A Team Bulletin สารบญั Cover Story 3 ห้องภาพสัตวป์ ่าไทย 37 สาระวทิ ยใ์ นศลิ ป์ 38 ทีป่ รึกษา Sci Delight 8 เปิดโลกนทิ านดาว 44 Sci Variety 12 ณรงค์ ศิรเิ ลิศวรกุล จฬุ ารัตน์ ตนั ประเสริฐ ระเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 16 ออ๋ ! มันเปน็ อย่างน้นี เ่ี อง 48 จมุ พล เหมะคีรนิ ทร์ หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 18 ปั�้้นน้ำำ��เป็็นปลา 49 บรรณาธิการผู้พิมพผ์ ูโ้ ฆษณา Sci Infographic 20 Sci Quiz 51 กุลประภา นาวานเุ คราะห์ รอ้ ยพันวิทยา 23 Sci เข้าหู โนต้ ความรู้ฉบับยอ่ บรรณาธิการอ�ำ นวยการ สภากาแฟ 32 52 น�ำ ชัย ชีวววิ รรธน์ คำ�คมนกั วิทย์ 53 บรรณาธกิ ารบรหิ าร ENdiototer’s ปริทัศน์ เทียนทอง พลัังแห่ง่ การสื่่�อสารวิทิ ยาศาสตร์์ แรงผลัักดันั สำำ�คััญสำำ�หรัับสัังคมไทย “การสื่�่อสารวิิทยาศาสตร์์” คืือการประยุุกต์์ใช้้ศาสตร์์ทางด้้านการประชาสััมพัันธ์์ เพื่่�อเสนอแนะแนวความคิิดหรืือ บรรณาธกิ ารจดั การ สื่อ�่ ถึงึ กระบวนการคิดิ ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์ใ์ ห้ป้ ระชาชนเข้า้ ใจ ก่อ่ ให้เ้ กิดิ กระบวนการคิดิ แบบวิทิ ยาศาสตร์ท์ ี่่�นำำ�ไปปรับั ใช้้ ในชีีวิติ ประจำำ�วันั ได้้ รกั ฉตั ร เวทวี ฒุ าจารย์ เดืือนสิิงหาคมมีีวัันสำำ�คััญคืือ “วัันวิิทยาศาสตร์์” ซึ่่�งตรงกัับวัันที่� 18 สิิงหาคม ของทุุกปีี และมีีกิิจกรรมสััปดาห์์ วิทิ ยาศาสตร์เ์ กิดิ ขึ้น� ในสถานศึกึ ษาทั่�วประเทศ และมหกรรมวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีแี ห่ง่ ชาติิ งานด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์์ กองบรรณาธกิ าร และเทคโนโลยีทีี่�ยิ่�งใหญ่ท่ ี่่�สุดุ ของไทย แต่ป่ ีนีี้้ม� ีกี ิจิ กรรมพิเิ ศษเกิดิ ขึ้น� มา นั่�นก็ค็ ือื “บางกอกวิทิ ยา\" กิจิ กรรมประจำ�ำ เดืือน ของกรุงุ เทพมหานคร ที่่�จััดขึ้น� ตลอดเดืือนสิิงหาคม พ.ศ. 2565 เปิิดพื้้น� ที่�เรีียนรู้้�ด้้านวิทิ ยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี และ ศศิธร เทศนอ์ รรถภาคย์ นวััตกรรม ให้เ้ ป็็นเรื่�อ่ งสนุุกใกล้ต้ ัวั เยาวชนและประชาชนทั่�วไป ภายใต้ค้ วามร่่วมมืือกัับหน่่วยงานภาครััฐและเอกชน วัชราภรณ์ สนทนา ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี เช่่น สวทช., อพวช. วณี า ยศวังใจ Cover Story ของนิิตยสารสาระวิิทย์์ฉบัับนี้้� จึึงได้้เลืือกเรื่่�องราวการสื่�่อสารวิิทยาศาสตร์์ที่่�น่่าสนใจด้้วยพลัังของ ภัทรา สปั ปินันทน์ คนรุ่�นใหม่่ในนามเพจ The Principia ที่�ได้จ้ ัดั กิิจกรรมออนไลน์์ “สััปดาห์น์ ัักสื่�อ่ สารวิิทยาศาสตร์์ 2022” ระหว่่าง อาทิตย์ ลมลู ปลงั่ วัันที่� 1-7 สิิงหาคม ที่่�ผ่่านมา โดยรวบรวมนัักสื่�่อสื่�่อสารวิิทยาศาสตร์์ชื่่�อดัังของไทยหลากหลายสาระความรู้� เพื่่�อให้้คนทั่�วไปมีีช่่องทางในการรัับรู้�เรื่่�องราววิิทยาศาสตร์์ที่�หาไม่่ได้้จากสื่�่อหลัักทั่�วไปของไทย สามารถติิดตาม นกั เขยี นประจ�ำ รายละเอีียดของกิจิ กรรมและรับั ชมย้้อนหลัังกัันได้้จากบทความในเล่่มครัับ ชวลติ วิทยานนท์ ปริิทัศั น์์ เทีียนทอง รวิศ ทศั คร บรรณาธิิการ พงศธร กจิ เวช ป๋วย อ่นุ ใจ วรศิ า ใจดี บรรณาธกิ ารศลิ ปกรรม จฬุ ารตั น์ นม่ิ นวล ศิลปกรรม เกิดศริ ิ ขันตกิ ติ ติกุล ผู้ผลติ ฝ่ายสร้างสรรค์สอ่ื และผลติ ภณั ฑ์ ส�ำ นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตรแ์ ละ เทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ตดิ ต่อกองบรรณาธกิ าร โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 อีเมล [email protected]
Cover Story เรยี บเรียงโดย ธนกฤต ศรีวลิ าศ ผ้รู ว่ มกอ่ ตัง้ The Principia และผู้จดั สปั ดาห์นกั สือ่ สารวทิ ยาศาสตร์ 2022 Richard P. Feynman มากมายภายใต้โครงสร้างและกลไกซับซ้อนต่าง ๆ ที่อธิบายได้ด้วย วทิ ยาศาสตร์ เพราะดอกไม้ไม่ได้งามเพียงแคใ่ นระดับเซนติเมตร แต่ ริชาร์ด ไฟยน์แมน นักวิทยาศาสตร์ผู้ท่ีได้ช่ือว่าเป็นบิดาแห่ง ระดบั ทเี่ ลก็ ไปกวา่ นน้ั กม็ คี วามงามของมนั วทิ ยาศาสตรท์ �ำ ใหเ้ ราไดร้ วู้ า่ นาโนเทคโนโลยี เคยกลา่ วถึงใครคนหนึง่ ที่คดิ วา่ นักวิทยาศาสตร์อาจ สีสันของดอกไม้วิวัฒนาการขึ้นเพ่ือล่อแมลงให้มาช่วยผสมเกสร ซ่ึง จะไม่เห็นความสวยงามของดอกไม้อย่างที่คนท่ัวไปมองเห็น เพราะ ทำ�ให้เราพบว่าแมลงก็อาจจะเห็นสีสันและความงามของดอกไม้ได้ไม่ นกั วทิ ยาศาสตรค์ งจะนำ�ดอกไม้แสนสวย สสี นั สดใส ไปผา่ ชำ�แหละดู ต่างจากเราดว้ ย ไส้ในของดอกไมม้ ากกวา่ แตส่ ง่ิ ท่ีไฟยนแ์ มนโตก้ ลบั คอื นกั วทิ ยาศาสตร์ อย่างเขาก็มองเห็นความสวยงามของดอกไม้ท่ีเห็นตรงหน้าได้ไม่ ต่างกับคนทั่วไป แต่ในขณะเดียวกันเขาก็เห็นความงามท่ีซ่อนอยู่อีก สงิ หาคม 2565 3
Cover Story ที่่�มาภาพ : the Nobel Foundation archive วทิ ยาศาสตรล์ ว้ นซอ่ นความสวยงามทอ่ี ยลู่ กึ ลง ไปในสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัวเราได้อย่างแนบเนียน There are all kinds of interesting ไม่ว่าจะเป็นเร่ืองของพัฒนาการอาหารของมนุษย์ questions that come from a ระบบนิเวศขนาดย่อมท่ีซ่อนอยู่ในเมือง หรือแม้ กระทงั่ วถิ โี คจรของดวงดาวทล่ี อ่ งลอยอยบู่ นฟา้ ไกล knowledge of science, which only แต่เพราะความงามของวิทยาศาสตร์นั้นซุกซ่อน adds to the excitement and อยู่จนหลายคนอาจไม่ทันได้เห็นมัน จึงเป็นเรื่อง mystery and awe of a flower.” จำ�เป็นที่จะต้องมีใครลุกขึ้นมาเล่าให้คนอ่ืน ๆ ได้ เขา้ ใจวา่ วทิ ยาศาสตรน์ นั้ สวยงามอยา่ งไร นกั สอื่ สาร วทิ ยาศาสตรจ์ งึ มบี ทบาทส�ำ คญั ทจ่ี ะเขา้ มาท�ำ หนา้ ที่ ในการสอื่ สารวทิ ยาศาสตร์ เพอื่ ใหค้ นทว่ั ไปพบความ ลบั ทซ่ี ่อนเรน้ เหล่านี้ไดง้ า่ ยดายยิ่งขนึ้ การส่ือสารวิทยาศาสตร์ หรือ Science Com- munication เกดิ ขนึ้ มานานมากแลว้ ไมใ่ ชเ่ มอ่ื 10 ปี ไม่ใช่เมื่อ 50 ปี หรอื ไมใ่ ช่เมื่อ 100 ปกี ่อนด้วยซ�้ำ เพราะคำ�ว่าวิทยาศาสตร์ ในภาษาไทยแยกออกมา ได้เป็นคำ�ว่า “วิทยา” ท่ีแปลว่าความรู้ และคำ�ว่า “ศาสตร์” ท่ีแปลว่าวิชา รวมกันแล้วมีความหมาย กว้าง ๆ ว่าเปน็ วชิ าความรู้ สว่ นค�ำ ในภาษาองั กฤษ คือ “Science” มีรากศัพท์มาจากภาษาละตินว่า “Scientia” ท่ีแปลว่าความรู้เช่นกัน เพราะฉะนั้น การเลา่ เรอ่ื งเพอ่ื สง่ ตอ่ ความรนู้ า่ จะมมี านานแลว้ ตง้ั แต่ เราวิวัฒนาการขึ้นมาจนมีสมองใหญ่พอจะคิดค้น ภาษาพูดแล้วแหละ แต่การสื่อสารวิทยาศาสตร์ เร่ิมเป็นที่นิยมจริง ๆ คงต้องพูดถึงสถาบันเผย แพร่ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ของประเทศอังกฤษท่ี เรียกว่า The Royal Institution หรอื Ri ท่กี อ่ ตงั้ ข้ึน ในปี พ.ศ. 2342 เพอ่ื เผยแพรค่ วามรตู้ า่ ง ๆ กอ่ นทจี่ ะ มคี �ำ วา่ วทิ ยาศาสตรเ์ สยี อกี ผคู้ นสญั จรไปยงั อาคาร Ri อยา่ งคบั คงั่ ในค�ำ่ คนื ทมี่ กี ารโตว้ าที หรอื การบรรยาย ของนกั วจิ ยั ทพี่ บสง่ิ ใหม่ ๆ และอยากเลา่ ใหผ่้ อู้ น่ื ฟงั เชน่ ไมเคลิ ฟาราเดย์ ผทู้ ่ีโดง่ ดงั จากการคน้ พบการ เหนยี่ วน�ำ แมเ่ หลก็ ไฟฟา้ และประดษิ ฐ์ไดนาโม กเ็ คย มาเยอื นสถานทนี่ ี้ในฐานะผบู้ รรยายเช่นกัน สิงหาคม 2565 4
Cover Story William Lawrence Bragg วิลเลียม ลอเรนซ์ แบรกก์ ผู้ที่ได้รับรางวัล โนเบลสาขาฟิสิกส์จากการศึกษาโครงสร้างผลึก ด้วยรงั สเี อกซ์ (X-ray crystallography) กล่าวถึง เรื่องการสื่อสารวิทยาศาสตร์ให้แก่คนท่ัวไปไว้ว่า มันเปน็ ศิลปะทีน่ า่ ทึง่ เพราะมนั จะเปน็ โอกาสทจี่ ะ ทำ�ให้คนได้เรียนรู้จากประสบการณ์อันข่ืนขมจาก การเรยี นรอู้ ยา่ งหนกั และการท�ำ เรอ่ื งผดิ พลาดของ นกั วทิ ยาศาสตร์ ส่ิงท่ีเราจะได้เรียนรู้จากแบรกก์ก็ คอื คนที่ท�ำ การส่อื สารวิทยาศาสตร์ไดต้ ้องมคี วาม รู้รอบด้าน คือนอกจากมีความรู้ทางวิทยาศาสตร์ เป็นทุนเดิมแล้ว ยังต้องมีความรู้ในการใช้ศิลปะ การสื่อสารอีกด้วย เพื่อที่จะได้เล่าเร่ืองราว ความยากลำ�บากของการเรียนรู้เร่ืองราวทาง วิทยาศาสตร์อย่างหนัก และความผิดพลาดนับ ครั้งไม่ถ้วนในห้องปฏิบัติการ เพื่อให้คนท่ัวไป เขา้ ใจ และยงั ไมห่ นีหายไปแม้วา่ จะเป็นเรอ่ื งราวท่ี ที่ม่� าภาพ : the Nobel Foundation archive ยากลำ�บากของนักวิทยาศาสตร์ก็ตาม คนท่ีจะทำ� หน้าท่ีนักสื่อสารวิทยาศาสตร์จึงสมควรได้รับการ เชิดชู และเปน็ ท่รี ู้จักมากยิง่ ขึน้ มาถึงเรื่องของโครงการสัปดาห์นักส่ือสาร The conveying of scientific ideas วิทยาศาสตร์ 2022 ทางผู้จดั อยา่ งทมี The Prin- cipia ก็ไดเ้ หน็ ความส�ำ คญั ของการท�ำ หนา้ ทสี่ อ่ื สาร to people who are not specialists เรอ่ื งราวทางวทิ ยาศาสตร์ให้แก่คนไทย เพือ่ ใหค้ น in science is a fascinating art which ทั่วไปที่ไม่ได้เชี่ยวชาญในวิทยาศาสตร์ได้มีความ รแู้ ละทกั ษะในการตง้ั คำ�ถามตอ่ สิง่ ตา่ ง ๆ รอบตวั deserves all respect. It is only to be ในยุคที่ข่าวสารที่ไม่ถูกต้อง แพร่กระจายได้ง่าย learnt by the bitter experience of ในโลกอินเทอร์เน็ต นอกจากนี้ยังเป็นการสร้าง making many mistakes, and by พน้ื ทแ่ี ละก�ำ ลงั ใจใหแ้ กค่ นทที่ �ำ งานดา้ นการสอ่ื สาร วทิ ยาศาสตร์ แตไ่ มค่ อ่ ยมคี นพบเหน็ ให้ไดฉ้ ายแวว intensive study.” ในแสงสปอตไลต์ท่พี วกเราเป็นคนชว่ ยสอ่ งให้ สิงหาคม 2565 5
