N2 ve 9 litre H2 gazla- leyip, aynı sıcaklık ve basınçta, gazların eşit hacim- rından aynı koşullarda en fazla kaç litre NH3 ga- lerinde eşit sayıda atom ya da molekül vardır diyerek zı oluşur? Avogadro hipotezini ortaya atmıştır. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Gay Lussac; \"Sabit sıcaklık ve basınçta gerçekle- Başlangıç: 12 L 9 L şen kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren ve tepki- meden çıkan gazların hacimleri arasında belirli ve sa- Tepkime: 3 L 9 L 6 L bit olan orana sabit hacimler kanunu denir.\" demiştir. Sonuç: –9 L – +6 L NH3 gazı oluşur. Bir kimyasal tepkimede kütle her zaman korunur- Na2rgtaarz. ı ken; hacim korunmayabilir. ÖRNEK 60 N 2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) V litre 3V litre 2V litre N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) 10 L 30 L 20 L Tepkimesine göre eşit hacimde H2 ve N2 gazları alı- 2L 6L 4L narak aynı koşullarda en fazla 60 litre NH3 gazı el- de ediliyor. ÖRNEK 57 Buna göre, başlangıçta alınan toplam gaz hacmi N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) kaç litredir? Tepkimesine göre, 12 litre H2 gazı ve yeteri kadar N2 gazı ile aynı koşullarda en fazla kaç litre NH3 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) gazı oluşur? Başlangıç: 90 L 90 L – Tepkime: –30 L –90 L +60 L \" 60 L NH3 oluş- Sonuç: – ması için 30 L N2 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) 60 L 60 L ve 90 L H2 tepki- Na2rgtaarz. ı 4x 4x 4x meye girmelidir. 4 L 12 L 8 L NH3 oluşur. 90 L N2 + 90 L H2 = 180 L toplam gaz hacmi ÖRNEK 58 ÖRNEK 61 X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) 15 litre X2 ve 9 litre Y2 gazları Tepkimesine göre, 48 litre XY2 gazı oluşturmak X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g) için aynı koşullarda kaçar litre X2 ve Y2 gazı kul- tepkimesi sonucunda XY3 gazı oluşturuyor. lanılmalıdır? Tam verimle gerçekleşen tepkime sonucunda hangi maddeden kaç litre artar? X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g) Başlangıç: 15 L 9 L 24x 24x 24x Tepkime: –3 L –9 L +6 L 24 L 48 L 48 L Sonuç: 12 L – 6 L XY3 gazı oluşur. Xa2rgtaarz. ı 57. 8 58. 48 L Y2 , 24 L X2 22 59. 6 60. 180 L 61. 12 L X2

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK ÖRNEK 62 ÖRNEK 65 Gaz fazında ve kapalı kapta gerçekleşen 4 hacim X2 gazı ile 5 hacim Y2 gazı tepkimeye girdi- C3H8(g) + 5O2(g)$ 3CO2(g) + 4H2O(g) ğinde aynı koşullarda 2 hacim X2 artarken, 2 hacim tepkimesi veriliyor. Z gazı oluşuyor. Buna göre, 60 L C3H8 gazının %40'ı yeteri kadar Buna göre, Z'nin formülünü bulunuz. oksijen gazı ile tepkimeye girdiğinde tepkime so- nunda kapta kaç litre gaz bulunur? X2 + Y2 $ Z 4V 5V 40 Başlangıç: 100 60. = 24 L C3H8 gazı tepkimeye girer. Tepkime: -2 V -5 V +2 V C3H8 gazı + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) Sonuç: 2 V artar Başlangıç: 60 L 120 L – – Tepkime: –24 L –120 L +72 L +96 L 2X2 + 5Y2 $ 2Z X2Y5 Sonuç: 36 L C3H8 – 72 L CO2 96 L H2O Tepkime sonunda toplam gaz hacmi 36 + 72 + 96 = 204 L ÖRNEK 63 ÖRNEK 66 4 hacim X2 ile 6 hacim Y2 gazı reaksiyona girerse 4 Hacim (L) hacim Z gazı oluşuyor. 10 Buna göre, oluşan Z gazının X ve Y cinsinden for- mülünü bulunuz. 6X 2Z 2X2 + 3Y2 $ 2Z \" 2 hacim 5 hacim 2 hacim Z: X2Y3 Y Zaman (Tepkimeye giren ve tepkime sonunda oluşan atom sa- Yukarıda X, Y ve Z gazlarına ait verilen hacim za- yısı ve cinsi korunur. man grafiğine göre; a) Z'nin formülünü X ve Y cinsinden bulunuz. ÖRNEK 64 b) Tepkimede sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? c) Tepkime tam verimle mi gerçekleşir? 2 hacim X2 gazı ile 3 hacim Y2 gazı reaksiyona girdi- ğinde aynı koşullarda 2 hacim Z gazı oluşuyor. Buna göre, 30 L Z gazı oluşturmak için kaçar L X2 ve Y2 gazları kullanılır? a) 4X + 10Y $ 2Z 2X2 + 3Y2 $ 2Z X2Y5 15x 15x 15x b) Biten madde sınırlayıcı bileşendir. 30 L 45 L 30 L Y maddesi sınırlayıcı bileşendir. 30 L X2 , 45 L Y2 gazları kullanılır. c) Biten madde olduğu için tam verimlidir. 62. 204 L 63. X2Y3 64. 30 L X2 , 45 L Y2 23 65. X2Y5 66. a) X2Y5 b)Y c) Evet

TEST - 7 KİMYANIN TEMEL YASALARI FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK 1. X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) 4. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Yukarıda denklemi verilen tepkime aynı koşullar- tepkimesinde aynı koşullardaki hacim oranla- daki X2 ve Y2 gazlarıyla gerçekleşmektedir. rı için; Buna göre, bu gazların tepkimede harcanan I. VH2 = 3 ve oluşan hacimleri oranı (X2 : Y2 : XY2) kaçtır? VN2 A) 1 : 2 : 1 B) 1 : 2 : 2 C) 1 : 2 : 3 II. VNH3 =2 VN2 D) 1 : 1 : 1 E) 2 : 1 : 2 III. Vürün = 1 Vgiren 2 eşitliklerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) l ve ll D) Il ve IlI E) l, II ve III 2. Aynı koşullarda gerçekleşen; 5. Aynı koşullarda hidrojen ve oksijen gazlarının su I. H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g) (H2O) oluşturmak üzere verdiği tepkime, \"2 hacim hidrojen + 1 hacim oksijen $ 2 hacim su\" II. N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g) şeklindedir. (H2O tepkimede gaz halindedir.) III. H2(g) + 1 O2(g) $ H2O(g) 2 Bu tepkime ile ilgili; tepkimelerinin hangilerinde birleşen gazların I. Hacim azalması gerçekleşir. ll. Hidrojen ve oksijen gazları iki atomludur. hacim oranı 2 : 1 olabilir? lll. Tepkimede oluşan gazın hacmi, harcanan A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III gazların hacimleri toplamından büyüktür. D) I ve II E) II ve III yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) l ve lll E) ll ve lll 6. C2H4(g) + 3O2(g) $ 2CO2(g) + 2H2O(g) Aynı şartlarda artansız gerçekleşen tepkime ile ilgili; 3. Aynı sıcaklık ve basınçta 2 hacim X2 gazı ile 5 I. Hacim artışı gerçekleşir. II. Birleşen gazların hacim oranı 1 : 3 tür. hacim Y2 gazının tepkimesinden 2 hacim Z gazı III. Harcanan O2 gazının hacminin oluşan CO2 oluşmaktadır. gazının hacmine oranı 3 : 2 dir. Buna göre, Z gazının molekülleri kaç atomlu- dur? ifadelerinden hangileri doğrudur? A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 A) Yalnız I B) l ve ll C) l ve lll D) Il ve IlI E) l, II ve III 1. B 2. E 3. E 24 4. E 5. C 6. D

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 8 FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK 1. Aynı sıcaklık ve basınçta, 2 litre C6H10 gazı ile 4 4. Avogadro yasasına göre; litre H2 gazı birleşerek 2 litre CxHy gazını oluştu- H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g) ruyor. tepkimesinde aynı koşullarda 10 L H2 ve 3 L Buna göre, bileşikteki x ve y sayıları kaçtır? Cl2 gazı kullanarak elde edilen bileşiğin hac- x y minin artan gaz hacmine oranı kaçtır? A) 6 14 B) 8 14 A) 3 B) 1 C) 6 D) 3 E) 3 C) 6 12 4 2 7 7 D) 7 12 E) 8 20 5. Sabit basınçlı bir kapta ve sabit sıcaklıkta X ve O2 gazları tepkimeye girerek CO2 ve H2O gazlarını oluşturmaktadır. Tepkime süresince bu gazların hacim değişi- mi grafikteki gibidir. Hacim (L) 2. I. C(k) + O2(g) $ CO2(g) 5 X(g) H2O(g) 4 CO2(g) II. H2(g) + CI2(g) $ 2HCI(g) 3 III. 2CO(g) + O2(g) $ 2CO2(g) O2(g) 2 Aynı koşullarda gerçekleşen yukarıdaki tepki­ melerden hangilerinde toplam gaz hacmi ko­ 1 runmuştur? Zaman A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Bu tepkime ile ilgili; D) I ve III E) II ve III I. X'in formülü C3H8 dir. II. Tepkime sonunda kapta 11 L gaz bulunur. III. X gazının %20 si tepkimeye girmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. I. Aynı koşullarda bir kimyasal olayda birleşen 6. 2SO2(g) + O2(g) $ 2SO3(g) Aynı koşullarda gerçekleştirilen yukarıdaki gazların hacimleri oranı sabittir. tepk­ ime ile; II. Tepkimeye giren gazların hacimleri toplamı, I. Kütlenin korunumu ürünlerin hacimleri toplamına eşit olmalıdır. II. Sabit oranlar III. Katlı oranlar III. Aynı koşullarda farklı gazların eşit hacimlerin- de eşit sayıda tanecik bulunur. kanunlarından hangilerine ulaşılabilir? Birleşen hacim oranları kanunu ile ilgili veri- (O: 16, S: 32) len ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) lI ve III E) l, II ve III D) I ve III E) I, II ve III 1. A 2. C 3. C 25 4. C 5. E 6. E

KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X(g) + Y(g) $ Z(g) 4. Azot ve oksijenden oluşan bir bileşikte, azot (N) 0,2 gram 0,8 gram 2 litre kütle oranı 7 dir. oksijen (O) Sabit hacimli kapta belirli koşullarda artansız 12 gerçekleşen yukarıdaki tepkimede oluşan Z ga- Eşit kütlelerde azot ve oksijen gazları alınarak zının özküt­lesi kaç g/L dir? gerç­ ekleştirilen tam verimli tepkime sonucun- da artan gazın kütlesi 1,5 gram olduğuna göre A) 1 B) 0,8 C) 0,5 D) 0,3 E) 0,1 başlangıçta alı­nan gaz karışımının kütlesi kaç gramdır? A) 2,4 B) 4,2 C) 5,7 D) 7,2 E) 9,6 2. “Kimyasal bir değişimde; değişim öncesinde 5. Mg(k) + 2H2O(s) $ Mg(OH)2(suda) + H2(g) maddeler­ in kütleleri toplamı, değişim sonrasın- Yukarıda verilen tepkimede saf olmayan 30 gram daki maddele­rin kütleleri toplamına eşit olmalı- magnezyum katısının 36 gram su ile tepkimesin- dır.” hipotezini ilk öne süren bilim insanı kim- den 58 gram Mg(OH)2 ve 2 gram H2 gazı oluşuyor. dir? A) Lavoisier B) Proust Buna göre, magnezyum katısının kaç gramı saf- sızlıktır? C) Dalton D) Avogadro E) Gay – Lussac A) 24 B) 12 C) 10 D) 6 E) 3 3. Yanma sonrası oluşan bileşik Magnezyum Oksijen kütlesi (g) kütlesi (g) kütlesi (g) 18 a 12 24 – b Yukarıda verilen tablo magnezyum ve oksijen ele­ 6. Çamaşır sodası (Na2CO3) bileşiğinin 212 gramın- mentleri arasında gerçekleşen aynı yanma tepki- da 92 gram Na ve 96 gram O bulunmaktadır. mesinin farklı miktarlarına ait bilgiler içermektedir. Buna göre, Na2CO3 bileşiğinin 212 gramı, kaç Tepkimeler artansız gerçekleştiğine göre, tab- gram C içermektedir? loda verilen a ve b değerleri kaçtır? A) 96 B) 48 C) 24 D) 12 E) 6 ___a___ ____b___ A) 24 16 B) 30 54 C) 36 36 D) 30 40 E) 30 16 1. C 2. A 3. E 26 4. D 5. D 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 2 1. X in kütlesi (g) 4. Fe2O3 bileşiğinde mFe kütle oranı 7 tür. mO 3 l. bileşik ll. bileşik lll. bileşik 8 Bu bileşik ile ilgili çizilen, 14 28 42 Y nin kütlesi (g) mFe mFe 21 X ve Y elementlerinin oluşturduğu üç bileşiğin, X mO 7 ve Y kütlelerini gösteren grafik yukarıda verilmiştir. 