Cover Story การจัดโครงการสัปดาห์นักส่ือสารวิทยาศาสตร์ 2022 เป็นโครงการต่เน่ืองมาจากปีก่อน ตลอดสปั ดาห์ ลอ้ กบั ชอ่ื งานสปั ดาหว์ ทิ ยาศาสตร์ นั่นคือโครงการสัปดาห์นักสื่อสารวิทยาศาสตร์ 2021 ที่จัดข้ึนในแอปพลิเคชันมาแรงในปีนั้น แห่งชาติ และได้พบว่ากระแสตอบรับ อยา่ ง Clubhouse เปน็ หลกั และถา่ ยทอดมายงั ชอ่ งทางเฟซบกุ๊ ของผจู้ ดั (ซง่ึ ในคราวนน้ั ยงั ใชช้ อื่ วา่ การเลา่ เรอ่ื งวทิ ยาศาสตรผ์ า่ นเสยี งในครง้ั นนั้ Make a วิทย์ ก่อนจะเปลยี่ นมาเป็น The Principia ในภายหลัง) โดยท่ีมคี วามตงั้ ใจจะจดั งาน ออกมาในทิศทางที่ดี หลังจบงานนักสื่อสาร เพอื่ รวบรวมเพอ่ื นพอ้ งนกั สอ่ื สารวทิ ยาศาสตรท์ พ่ี บเหน็ ไดเ้ ปน็ ประจ�ำ ใน Clubhouse มารวมตวั กนั วิทยาศาสตร์แต่ละคนก็กลับไปทำ�หน้าที่ เล่าเร่ืองวิทยาศาสตร์ในรูปแบบของตัวเอง ภาพโดย paristmo กนั ตอ่ ไป ดว้ ยจ�ำ นวนผตู้ ดิ ตามและยอดคนฟงั หอ้ งวทิ ยาศาสตรท์ เ่ี พม่ิ สงู ขน้ึ นน่ั จงึ ท�ำ ใหเ้ หน็ วา่ ผคู้ นสนใจฟงั เรอ่ื งราววทิ ยาศาสตรท์ น่ี า่ ตน่ื เตน้ อยเู่ สมอ เพยี งแต่พวกเขาอาจจะไม่มโี อกาส รับสารเหล่าน้ีมากมายนัก ในยุคท่ีรายการ ร้องเพลงในโทรทัศน์มีเกือบทุกช่อง แต่ เกมโชว์วิทยาศาสตร์กลับหายไปจากหน้าจอ ในปนี จ้ี งึ มกี ารจดั สปั ดาหน์ กั สอ่ื สารวทิ ยาศาสตร์ ขึ้นอีกคร้ัง เพ่ือให้คนท่ัวไปมีช่องทางในการ รับรู้เร่ืองราววิทยาศาสตร์ท่ีหลากหลายได้ ตลอดสปั ดาหเ์ หมอื นอยา่ งปที แ่ี ลว้ รปู แบบการจดั โครงการสปั ดาหน์ กั สอ่ื สาร วทิ ยาศาสตร์ 2022 ยังคงเปน็ การจัดรูปแบบ ออนไลน์ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสะดวกตอ่ นกั สอ่ื สาร วิทยาศาสตร์ที่อาสามาเป็นวิทยากร และ ผลดีนี้ทำ�ให้นักส่ือสารวิทยาศาสตร์สามารถ จดั สรรเวลาและสถานทมี่ าเขา้ รว่ มงานในปนี ี้ ได้ถึง 14 กลุ่ม ตลอด 7 วันที่จัดการไลฟ์ ซ่ึงนักส่ือสารวิทยาศาสตร์ท้ังหมดล้วนมี ความโดดเด่นท่ีแตกต่างกัน และพากัน เล่าเร่ืองท่ีน่าสนใจมากมาย ทั้งให้ความรู้ ทางวิทยาศาสตร์และแชร์ภาพวงการวิทยา- ศาสตรไ์ ทยในปจั จบุ นั โดยนกั สอ่ื สารวทิ ยาศาสตร์ ทงั้ 14 กลุม่ ได้แก่ ณภัทร ตัณฑกิ ลุ นักวิจยั และผู้ชนะ FameLab Thailand 2019, รศ. ดร.เจษฎา เดน่ ดวงบริพันธ์ นกั ส่ือสาร วิทยาศาสตร์และอาจารย์มหาวิทยาลัย, ดร.ข้าว ต้นสมบูรณ์ นักวิจัยและผู้บริหาร สิงหาคม 2565 6
Cover Story บริษัทสตาร์ตอัปด้านเทคโนโลยีการแพทย์, Nothing in science has any value to ผศ. ดร.กันตภณ สุระประสิทธิ์ อาจารย์ society if it is not communicated มหาวิทยาลัยและเจ้าของตำ�แหน่งแฟนพันธ์ุ - Anne Roe - แทส้ ตั วด์ กึ ด�ำ บรรพ,์ วณี า เนาวประทปี นกั วจิ ยั ประจ�ำ SageFox Consulting Group สหรฐั - จะผ่านไปแลว้ แต่มนั ไดท้ ้งิ ร่องรอยเล็ก ๆ ไว้ https://www.youtube.com/c/ThePrin- อเมรกิ า, อนฐั ผดงุ กจิ เจา้ ของเพจ MathisPie, ให้ใครก็ตามที่สนใจ สามารถย้อนกลับไปดู cipiaco/ โดยท่ีนอกจากจะมีวิดีโอย้อนหลัง เพจวทิ ยาศาสตรแ์ ละการเมอื ง, อเุ ทน ภมุ รนิ ทร์ เร่อื งราววิทยาศาสตรน์ า่ สนใจ ท่ีไม่ผุ ไมพ่ งั ของโครงการสัปดาห์นกั สอ่ื สารวทิ ยาศาสตร์ และชุตนิ ธร วิรยิ ะปานนท์ จากกลุ่ม Nature ไม่เน่าสลายหายไปตามกาลเวลา ซึ่งช่อง 2022 แล้วทมี งานของ The Principia ยงั คง Plearn Club, อานนท์ ปยุ้ ตระกลู เจา้ ของเพจ ทางการชมย้อนหลังสามารถดูได้ทั้งในเพจ ทำ�หน้าท่ีในการสื่อสารวิทยาศาสตร์ต่อไปใน Arnondora, ทูตเยาวชนวิทยาศาสตร์ไทย เฟซบกุ๊ The Principia https://fb.me/the- รูปแบบอ่ืน ๆ ที่รอให้ทุกคนเข้าไปรับชมกัน (YTSA),ณภทั ร เอมดีเจา้ ของเพจนแ่ี หละชวี ะ, principiaco/ และช่องยูทูบ The Principia อย่เู ป็นประจำ�อย่างแนน่ อน ภรู ิ ศวิ สริ กิ ารณุ ย์ เจา้ ของเพจ The Projectile, นวพล เชอ่ื มวรศาสตร์ เจา้ ของเพจ SaySci, ส่ง่ เสริมิ สัังคมสร้้างสรรค์์ และทีมงาน The Principia เอง ด้ว้ ยการสื่อ�่ สารวิทิ ยาศาสตร์์ นอกเหนือไปจากนั้นยังมีการพูดคุยกับ แขกรับเชิญมากหนา้ หลายตา ตง้ั แต่ ปรทิ ศั น์ - The Principia - เทียนทองบรรณาธิการบริหารนิตยสาร สาระวทิ ย์ สวทช., สวุ ฒั น์ อศั วไชยชาญ และ อทิ ธกิ ร ศรกี ลุ วงศ์ บรรณาธกิ ารและนกั เขยี น จากสำ�นักพิมพ์สารคดี, รัชกร เวชวรนันท์ เจา้ ของ Boss Lab Board Game ผอู้ อกแบบ และจำ�หน่ายบอร์ดเกมการศึกษา, และ ดร.นำ�ชัย ชีววิวรรธน์ ผู้แปลหนังสือช่ือดัง มากมายอย่าง Sapiens และก�ำ เนิดสปีชีส์ นักวิจัยและนักจิตวิทยาคลินิกที่ชื่อ แอนน์ โร เคยกล่าวเอาไว้ถึงการสื่อสาร วิทยาศาสตร์ว่า มันเป็นส่ิงท่ีจะช่วยผลักดัน สังคมให้พัฒนาไปได้ด้วยแนวคิดที่เป็นเหตุ เป็นผลอย่างวิทยาศาสตร์ หากผลงานทาง วิทยาศาสตร์สร้างสรรค์ข้ึนมาอย่างยาก ลำ�บาก แต่กลับไม่สามารถส่ือสารให้คนอ่ืน เข้าใจได้ มันก็คงไร้ค่า ไร้ความหมาย ต่อสังคมน้ันไป ฉะน้ันถึงแม้ว่าโครงการ สัปดาห์นักสื่อสารวิทยาศาสตร์ 2022 สงิ หาคม 2565 7
Sci Delight ภทั รา สปั ปนิ นั ทน์ REMI แชตบอตติดิ ตามสุุขภาพ หญิงิ ตั้้�งครรภ์์จากทางไกล จ า ก ปัั ญ ห า เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ แ ล ะ สัั ง ค ม ใ น ปัั จ จุุ บัั น ประกอบกัับการระบาดของโรคโควิิด 19 ทำ�ำ ให้้ มีหี ญิงิ ตั้้ง� ครรภ์จ์ ำำ�นวนหนึ่ง�่ หลุดุ จากระบบการ ตรวจติิดตามสุุขภาพโดยแพทย์์ ซึ่�่งการขาด การประเมินิ สุุขภาพและการได้ร้ ับั คำำ�แนะนำ�ำ จาก สููติินรีีแพทย์์ตามการนััดหมาย อาจก่่อให้้เกิิด ความเสี่่�ยงที่่เ� ป็น็ อันั ตรายร้า้ ยแรงแก่ท่ ั้้ง� แม่แ่ ละ ทารกในครรภ์์ อาทิิ ครรภ์เ์ ป็น็ พิิษ การคลอด ก่อ่ นกำ�ำ หนด การแท้ง้ สิงหาคม 2565 8
Sci Delight ดร.พมิ พว์ ดี เชาวลติ อาหวาด ทมี วจิ ยั พฤติกรรมมนุษย์ กลุ่มวิจัยวิทยาการ ข้อมูลและการวิเคราะห์ ศูนย์เทคโนโลยี อเิ ลก็ ทรอนกิ สแ์ ละคอมพวิ เตอรแ์ หง่ ชาติ (เนคเทค) สำ�นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) เลา่ ว่า หลังจากทีมวิจัยได้มีโอกาสรับทราบ ปัญหาจากสูตินรีแพทย์ โรงพยาบาล ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ จึงได้ ร่วมมือกันนำ�ความเช่ียวชาญเฉพาะทาง มาวิจัยและพัฒนาระบบติดตามสุขภาพ หญงิ ตงั้ ครรภจ์ ากทางไกล (telemedicine) จนได้เปน็ “REMI (Robot for Expecting Mother’s Information) ระบบตอบกลับ อตั โนมตั ิ (แชตบอต) ส�ำ หรบั หญงิ ตง้ั ครรภ์ ผ่านแอปพลิเคชนั ไลน์” “REMI แบ่งออกเป็น 2 ส่วนหลัก ส่วนแรกคือระบบสำ�หรับให้บริการหญิง ต้ังครรภ์ โดยหลังจากการฝากครรภ์ท่ี โรงพยาบาลเรียบร้อยแล้ว แพทย์ผู้ดูแล จะเปน็ ผแู้ นะน�ำ การใชง้ านระบบแชตบอต เพื่อใช้ติดตามประเมินสุขภาพตลอดช่วง ต้งั ครรภ์ การเริม่ ต้นใชง้ านผู้ใชจ้ ะต้องลง ทะเบยี นและใสร่ ายละเอยี ดทส่ี �ำ คญั อาทิ น�ำ้ หนกั ส่วนสูง อายคุ รรภ์ โรคประจำ�ตวั หลังจากน้ันทุกสัปดาห์จึงเข้ามาบันทึก ขอ้ มลู น�้ำ หนกั อาหารทบ่ี รโิ ภค รวมถงึ การ ออกก�ำ ลังกาย เพอื่ ใหร้ ะบบชว่ ยประเมนิ ความเหมาะสมของน�ำ้ หนกั ตามอายคุ รรภ์ เพราะนำ้�หนักที่น้อยหรือมากเกินเกณฑ์ อาจเป็นข้อบ่งชี้ถึงการมีโรคแทรกซ้อน หรือการดูแลสุขภาพที่ไม่เหมาะสมได้ ส�ำ หรบั การบรโิ ภคของหญงิ ตงั้ ครรภร์ ะบบ จะชว่ ยแนะน�ำ ปรมิ าณพลงั งานทค่ี วรไดร้ บั สิงหาคม 2565 9
Sci Delight ในแตล่ ะวนั รวมถงึ ประเภทอาหารทคี่ วรบรโิ ภคตามความเหมาะสม ตั้งครรภ์ สามารถพูดคุยกับแชตบอตเสมือนพูดคุยกับเพ่ือน ของแต่ละคน คนหนึง่ เพ่อื ให้แชตบอตแนะนำ�ขอ้ มลู ทางดา้ นการแพทย์ รวมถงึ “นอกจากน้ีหากผู้ ใช้งานมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการตั้งครรภ์ ขอ้ มลู ส�ำ หรบั ศกึ ษาเพมิ่ เตมิ ได้ อยา่ งไรกต็ ามแชตบอตไมส่ ามารถ อาทิ อาหารที่ไมค่ วรบรโิ ภค การออกก�ำ ลงั กาย การมเี พศสมั พนั ธ์ ทำ�หน้าท่ีประเมนิ อาการผิดปกตหิ รือโรคแทนแพทย์ผู้ดแู ล” การบริโภคยา หรืออาการผิดปกติต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นขณะ สิงหาคม 2565 10
Sci Delight ดร.พมิ พว์ ดอี ธบิ ายตอ่ วา่ สว่ นทส่ี องของระบบ REMI คอื สว่ น “ระบบ REMI เป็นระบบการตรวจสุขภาพท่ีเหมาะแก่การ ของแพทย์ผู้ดูแล หลังจากหญิงตั้งครรภ์บันทึกข้อมูลเข้าระบบ ใช้ประเมินสุขภาพของหญิงตั้งครรภ์เบ้ืองต้นในช่วงที่ไม่มีความ แลว้ เซริ ฟ์ เวอรจ์ ะประมวลผลขอ้ มลู และแสดงผลไปยงั แดชบอรด์ จำ�เป็นต้องไปตรวจท่ีโรงพยาบาล ซ่ึงนอกจากจะช่วยให้หญิงตั้ง โดยจะแสดงข้อมูลของหญิงต้ังครรภ์ที่อยู่ในการดูแลทุกคน ครรภด์ ูแลตนเองได้มปี ระสทิ ธิภาพ ลดเวลา ค่าใชจ้ า่ ย และความ พร้อมโคดสีท่ีสื่อถึงความเส่ียงทางด้านสุขภาพ อิงตามเกณฑ์ เสี่ยงในการติดโรคจากการเดินทางมายังสถานพยาบาล โดย การประเมินสุขภาพทางการแพทย์ เพ่ืออำ�นวยความสะดวกใน เฉพาะในสภาวะวิกฤตโรคระบาดโควดิ 19 แลว้ ยังช่วยลดภาระ การตดิ ตามผล และหากแพทยผ์ ดู้ แู ลพบความผดิ ปกติ กแ็ ชตเพอื่ งานใหก้ บั แพทย์ไดอ้ กี ดว้ ย ปจั จบุ นั มกี ารทดสอบการใชง้ านระบบ พดู คยุ กบั หญงิ ต้ังครรภผ์ า่ นระบบนี้ได้ REMI แลว้ ท่ีโรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ และจะมี การประเมนิ ความพงึ พอใจในการใชบ้ รกิ าร รวมถงึ พฒั นาใหร้ ะบบ มปี ระสิทธิภาพมากยงิ่ ขึน้ ต่อไป” ดร.พิมพ์วดีท้ิงท้ายว่า สำ�หรับผู้ท่ีสนใจท้ังผู้ประกอบการ และสถานพยาบาล เนคเทคพร้อมถ่ายทอดเทคโนโลยีรวมถึง ร่วมทำ�วิจัยเพื่อพัฒนาระบบบริการแพทย์ทางไกลสำ�หรับให้ บริการผู้ปว่ ยโรคตา่ ง ๆ เพือ่ หนนุ เสรมิ ให้คนไทยเข้าถึงระบบการ ดูแลสุขภาพที่มีประสิทธิภาพ เสริมสร้างความม่ันคงทางด้าน สาธารณสขุ ให้แกค่ นไทยตามโมเดลเศรษฐกิจ BCG ซ่งึ เป็นวาระ แห่งชาติในปจั จุบนั รายละเอีียดเพิ่�่ มเติิมติดิ ต่่อ : ทีมี วิิจััยการวิเิ คราะห์พ์ ฤติกิ รรมมนุุษย์์ (HBA) ศูนู ย์เ์ ทคโนโลยีอี ิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์แ์ ละคอมพิิวเตอร์แ์ ห่ง่ ชาติิ โทรศััพท์์ 0 2564 6900 อีีเมล [email protected] สงิ หาคม 2565 11
Sci Variety เดโช สรุ างคศ์ รรี ฐั การออกกำ�ำ ลัังกาย กับั การทำ�ำ งานของสมอง การออกกำ�ำ ลังั กายนอกจากจะทำ�ำ ให้เ้ รามีรี ่า่ งกายแข็ง็ แรงขึ้้น� แล้ว้ ยังั มีปี ระโยชน์อ์ ะไรอีกี บ้า้ ง วันั นี้้ผ� มจะมา เล่า่ ให้ฟ้ ังั โดยอ้า้ งอิงิ จาก podcast ของ ดร.แอนดรูวู ์์ ฮูเู บอร์แ์ มน (Andrew Huberman) จาก Stanford University ที่่ส� ััมภาษณ์์ ดร.เวนดีี ซูซู ูกู ิิ (Wendy Suzuki) ผู้้�เชี่่ย� วชาญทางด้า้ นสมองและความทรงจำ�ำ จาก New York University ซึ่ง�่ พูู ดถึงึ งานวิจิ ัยั ใหม่่ ๆ ที่่แ� สดงถึงึ ผลกระทบของการออกกำ�ำ ลังั กาย กับั การทำ�ำ งานของสมองเรา เป็น็ podcast ที่่น� ่า่ สนใจ ฟังั สนุุก และทำ�ำ ให้้เราเข้้าใจเกี่่�ยวกัับเรื่�่องนี้้�มากขึ้้�น หากมีเี วลาแนะนำ�ำ ให้ล้ องไปฟังั ดูคู รับั สงิ หาคม 2565 12
Sci Variety ดร.เวนดีเล่าถึงหนึ่งในเหตุการณ์หลักที่ทำ�ให้เธอสนใจทำ� กลไกทางรา่ งกายหลกั อยู่ 2 เสน้ ทางทีท่ �ำ ใหร้ า่ งกายสร้าง BDNF วิจยั เร่ืองนี้อย่างจรงิ จงั คือวนั หนึ่งคุณแม่ของเธอมาเลา่ ให้ฟงั ว่า มากขน้ึ เสน้ ทางแรกจากโปรตนี ไมโอไคน์ (myokine) ในกลา้ มเนอ้ื คุณพ่อออกไปซ้ือของตามปกติแต่เกิดหลงทางขับรถกลับบ้านไม่ ท่ีสามารถข้ามผ่านแนวก้ันระหว่างเลือดกับสมอง (blood-brain ได้ จากเดิมทเี่ ป็นคนอารมณ์ดีก็เร่มิ เปลยี่ นไป และความสนใจใน barrier) ไปสง่ ผลใหส้ มองสรา้ ง BDNF เพม่ิ ขน้ึ สว่ นเสน้ ทางทส่ี อง เร่ืองต่าง ๆ ก็ลดลง สาเหตุนา่ จะเกดิ จากโรคท่ีเก่ยี วกบั การเสื่อม มาจากตับ โดยเม่อื เราออกก�ำ ลงั กาย ตบั จะสรา้ งบีตาไฮดรอกซ-ี ของสมอง เช่น โรคอัลไซเมอร์ ซ่ึงในที่สุดก็ได้รับการวินิจฉัยว่า บิวทเี รต (beta-hydroxybutyrate) ซ่งึ เปน็ คโี ตนบอดีสท์ ่ีข้ามผ่าน เปน็ เชน่ นน้ั เธอเรม่ิ คดิ ถงึ สาเหตขุ องการเกดิ โรค โดยเทยี บคณุ พอ่ blood-brain barrier ไปสง่ ผลใหส้ มองสรา้ ง BDNF เพมิ่ ขนึ้ ไดเ้ ชน่ กับคุณแม่ อะไรท�ำ ใหค้ ุณแม่ของเธอยังคงเปน็ ปกติ ดกี วา่ คณุ พ่อ เดยี วกนั มหี ลกั ฐานจากงานวจิ ยั มากมายวา่ BDNF มคี วามส�ำ คญั หลาย ๆ อยา่ ง โดยแตก่ อ่ นคณุ พอ่ เป็นวศิ วกรที่เก่ง ตงั้ ใจท�ำ งาน กับสขุ ภาพของสมองทดี่ ี เวลาวา่ งกจ็ ะนง่ั พกั ผอ่ น อา่ นหนงั สอื แตค่ ณุ แมจ่ ะตรงกนั ขา้ ม คอื เปน็ คนชอบออกก�ำ ลงั กาย เลน่ เทนนสิ มาตลอด จนถงึ นต้ี อนอายุ 80 ปี ก็ยงั คงเลน่ ความแตกตา่ งทางพฤติกรรมของสองท่านตาม ทก่ี ลา่ วมาท�ำ ใหเ้ ธออยากวจิ ยั อยา่ งจรงิ จงั วา่ การออกก�ำ ลงั กายสง่ ผลต่อสมองอย่างไร แล้วการออกก�ำ ลงั กายสง่ ผลตอ่ สมองได้อย่างไร ? ในสมอง เรามโี ปรตนี brain-derived neurotropic factor (BDNF) ท่ี ทำ�หน้าท่ีช่วยสร้างเซลล์ใหม่ในสมอง ซ่ึงรวมถึงสมองส่วน ฮิปโปแคมปัส (hippocampus) ที่สัมพันธ์กับความจำ�และ ประสบการณต์ ่าง ๆ ในชีวิตของเรา จากการศึกษาในปัจจุบนั มี สิงหาคม 2565 13
Sci Variety แล้วการออกกำ�ลังกายแบบไหนดีต่อสมองบ้าง ? งานวิจัย กว่า 30 นาทีต่อสัปดาห์ โดยแบ่งอาสาสมัครเป็น 2 กลุ่ม คือ ส่วนมากจะอ้างอิงการออกกำ�ลังกายแบบคาร์ดิโอท่ีกระตุ้นการ กลุ่มปั่นจกั รยานในคลาส และกล่มุ นั่งดูวิดโี อ ซงึ่ ทั้ง 2 กลมุ่ ต้อง ไหลเวียนของเลือด ทำ�ให้หัวใจเต้นเร็วและแรงขึ้น ไม่ว่าจะเดิน ท�ำ กิจกรรมนน้ั ครง้ั ละ 45 นาที จำ�นวน 2-3 คร้ังตอ่ สปั ดาห์ เป็น เรว็ ปั่นจักรยาน ขนึ้ ลงบนั ได มงี านวิจยั หลายช้ินแสดงใหเ้ ห็นวา่ เวลา 3 เดือน ผลวจิ ัยแสดงวา่ เมอื่ เทยี บกบั ตอนเรมิ่ การทดลอง หลังจากการออกกำ�ลังกายแบบคาร์ดิโอประมาณ 30-45 นาที กลมุ่ ปน่ั จกั รยานมปี ระสทิ ธภิ าพการท�ำ งานของสมองเพม่ิ ขนึ้ คอื จะเกดิ ผล 3 อยา่ งทนั ที คอื 1) ประสทิ ธภิ าพการท�ำ งานของสมอง มีพัฒนาการทางด้านความจำ�และความสามารถในการแก้ปัญหา เพมิ่ ขนึ้ โดยสว่ นมากอา้ งองิ จาก Stroop test ทปี่ ระเมนิ การท�ำ งาน มากข้ึนกว่าตอนเร่ิมต้น นอกจากนั้นกลุ่มปั่นจักรยานยังมีการ ของสมองรว่ มกบั การรบั รแู้ ละความจ�ำ 2) ระยะเวลาการตอบสนอง เปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ในทางที่ดีขึ้น มีมุมมองต่อตัวเองไปใน ต่อส่งิ ตา่ ง ๆ ไวขนึ้ และ 3) สง่ ผลให้อารมณ์ไปในทางบวกมากขน้ึ ทางที่ดีข้ึน และยังมีแรงบันดาลใจในการออกกำ�ลังกายมากขึ้น งานวิจัยระยะยาวชิ้นหน่ึงในสวีเดนใช้เวลาถึง 40 ปี ศึกษา อกี ด้วย ความสัมพันธ์ระหว่างสมองกับการออกกำ�ลังกายในกลุ่มผู้หญิง จะเห็นวา่ การออกกำ�ลงั กายอย่างสม่ำ�เสมอไมเ่ พยี งส่งผลให้ ท�ำ งานชว่ งอายปุ ระมาณ 40 ปี จ�ำ นวน 300 คน โดยแบง่ อาสาสมคั ร สุขภาพดีข้ึน แต่ยังส่งผลต่อประสิทธิภาพการทำ�งานของสมอง เปน็ 3 กลุ่ม คือ กลมุ่ ทอ่ี อกก�ำ ลงั กายนอ้ ย กลมุ่ ทอี่ อกก�ำ ลังกาย และอารมณ์ของเราด้วย การออกกำ�ลังกายอย่างสมำ่�เสมอช่วย ปานกลาง และกลุม่ ทอ่ี อกก�ำ ลงั กายมาก ผลวจิ ยั หลงั จาก 40 ปี ท�ำ ใหส้ มองของเราท�ำ งานอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพไดย้ าวนานขน้ึ การ ผา่ นไป เมอ่ื กลมุ่ อาสาสมคั รอยใู่ นชว่ งอายปุ ระมาณ 80 ปี แสดง ออกกำ�ลังกายเพียงแค่คร้ังเดียวก็ส่งผลดีทันทีหลังจากการออก ใหเ้ หน็ วา่ กลมุ่ ทอี่ อกก�ำ ลงั กายมากคงประสทิ ธภิ าพทางสมองใน กำ�ลังกาย แต่เพ่ือให้มีผลดีต่อท้ังร่างกายและสมองของเราใน ระดับดีไว้ไดย้ าวนานกวา่ กลุม่ ที่ออกกำ�ลังกายนอ้ ยถงึ 9 ปี ระยะยาว การสรา้ งนิสยั ทด่ี แี ละความสม�่ำ เสมอในการออกกำ�ลัง ดร.เวนดียังทำ�วิจัยในกลุ่มคนวัยทำ�งานที่ออกกำ�ลังกายน้อย กายเป็นสง่ิ ที่ส�ำ คญั คือ อยู่ในช่วงอายุประมาณ 30–50 ปี และออกกำ�ลังกายน้อย สิงหาคม 2565 14
Sci Variety ดร.เวนดีมีคำ�แนะนำ�ที่น่าสนใจและทำ�ได้ไม่ยาก ซ่ึงเป็นส่ิง ฟังั บทสััมภาษณ์์ ที่เธอทำ�เองเป็นประจำ�ทุกวัน คือ ออกกำ�ลังกายในช่วงเช้า Dr. Wendy Suzuki: หลงั จากตน่ื นอนเปน็ เวลาประมาณ 30 นาที ทกุ วนั อยา่ งสม�่ำ เสมอ หากบางวนั ไมส่ ามารถออกก�ำ ลงั กายไดถ้ งึ 30 นาที กอ็ อกก�ำ ลงั กาย Boost Attention & Memory with Science-Based Tools, 5-10 นาที แต่ขอให้ท�ำ ทุกวนั เพอ่ื เปน็ การสรา้ งนิสัย โดยจะเปน็ Huberman Lab#73 ไดท้ ี่ การออกก�ำ ลังกายอะไรก็ไดท้ เี่ ราชอบ ทีท่ �ำ ใหห้ วั ใจได้เต้นแรงขึ้น https://www.youtube.com/watch?v=099hgtRoUZw ซง่ึ ผมกเ็ หน็ วา่ เปน็ สงิ่ ทที่ �ำ ได้ไมย่ ากในชวี ติ ประจ�ำ วนั เราอาจจะเรม่ิ จากวนั ละ 10 นาที ทกุ วนั กอ่ นจะเพม่ิ ขน้ึ เรอื่ ย ๆ การใชเ้ วลาเพยี ง วันละ 10-30 นาทีในตอนเช้า แต่อาจส่งผลดีต่อประสิทธิภาพ การทำ�งานท้ังวัน และยังทำ�ให้สมองของเรายังคงประสิทธิภาพ ทด่ี ไี ดน้ านขนึ้ นา่ จะเปน็ การใชเ้ วลาทคี่ มุ้ คา่ ทเี่ ราทกุ คนควรหาเวลา มาท�ำ ให้ได้ครบั สงิ หาคม 2565 15
'บางกอกวิทิ ยา' อีีเวนต์ห์ ้้องเรียี นวิทิ ย์์ 'Ajarn Robot' หุ่่�นยนต์ช์ ่ว่ ยสอน ในเมืืองกรุุง ภาษาอังั กฤษ อาจารย์ มทร.พระนคร เผยผลงาน 'Ajarn Robot' หุ่นยนต์ ช่วยสอนภาษาองั กฤษทสี่ ามารถโต้ตอบกบั ผ้เู รยี นไดแ้ บบ Active to Active ผู้เรียนจงึ ฝึกทักษะการฟังและพดู ภาษาองั กฤษได้อยา่ งสนกุ และเพลดิ เพลนิ โดยปจั จบุ นั ไดน้ �ำ ไปใชส้ อนสาขาวชิ าวศิ วกรรมศาสตร์ และบริหารธุรกิจด้วย ผู้วิจัยเสริมวา่ ผลงานนี้ได้รับทนุ สนบั สนุนจาก สกสว. และ วช. โดยควา้ รางวัลเหรยี ญทองจากการนำ�เสนอผลงานนี้ในเวที Special Edition 2022 – Invention Geneva Evaluation Days ในเดือนสิงหาคมน้หี ากใครอาศัยอย่ใู นกรุงเทพมหานครหรือมี โอกาสไดเ้ ขา้ มา อยา่ ลมื แวะเทย่ี วงาน 'บางกอกวทิ ยา' งานทจ่ี ะเปลย่ี น เมอื งหลวงใหเ้ ปน็ หอ้ งเรยี นขนาดใหญด่ า้ นวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวตั กรรม โดยมี 4 ภาคหี ลกั รว่ มจดั งานคอื อพวช. สวทช. บรษิ ทั เทคซอสมเี ดยี จ�ำ กดั และสมาคมไทยสตารต์ อปั การจดั งานจะเกดิ ข้นึ ในแหล่งเรียนร้ตู ่าง ๆ ท่วั กรุงเทพฯ ติดตามตารางกิจกรรมได้ท่ี FB: กรงุ เทพมหานคร โดยส�ำ นกั งานประชาสมั พนั ธ์ ทมี่ าและรายละเอียดเพ่มิ เตมิ : กรุงเทพธุรกิจ (https://bit.ly/3zOSPTj) ที่มาและรายละเอียดเพิม่ เติม : กรุงเทพธุรกจิ (https://bit.ly/3zOSPTj) สงิ หาคม 2565 16
กระดาษสาทนน้ำ�ำ� ยกระดับั สินิ ค้า้ Brainifit ผลิติ ภัณั ฑ์อ์ อกกำ�ำ ลังั กายสมอง ภูมู ิปิ ัญั ญาตีตี ลาดอีโี ค ช่ว่ ยผู้้�สููงวัยั ห่า่ งไกลอัลั ไซเมอร์์ ITAP สวทช. สนับสนุนบริษัทซิมพลิ เด็คคอร์ จำ�กัด พัฒนา บรษิ ัทเบรนนิฟติ จ�ำ กดั หน่ึงในบรษิ ัท NSTDA Startup เผย 'กระดาษสาทนน�ำ้ ' จากภมู ปิ ญั ญาการผลติ กระดาษสาของบา้ นตน้ เปา ผลงาน 'Brainifit' ผลิตภัณฑ์ออกกำ�ลังกายสมองสำ�หรับผู้สูงอายุ จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อยกระดับให้กระดาษสาสามารถใช้งานได้ ท่ีช่วยเสริมศักยภาพสมองด้านการรู้คิดและความทรงจำ�ผ่านการ เทยี บเทา่ ผลติ ภณั ฑ์พลาสติกบางประเภท เช่น กระเป๋า ถงุ ใสข่ อง เล่มเกมที่ควบคุมด้วยคล่ืนสมอง ผลจากการร่วมทบสอบกับคณะ ภาชนะใส่อาหาร แพทยศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั พบวา่ ผสู้ งู อายทุ อี่ อกก�ำ ลงั กายสมองดว้ ย Brainifit มีความสามารถดา้ น Executive Function กระดาษสาที่พัฒนาขึ้นน้ีผ่านการทดสอบแล้วว่าใช้ซำ้�ได้นาน หรอื ความสามารถในการจดจำ� การควบคุมความคดิ อารมณ์ และ กว่า 1 ปี และเม่ือหมดอายุการใช้งานสามารถย่อยสลายได้เอง พฤติกรรมดขี นึ้ อยา่ งชดั เจน ในธรรมชาติ ท่ีสำ�คัญกระบวนการผลิตเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การปลดปล่อยของเสียแทบเป็นศูนย์ ปัจจุบันบริษัทวางจำ�หน่าย ผลงานนค้ี วา้ รางวลั เหรยี ญทองจาก 2 เวทใี หญร่ ะดบั นานาชาติ ผลติ ภัณฑ์ทางออนไลน์แล้วที่ FB: @papapaperfactory The International Exhibition of Inventions of Geneva และ Seoul International Innovation Fair ทีม่ าและรายละเอียดเพิ่มเติม : สวทช. (https://bit.ly/3Sh8NwX) ท่มี าและรายละเอียดเพิ่มเตมิ : 1) สวทช. (https://bit.ly/3Sh8NwX) 2) FB: @papapaperfactory (https://bit.ly/3zPLyCZ) สงิ หาคม 2565 17