7 3 Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2 ise ll. ve lll. bileşiklerin formülleri aşağıdakilerden hangisi- l mFe2O3 39 mO dir? melement ll 14 ll. bileşik lll. bileşik Fe 6 O A) XY4 XY6 B) X4Y X2Y3 lll 20 mFe2O3 C) X4Y3 XY4 D) X2Y XY3 grafiklerinden hangileri doğrudur? E) X2Y3 XY6 A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) ll ve lll E) l, ll ve lll 2. Aşağıdaki maddelerden hangisinin oluşumu 5. Katlı oranlar yasasına göre eşit miktarlarda X alın- sabit oranlar yasası ile açıklanabilir? dığında oluşan X3On bileşiğindeki oksijen kütlesi XmO4 bileşiğindeki oksijen kütlesinin 2 katıdır. A) Çelik B) Kolonya C) Kalay Buna göre, n.m değeri aşağıdakilerden hangisi- D) Şeker E) Bronz dir? A) 6 B) 12 C) 18 D) 22 E) 24 3. SO3 gazının 80 gramının tamamı ayrıştırıldığında 6. l. bilgi: X ve Y elementlerinin oluşturduğu bileşik- 48 gram O2 gazı elde ediliyor. lerden l. sinin formülü XY, ll. sinin formülü X2Y3 tür. Buna göre, SO3 gazının kütlece birleşme oranı ll. bilgi: X2Y3 bileşiğinin kütlece %30 u Y dir. mS f mO p kaçtır? Verilen bilgilere göre, 90 g XY bileşiğini elde et- mek için kaç gram X gerekir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 3 E) 3 2 3 2 5 4 A) 9 B) 18 C) 27 D) 70 E) 108 1. A 2. D 3. B 27 4. E 5. E 6. D

KARMA TEST - 3 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. XY4 bileşiğinin kütlece %20'si X'tir. 4. I. C2H4 Eşit kütlelerde alınan X ve Y elementlerinden 28 II. C4H6 gram X2Y5 bileşiği oluşmaktadır. III. C3H8 Tepkimede artan madde olmaması için hangi Verilen bileşiklerin kütlece C yüzdeleri için aşa- maddeden kaç gram eklenmelidir? ğıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur? A) 30 gram Y B) 12 gram X C) 7,5 gram Y A) ll > l > lll B) l > ll > lll C) lll > ll > l D) 20 gram X E) 15 gram Y D) l = ll > lll E) l > lll > ll 2. X Y 5. I. SO2 - SO3 II. NO - N2O5 I. bileşik 2,8 gram 3,2 gram III. PbO - Pb3O4 II. bileşik 8,4 gram a gram Formülleri verilen bileşik çiftlerinden hangileri- Yukarıdaki tabloda X ve Y elementlerinin iki ayrı bi- nin arasındaki katlı oran 4 olabilir? leşiğinin kütlesel analiz sonuçları verilmiştir. 3 A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2, ll. bileşiğin D) II ve III E) I, II ve III formülü X2Y3 olduğuna göre, a kaç gramdır? A) 3,6 B) 7,2 C) 14,4 D) 16,4 E) 28,4 6. Bileşik kütlesi (gram) Bileşik kütlesi (gram) 58 40 3. Katlı oranlar yasası ile ilgili; 36 38 X 48 52 X (gram) kütlesi (gram) kütlesi I. Antoine Lavoisier tarafından ortaya atılmıştır. l ll II. Basit formülleri aynı olan bileşikler için katlı X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşiğin kütlele- orandan bahsedilemez. III. CO ve NO bileşikleri kullanılarak katlı oran ya- rinin harcanan X in kütleleri ile değişimini gösteren grafikler yukarıda verilmiştir. sası ispatlanabilir. Buna göre, bu iki bileşik için eşit kütlelerde X bilgilerinden hangileri doğrudur? ile birleşen Y ler arası katlı oran aşağıdakiler- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II den hangisi olabilir? D) I ve III E) II ve III A) 7 B) 4 C) 8 D) 3 E) 4 8 3 15 14 7 1. A 2. B 3. B 28 4. A 5. C 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 4 1. X in kütlesi (gram) 4. Oluşan bileşik kütlesi (gram) ll 44 28 l a 8 Y nin kütlesi (gram) 28 32 Eklenen X kütlesi (gram) X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşiğin kütle X ve Y elementleri aynı koşullarda birleşerek XY bi- ilişkilerini gösteren grafik yukarıdaki gibidir. leşiğine dönüşmektedir. Birinci bileşiğin formülü X3Y4 ve ikinci bileşiğin formülü XY olduğuna göre a kaçtır? Bununla ilgili verilen yukarıdaki grafiğe göre; A) 7 B) 14 C) 21 D) 28 E) 32 I. 88 gram bileşik oluşturmak için 56 gram X kul- lanılır. II. Bileşikteki X kütle oranı 7 tür. Y 4 III. Bileşik oluşurken X in 4 gramı artar. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve Ill E) I, II ve III 2. I. N2O5 – P2O5 FEN LİSELERİNE YÖNELİK II. H2O2 - H2O 5. 1 litre C2H2 gazı ile 1 litre H2 gazı tam verimle III. C3H4 - C6H8 IV. Na2CO3 - NaHCO3 tepkimeye girerek 1 litre Z gazına dönüşüyor. V. CO - COCl2 I, II, III, IV ve V numaraları ile verilen bileşik çift- Buna göre, Z gazı ile CH4 gazı arasındaki kat- lerinden hangisi katlı oranlar yasasına uyar? lı oran aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 3 B) 1 C) 2 D) 2 E) 3 4 2 3 5 5 A) I B) II C) III D) IV E) V 6. XY bileşiğinde X ve Y2 elementlerinin X kütlece birleşme oranı 5 tür. Y 3 20 gram X ile 12 gram Y kullanılırsa; 3. AY ve A2Y3 bileşiklerinde aynı miktar A ile birle- I. 32 gram XY bileşiği oluşur. şen birinci bileşikteki Y elementinin ikinci bile- II. 8 gram Y artar. III. 64 gram XY bileşiğini oluşturmak için en az 45 gram X kullanılır. yargılarından hangileri yanlış olur? şikteki Y elementine oranı kaçtır? A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II A) 2 B) 1 C) 2 D) 3 E) 3 3 3 5 2 D) II ve Ill E) I, II ve III 1. C 2. B 3. A 29 4. E 5. B 6. D