ยกระดับั สตรีตี ฟููดไทย ด้ว้ ยนวัตั กรรมรถเข็น็ รักั ษ์โ์ ลก สวทช.หนุนยกระดับ 'สตรีตฟูดไทย' ด้วยการพัฒนารถเข็น รักษ์โลกเพ่ือช่วยยกระดับมาตรฐานคุณภาพ ความสะอาด และ ความปลอดภัย โดยไดพ้ ัฒนารถเขน็ ออกมาแลว้ 3 รนุ่ แตกต่างกัน ทีฟ่ งั ก์ชนั การใชป้ ระกอบอาหาร ปัจจบุ ัน สวทช. ธนาคารออมสิน และบรษิ ทั ไทยนำ�้ ทพิ ย์ จำ�กัด ได้รว่ มกบั เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร สง่ มอบรถเขน็ รักษ์โลก ให้แก่ผู้ค้าบริเวณถนนเยาวราช ถนนข้าวหลาม ถนนราชวงศ์ และ บริเวณโดยรอบเขตสัมพนั ธวงศแ์ ลว้ จ�ำ นวน 106 คนั เพ่อื ชว่ ยเสรมิ สร้างภาพลักษณ์ที่ดีและสร้างความเชื่อม่ันด้านความปลอดภัย ให้แก่ผบู้ รโิ ภค ทีม่ าและรายละเอียดเพ่มิ เตมิ : สวทช. (https://bit.ly/3SuSQn0) สติกิ เกอร์อ์ ััลตราซาวนด์์ MIT เผยนวัตกรรมสติกเกอร์อัลตราซาวนด์ขนาดประมาณ ดวงแสตมป์สำ�หรับเก็บภาพอวัยวะภายในตรงตำ�แหน่งท่ีต้องการ โดยเทคโนโลยีนี้สามารถถ่ายภาพโครงสร้างพ้ืนฐานของร่างกายได้ ต่อเนอื่ งนาน 48 ชว่ั โมง อยา่ งไรกต็ ามการใชง้ านอปุ กรณน์ ี้ในปจั จบุ นั ยงั ไมส่ ะดวกสบาย เท่าที่ควร เพราะต้องใช้งานร่วมกับอุปกรณ์ช่วยแปลคล่ืนสัญญาณ คล้ายกบั ของเครือ่ งตรวจวัดคล่ืนหวั ใจ (EKG) แต่ในอนาคตทีมวิจยั จะพัฒนาให้ทำ�งานได้แบบไร้สาย เพื่อให้ผู้ป่วยส่งข้อมูลให้แพทย์ ได้ตลอดเวลาจากทางไกล และหาซ้ืออุปกรณ์ได้ง่าย ๆ จากร้าน ขายยา ทมี่ าและรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ : 1) TNN News (https://bit.ly/3PV0ZiT) 2) MIT News (https://bit.ly/3vylfhT) สิงหาคม 2565 18
AI แก้ป้ ััญหาไฟฟ้า้ ดับั ใน 3 วิินาทีี ผู้้�บริิโภคเอเชีียพร้้อมเปย์์ 'สิินค้้าอีโี ค' ไฟฟ้าดับเป็นหน่งึ ในภัยพิบัติท่สี ำ�คัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ อาลบี าบาเผยวา่ รอ้ ยละ 51 ของผบู้ รโิ ภคในแถบเอเชยี แปซฟิ กิ การไฟฟา้ เขตปกครองตนเองซนิ เจยี ง ประเทศจนี จงึ น�ำ AI เขา้ ชว่ ย มีความสนใจใช้สินค้าท่เี ป็นมิตรกับส่งิ แวดล้อม อย่างไรก็ตามการ หาขอ้ ผดิ พลาดของระบบ และชว่ ยประมวลผลวธิ กี ารจา่ ยไฟใหมใ่ ห้ เลอื กซอ้ื สนิ คา้ ประเภทนย้ี งั เปน็ เรอ่ื งทท่ี �ำ ไดย้ าก เนอ่ื งจากมตี วั เลอื ก แกพ่ น้ื ทป่ี ระสบเหตุ จากการทดลองพบวา่ แกป้ ญั หาไฟฟา้ ดบั ในพน้ื ท่ี ในตลาดไมม่ ากพอและผบู้ รโิ ภคยงั ขาดความเชอ่ื มน่ั ในแบรนด์ ดงั นน้ั ชมุ ชนทม่ี กี ารอยอู่ าศยั ราว 200 ครวั เรอื นไดภ้ ายใน 3 วนิ าที จากทเ่ี คย แลว้ หากแบรนด์ใดเปลย่ี นพฤตกิ รรมการบรโิ ภคของนกั ชอ็ ปใหเ้ ลอื ก ตอ้ งใชเ้ วลายาวนาน 6-10 ชว่ั โมง จบั จา่ ยสนิ คา้ ของบรษิ ทั ได้ แบรนดน์ น้ั กจ็ ะมโี อกาสเตบิ โตอยา่ งรวดเรว็ และเปน็ ทย่ี อมรบั ในทส่ี ดุ ถอื เปน็ โอกาสของผพู้ ฒั นาสนิ คา้ นวตั กรรม ท้ังน้ีในประเทศจีนมีการแก้ปัญหาไฟฟ้าดับด้วย AI ในพ้ืนท่ี หนา้ ใหมแ่ ลว้ อตุ สาหกรรมอยแู่ ลว้ การพฒั นาเทคโนโลยขี น้ึ ใหมน่ ม้ี จี ดุ ประสงคเ์ พอ่ื ขยายการใชง้ านไปยงั พน้ื ทป่ี ระเภทอน่ื ๆ ทม่ี คี วามซบั ซอ้ นของระบบ แตกตา่ งออกไปจากเดมิ ท่มี าและรายละเอยี ดเพิ่มเติม : 1) TNN News (https://bit.ly/3OSp6gD) 2) South China Morning Post (https://bit.ly/3zND92K) ทมี่ าและรายละเอยี ดเพ่ิมเตมิ : กรงุ เทพธรุ กิจ (https://bit.ly/3bo92Wl) สิงหาคม 2565 19
Sci Infographic สิงหาคม 2565 20
Sci Infographic สิงหาคม 2565 21
Sci Infographic สิงหาคม 2565 22
รวอ้ ทิ ยยพานั รวศิ ทัศคร รวิศ ทศั คร เคยเปน็ กรรมการบริหารและสมาชกิ ทมี บรรณาธกิ ารวารสารทางชา้ งเผือก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเป็นนักเขยี น ประจ�ำ นติ ยสาร UpDATE นติ ยสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของบริษัทซีเอ็ดยเู คชน่ั (มหาชน) จำ�กดั ปัจจุบันรบั ราชการ เป็นอาจารย์ประจำ�สาขาวิชาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยกี ารอาหาร คณะอตุ สาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ เมตาเวิิร์ส์ : โลกความเป็น็ จริิงเสมืือน จากอดีตี สู่�่ อนาคต ในปัจั จุบุ ันั หลายคนคงเคยได้ย้ ินิ คำำ�ว่า่ เมตาเวิริ ์ส์ (metaverse) หรืือคำำ�ไทยคืือ “จักั รวาลนฤมิติ ” มาแล้ว้ คำ�ำ คำ�ำ นี้้เ� ป็น็ คำำ�ใหม่ท่ ี่่ร� าชบัณั ฑิิตยสภาเพิ่่�งบััญญัตั ิิเป็็นภาษาไทยไปเมื่่อ� วัันที่่� 2 ธัันวาคม พ.ศ. 2564 ซึ่ง�่ หมายรวมถึงึ โลกเสมืือนหรืือสภาพความเป็น็ จริงิ เสมืือน (virtual reality: VR) ที่่เ� ป็็นภาพวัตั ถุุ ผู้้�คน สถานที่่� ที่่ม� ีีการจำ�ำ ลองขึ้้�นมาภายในคอมพิิวเตอร์์ ที่่ค� นเราสามารถเข้า้ ไป สัมั ผัสั ได้ผ้ ่า่ นแอปพลิเิ คชันั และอุปุ กรณ์ต์ ่า่ ง ๆ และกินิ ความถึงึ อุปุ กรณ์ท์ ี่่ท� ำ�ำ ให้เ้ รามองเห็น็ ภาพ หรืือข้้อความในคอมพิิวเตอร์์ซ้้อนทัับไปพร้้อมกัับของในโลกจริิงรอบตััวเรา โดยอย่่างหลัังนี้้� เรียี กว่า่ สภาพความเป็น็ จริิงเสริมิ (augmented reality: AR) หรืือความเป็น็ จริิงแต่ง่ เติิม นั่่น� เองครับั ในบทความตอนนี้้เ� ราจะมาบอกเล่า่ ถึงึ ประวัตั ิคิ วามเป็น็ มาของเทคโนโลยีโี ลกเสมืือน จริิงและเมตาเวิริ ์ส์ กััน ก่่อนเจาะลึึกในด้้านหลัักการทำำ�งานของมันั ในบทความตอนต่่อไป สงิ หาคม 2565 23
รวอ้ ทิ ยยพานั โลกความเปน็ จรงิ เสมอื นทกุ วนั น้ีจะวา่ ไปแลว้ อาจนบั หลังจากนั้นโลกก็เข้าสู่สงครามโลกครั้งที่สองในช่วงปี ไดว้ า่ มที ม่ี ายาวนาน ยอ้ นกลบั ไปถงึ ศตวรรษที่ 19 พ.ศ. 2482-2488 การพัฒนาสิง่ ท่เี กีย่ วข้องกบั ความบันเทิงก็ดจู ะ ในตอนเร่ิมต้นของการถ่ายรูปในปี พ.ศ. 2481 มีการคิดค้น สะดดุ ลงไปพกั ใหญ่ จวบจนสงครามสงบ กป็ รากฏวา่ มชี ายคนหนง่ึ สเตอริโอสโคป (stereoscope) เคร่ืองแรก โดยการใช้กระจกคู่ เปน็ นกั ประดษิ ฐ์ ช่ือ มอรต์ ัน เฮลิก (Morton Heilig) ซงึ่ ระหว่าง ในการฉายภาพเดยี วกนั ซงึ่ ตอ่ มามนั กค็ อ่ ย ๆ พฒั นาจนกลายมาเปน็ สงครามเขารับผิดชอบงานบริการฉายภาพยนตร์สำ�หรับหน่วย กลอ้ งดภู าพระบบสามมติ ิ ย่หี อ้ วิวมาสเตอร์ (view-master) และ เสนารักษ์ จากนั้นต้ังหลักอยู่ที่เม็กซิโกชั่วคราว และที่น่ันเขาได้ จดสิทธิบัตรในปี พ.ศ. 2482 ในกาลต่อมาก็กลายเป็นกล้องท่ี ความคิดเก่ียวกับโรงภาพยนตร์แห่งอนาคตที่จะให้ประสบการณ์ เดก็ ๆ ในยคุ 60–90 (พ.ศ. 2503-2542) คนุ้ เคยกนั ดี ในยคุ ปจั จบุ นั ด้านผสั สะถงึ ส่อี ย่างแกผ่ ู้ชม นั่นคอื ภาพที่มองเห็น เสยี งท่ีได้ยนิ รุ่นล่าสุดท่ีมีการทำ�ออกมาในปี พ.ศ. 2558 เปล่ียนเป็นรุ่นที่ดู กล่ิน และสัมผัสที่ร่างกายได้รับ โดยเขาต้องการให้คนรู้สึกว่า ได้จากโทรศัพท์สมาร์ตโฟน ร่วมกับแอปพลิเคชันที่แสดงผลได้ เหมอื นตนเองเขา้ ไปอยใู่ นภาพยนตรน์ น้ั จรงิ ๆ และไดเ้ ขยี นแนวคดิ ทง้ั ภาพสามมติ ริ อบตวั แบบเสมอื นจรงิ และแอนเิ มชนั แบบสามมติ ิ เอาไว้ในปี พ.ศ. 2498 จากนนั้ จงึ สรา้ งเครอื่ งฉายจ�ำ ลองสถานการณ์ ในแบบความเป็นจริงเสริม ขึ้นมาในปีถัดมา และเรียกมันว่า The Sensorama ซ่ึงได้รับ กล้้องวิวิ มาสเตอร์ร์ ุ่่น� เก่่าที่ย�่ ัังใช้้การดููภาพสามมิติ ิิจากแผ่่นสไลด์์ www.shutterstock.com สงิ หาคม 2565 24
รวอ้ ทิ ยยพานั การจดสทิ ธบิ ตั รในปี พ.ศ. 2505 ในชื่อ Sensorama Simulator ขึ้นมา และในปี พ.ศ. 2511 ก็ประสบความสำ�เรจ็ ในการท�ำ ระบบ ซ่ึงเจ้าเคร่ืองจำ�ลองสถานการณ์นี้เป็นเคร่ืองฉายภาพยนตร์ท่ีมี จอภาพสามมิติสวมศีรษะขึ้น โดยทำ�งานร่วมกับทีมงานที่ ที่นั่งสำ�หรับคนใช้งานซึ่งสั่นได้และมีมือจับที่ผู้ ใช้งานสามารถ มหาวทิ ยาลยั ฮาวารด์ ระบบนย้ี อมรบั กนั ทวั่ ไปวา่ เปน็ ระบบจอภาพ “ขับข่ี” มอเตอร์ไซค์ไปตามสภาพแวดล้อมในเมืองท่ีมองเห็นได้ สวมศรี ษะ (head mounted display: HMD) เครือ่ งแรกของโลก เหมอื นจรงิ ไดย้ นิ เสยี งในระบบสเตอรโิ อ รบั รถู้ งึ ความสน่ั สะเทอื น ที่เป็นระบบความเป็นจริงเสมือน ก่อนที่เคร่ืองอื่น ๆ ท้ังหมดใน ของเครื่องยนต์ท่ีกำ�ลังทำ�งาน ทั้งยังได้สัมผัสลมท่ีพัดมากระทบ โลกจะเกดิ ขึน้ ในเวลาหลังจากนัน้ ใบหนา้ และไดก้ ลนิ่ ควนั จากทอ่ ไอเสยี อกี ดว้ ย เขายงั ไดจ้ ดสทิ ธบิ ตั ร หลังจากน้ันในปี พ.ศ. 2517 ลูกศิษย์ปริญญาเอกของ อุปกรณ์จอภาพสวมใส่ศีรษะ ชื่อว่า Telesphere Mask เอาไว้ ซทั เทอร์แลนด์ชือ่ จมิ คลาร์ก (Jim Clark หรือ James H. Clark) อีกชิ้นในปี พ.ศ. 2503 ซึ่งต่อมานักประดิษฐ์หลายคนก็ใช้เป็น ก็ทำ�วิทยานิพนธ์เก่ียวกับเครื่องจอแสดงผลสวมศีรษะ และได้ พืน้ ฐานพัฒนาตอ่ อกี ด้วย ท�ำ งานเปน็ อาจารยส์ าขาวศิ วกรรมไฟฟา้ ทม่ี หาวทิ ยาลยั สแตนฟอรด์ แต่สำ�หรับคนท่ีเป็นบุคคลสำ�คัญที่สุดท่ีทำ�ให้เกิดการพัฒนา ในชว่ งปี พ.ศ. 2522-2525 ในช่วงนัน้ เขาท�ำ วจิ ัยในหวั ข้อเกี่ยวกบั ของเทคโนโลยีด้านนี้ คงจะไม่มีใครนอกจาก อิวาน เอ็ดเวิร์ด geometry pipelines ซงึ่ เปน็ ซอฟตแ์ วรห์ รอื ฮารด์ แวรก์ ารสรา้ งภาพ ซัทเทอร์แลนด์ (Ivan Edward Sutherland) หน่ึงในผู้บุกเบิก ข้ึนโดยอิงจากแบบจำ�ลองเชิงเรขาคณิต และเร่งการแสดงผล อนิ เทอรเ์ น็ต เปน็ ผู้ท่ีไดร้ ับการยกย่องใหเ้ ป็นบิดาของเทคโนโลยี ภาพสามมิติ โดยงานชิน้ เอกของกลุ่มวิจัยของเขา คือ Geometry VR และ AR ในปี พ.ศ. 2508 เขาไดพ้ ฒั นาอปุ กรณจ์ อภาพสวมศรี ษะ Engine เป็นฮาร์ดแวร์เร่งการประมวลผลสำ�หรับเรนเดอร์ภาพ (ซ้า้ ย) อุุปกรณ์์จอภาพสวมศีีรษะที่ม�่ ีีระบบความเป็น็ จริิงเสมืือนเครื่อ� งแรกของโลกในปีี พ.ศ. 2511 ที่่ม� หาวิทิ ยาลััยฮาร์ว์ าร์ด์ ซึ่�ง่ มีีจอแบบ mini CRT เป็็นจอแสดงผล (ขวา) ขณะสวมใส่่อุุปกรณ์์ดังั กล่่าวจะต้อ้ งมีีโครงยึึดจากหลัังคาเพื่่�อช่่วยการทำงาน ที่�่มาภาพ : http://lavalle.pl/vr/hmd.html ผู้�สนใจสามารถอ่่านหลักั การทำงานของมัันในบทความวิิจัยั ต้้นฉบับั ที่่� https://dl.acm.org/doi/pdf/10.1145/1476589.1476686 สงิ หาคม 2565 25
รวอ้ ทิ ยยพานั ในคอมพิวเตอร์จากแบบจำ�ลองเชิงเรขาคณิตท่ีเขาพัฒนาขึ้น และอดตี นักวจิ ัยของบรษิ ัทอาตาริ ผูก้ ่อต้ังบริษัท VPL Research ในปี พ.ศ. 2522 ข้ึนในปี พ.ศ. 2527 บรษิ ัทนเี้ ป็นหนึ่งในบรษิ ทั รุ่นแรก ๆ ท่ีพัฒนา ต่อมาคลาร์กกับลูกศิษย์อีก 6 คน ตั้งบริษัทซิลิคอนกราฟิก และจำ�หน่ายผลิตภัณฑ์สินค้าเกี่ยวกับโลกเสมือนจริง ซ่ึงมีทั้ง (Silicon Graphics, Inc.) หรอื SGI ขึน้ ในปี พ.ศ. 2525 ซ่งึ บรษิ ัท แวน่ สวมและถงุ มอื ของเขาได้เติบโตกลายมาเป็นผู้นำ�ของโลกในปี พ.ศ. 2534 ในยุค 80 เป็นช่วงเวลาท่ีเทคโนโลยีพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว มีการผลิตชิปกราฟิกส่งให้แพลตฟอร์มคอมพิวเตอร์พีซีอินเทล ทั้งความก้าวหน้าด้านออปติก ซึ่งเกิดขึ้นคู่ขนานไปกับโครงการ ทรี่ นั ระบบปฏบิ ตั กิ ารวนิ โดสก์ บั เครอ่ื งเวริ ก์ สเตชนั ตา่ ง ๆ ซง่ึ ขณะนนั้ พัฒนาอุปกรณ์สำ�หรับจับต้องวัตถุหรือเครื่องมืออื่น ๆ ที่ทำ�ให้ บริษัทได้เป็นผู้ผลิตวิชวลเอฟเฟกต์และการสร้างภาพสามมิติให้ ผู้ใช้เคลื่อนที่ไปมาในโลกเสมอื นได้ ตัวอย่างเช่นในระบบ VIEW วงการฮอลลีวดู อีกด้วย แตต่ อ่ มาเขามีความคดิ เหน็ ไม่ตรงกันกบั (Virtual Interface Environment Workstation) ของศนู ยว์ จิ ยั เอมส์ ฝ่ายจัดการของบริษัทเกี่ยวกับทิศทางของบริษัท จึงได้เดินจาก (Ames) ขององคก์ ารนาซา ในชว่ งกลางทศวรรษ 80 ถงึ ตน้ ยคุ 90 มาก่อตั้งบริษัท Netscape ซึ่งได้ให้ก�ำ เนิดเบราว์เซอร์เน็ตสเคป ซึ่งใช้กับถุงมือ DataGlove ที่มีชุดของสายเคเบิลใยแก้วนำ�แสง เป็นเบราว์เซอร์ยอดนิยมในยุคแรก ๆ ของการท่องอินเทอร์เน็ต คอยตรวจจับการเคลอื่ นไหวของนิว้ ผ้สู วมใส่ และถ่ายทอดขอ้ มูล แบบกราฟิก ถัดจากยุคของการใช้เบราว์เซอร์ Lynx ในระบบ ไปยงั คอมพวิ เตอรท์ เี่ ปน็ โฮสต์ ภาพมอื ทสี่ รา้ งดว้ ยคอมพวิ เตอรจ์ ะ ปฏบิ ตั กิ ารยนู กิ ซ์ในการทอ่ งอนิ เทอรเ์ นต็ แบบตวั อกั ษรลว้ นนน่ั เอง เคลอ่ื นไหวไปตามทา่ ทางทผี่ ู้ใชง้ านท�ำ และจบั วตั ถใุ นโลกเสมอื นได้ แม้ว่าจะเริ่มมีส่ิงประดิษฐ์ที่แสดงภาพสามมิติ แต่คำ�ว่า รวมถึงใชค้ �ำ พูดในการสั่งการอปุ กรณ์ไดด้ ้วย “ความเปน็ จริงเสมอื น” นั้น กลบั เร่ิมบญั ญตั ใิ ช้เมือ่ กลางยคุ 80 จากระบบ VIEW นาซาได้เปิดตัวหมวก VR ของตนในงาน เมื่อจารอน ลาเนียร์ (Jaron Lanier) นักวิทยาการคอมพิวเตอร์ แสดงเทคโนโลยีดา้ นคอมพวิ เตอร์ CES ในปี พ.ศ. 2529 เรยี กวา่ VIVED ซง่ึ มรี ะบบจอภาพผลกึ เหลว (LCD) โมโนโครม ขนาด 2.7 นว้ิ ระบบ VIEW ขององค์์การนาซา ในยุุค 90 ซึ่ง�่ มาพร้้อมกัับอุุปกรณ์ถ์ ุุงมือื สองจอ มีมุมมองกว้างถึง 120 องศา สำ�หรับดวงตาแต่ละข้าง DataGlove สง่ั งานดว้ ยเสยี ง ตดิ ตามทา่ ทางของมอื ดว้ ยถงุ มอื ทเ่ี ปน็ อปุ กรณเ์ สรมิ ที่่ม� ภาพ : https://www.nasa.gov/ames/spinoff/new_continent_of_ideas/) และเซนเซอร์ในหมวกจะจบั ความเคลอ่ื นไหวของศรี ษะ นอกจากนี้ ยงั มีระบบเสียงรอบทศิ ทาง ซง่ึ นำ�ไปใชค้ วบคุมหุน่ ยนต์ในอวกาศ ทั้งมีเป็นแขนกล กล้อง หรือแม้แต่หุ่นยนต์รู้ร่างมนุษย์ใน การท�ำ งานทเ่ี สย่ี งอนั ตรายและการส�ำ รวจ โดยสง่ั การจากระยะไกล ในที่ท่ปี ลอดภัยต่อนักบินอีกดว้ ย ในชว่ งยุค 80 บริษทั VPL Research ของลาเนยี ร์ได้กลาย เป็นบริษัทแนวหน้าที่เป็นผู้จำ�หน่ายเทคโนโลยีโลกเสมือนจริง จากผลิตภัณฑ์หลายอย่างของบริษัท ท้ังจากถุงมือ DataGlove ไปจนถงึ EyePhone ซ่งึ เป็นจอภาพสวมศรี ษะ ในปี พ.ศ. 2532 บริษัท Mattel ซึ่งเป็นผู้แทนจำ�หน่ายเกม Nintendo ก็เข้ามา ร่วมวงดว้ ยถงุ มือ Power Glove controller สำ�หรบั แพลตฟอรม์ Nintendo อยา่ งไรกต็ าม เทคโนโลยโี ลกเสมอื นในยคุ 80 ยงั ไมด่ มี าก ภาพท่ีสร้างออกมาก็ยังไม่สวยงาม และเมื่อนำ�ไปวางตลาด ความตื่นเต้นของผู้คนต่อเทคโนโลยีน้ีลดน้อยถอยลงอย่างไว สิงหาคม 2565 26
รวอ้ ทิ ยยพานั ทำ�ให้เงินสนับสนุนน้อยลง บริษัทหลายแห่งจึงค่อย ๆ เลิกไป เพื่อแสดงผลเป็นหน้าเว็บไซต์ออกมาบนหน้าจอคอมพิวเตอร์ ในท่สี ดุ ในชว่ งต้นยคุ 90 ได้ ด้วยเหตุน้ีบริษัทกับนักพัฒนาต่าง ๆ จึงรวมตัวกันเพื่อสร้าง แต่แม้ว่าความสนใจของคนท่ัวไปต่ออุปกรณ์ VR จะลดลง Virtual Reality Modeling Language (VRML) หรอื ภาษาจ�ำ ลอง แต่เทคโนโลยีน้ีมีประโยชน์มากในการนำ�ไปใช้งานจริงสำ�หรับ ความเป็นจริงเสมือนข้ึน เพ่ือสร้างสภาพแวดล้อมแบบ VR ใน งานดา้ นการแพทย์ วศิ วกรรม และงานดา้ นอวกาศ องคก์ ารนาซา world wide web จงึ วจิ ยั ตอ่ หลงั จากนนั้ ในปลายยคุ 90 จนถงึ 2000 กม็ กี ารพฒั นา ดังนั้นแม้ว่าอุปกรณ์สวมใส่จะยังไม่มีการใช้เป็นวงกว้าง ฮารด์ แวรป์ ระมวลผลดา้ นกราฟิกให้มีประสทิ ธิภาพสูงขน้ึ ทำ�งาน แต่ความสนใจของผู้คนเก่ียวกับการมีตันตนในโลกไซเบอร์สเปซ ไวขนึ้ ความละเอยี ดภาพเพมิ่ มากขน้ึ และน�ำ้ หนกั ของจอแสดงผล ก็มีอยู่ ท้ังในการใช้งานจริงและในวัฒนธรรม pop culture ท่ีมี สวมศรี ษะกเ็ บาขน้ึ ตามล�ำ ดบั ซง่ึ โครงการสรา้ งหนุ่ ยนตม์ นษุ ยอ์ วกาศ นยิ ายวทิ ยาศาสตรเ์ ขา้ ไปเปน็ สว่ นหนงึ่ ของกระแสชว่ งปลายยคุ 80 (Robonaut) ของนาซาก็ประสบความสำ�เร็จในปี พ.ศ. 2450 ถึงตน้ 90 ในปี พ.ศ. 2555 นลี สตีเฟนสัน (Neal Stephenson) สามารถปฏิบัติงานแทนนักบินอวกาศที่เป็นมนุษย์ได้ ท้ังโดย นักเขียนนิยายไซไฟช่ือดัง ก็ได้บัญญัติศัพท์คำ�ว่า Metaverse ตัวมันเองหรือควบคุมผ่านระบบอินเทอร์เฟซแบบ VR จากนั้น ขึ้นเป็นคร้ังแรกในนิยายไซไฟ Snow Crash ของเขา หนังสือ หุน่ Robonaut ร่นุ ที่ 2 ทพี่ ัฒนาขน้ึ ก็นำ�ไปปฏิบตั งิ านบนสถานี ดงั กลา่ วไดร้ บั การเสนอชอื่ เขา้ รบั รางวลั สมาคมนยิ ายวทิ ยาศาสตร์ อวกาศนานาชาติตงั้ แต่ปี พ.ศ. 2554 เป็นต้นมา ของอังกฤษ (British Science Fiction Association Award) รวมถงึ รางวลั อารเ์ ทอ ซ.ี คลาลก์ อกี ดว้ ย และสตเี ฟนสนั เองกเ็ ปน็ VRML เมตาเวิริ ์ส์ แห่ง่ ยุคุ 90 คนทท่ี �ำ ใหค้ นนยิ มใชค้ �ำ วา่ Avatar ซงึ่ คอื ตวั ตนเสมอื นของยสู เซอร์ ในช่วงต้นยุค 90 แม้ว่าผู้คนจะลดความสนใจในอุปกรณ์ ในไซเบอรส์ เปซ ในบรบิ ทดา้ นคอมพวิ เตอรอ์ กี ดว้ ย งานของเขามี สวมใส่จำ�พวกแว่น VR อาจด้วยคุณภาพท่ียังไม่สู้ปัจจุบันและ อทิ ธพิ ลในวงการเทคโนโลยมี าก ทง้ั บลิ ล์ เกตส์ และเซอรเ์ ก บรนิ ราคาท่ียังสูงเกินเอ้ือมของคนท่ัวไป แต่การพัฒนาเทคโนโลยี ผู้ร่วมก่อตั้งกูเกิล จอห์น คาร์แม็ก โปรแกรมเมอร์ผู้เขียนเกม โลกเสมือนบนจอคอมพิวเตอร์ กลับมีความเคล่ือนไหวอย่าง คึกคัก พร้อมกับการเติบโตอย่าง ก้าวกระโดดของอินเทอร์เน็ต ซ่ึง ในไทยเรมิ่ มเี ครอื ขา่ ยอนิ เทอรเ์ นต็ ระหวา่ งมหาวทิ ยาลยั ให้ใช้ไดต้ ลอด 24 ช่ัวโมง ในปี พ.ศ. 2535 และ เร่ิมมีการให้บริการอินเทอร์เน็ต เชิงพาณิชย์แก่ผู้ ใช้ตามบ้านใน เวลาตอ่ มาในปี พ.ศ. 2538 ในเวลา นนั้ เปน็ ยคุ ทเ่ี รม่ิ มกี ารพฒั นาภาษา HTML (Hyper Text Markup Language) เป็นตัวสร้างหน้าเว็บ เพื่อให้ โปรแกรมประเภทเว็บ เบราว์เซอร์อ่านแล้วแปลงไฟล์ สงิ หาคม 2565 27
รวอ้ ทิ ยยพานั ดังของยุคอย่างเกม Wolfenstein 3D และ Doom ต่างก็เป็น แม้ VRML จะหยดุ พฒั นาไป แตก่ ระแสความเปน็ จรงิ เสมอื น สาวกหนงั สอื ของสตเี ฟนสนั อยา่ งเหนยี วแนน่ แมแ้ ต่เจ อลั ลารด์ ก็ยังอยู่ และมีกระแสนิยมการเล่นเกมแนวโลกเสมือนจริงที่ ผู้บริหารไมโครซอฟท์เอง ก็ยังกำ�หนดให้ทีมพัฒนาเกม Xbox โดง่ ดงั เปน็ พลแุ ตกอยา่ งเกมตระกลู The Sims จนเกดิ แพลตฟอรม์ ต้องอ่านหนังสือนิยายเล่มน้ีก่อนเข้าทำ�งานอีกต่างหาก แม้แต่ โลกเสมือนจริงสามมิติเมตาเวิร์สรุ่นเก๋าท่ียังอยู่ในจนถึงปัจจุบัน ในยุคปัจจุบัน ปี พ.ศ. 2565 แนวคิดดังกล่าวยังมาปรากฏใน อยา่ ง imvu.com ขนึ้ มาในปี พ.ศ. 2547 และพฒั นาเรอ่ื ยมาจนถงึ ภาพยนตร์และเกมต่าง ๆ เช่น Second Life, Ready PLanet ปัจจุบัน ก่อนเกิดแพลตฟอร์มอย่าง decentraland, spatial.io, One, Avatar, Black Mirror ก่อนจะได้รับความนิยมแพร่หลาย และ Horizon Worlds จากบริษัท Meta (หรือเฟซบุ๊ก) ในรุ่น ในแวดวงธุรกิจท่ีมีแบรนด์ต่าง ๆ หันมาประกาศสร้างเมตาเวิร์ส ปัจจุบัน ของตัวเอง เพื่อรองรับเศรษฐกิจโลกเสมือนในอนาคตหลังการ ประกาศรแี บรนดบ์ รษิ ัทของมาร์ก ซกั เคอรเ์ บิรก์ การมาถึงึ ของ Google Glass ย้อนกลับไปกล่าวถึงยุค 90 กันต่อ เม่ือมีกระแสความ ขณะที่อุปกรณ์สวมใส่ยังไม่หวือหวา แต่ตั้งแต่ยุค 2000 เคลื่อนไหวดังกล่าวแม้ฮาร์ดแวร์จะยังพัฒนาไม่มาก ก็เลยมี (พ.ศ. 2543-2552) เปน็ ตน้ มาจนถงึ ชว่ งยคุ 2010 (พ.ศ. 2553-2562) การพัฒนาด้านซอฟต์แวร์ขึ้นมาเป็น VRML ข้ึนมา ภาษาน้ีจะ เราจะเหน็ พฒั นาการของกราฟกิ การด์ อยา่ งกา้ วกระโดด ซงึ่ นบั เปน็ อธิบายถึงตำ�แหน่งด้านและมุม รวมถึงลักษณะของรูปทรง การปทู างส�ำ หรบั พฒั นาการของอปุ กรณจ์ อภาพแบบสวมใสศ่ รี ษะ หลายเหลี่ยม (polygon) สามมิติ และลักษณะปรากฏจำ�พวก ในยุคปัจจุบัน เม่ือกาลเวลาผ่านไปจนถึงปี พ.