KARMA TEST - 5 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. Magnezyum (Mg) ile oksijen (O2) elementlerinin FEN LİSELERİNE YÖNELİK tepkimesi sonucu oluşan MgO bileşiğinin kütlece 4. 1 hacim N2 gazı ile 1 hacim O2 gazından artan- 3 i Mg elementidir. sız olarak 2 hacim NO gazı oluşmaktadır. 5 Eşit kütlelerde alınan N2 ve O2 gazlarının Buna göre; tam verimli tepkimesi sonucu artan madde 8 gram olduğuna göre, artan maddenin türü ve I. 15 gram Mg ile 10 gram O2 tam verimle artansız başlangıçta girenlerin toplam kütlesi aşağı- olarak tepkime verir. dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? II. Başlangıçta 30 ar gram Mg ve O2 den alındığın- (N: 14, O: 16) da en fazla 50 gram MgO bileşiği oluşur. III. MgO bileşiğinde Mg kütle oranı 3 tir. Artan Başlangıçtaki toplam O 5 gaz türü kütle (gram) 128 yargılarından hangileri doğrudur? A) N2 64 B) O2 64 A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II C) N2 128 D) O2 32 D) II ve Ill E) I, II ve III E) N2 2. I. N2O4 - N2O 5. X II. C2H6 - C4H12 CaO katı kütlesi III. CuO - Cu2O Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri katlı oranlar yasasına uymaz? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Grafikte verilen X yerine; D) I ve III E) II ve III I. CaO teki Ca kütle oranı O II. CaO katısını oluşturmak için harcanan Ca mik- tarı III. CaO katısını oluşturmak için harcanan O2 gazı- nın aynı koşullardaki hacmi niceliklerinden hangileri yazılabilir? 3. X(g) Y(g) Artan madde A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 8 2 gram Y 1. bileşik 24 8 4 gram X D) I ve Ill E) II ve III 2. bileşik 40 X ve Y elementlerinden tam verimle iki farklı bileşik 6. XY2 bileşiğinin kütlece %50 si X olduğuna gö- oluşumu ile ilgili bilgiler tabloda belirtilmiştir. re, aşağıdaki bileşiklerden hangisinin kütlece 1. bileşiğin formülü X2Y6 ise 2. bileşiğin formü- %60 ı Y dir? lü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) X2Y3 B) X3Y4 C) X3Y8 A) XY B) X2Y C) XY3 E) X2Y5 E) X2Y5 D) XY4 D) X2Y3 1. C 2. A 3. C 30 4. A 5. E 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 6 1. SOX bileşiğinin kütlece %40'ı S olduğuna göre x 4. Kütle (gram) kaçtır? (O: 16, S: 32) A) 2 B) 3 C) 4 D) 1 E) 5 12 X 10 2. Eşit kütlede alınan X ve Y'nin tepkimesi sonucun- 8 da oluşan X3Y4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı 5Y mX = 4 tir. mY 5 Z Buna göre; Zaman Kapalı bir kapta gerçekleşen tepkimenin kütle - I. 18 gram bileşik oluşurken 2 gram X artar. II. Sınırlayıcı bileşen Y maddesidir. zaman grafiği yukarıdaki gibidir. III. 27 gram bileşik oluşabilmesi için başlangıçta Buna göre; toplam 30 gram madde alınmalıdır. I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir. II. Tepkime sonunda kapta 12 gram madde bulu- yargılarından hangileri doğrudur? nur. III. X’nin formülü Z2Y3 alabilir. yargılarından hangileri doğrudur? (Ü: 10, G: 21) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III A) II ve III B) I ve II C)I ve III D) Yalnız III E) I, II ve III 5. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşik için aşağıdaki bilgiler verilmiştir. • I bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme oranı mX = 6 ve formülü X2Yb'dir. mY • II. bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme ora- 3. Bileşiğin kütlesi (gram) nı mX = 9 ve formülü XaY8'dir. mY 2 II. bileşik 15 I. bileşik Buna göre a.b değeri kaçtır? A) 9 B) 12 C) 15 D) 8 E) 16 12 4 10 X’in kütlesi (gram) 6. Xm2YX bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı = 4 'dir. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki mY 7 X ve bileşik kütlesi grafiği yukarıda verilmiştir. Buna göre, I. bileşiğin formülü XY2 ise II. bileşi- Buna göre, aynı elementlerden oluşan X2Y5 bi- ğin formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? leşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı A) X3Y2 B) X2Y3 C) XY3 mX kaçtır? E) X2Y5 mY D) X2Y A) 4 B) 7 C) 7 D) 4 E) 1 35 40 20 25 5 1. B 2. E 3. D 31 4. C 5. B 6. A