ศ. 2556 กูเกิล พื้นผิว ความสว่าง ค่าสี ความโปร่งแสง ด้วยการเก็บข้อมูล พยายามนำ�เอาเทคโนโลยีความเป็นจริงเสริมมาใช้งาน โดยวาง รปู แบบเหลา่ นน้ั ในลกั ษณะตวั อกั ษร และเรยี กดผู า่ นทางโปรแกรม จำ�หน่ายแว่นตา Google Glass ซึง่ ตงั้ เป้าให้เป็นคอมพิวเตอร์ที่ เบราว์เซอร์ แล้วแสดงผลออกมาบนหน้าจอเป็นโลกสามมิติ ผู้ใช้สวมใสไ่ ด้ และมจี อ Heads-up Display ฉายให้ผู้ใช้มองเหน็ แอนิเมชันความเคล่ือนไหว แสงสีเสียงต่าง ๆ ได้ แถมยังใช้ ข้อมูล ขณะที่ยังเห็นโลกภายนอกไปพร้อมกัน โดยแสดงข้อมูล ค�ำ สงั่ ให้โตต้ อบกบั ผู้ใช้ไดด้ ว้ ย โดยอาศยั จาวาสครปิ ต์ ซง่ึ รปู แบบ บนจอแวน่ ตาใหเ้ หน็ ในสไตล์โทรศพั ทส์ มารต์ โฟน พรอ้ มกบั กลอ้ ง ไฟล์ของ VRML จะอย่ใู นนามสกุล .wrl วดิ โี อขนาด 5 เมกะพกิ เซล ทผี่ ู้ใชส้ งั่ งานใหถ้ า่ ยรปู และวดิ โี อขณะ ไฟล์ในฟอรแ์ มตของ VRML นำ�ไปใช้ในงานภาพสามมิตขิ อง ใช้งานได้ และผู้ใช้งานสามารถต่ออินเทอร์เน็ตได้โดยใช้คำ�ส่ัง ภาคอดุ มศึกษาตา่ ง ๆ ในยุคน้นั รวมถึงบริษทั ซิลคิ อนกราฟิกของ เสยี งส่งั การแวน่ จิม คลาร์ก กน็ �ำ เอา VRML ไปใชท้ ำ�แอนิเมชันสามมติ ิ วารสาร ช่ือดังอย่าง Wired ก็ได้ต้ังกลุ่มสนทนาของสถาปัตยกรรม VRML ขน้ึ รวมถงึ ตง้ั เมลลสิ ตเ์ พอ่ื กระจายขา่ วสารดา้ นนสี้ สู่ มาชกิ ด้วยเช่นกัน บริษัทสัญชาติเยอรมันช่ือ Black Sun (หรืออีกชื่อ คือ Blaxxun) ได้สร้างแพลตฟอร์มเมตาเวิร์สสามมิติข้ึนมาเป็น แห่งแรก ๆ ของโลกในชื่อ CyberTown ในปี พ.ศ. 2538 ด้วย เทคโนโลยี VRML นเ่ี อง แตเ่ ปน็ ทน่ี า่ เสยี ดายวา่ ดว้ ยแบนดว์ ทิ ของ อินเทอร์เน็ตในยุคน้ันที่ยังน้อยอยู่แม้ว่าจะอัปเดตมาตรฐานใหม่ เปน็ VRML 2.0 ในปี พ.ศ. 2539 รวมถงึ เวอรช์ นั สดุ ทา้ ย VRML97 ทอี่ อกมาในปี พ.ศ. 2540 ก่อนทค่ี วามนยิ มจะตกลงไปเนือ่ งจาก ขอ้ จ�ำ กัดด้านฮารด์ แวรแ์ ละความเร็วของอินเทอร์เน็ตในทส่ี ุด สิงหาคม 2565 28
รวอ้ ทิ ยยพานั แม้ตัวแว่นจะใช้งานได้ดี แต่เนื่องจากราคาเร่ิมต้นที่สูง การ์ดจอตั้งแตป่ ี พ.ศ. 2553 รวมถงึ ความเรว็ ของอนิ เทอร์เนต็ ที่ รวมถึงความกังวลของสาธารณชนเกี่ยวกับการละเมิดกฎหมาย กา้ วล�ำ้ กวา่ ยุค 90 เป็นอย่างมาก ท�ำ ใหอ้ ปุ กรณ์ VR กลับมาเปน็ ความเป็นส่วนตัวจากความสามารถในการบันทึกเสียงและวิดีโอ ทีน่ ิยมในตลาดอกี ครงั้ โดยระลอกใหมใ่ นปจั จุบันนีม้ อี ุปกรณจ์ าก ของแวน่ ท�ำ ให้โครงการเหมือนจะเงียบหายไป จนกูเกลิ ประกาศ คา่ ยดงั ๆ หลายคา่ ย อาทิ HYC Vive จากบรษิ ทั HYC Corporation ยุติโครงการลงในปี พ.ศ. 2558 หายไปซุ่มอยู่ 2 ปี ก่อนจะกลับมา ออกวางตลาดในปี พ.ศ. 2559 และประกาศเปิดตวั แพลตฟอรม์ ใหม่ในปี พ.ศ. 2560 โดยประกาศสร้างเป็นเวอร์ชันสำ�หรับ เมตาเวิร์สของตนเองไปเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมาในชื่อ ภาคธุรกจิ สำ�หรับบรษิ ัทใหญ่ ๆ ไว้ใชง้ าน โดยใชช้ ื่อผลติ ภัณฑ์วา่ Viverse (เข้าชมได้ในเว็บ https://www.viverse.com/us) หรือ Google Glass Enterprise Edition โดยเนน้ จบั ตลาดองคก์ รแทนที่ แว่น PlayStation VR ของบริษัท Sony ซ่ึงเปิดตัวในตอนต้น ผู้ใชง้ านทั่วไป ซึ่งองค์กรต่าง ๆ ก็ไดน้ �ำ แวน่ กเู กิลกลาสไปใชง้ าน ด้วยชือ่ Project Morpheus ในระหว่างพฒั นา และวางจำ�หนา่ ย ได้ผลดี ทัง้ งานดา้ นการบนิ ของบริษทั GE Aviation งานดา้ นการ รุน่ แรกไปเมือ่ ปี พ.ศ. 2559 เพ่อื ใช้กบั เกม PlayStation 4 และ ขนสง่ พสั ดขุ อง DHL รวมถงึ งานดา้ นการแพทย์ จากความสำ�เรจ็ 5 จนกระท่งั เปดิ ตวั รุ่น 2 ออกมาในรนุ่ PlayStation VR2 สำ�หรบั ของการตลาดดา้ นองคก์ ร จงึ เกดิ แวน่ Enterprise Edition เวอรช์ นั 2 เครือ่ ง PlayStation 5 ในงาน CES 2022 ที่เพ่ิงผา่ นไป ออกมาในปี พ.ศ. 2562 จนถึงปัจจุบัน ซึ่งมีแนวโน้มว่ากูเกิล สำ�หรับแว่น VR ในยุคปัจจุบันมีให้เลือกมากมาย และยังมี อาจกลบั มาทำ�ตลาดผู้ใชท้ ่ัวไปใหม่ในอนาคตอันใกล้ อกี หลายคา่ ยท่ีไมไ่ ดน้ �ำ มากลา่ วถงึ แตอ่ กี คา่ ยทส่ี �ำ คญั และจะขาด ไปไม่ได้เลยกค็ อื แว่น VR ในตระกูล Oculus ซง่ี แรกเร่ิมเดมิ ที แว่น่ VR ในยุคุ ปััจจุบุ ันั พฒั นาโดยบรษิ ทั Oculus ทด่ี �ำ เนนิ กจิ การตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2555-2557 ด้วยการกลับมานิยมจากวงการเกมโลกเสมือนจริง ซึ่งได้ โดยออกแว่นที่ชื่อ Oculus Rift วางจำ�หน่ายในปี พ.ศ. 2559 ประโยชน์จากพลังประมวลผลท่ีเพ่ิมข้ึนของคอมพิวเตอร์และ ในช่วงนั้นบริษัท Facebook, Inc. ของมาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก สงิ หาคม 2565 29
รวอ้ ทิ ยยพานั เล็งเห็นศักยภาพท่ีซ่อนอยู่ของ Oculus จึงเข้าไปเทกโอเวอร์ การเติบโตของโลกเมตาเวิร์สจะหยุดชะงัก แต่อันที่จริงถ้าเรา ผนวกกิจการและด�ำ เนนิ งานในชือ่ เดิมตั้งแต่ปี พ.ศ. 2557-2562 พิจารณาทิศทางพัฒนาการของมันมาตลอดกว่าค่อนศตวรรษ โดยในปี พ.ศ. 2562 บริษัทได้วางจำ�หน่ายผลิตภัณฑ์แว่น VR จะเห็นว่าเทคโนโลยีมีทิศทางมุ่งหน้าไปทางโลกเสมือนจริงมาก พร้อมชุดคอนโทรลเลอร์ระดับไฮเอนด์ ท่ีช่ือ Oculus Quest ข้นึ ทุกขณะ และในประเทศไทยเองกเ็ ป็นที่น่ายินดีทมี่ ีการพฒั นา ออกมา ซง่ึ สามารถใชง้ านดว้ ยตวั มนั เอง หรอื เสยี บสายตอ่ เขา้ กบั แพลตฟอรม์ เมตาเวริ ส์ ของคนไทยเราขึ้นมาแล้ว เทา่ ท่ีทราบมถี งึ คอมพิวเตอร์พีซีเพื่อเพิ่มพลังการประมวลผลในการเล่นเกมจาก สามแหง่ ดว้ ยกนั คอื 1) เมตาเวริ ส์ ไทยแลนด์ (Metaverse Thailand) กราฟิกการด์ ในคอมพวิ เตอร์พีซดี ว้ ยก็ได้ ในปีนแี้ วน่ ดังกลา่ วก็ไป https://metaversethailand.io/ 2) เวลาเวิร์ส (Velaverse) ถึงรนุ่ ที่ 2 เปน็ ท่ีเรยี บรอ้ ย และเฟซบกุ๊ เอง ซ่งึ บดั นี้ไดเ้ ปลีย่ นชื่อ โลกเสมอื นเตม็ รปู แบบ น�ำ รอ่ งแหง่ แรกท่ีโคราช หรอื นครราชสมี า เป็น Meta ก็ได้เปลี่ยนชอ่ื ผลติ ภัณฑ์ของตนเองใหม่ จาก Oculus https://velaverse.io/ และ 3) Aniverse https://aniv.io/ เมตาเวริ ส์ Quest 2 เปน็ Meta Quest 2 แทน ด้านการศึกษา ซ่ึงประกาศความร่วมมือกับมหาวิทยาลัยชั้นนำ� ของประเทศ 17 แห่ง ไปเม่ือวันท่ี 2 สิงหาคม พ.ศ. 2565 ความเคลื่่อ� นไหวในประเทศไทย ท่ีผ่านมานี้เอง สอดคล้องกับปรัชญาการสอนแบบใหม่ใน แม้ว่าจะมีข่าวเกี่ยวกับการสูญค่าของเงินคริปโตท่ีผูกเข้ากับ ต่างประเทศ เป็นการจัดการเรียนการสอนแบบ immersive ระบบของเมตาเวิร์สสมัยใหม่ ทำ�ให้คนบางส่วนคิดสงสัยไปว่า learning ซงึ่ จะกลา่ วถงึ ในช่วงต่อไป สงิ หาคม 2565 30
รวอ้ ทิ ยยพานั สำ�หรับภาคเอกชน เราจะเห็นบรรยากาศของการจัดงาน อย่าง “Chiangmai Web3 City and Metaverse เปดิ สปอตไลต์ ส่องหา UNICORN” ในช่วงกลางปีน้ี (https://www.youtube. com/watch?v=eQk1MLnp0dY) และน่าจะมีงานแบบเดียวกัน อีกหลายงานทจ่ี ะมีการจดั ขึ้นในชว่ งสองสามปีตอ่ ไปน้ี ความเคลื่่อ� นไหวในวงการอุุดมศึึกษาไทย คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาฯ เปิดตัวหลักสูตรแห่งโลกอนาคต ในช่วงปีนี้เราจะเห็นทิศทางของการเคล่ือนไหวของสถาบัน สอนเด็กไทยสร้างเมตาเวิร์สบนโลกเสมือนจริง ผ่านหลักสูตร อดุ มศกึ ษาในไทยอยา่ งชดั เจน ไมว่ า่ จะเปน็ กระทรวงการอดุ มศกึ ษา ระยะสน้ั “เมตาเวริ ส์ และการประยกุ ต์ใช”้ เปดิ กวา้ งเรยี นไดต้ งั้ แต่ วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม รว่ มมอื กบั มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร เดก็ มธั ยมไปจนถงึ วยั เกษยี ณอกี ดว้ ย (https://fb.watch/eQyuYoZc2c/ จัดต้ังศูนย์เมตาเวิร์สแห่งแรกของประเทศไทย (https://www. และ https://www.facebook.com/sarakadeelite/photos/a. youtube.com/watch?v=FzsCG31dckc) หรอื ขา่ วส�ำ นกั วทิ ยบรกิ าร 104777897633240/800703848040638/ ) มหาวิทยาลัยมหาสารคามจัดกิจกรรม CLASS 3D Hackathon Velaverse โดยร่วมมือกับบริษัท Class Coffee จำ�กัด เจ้าของ แม้ว่ากระแสของเงนิ ครปิ โตทีก่ ำ�ลังลดคา่ ลง จะทำ�ให้ แพลตฟอร์มเวลาเวิร์ส (Velaverse) เพื่อหนุนมหาวิทยาลัย มลู คา่ “ทดี่ นิ เสมอื น” ในโลกเสมอื นลดค่าลง แตเ่ ราจะเหน็ ไดว้ ่า มหาสารคามเป็นมหาวิทยาลัยชั้นนำ�ของเอเชียในด้าน Digital เมตาเวิรส์ เปน็ กระแสท่ีกำ�ลงั มา และผกู เขา้ กับการเปลย่ี นแปลง University (https://www.youtube.com/watch?v=WxgG0z-3cTs) ของรูปแบบการท่องโลกอินเทอร์เน็ตที่กำ�ลังเกิดข้ึนอีกครั้ง การจัดแผนการเรียน \"Intelligent Food Technology\" ของ ในยุคของเรา เพราะประโยชน์และคุณค่าในการใช้งานของมัน คณะเทคโนโลยชี วี ภาพ มหาวทิ ยาลยั อสั สมั ชญั โดยความรว่ มมอื มีทั้งนันทนาการ เกม การประชุมติดต่องาน การสำ�รวจสถานท่ี กับ Vincent Mary School of Science and Technology ท่องเท่ียวในสภาพเสมือนจริงก่อนตัดสินใจเดินทาง พิพิธภัณฑ์ (https://www.facebook.com/114638251949576/ ศลิ ปะในโลกเสมอื น การฝึกงานและให้ค�ำ ปรกึ ษาดา้ นการแพทย์ posts/4611314498948573/) ข่าวมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ งานด้านการศึกษาในอุดมศึกษา ห้องแล็บวิทยาศาสตร์ใน ในการสรา้ งแคมปสั ที่ 5 ของมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ ภายใตช้ อ่ื โลกเสมอื นจรงิ รวมถงึ แกลเลอรผี ลติ ภณั ฑต์ า่ ง ๆ ทงั้ เครอ่ื งใช้ไฟฟา้ Thammasat Metaverse Campus (https://www.youtube. เสอื้ ผา้ และอนื่ ๆ ทเ่ี รม่ิ มกี ารน�ำ มาใหช้ มในหา้ งสรรพสนิ คา้ เสมอื น com/watch?v=j2uReX65cy0 และ https://www.you- เพอ่ื ผบู้ รโิ ภคจะไดช้ มประกอบการเลอื กซอ้ื กอ่ นสงั่ ซอ้ื ทางออนไลน์ tube.com/watch?v=25zhVUAvXEs) งาน Open house รวมถึงงานอ่ืน ๆ อีกมากมาย ดังนั้นจึงเป็นส่ิงท่ีทุกคนควรต้อง มหาวิทยาลัยกรุงเทพ ในปีน้ี ซึ่งเป็นการจัดโดยเมตาเวิร์ส เรียนรู้ เพ่ือก้าวเข้าสู่ยุคอนาคตอย่างมัน่ ใจไปด้วยกันครับ เป็นครั้งแรกของประเทศไทย (https://www.youtube.com/ watch?v=bUJ9cjzUyy8 และ https://www.youtube.com/ watch?v=aR8Vh6QPYtI) นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาหลักสูตร เรยี นภาษาจนี ผา่ นเมตาเวริ ส์ โดยมหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ https:// www.facebook.com/watch/?v=497775562047306 รวมถึง แผนการการนำ�เอาเมตาเวิร์สมาใช้ในงาน Chula masterverse ของคณะพาณชิ ยศาสตรแ์ ละการบญั ชี จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั สงิ หาคม 2565 31
สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อุ่นใจ ผศ. ดร.ป๋วยอุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วิจัยชีวฟสิ ิกส์แ ละอาจารย์ประจ�ำ ภาควิชาชวี วิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลยั มหิดล นกั สือ่ สารวิทยาศาสตร์ นกั เขยี น ศิลปนิ ภาพสามมติ ิ และผูป้ ระดษิ ฐฟ์ อนต์ไทย มีความสนใจท้งั ในดา้ นวทิ ยาศาสตรเ์ ทคโนโลยี งานศิลปะและบทกวี แอดมนิ และผรู้ ่วมก่อตง้ั เพจ FB: ToxicAnt เพราะทกุ สิ่งลว้ นเป็นพิษ มหากาพย์ส์ งคราม ฆ่่าล้า้ งเผ่า่ พัั นธุ์์�ยุุง ภาค 4 ชายฉกรรจ์ใ์ นชุดุ ปิดิ หน้า้ (ทัับหน้้ากากอีีกที)ี เดิินพ่่นไอพิิษไปทั่่ว� บริเิ วณ ควันั สีีขาวแผ่ก่ ระจาย คละคลุ้้�งไปทั่่ว� ข้้อความในไลน์ย์ ังั คงส่่งถึึงกันั ไม่ข่ าด เสีียง ไลน์์ ไลน์์ ไลน์์ เด้้งระงมมาหลายวันั แล้ว้ สงิ หาคม 2565 32
สภากาแฟ ข่าวไมค่ อ่ ยดเี ทา่ ไรนกั ฤดรู ะบาดของ และถ้าว่ากันตามจริง ยุงลายไม่ได้ (symbiosis) (ในกรณีของโวลบาเคียคือ ไข้เลือดออกมาอีกคร้ัง หลายบ้าน เปน็ พาหะแคเ่ พยี งโรคไขเ้ ลอื ดออกเทา่ นนั้ แมลง) เมอื่ แมลงสบื พนั ธุ์ มนั จะขยายตาม เริ่มมีคนติดโรคร้ายท่ีน่าสะพรึงกลัวท่ีวน อีกหลายโรคท่ีติดต่อผ่านยุงลาย เช่น ไปดว้ ย และถา้ แมลงตาย พวกมนั กจ็ ะตาย เวียนมาแทบทุกปีและคร่าชีวิตผู้คนมา ไวรสั ซิกา ไวรสั ชคิ นุ กุนยา ไวรสั ไข้เหลือง ไปกบั แมลงดว้ ย แล้วนบั ไม่ถว้ นนี้ ก็เต็มไปด้วยพิษสงไม่ได้ด้อยไปกว่าไวรัส ดว้ ยวถิ ชี วี ติ แบบพง่ึ พาอาศยั พวกมนั จากข้อมูลขององค์การอนามัยโลก เดงกที ก่ี อ่ โรคไขเ้ ลอื ดออกเลยแมแ้ ตน่ อ้ ย ตอ้ งมกี นั และกนั เสมอ โอกาสทโี่ วลบาเคยี (World Health Organization: WHO) อยา่ งไรก็ตาม ถ้าวา่ กนั ตามโครงการ จะกระจายออกมานอกแมลง และตดิ เชอ้ื ไข้เลือดออกคือโรคติดเชื้อไวรัสที่มียุง จดั การยงุ โลก (World Mosquito Program) แมลงอ่ืนจึงแทบไม่มี ทำ�ให้ความเส่ียง เป็นพาหะที่ร้ายกาจท่ีสุดเป็นอันดับหน่ึง ยงุ ลายเปน็ หนงึ่ ในตวั แสบทต่ี อ้ งจดั การให้ ท่ีมีต่อส่ิงแวดล้อมของพวกมันอยู่ในขั้น ของโลก ไวที่สุด แต่แทนที่จะใช้ยีนไดรฟ์ ทางทีม “ไม่น่ากลัว” ถ้าไม่ประมาท โอกาสที่จะ โ ช ค ดี ที่ ห มู่ บ้ า น ข อ ง ผ ม ค่ อ น ข้ า ง สนใจแบคทีเรียโวลบาเคีย (Wolbachia) สร้างปัญหาลกุ ลามน่าจะต�ำ่ มาก ๆ แอ็กทิฟในเรื่องการจัดการปัญหายุงลาย ทพ่ี บทว่ั ไปในธรรมชาตใิ นกวา่ 60 เปอรเ์ ซน็ ต์ แต่ท่ีทำ�ให้นักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกให้ ซงึ่ อาจจะชว่ ยลดปญั หาการระบาดไดบ้ า้ ง ของส่ิงมชี ีวิตในกลุ่มแมลง ความสนใจแบคทีเรียท่ีพึ่งพาอาศัยแมลง แต่ถ้ามองว่าขนาดในเขตเมือง ยังเจอ แบคทีเรียโวลบาเคียน้ีไม่พบก่อโรค พวกนี้ก็คือพฤติกรรมสุดประหลาดของ ปัญหาขนาดน้ี ในท้องที่ที่เต็มไปด้วย ในมนุษย์หรือสัตว์ พวกมันดำ�รงชีวิตเป็น พวกมัน แม้จะไม่ก่อโรคในสัตว์ชัดเจน เรอื กสวนไรน่ าทยี่ ากตอ่ การก�ำ จดั แหลง่ น�้ำ พวกเอนโดซมิ ไบออนต์ (endosymbiont) แต่การติดโวลบาเคียจะมีผลต่อการ ขังใหห้ มดสน้ิ ปญั หาน้ันจะสาหัสสากรรจ์ ซึ่งหมายถึงส่ิงมีชีวิตท่ีอาศัยอยู่ภายใน สืบพันธุ์ของแมลงที่เป็นโฮสต์ของมัน ขนาดไหน เซลล์ของอีกส่ิงมีชีวิตแบบพึ่งพาอาศัย แมลงท่ีติดโวลบาเคียจะผสมพันธ์ุกัน ส�ำ เรจ็ ไดก้ เ็ มอื่ คขู่ องมนั ตดิ โวลบาเคยี ดว้ ย เท่าน้ัน ถ้าฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งติดแต่อีกฝ่าย ไม่ตดิ ตอ่ ใหผ้ สมพนั ธุอ์ อกมากค่ี รั้ง ไมว่ า่ จะยงั ไง ท้ายท่สี ดุ ไข่จะฝ่อ แตท่ เี่ ดด็ ทส่ี ดุ กค็ อื จนถงึ ปจั จบุ นั ยงั ไม่ พบยงุ ลายทต่ี ดิ เชอ้ื โวลบาเคยี ในธรรมชาติ นน่ั หมายความวา่ ถา้ เราเอาโวลบาเคยี ที่ ไ ด้ จ า ก ธ ร ร ม ช า ติ ม า ป ร ะ ค บ ป ร ะ ห ง ม กลอ่ มเกลย้ี งเลย้ี งดใู นหอ้ งทดลอง แลว้ เอา ไปติดไข่ยุงลายในห้องแล็บ ยุงลายที่ติด โวลบาเคียน้ันจะสืบพันธุ์ให้ลูกหลานรุ่น ตอ่ ๆ ไปไดก้ ต็ อ่ เมอ่ื ไดเ้ จอคตู่ นุ าหงนั ทต่ี ดิ เชอื้ โวลบาเคยี เหมือนกันเท่านนั้ น่ันหมายความว่าคู่แท้ของพวกมัน จะพบได้ก็มีแค่ยุงลายท่ีถูกทำ�ข้ึนมาใน แล็บเท่านั้น ถ้าปล่อยออกให้ไปหาคู่ สิงหาคม 2565 33
สภากาแฟ ในธรรมชาติ ต่อให้ได้คู่ที่รู้ใจ ยังไงก็ไข่ ประชากรยุงในธรรมชาติก็จะคอ่ ย ๆ เพ่มิ ทดลองจะทำ�สำ�เร็จได้จะต้องได้รับความ ออกมาก็ฝ่อ โอกาสสืบต่อทายาทคงเป็น กลับข้ึนมาใหม่จนถึงระดับปกติอย่าง รว่ มมอื และเห็นพ้องจากชุมชนเสียกอ่ น “ศูนย์” ช้า ๆ น่ันหมายความว่าผลกระทบที่ไม่ ในประเทศไทยก็เคยมีโครงการ นักวิทยาศาสตร์มากมายจึงเริ่มติด คาดคิดที่มีต่อประชากรยุงน้ัน หากว่ามี นำ�ร่องปล่อยยุงลายที่โดนฉายรังสีให้ เชื้อยุงในเเล็บด้วยโวลบาเคีย ทั้งตัวเมีย ยังไงกย็ ้อนกลับได้ เป็นหมันแถมยังติดโวลบาเคียด้วยลงไป ตัวผู้ หลังจากนั้นก็ขยายพันธุ์ยุงติดเช้ือ และอย่าลืมว่ายุงลาย ไม่ว่าจะยังไง ในภาคสนามเช่นกันที่ อำ�เภอแปลงยาว โวลบาเคียให้ได้เยอะ ๆ ก่อนที่จะเลือก ก็จะเลือกผสมพันธุ์กับยุงลายด้วยกัน จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา ในปี พ.ศ. 2459 โดยทมี เพศยุง ยุงตัวเมียเก็บไว้ขยายพันธุ์ใน เทา่ นน้ั คงไม่วติ ถารไปผสมกับยุงร�ำ คาญ วจิ ยั ของรองศาสตราจารย์ ดร.ปทั มาภรณ์ ห้องแล็บ ส่วนยุงตัวผู้นั้นก็ปล่อยให้ไป หรือยุงก้นปล่อง ผลกระทบของการ กฤตยพงษ์ ภาควชิ าชวี วทิ ยา และศนู ยว์ จิ ยั ไล่หาคู่ผสมเอากันเองในธรรมชาติ (ซึ่ง ทดลองน้ีจึงจำ�เพาะเจาะจงมาก โอกาส เพื่อความเป็นเลิศพาหะและโรคที่นำ�โดย ยงั ไงก็ไม่ตดิ โวลบาเคีย) ท่ีจะโดดข้ามสายพันธุ์ไปก่อกวนสปีชีส์ พาหะ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัย ถา้ คดิ ใหด้ ี นค่ี อื กลยทุ ธ์ในการควบคมุ อ่ืน ๆ น้ันจึงเป็นไปได้ยากมาก แม้จะใน มหดิ ล และคณะผวู้ จิ ยั จากกรมควบคมุ โรค ประชากรยุงท่ีดีเลิศประเสริฐศรี ไม่ต้อง ยุงด้วยกัน โอกาสท่ีจะข้ามไปกระทบต่อ และกรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์ กระทรวง สร้างจีเอ็มโอให้เป็นดรามา แค่ปล่อยยุง สงิ่ มีชีวติ อ่ืน ๆ นี่ยงิ่ แทบเปน็ ไปไม่ไดเ้ ลย สาธารณสุข ภายใต้การสนับสนุนจาก หนุ่มท่ีติดโวลบาเคียออกไปเยอะ ๆ ให้ โครงการจัดการยุงโลกเผยว่า มี องค์การอนามัยโลก ซึ่งผลการทดลอง ไปแย่งยุงสาวผสมพันธุ์ ถ้ายุงส่วนใหญ่ การทดลองปล่อยยุงติดโวลบาเคียแล้ว ที่ได้นั้นน่าพึงพอใจแบบสุด ๆ เพราะแค่ (ทตี่ ดิ โวลบาเคยี นน้ั ) เปน็ หมนั ไขม่ ากมาย ในหลายเมือง ส่วนใหญ่ให้ผลดีมาก หกเดือนหลังการปล่อยยุงลายหนุ่มเป็น ทว่ี างไวเ้ ตม็ ไปหมดนนั้ กจ็ ะฝอ่ ขอแคอ่ ยา่ ง ทั้งในแคลิฟอร์เนีย เท็กซัส สิงคโปร์ หมันติดโวลบาเคียเข้าไปในส่ิงเเวดล้อม เดียวคือต้องม่ันใจว่าจะไม่มียุงสาวติด ออสเตรเลีย และเปอร์โตริโก แต่การ โวลบาเคยี หลดุ ออกไปปรากฏในธรรมชาติ แคน่ ัน้ เป็นพอ ไมต่ อ้ งดดั แปลงพนั ธกุ รรม แถมความ เสี่ยงต่อสิ่งแวดล้อมน้ันก็ต่ำ�เต้ียเร่ียดิน สำ�นักงานปกป้องสิ่งแวดล้อมของสหรัฐ (Environmental Protection Agency: EPA) และหน่วยงานที่รับผิดชอบใน อีกหลายประเทศก็เลยยอมอนุมัติเป็น กรณี ๆ ไป ให้ทดสอบในภาคสนามได้ ผลการทดลองส่วนใหญ่ออกมาดีจน นา่ ตกใจ หลงั จากปลอ่ ยยงุ ตดิ โวลบาเคีย ออกไป ประชากรยุงในพ้ืนท่ีส่วนใหญ่จะ ลดลงไปกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งช่วยลด การระบาดของเชอ้ื กอ่ โรคทมี่ ยี งุ เปน็ พาหะ ได้อย่างชะงัด และเม่ือส้ินสุดโครงการ สิงหาคม 2565 34
สภากาแฟ มีจำ�นวนยุงลายที่แพร่เชื้อโรคร้ายได้ ใน ในปี พ.ศ. 2557 บลิ ล์ เขาประทบั ใจทส่ี ดุ ในการไปเยอื นยอกยา- ท้องท่ีลดลงไปมากถึง 97 เปอร์เซ็นต์ ไ ด้ ไ ป เ ยื อ น ม ห า วิ ท ย า ลั ย การ์ตาในครั้งน้ันก็คือการท่ีเขาได้เรียนรู้ ช่วยลดการระบาดของโรคร้ายจากยุงได้ กัดจาห์มาดา (Gadjah ว่าเพราะยุงตัวเมียต้องการเลือดเพ่ือการ อยา่ งมหาศาล Mada University) ในเมือง วางไข่ ในแต่ละสัปดาห์ หน่ึงในนักวิจัย งานวิจัยน้ีน่าต่ืนเต้นมากจนองค์การ ยอกยาการต์ า (Yogyakarta) ของทมี จะสลบั กนั มาบรจิ าคเลอื ดจากแขน อนามัยโลกให้การสนับสนุนทุนเพ่ือวิจัย ประเทศอนิ โดนเี ซยี ทซ่ี ง่ึ เขา ใหย้ งุ ตวั เมยี ตดิ โวลบาเคยี หลายรอ้ ยตวั ใน ต่อเน่ือง เพื่อให้เห็นผลชัดว่าโวลบาเคีย เร่ิมเรียนรู้เกี่ยวกับโวลบา- หอ้ งแลบ็ กนิ เพอื่ ใหพ้ วกมนั สามารถวางไข่ และการปลอ่ ยยงุ ลายหนมุ่ เปน็ หมนั เขา้ ไป เคียและได้รับรู้ถึงปัญหา สืบทอดทายาทยุงติดโวลบาเคียได้ จะได้ ในภาคสนามน้ันช่วยลดโรคร้ายที่ติดต่อ ของการจัดการยุงลายของ คัดเอาลูก ๆ ตัวผู้ไปปล่อยเพ่ือควบคุม ผา่ นยงุ ลายอยา่ งไวรสั เดงกี ไวรสั ชคิ นุ กนุ ยา เมอื ง ประชากรยงุ ในเมอื ง ไวรสั ซกิ า และเชอื้ โรคอนื่ ๆ ในชมุ ชนเมอื ง เขามีโอกาสพูดคุยกับประชาชนใน แมย้ งุ ลายจะเปน็ หนง่ึ ในสตั วท์ อ่ี นั ตราย ท่ีมีการระบาดซำ้�ซอ้ นได้ดเี พยี งไร พื้นที่ และรับรู้ถึงความทุกข์ยากของการ ทส่ี ดุ เพราะเปน็ พาหะของสารพดั โรค แต่ ด้วยศักยภาพท่ีมีล้นเหลือ ผลท่ีย้อน ท่ีต้องทนกบั โรคระบาด อกี ทง้ั ยงั เขา้ รว่ ม ยุงลายในแล็บพวกนี้ ไม่เคยกระพือปีก กลับได้ ไม่จำ�เป็นต้องดรามากับจีเอ็มโอ ในการทดลองหลาย ๆ อย่าง ท้ังปล่อย ออกไปไหน จึงไม่น่าจะนำ�โรคอะไรจะมา และประสิทธภิ าพ (ในการทดลองนำ�ร่อง) ยุงลายหนุ่มติดโวลบาเคียและให้อาหาร ตดิ เขาได้ บลิ ล์ตัดสนิ ใจทดลองกับตัวเอง ทน่ี า่ ประทบั ใจ แนน่ อนวา่ ไมใ่ ชแ่ คอ่ งคก์ าร ยุงลายในหอ้ งแล็บ สัปดาห์น้ัน ยงุ ลายติดโวลบาเคยี ในยอก- อนามัยโลกเท่าน้ันที่ให้ความสนใจกับ ใช่แล้วครับ ให้อาหารยุงลายในห้อง ยาการ์ตาจึงมีโอกาสได้ลิ้มรสเลือดจาก โวลบาเคีย ท่จี ริงบิลล์ เกตส์ มหาเศรษฐี แล็บ... บิลล์เขียนบรรยายว่าสิ่งหนึ่งที่ มหาเศรษฐรี ะดับโลกจนอมิ่ หนำ� ไอทีที่กลายมาเป็นฟิลเเลนโทรพิสต์ (philantropist) ท่ีก่อต้ังมูลนิธิบิลล์และ ที่�่มาภาพ : https://www.gatesnotes.com/Health/Why-I-Gave-Blood-to-Defeat-Dengue-Mosquito-Week เมลนิ ดา เกตส์ (Bill and Melinda Gates Foundation) ทบ่ี รจิ าคเงนิ มากมายมหาศาล เพอ่ื จดั การกบั โรคระบาด กอ็ นิ กบั โวลบาเคยี เชน่ กนั สงิ หาคม 2565 35