KARMA TEST - 7 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. A'nın Y'nin Bileşiğin 4. X2 + 2Y2 $ 2XY2 kütlesi kütlesi formülü tepkimesine göre 16 gram X ile 24 gram Y'nin ta- mamının tepkimeye girmesiyle XY2 bileşiği oluş- 9 27 AYn maktadır. 3 m A3Y4 Y'nin atom kütlesi 12 olduğuna göre, X'in atom A ve Y elementlerinin oluşturduğu AYn ve A3Y4 bi- kütlesi kaçtır? leşiklerindeki A ve Y kütleleri tablodaki gibidir. A) 8 B) 12 C) 16 D) 32 E) 40 Buna göre, m.n değeri kaçtır? A) 24 B) 12 C) 48 D) 36 E) 27 2. XmYX3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı 5. Eşit kütlede alınan N2 ve H2 gazlarının kapalı kapta = 2 'tür. mY 3 tepkimesi sonucunda 34 gram NH3 gazı oluşurken 22 gram H2 gazı artmaktadır. Buna göre, 20 gram X ile yeterli miktarda Y ele- Buna göre; mentinden en fazla kaç gram X2Y3 bileşiği olu- I. Bileşiğin kütlece birleşme oranı mN = 14 'tür. şur? mH 3 A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55 II. H'nin atom kütlesi 1 ise N'nin atom kütlesi 14'tür. III. Atomların sayıca birleşme oranı N = 1 'tür. H3 IV. Başlangıçta alınan N2 gazı 28 gramdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I, II, III ve IV D) I, III ve IV E) I, II ve IV 3. X’in kütlesi (gram) 6. 40 gram A ile 32 gram Y2 elementleri tam verimle II. bileşik tepkimeye girdiğinde AY bileşiği oluşuyor. 18 Buna göre; I. bileşik I. AY bileşiğinin elementlerinin kütlece birleşme 6 oranı mA = 5 'dir. mY 2 Y’nin kütlesi (gram) II. Sınırlayıcı madde A'dır. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe III. Oluşan AY bileşiği 56 gramdır. ait X ve Y'nin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? I. bileşiğin formülü XY , II. bileşiğin formülü X3Yn olduğuna göre II. bileşikteki n değeri kaç- (Y: 16, A: 40) tır? A) I, II ve III B) Yalnız II C)I ve II A) 1 B) 2 C) 4 D) 3 E) 5 D) I ve III E) II ve III 1. B 2. A 3. A 32 4. C 5. C 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 8 1. I. FeO - Fe2O3 4. Bileşiğin kütlesi (gram) II. C2H4 - C3H6 III. bileşik III. MgCI2 - MgO 20 II. bileşik IV. H3PO3 - H3PO4 15 I. bileşik Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri katlı oranlar yasasına uyar? 12 A) I, II, III ve IV B) I, II ve IV C) Yalnız I 10 B’nin kütlesi (gram) D) I ve II E) I ve III A ve B elementlerinden oluşan üç farklı bileşiğin B elementine bağlı kütlelerinin değişim grafiği yukarı- daki gibidir. Buna göre, I. ve II. bileşik arasındaki katlı oran AI , II. ve III. bileşik arasındaki katlı oran AII AII AIII sırasıyla hangisinde doğru verilmiştir? A) 2 , 1 B) 4 , 3 C) 2 , 5 52 54 52 2. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikten D) 1 , 2 E) 5 , 1 25 45 AY3 bileşiğinin kütlece %20'si Y, diğer bileşiğin kütlece %96'sı A olduğuna göre aynı miktar A ile birleşen Y'ler arasındaki katlı oran kaçtır? A) 3 B) 1 C) 1 D) 1 E) 2 2 6 3 5. Kütle (gram) Kütle (gram) 80 1. bileşik 68 64 2. bileşik 36 A Y 32 Zaman Zaman 3. 5,6 gram A ile 3,6 gram B2 elementlerinin tam ve- A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğin oluşmasına ilişkin kütle - zaman grafikleri yukarıda rimli tepkimesi sonucunda oluşan AB bileşiğindeki verilmiştir. elementlerin atom kütleleri oranı A = 7 'dir. 2. bileşiğin formülü AY2 olduğuna göre; B2 I. Birinci bileşiğin formülü AY3'tür. Buna göre; II. Birinci bileşikte sınırlayıcı bileşen Y'dir. I. Tepkimede artan madde olmamıştır. III. Aynı miktar Y ile birleşen A elementleri arasın- daki oranı A1 = 2 'tür. II. Tepkime sonunda 7,2 gram bileşik oluşmuştur. A2 3 III. Bir miktar daha A elementi ilave edilirse oluşan yargılarından hangileri doğrudur? bileşik miktar artar. mA = 7 dir. IV Elementlerin kütlece birleşme oranı yargılarından hangileri doğrudur? mB 2 A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV D) Yalnız II E) I, II ve III 1. C 2. C 3. D 33 4. A 5. E

KARMA TEST - 9 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki 4. X ve Y elementleri, XY3 ve XaYb olmak üzere iki elementlerin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiş- farklı bileşik oluşturmaktadır. tir. • XY3 bileşiğinin kütlece %75'i Y'dir. X kütlesi (gram) • XaYb bileşiğin kütlece %40'ı X'tir. I. bileşik Buna göre, XaYb bileşiğinin basit formülü aşağı- II. bileşik dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) X3Y2 B) X4Y6 C) X2Y E) X2Y5 Y kütlesi (gram) D) X2Y3 10 12 II. bileşiğin formülü XaY3, I. bileşiğin formülü X2Y5 ise II. bileşiğin formülündeki a değeri kaç- tır? A) 5 B) 2 C) 3 D) 4 E) 1 5. I. CH4 2. XaY4 ve X5Yb bileşiklerinin eşit kütlede Y ile bir- II. C2H4 III. C3H8 leşen X elementleri arasındaki katlı oranı aşağı- IV. C2H2 dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Yukarıda verilen bileşiklerin aynı miktar karbon ile birleşen hidrojen miktarlarının büyükten kü- çüğe sıralanışı hangisinde doğru verilmiştir? A) I > III > II > IV B) I > III > IV > II B) a.b C) a.b C) I > IV > III > II D) IV > II > III > I 5 20 A) a.b E) III > II > I > IV E) a.b D) a 4 2b 3. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki ayrı bileşiğin 6. Eşit kütlede X ve Y alınarak aynı başlangıç miktar- kütlece birleşme miktarları tabloda verilmiştir. ları ile iki farklı bileşik oluşturuluyor; A kütlesi Y kütlesi • I. bileşik oluşurken 18 gram X artar. (gram) (gram) • II. bileşikte 60 gram bileşik oluşurken 4 gram X 4 m artar. I. bileşik 3 n Buna göre, I. ve II. bileşiğin basit formülleri aşa- II. bileşik ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? I. bileşiğin formülü A2Y3, II. bileşiğin formülü I. bileşik II. bileşik AY ise n değeri kaçtır? A) XY2 X2Y m B) X2Y XY2 C) X3Y2 X3Y A) 4 B) 1 C) 2 D) X2Y3 X3Y 3 2 3 E) XY2 X3Y4 D) 1 E) 2 3 4 1. E 2. C 3. B 34 4. D 5. A 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 10 1. X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 12'şer gram X2 ve Y2 4. 14 gram N2 ile 16 gram O2'nin tepkimesi sonucun- tepkimeye girmektedir. da en fazla 22 gram bileşik elde ediliyor. Tam verimle gerçekleşen tepkimede hangi ele- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü aşağıda- mentten kaç gram artar? (X: 14, Y: 16) kilerden hangisidir? (N: 14, O: 16) A) 5 gram X2 B) 5 gram Y2 C) 3 gram X2 A) N2O B) NO2 C) N2O3 D) 3 gram Y2 E) 4 gram Y2 E) N2O5 D) N2O4 2. 2,4 gram Mg ve 3,2 gram O2 gazı kullanılarak tam 5. C2H6(g) + 7 O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(s) 2 verimle tepkime sonucunda MgO bileşiği elde edili- yor. Buna göre; 3 gram a gram 8,8 gram 5,4 gram I. Sınırlayıcı bileşen Mg elementidir. Yukarıda verilen tepkimeye göre, kaç gram O2 tepkimeye girmiştir? II. Artan madde olmaması için kaba 2,4 gram Mg elementi eklenmelidir. m Mg = 3 A) 4 B) 8 C) 8,2 D) 11,2 E) 5,6 III. Elementlerin kütlece birleşme oranı 'dir. mO 2 yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, Mg: 24) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Y’nin kütlesi (gram) II. bileşik 6 I. bileşik 2 3. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- X’in kütlesi (gram) 24 nı mX = 3 'dir. Eşit kütlede alınan X ve Y ele- mY 2 Grafik, iki farklı bileşikteki X ve Y kütleleri arasında- ki ilişkiyi göstermektedir. mentlerinden X2Y bileşiği oluşurken 6 gram Y art- maktadır. Buna göre, I. ve II. bileşiğin formülleri aşağıda- kilerden hangisi olabilir? Buna göre; I. bileşik II. bileşik I. Tepkime sonunda oluşan X2Y bileşiği 1,5 gram- A) XY2 X2Y dır. B) XY XY2 XY3 II. Artan madde olmaması için 24 gram daha X ek- C) X2Y X2Y3 lenmelidir. D) XY4 XY E) X2Y3 III. Elementlerin atom kütleleri oranı X = 2'dir. Y yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız II D) II ve III E) Yalnız I 1. A 2. E 3. C 35 4. A 5. D 6. C

KARMA TEST - 11 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 100 gram Br2 elementinin kütlece %80'i tepkimeye 4. XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 4 tür. mY 3 girdiğinde 100 gram CaBr2 bileşiği oluşmaktadır. Buna göre; I. Br2 elementinin artan miktarı ile Ca elementinin ABle)uc ne1ab igrölerşeBm, )X e23 oYr4abniılefCş)mmi ğ3XYi nipnkealçDetm)ı r?e1n tlerinEin) k3üt- tepkimeye giren miktarı aynıdır. 2 32 II. EOlleumşaenntbleilerişniğkiüntlkeüctelebcierle%şm20e'soi rBarn2ıelmemCaen=tid1ir. III. dir. mBr 2 yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) Yalnız I E) Yalnız III 2. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- 5. Eşit kütlede alınan X ve Y elementlerinin tepkime- nı mX = 9'dur. si sonucunda oluşan bileşiğin kütlece %40’ı Y ele- mY menti olup 1,2 gram Y elementi artmaktadır. Y elementinin atom kütlesi 1 olduğuna göre, X Buna göre, başlangıçta alınan karışım kaç elementinin atom kütlesi kaçtır? gramdır? A) 24 B) 16 C) 14 D) 13 E) 12 A) 9,6 B) 4,8 C) 6,4 D) 7,2 E) 10,8 3. Kütle (gram) 6. Bileşik (gram) 30 A2Y3 m 6A 56 Y Zaman Yukarıdaki grafikte A2Y3 bileşiği oluşurken harca- 16 20 Y2(gram) nan A ve Y elementleri ile oluşan A2Y3 bileşiğinin kütlesinin zamanla değişimi verilmiştir. Bir miktar X bulunan kaba azar azar Y2 ilave edi- lerek tepkime gerçekleştiriliyor. Bu işlem sırasında Buna göre; I. A maddesinin 1 'ü harcanmıştır. kaba konulan Y2 ve oluşan bileşik arasındaki kütle 3 ilişkisi grafikteki gibidir. II. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 36 Buna göre; mX 5 'dir. I. Kütlece birleşme oranı gramdır. = II. 4 gram Y2 artmıştır. mY 2 III. Elementlerin sayıca birleşme oranı A = 2' tür. Y3 III. Y2 elementinin %80'i tepkimeye girmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız III E) Yalnız I 1. D 2. E 3. C 36 4. A 5. D 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 12 1. C2H6 + 7 O2 $ 2CO2 + 3H2O 4. AXBY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- 2 nı mA = 31 'dır. a gram 28 gram 22 gram 13,5 gram mB 40 Tepkimesine göre, reaksiyona giren C2H6 bile- Buna göre, elementlerin sayıca birleşme oranı şiğinde kaç gram karbon atomu bulunur? X kaçtır? (B: 16, A: 31) (H: 1, C: 12) Y A) 7,5 gram B) 1,5 gram C) 3 gram A) 2 B) 2 C) 4 D) 4 E) 5 5 3 5 3 2 D) 6 gram E) 2 gram 2. Eşit kütlede A ve Y2 elementlerinin tepkimesi sonu- 5. Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta A ve B2 element- cunda 22 gram AY2 bileşiği oluşuyor. lerinin tepkimesi sonucunda AB2 bileşiğinin oluşu- munun kütle - zaman grafiği aşağıdaki gibidir. Buna göre; Kütle I. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 32 gramdır. AB2 40 II. Sınırlayıcı bileşen Y2 dir. III. Oluşan bileşiğin kütlece birleşme oranı 8 B2 A Zaman mA = 3 'dir. mY 8 Buna göre; yargılarından hangileri doğrudur? (A: 12, Y: 16) I. EOlleumşaenntAleBri2nbkilüetşleiğcineinbi4rl0eşgmraemoı rAaneılemmeBn=tidi5r. II. tür. mA 4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III III. Artan madde olmaması için 10 gram A elemen- tinden eklenmelidir. yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III 6. Bileşiğin kütlesi (gram) 3. 75 gram AI2S3 bileşiği elde etmek için AI ve S8 40 20 elementlerinden kaçar gram kullanılmalıdır? (S: 32, AI: 27) AI S 8 16 S8 elementi (gram) A) 27 32 B) 36 18 A elementi, S8 elementiyle SXAY bileşiğini oluştur- maktadır. C) 27 48 D) 18 36 Buna göre, oluşan bileşik aşağıdakilerden han- gisi olabilir? (A: 16, S: 32) E) 25 50 A) SA2 B) SA3 C) A2S3 D) SA E) SA4 1. D 2. E 3. C 37 4. A 5. C 6. B

YAZILI SORULARI KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleşmektedir.) (Her boşluk 2 puan toplam 18 puan) 1. ……K…atl…ı o…ran…la…r … kanununa göre bir element başka bir elementle birden fazla bileşik oluşturuyorsa ele- mentlerden birinin belirli bir kütlesi ile birleşen diğer elementlerin farklı kütleleri arasında basit tamsayı- lı bir oran vardır. 2. Deney sonuçlarının yüksek hassasiyette ölçülmesi ve yorumlanması kimyanın temel …k…an…un…la…rın…ın … ortaya çıkmasına neden olmuştur. 3. Lavoisier, ……………kü…tle…ni…n k…or…un…um…u ………… kanununu ortaya koymuştur. 4. Kimyasal tepkimelerde; tepkimeye giren maddeler­in ……kü…tle…ler…i … toplamı, tepkime sonucu oluşan madde­lerin …k…üt…lele…ri… toplamına eşittir. 5. ………P…ro…us…t ……, bir element başka bir elementle bileşik oluşturduğunda, bileşik içindeki ele­mentlerin kütleleri oranının sabit olduğunu belir­lem­ iştir. 6. Dalton un kendi atom teorisinden yola çıkarak tah­min ettiği kanun …………k…at…lı o…ra…nla…r ………… kanu- nudur. 7. …A…v…og…ad…ro … a göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda molekül bu­lun­ ur. 8. Bir kimyasal tepkimede; tepkimeye giren gazların …h…ac…im…le…ri toplamı, tepkime sonucu oluşan gazl­ar­ın ……h…ac…im…ler…i … toplamına eşit olmayabilir. 9. 7 gram demir tozu ile 4 gram kükürt tozunun tepkim­ esinden 11 gram demir-II-sülfür bileşiği elde edildi­ ğine göre, 14 gram demir tozu ile 10 gram kükürt to­zunun tepkimesinden ……2…2 ……… gram demir (II) sülfür bileşiği elde edilir. 2. Aşağıdaki cümlelerin başına, doğru ise D, yanlış ise Y koyunuz. (Her yargı 2 puan toplam 16 puan) 1. (...D....) Lavoisier, yaptığı deneylerle kimyasal tepkimel­erde kütlenin korunduğunu kanıtlamıştır. 2. (...Y....) Bileşikleri oluşturan elementlerin kütlece birl­eşme oranlarının daima sabit kaldığını Sc­hee­ le 3. (...Y....) kanıtlamıştır. 4. (...D....) 5. (...Y....) Avogadro hipotezine göre, aynı sıcaklık ve ba­sınçtaki gazların eşit hacimlerinin kütleleri de eşittir. 6. (...D....) 7. (...D....) 3 gram magnezyum ile 2 gram oksijenin tam olarak birleşmesinden 5 gram magnezyum oksit 8. (...Y....) (MgO) oluşur. (O: 16, Mg: 24) Elementlerinin kütlece birleşme oranı X = 7 olan bir bileşikten en fazla 22 gram elde etmek Y4 için eşit kütlelerdeki X ve Y'nin tepkimesinden 6 gram X artar. Fe3O4 ve Fe2O3 bileşikleri arasındaki katlı oran 8 veya 9 dir. 9 8 C4H8 ve C6H12 bileşiklerine katlı oranlar kan­ unu uygulanamaz. Kimyasal tepkimelerde maddelerin toplam kütle ve toplam hacimleri her zaman korunur. 1. 1. Katlı oranlar 2. kanunlarının 3. kütlenin korunumu 2. 1. D 2. Y 3. Y 4. D 5. Y 6. D 7. D 8. Y 4. kütleleri, kütleleri 5. Proust 6. katlı oranlar 7. Avogadro 8. haci1m. Aleri, h2a.cAimle3ri. A9. 22 38 4. A 5. A 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI YAZILI SORULARI 3. Aşağıda verilen bileşikler için belirtilen boşluk- 5. Etkinliği tabloda boş bırakılan yerleri doldurarak ta- ları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleş- mamlayalım. mektedir.) (18 puan) Bileşik Katlı Bileşikteki formülü Bileşikteki elementlerin kütleleri oran Bileşik Birleşen Element Kütleleri Sabit Oran SO2 32 gram kükürt + 32 gram oksijen 1. FeS 14 gram Fe + 8 gram S ............. SO3 32 gram kükürt + 48 gram oksijen FeO 56 gram demir + 16 gram oksijen 2. CO2 24 gram C + ........ gram O 3/8 Fe2O3 56 gram demir + 24 gram oksijen H2O 2 gram hidrojen + 16 gram oksijen 3. NH3 ...... gram N + 0,6 gram H 14/3 H2O2 2 gram hidrojen + 32 gram oksijen CuO 64 gram bakır + 16 gram oksijen 4. CH4 4,8 gram C + 1,6 gram H .............. Cu2O 64 gram bakır + 8 gram oksijen 5. S2O5 20 gram S + ....... gram O 4/5 Bileşik Birleşen Element Küt- Bileşikteki Bileşik Bileşikteki elementlerin kütleleri Katlı 1. FeS leleri Sabit Oran formülü oran 14 gram Fe + 8 gram S 7 4 2. CO2 24 gram C + 64 gram O 3/8 SO2 32 gram kükürt + 32 gram oksijen 32 2 SO3 32 gram kükürt + 48 gram oksijen 48 3 14/3 FeO 56 gram demir + 16 gram oksijen = Fe2O3 56 gram demir + 24 gram oksijen 3. NH3 2,8 gram N + 0,6 gram H 3 H2O 2 gram hidrojen + 16 gram oksijen H2O2 2 gram hidrojen + 32 gram oksijen 4. CH4 4,8 gram C + 1,6 gram H 4/5 CuO 64 gram bakır + 16 gram oksijen 16 = 2 Cu2O 64 gram bakır + 8 gram oksijen 24 3 5. S2O5 20 gram S + 25 gram O 16 = 1 32 2 16 = 2 8 1 4. Eşit kütlelerde N ve O alınarak gerçekleştirilen tep- 6. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birin- kimede 9,2 gram NO2 oluşuyor. cisinin 8 gramında 3 gram Y vardır. İkinci bileşiğin kütlece % 25 i X'tir. Buna göre, elementlerden başlangıçta kaçar gram alınmıştır? (N: 14, O: 16) (18 puan) Birinci bileşiğin formülü XY ise, ikinci bileşiğin formülü nedir? (15 puan) N = mN 2.O mO 14 = mN & mN = 7 I. bileşik II. bileşik 2.16 mO mO 16 8 gramında 3 gram Y Formülüne aXlsaYabk, dersek ve 2mN + 1mO \" mBileşik var ise 8 – 3 = 5 gram 100 m gram 25 m gramı X vardır. X, 75 m gramı Y'dir. 7k + 16k = 23k & atom kütleleri oranı .Xa .Yb x 0,4 x 0,4 x 0,4 Tepkime 2,8 gram 6,4 gram 9,2 gram X = 5 1 3 Y 3 a= 1 3 =b 5 3 Büyük olanın kütlesine göre alınır. 5/ 1 1 mN = 6,4 gram 5 mO = 6,4 gram & a = 1, b = 5 II. bileşiğin formülü XY5 şeklindedir. 3. 7/4, 64 , 2,8 , 3 , 25 4. mN = 6,4 gram , mO = 6,4 gram 39 5. 2 , 2 , 1 , 2 6. XY5 3 3 2 1

YENİ NESİL SORULAR KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. Kimya laboratuvarında iki deney yapan Arda, de- 3. Joseph Proust tarafından ortaya atılan sabit oran- ney sonuçlarını tahtaya yazar. lar kanununa göre elementler bir bileşiği oluşturur- ken daima aynı kütle oranı ile birleşirler. Örneğin Arda H2O bileşiği oluşurken hidrojen ve oksijen element- 1. deney: leri daima 1/8 oranında birleşirler. Bu durumu ba- 14 gram demir ile 6 gram oksijenden sitçe şöyle ifade edebiliriz; 1 gram H2 ile 8 gram O2 tam verimle 10 gram bileşik elde edildi. tepkimeye girer ve 9 gram su oluşur. 2. deney: Buna göre artansız bir tepkime sonucu 7,2 gram 40 gram demir ile 12 gram oksijenden su elde etmek isteyen Sibel öğretmen aşağıda- tam verimle 20 gram bileşik elde ki madde miktarlarından hangisini kullanmalı- edildi ve 6 gram demir arttı. dır? Tahtadaki sonuçlara bakan Özlem öğretmen, Ar- A) 0,8 gram H2 + 6,4, gram O2 da’ya bu sonuçlardan yola çıkarak hangi kanunları B) 6,4 gram H2 + 6,4 gram O2 ispatlayabileceğini sorar. C) 3,6 gram H2 + 3,6 gram O2 D) 1,6 gram H2 + 5,6 gram O2 Buna göre, E) 7,2 gram H2 + 7,2 gram O2 I. Kütlenin Korunumu Kanunu II. Sabit Oranlar Kanunu III. Katlı Oranlar Kanunu Arda’nın cevabı yukarıdakilerden hangileri ol- 4. İki farklı element arasında birden fazla sayıda bi- malıdır? leşik oluşabilir örneğin azot ve oksijen elementle- A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll ri arasında N2O3 ve N2O5 bileşikleri oluşabilir. Olu- şan bileşiklerdeki elementlerden birinin miktarı sa- D) ll ve lll E) l, ll ve lll bit tutulduğunda bileşiği oluşturan diğer elementi- nin harcanan miktarları arasındaki orana katlı oran 2. 1. kap 2. kap denir. Bu orana bileşiklerin formülleri yardımıyla da oluşabilir. N2O3 ve N2O5 bileşiğinde aynı sayıda 32 gram 16 gram azotla birleşen oksijen atumu sayıları arasında 3/5 oksijen oksijen oranı vardır. gazı gazı Bu göre X ve Y elementleri; 55 gram 55 gram mangan katısı mangan katısı I. Bileşik II. Bileşik Azra, laboratuvarda kimyanın temel kanunları ile il- X kütlesi Y kütlesi X kütlesi Y kütlesi gili deney yapar. Bunun için şekillerde verilen kap- (gram) (gram) larda gerçekleştirdiği tam verimli tepkimelerde 1. (gram) (gram) kapta 16 gram oksijen gazı artarken, 2. kapta ar- tansız tepkime gerçekleştiğini belirliyor. I 14 16 28 16 Yaptığı deneyin raporunu yazan Azra, iki kapta II 30 40 12 32 elde ettiği bileşikler ile ilgili sorulan; nicelikler- den hangisini hesaplayamaz? III 14 8 76 A) Kütle Tabloda verilen miktarlarla birleşerek iki farklı B) Kütlece yüzde bileşim bileşik oluşturduklarında hangilerinde I. bileşi- C) Aralarındaki katlı oran ğin formülü XY olduğunda II. bileşiğin formülü D) Kütlece birleşme oranı XY2 olur? E) Elementlerin atom kütleleri A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) ll ve lll E) l ve lll 1. E 2. E 40 3. A 4. B