สภากาแฟ “ผมได้เรียนรู้ด้วยตัวเองก็ตอนที่ผม อัปเดตอกี ครง้ั ในปี พ.ศ. 2564 บลิ ล์ ในขณะที่โรคร้ายยังคงกลายพันธุ์ ตกลงจะให้ยุงในกรงกรงหน่ึงได้มีโอกาส เขยี นอกี บลอ็ กดว้ ยความตน่ื เตน้ เมอ่ื กลมุ่ มนษุ ยก์ ม็ นี วตั กรรมทจ่ี ะมาชว่ ยควบคมุ โรค ได้ลองลิ้มชิมรสเลือดของผม เพียงแค่ วิจัยประยุกต์ ใช้ โวลบาเคียในการกำ�จัด ร้าย ก็ข้ึนกับว่าใครพัฒนาไปได้ไวย่ิงกว่า ไม่ก่ีนาที แขนของผมก็เริ่มบวมเป่งจาก เดงกี (The Applying Wolbachia to กันแค่นั้น สิ่งหน่ึงที่นักวิทยาศาสตร์ต้อง รอยกัดนับโหล มันเล็กน้อยมากสำ�หรับ Eliminate Dengue (AWED) trial) ที่ เรียนรู้จากเร่ืองน้ีคือตบมือข้างเดียวยังไง โครงการทมี่ ศี กั ยภาพทจี่ ะพลกิ เกมในการ ยอกยาการ์ตาตีพิมพ์ผลการศึกษาของ ก็ไมด่ ัง ถ้าอยากแกป้ ญั หาจริง ๆ ใหส้ ังคม จัดการโรคท่ีแสนร้ายกาจ” บิลล์เขียนใน พวกเขาในวารสารการแพทย์ระดับโลก ก็ตอ้ งเข้าไปเขา้ ใจสังคม และดงึ สังคมให้ GatesNotes New England Journal of Medicine เดนิ หนา้ ไปดว้ ยกนั การเปลยี่ นแปลงจงึ จะ หลังการเยี่ยมชม บิลล์ตัดสินใจ หลังจากการทดลองปล่อยยุงลายติด เกดิ ขน้ึ ได้ จัดสรรงบเพื่อช่วยสนับสนุนโครงการ โวลบาเคยี ในหลายทอ้ งท่ีในยอกยาการต์ า ส่วนบทเรียนท่ีสำ�คัญที่ผู้วางนโยบาย ควบคุมและกำ�จัดยุงลายในโครงการ ที่มีอัตราการติดเชื้อไข้เลือดออกสูงที่สุด ผู้บริหาร และแหล่งทุนทางวิทยาศาสตร์ จัดการยุงโลก และเขียนบันทึก “ทำ�ไม ในอินโดนีเซีย ซึ่งกว่าจะทำ�ได้ ทางทีม ระดับใหญ่ควรต้องเรียนรู้อย่างมากเช่น ผมถึงได้บริจาคเลือดตัวเองเพ่ือกำ�จัด ก็ต้องลงพื้นที่เพื่อสร้างความเข้าใจกับ กันจากเรื่องนี้ก็คือ โครงการวิจัยที่สร้าง เดงกี (Why I Gave My Blood to Defeat ประชาชนในท้องถ่ินอย่างต่อเนื่องและ แรงกระเพื่อมจริง ๆ ให้สังคม อาจไม่ใช่ Dengue)” ในบลอ็ กของเขา จริงใจอยู่นานนบั ปี โครงการที่มีความพร้อมทางเทคโนโลยีท่ี “เป็นความพยายามที่น่าเหนื่อยล้า สงู ล�้ำ หรอื กอ่ ใหเ้ กดิ นวตั กรรมเพอื่ ผลก�ำ ไร และกินเวลายาวนานหลายปี แต่มันคุ้ม เชิงพาณิชย์แบบร้อยล้านพันล้านในเวลา คา่ ทส่ี ดุ ” บลิ ลเ์ ขยี น เพราะการปลอ่ ยยงุ ตดิ ไมก่ ี่ปี โวลบาเคียในยอกยาการ์ตานั้นช่วยลด เพราะการสร้างความเปลี่ยนแปลง จำ�นวนผู้ติดเช้ือไวรัสเดงกีลงไปได้ถึง อาจจะต้องใช้ระยะเวลายาวนาน ต้นทุน 77 เปอร์เซ็นต์ และลดการแอดมิตเข้า มหาศาล และกำ�ลังใจที่พร้อมจะลุยเพ่ือ โรงพยาบาลจากไข้เลือดออกได้มาก มวลมนษุ ยชาตขิ องนกั วจิ ยั ทย่ี งั มไี ฟลกุ โชน ถึง 86 เปอร์เซ็นต์ ซ่งึ ถ้าส�ำ เร็จ ผลที่ไดก้ ็คมุ้ ค่าและน่าลงทุน นี่คือความหวังที่น่าสนใจในการ เพราะมนั อาจแลกมาดว้ ยคณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ี ควบคมุ การระบาดโรค และถา้ คุมยุงลาย ของประชาชนในสงั คม การลดลงของภาระ ได้ ไมใ่ ชแ่ คป่ ญั หาไขเ้ ลอื ดออกเทา่ นนั้ ทน่ี า่ ของโรค คา่ ใชจ้ ่ายในการรกั ษา ปสี ขุ ภาวะ จะบรรเทา แตท่ กุ โรคทมี่ ยี งุ ลายเปน็ พาหะ ที่เสียไป (DALYs) และที่สำ�คัญคือการ ซิกา ชคิ นุ กุนยา ไข้เหลอื ง และโรคอ่ืน ๆ สญู เสียของชวี ติ ท่ีไม่อาจประเมนิ ค่าได้ ก็จะได้อานิสงค์ร่วมไปด้วยอย่างถ้วนท่ัว แน่นอนว่าสงครามระหว่างมนุษย์กับ เวลานี้โครงการจัดการยุงโลกมีแผนขยับ ยุงรา้ ยยังไม่จบ... ไมง่ ั้นควนั ขาว ๆ คงไม่ ขยายการทดลองโวลบาเคียของพวกเขา ได้มาลอยอยู่หน้าบ้านผมในไม่กี่วันก่อน ต่อไปยังศรีลังกา ออสเตรเลีย ฟิจิ และ ก็ได้แต่แอบหวังว่าอีกไม่นาน ควันพิษที่ อีกหลายประเทศ คละคลุ้งอยู่ทุกปีจะกลายเป็นเพียงแค่ ภาพแห่งอดตี ท่ีไม่หวนยอ้ นคืนมา ! สงิ หาคม 2565 36
หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทีป ดว้ งแค คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ปรอดเล็ก็ ตาขาว Iole propinqua นกปรอดเล็ก็ ตาขาวจะมีพี ุ่่�มหงอนขนเล็็กน้้อย มีคี ิ้้ว� แต่่ไม่เ่ ด่่นชัดั นัักเมื่อ�่ ดููในธรรมชาติิ เป็น็ นกประจำ�ำ ถิ่่น� ของไทย พบตามป่่าดงดิบิ แล้้ง ป่่าดงดิบิ เขา และป่า่ รุ่่�น สงิ หาคม 2565 37
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วริศา ใจดี (ไอซี) เดก็ สาย(พนั ธ์ุ)วิทยส์ านศลิ ป์ ชอบเรยี นคณิตศาสตรแ์ ละฟสิ ิกส์ สนใจเรอ่ื งเกี่ยวกบั อวกาศ และสตั ว์เลี้ยงตัวจิ๋ว เวลาว่างชอบท�ำ งานศลิ ปะ ก�ำ ลังค้นหาสตู รผสมทลี่ งตวั ระหว่างวทิ ย์กับศลิ ป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee Tickle Alarm Socks จุดุ ที่่�จินิ ตนาการและความรู้� มาบรรจบกันั จิินตนาการสำำ�คััญกว่่าความรู้้� ไ อ น์์ ส ไ ต น์์ ก ล่่ า ว ไ ว้้ อ ย่่ า ง นั้้� น สำำ�หรัับฉัันไอน์์…ซีี ขอกล่่าวว่่า จิินตนาการกัับความรู้้�เป็็นสิ่่�งคู่่� กันั และเมื่อ�่ ทั้้ง� สองสิ่่�งมารวมกันั ก็จ็ ะบันั ดาลให้เ้ กิดิ สิ่่�งสร้า้ งสรรค์์ ใหม่่ ๆ สาระวิิทย์์ในศิิลป์์ฉบัับนี้้� ฉัันอยากจะมาแชร์์ประสบการณ์์ จิินตนาการสานฝัันในวััยเด็็ก ที่่� เริ่่�มต้้นจากความคิิดเพี้้�ยน ๆ สู่่� โพรเจกต์์วิิชาวิิศวกรรมศาสตร์์ ณ Wellesley College สิงหาคม 2565 38
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ย้อนไปเมื่อตอนฉันเรียนอยู่ประถม 6 ฉันเป็นเด็ก ฉันกับพ่ีสาวไม่ใช่พี่น้องคู่เดียวที่นอนห้องเดียวกันแน่นอน Homeschool เรยี นอยทู่ บี่ า้ น ในขณะทพี่ ส่ี าวฉนั ฉันเช่ือมั่นว่าส่ิงประดิษฐ์ของฉันสามารถช่วยชีวิตพ่ีน้องอีก ตอ้ งตนื่ ตหี า้ เพอ่ื ฝา่ รถตดิ ไปใหท้ นั เขา้ เรยี น เสยี งนาฬกิ าปลกุ ของ หลาย ๆ คูบ่ นโลก ช่วยทวงคนื ความยุตธิ รรมและนำ�ช่ัวโมงนอน พ่ีท�ำ ให้ฉนั สะดุ้งต่ืนไปด้วยตง้ั แตเ่ ช้ามดื ทุกวัน มันทำ�ให้ฉันขอ้ งใจ อันล�ำ้ ค่าของทุกคนกลบั คนื มา ! ว่า ท�ำ ไมนาฬิกาปลุกต้องมเี สียงดงั ด้วย แต่ถามใคร ๆ แน่ละเขา และน่ันคือท่ีมาของ “ถุงเท้าปลุกจั๊กจ้ี” ซึ่งตอนน้ันมันเป็น กต็ อ้ งบอกวา่ ถ้าไม่ดงั เราก็ไมต่ นื่ สิ ! เอ้า ! แล้วคนนอนข้าง ๆ เพียงความคิดซน ๆ อย่างง่าย ๆ จากการผสมผสานเทคนิคท่ี ที่ยังไม่อยากต่ืนจะทำ�ไงล่ะ แล้ว ๆ ๆ ๆ มันมีวิธีปลุกแบบอื่น เลยี นแบบนาฬกิ าปลกุ กบั เครอื่ งนวดฝา่ เทา้ ทฉี่ นั ไดเ้ หน็ จากแผนก บ้างไหมนี่ ?! เครื่องใช้ไฟฟ้าเวลาแม่พาไปเดินในห้างสรรพสินค้า และถุงเท้า พ่อรู้ว่าฉันหงุดหงิดใจไม่น้อยกับเสียงนาฬิกาปลุกของพ่ี พ่อ อกี หลายคู่ท่ตี กเปน็ เป้า ท่ีต่ืนนอนก่อนใครจะเข้ามาปิดนาฬิกาปลุกและใช้วิธีจั๊กจ้ีท่ีเท้า ใหพ้ ี่ค่อย ๆ รู้สึกตัวตนื่ นั่นแหละ ยูเรกา ! การเปลี่ยนจากคลื่นเสียงเป็นคลื่นกล เสียงปลุกที่ไม่ดังแต่มาสะกิดที่เท้าให้เราตื่นได้ โดยที่ไม่รบกวน คนนอนขา้ ง ๆ จากปญั หาสว่ นตวั ทสี่ รา้ งความร�ำ คาญใหผ้ อู้ นื่ และ หนทางแก้ไขทอ่ี าจฟงั ดจู บิ๊ จอ๊ ย แตส่ �ำ หรบั ฉนั ในวยั เดก็ ฉนั คดิ วา่ มนั เปน็ การคน้ พบปญั หาระดบั โลก สมยั นน้ั ฉนั ตดิ การต์ นู โดราเอมอน งอมแงม เลยแอบหวงั ลกึ ๆ วา่ อาจจะเจอของวเิ ศษทช่ี ว่ ยแกป้ ญั หาได้ อย่างที่โดราเอมอนใช้ช่วยโนบิตะได้เสมอ แต่ก็ยังไม่มีช้ินไหน ท่ตี รงใจ ฉันจงึ ตดั สนิ ใจจะประดษิ ฐ์ขน้ึ เองซะเลย ตามขั้นตอนทางวิทยาศาสตร์เลย เม่ือเราพบปัญหา จึงเกิด การสันนิษฐาน ต่อจากน้ันคือการทดลอง โมเดลชิ้นแรกของฉัน ยงั จ�ำ ได้แมน่ ถุงเท้าขนฟูสีเขียวสะท้อนแสง ปุ่มและหนา้ ปัดจาก เคร่ืองคิดเลข และมอเตอร์จากเคร่ืองนวดฝ่าเท้าขนาดเล็กของ แมถ่ กู ฉนั จบั แยกชนิ้ สว่ นจนมนั พงั ฉนั ตดั แผน่ โฟมอวี เี อมารองพนื้ ถุงเทา้ ใหน้ ุ่ม ๆ หยอดกาวกากเพชรสี ๆ ใหม้ ีตะปุ่มตะป่ำ� ตกแต่ง ด้วยเม็ดสีสติกเกอร์ที่แถมมากับถุงขนม มันดูดีมาก ๆ เลยใน ความคิดของฉัน ถึงแม้นภายในจะติดด้วยวงจรพัง ๆ ที่ใช้งาน ไม่ได้จริง แต่ฉันยังจนิ ตนาการว่ามนั ทำ�ได้ ! เอาละมันสมบูรณ์แบบแล้วสำ�หรับในตอนนั้น ตอนที่ฉันยัง ไม่รู้จักการเขียนโคดหรือโปรแกรมมิง สิ่งท่ีฉันทำ�ได้ดีท่ีสุดคือ การวาดรปู หลกั การท�ำ งานของถงุ เทา้ วเิ ศษนค้ี อื เมอ่ื เราตง้ั เวลาปลกุ สิงหาคม 2565 39
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เอาไว้ พอถึงเวลา มอเตอร์จะทำ�งาน หมุนให้แผ่นยางเส้นฝอย ใหฉ้ นั เรอื่ งโมเดลสามมติ ิ เครอื่ งตดั เลเซอร์ กลไก อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ทมี่ ลี กั ษณะคลา้ ยขาแมงมมุ จก๊ั จ้ี ๆ ทฝี่ า่ เทา้ เรา ถา้ จะหยดุ การจก๊ั จี้ วงจรตา่ ง ๆ รวมไปถงึ การเขยี นโปรแกรมพ้นื ฐาน เราต้องต่นื ยืนข้ึน ใชส้ น้ เทา้ ปิดการทำ�งานดว้ ยการกดปมุ่ แนบลง ณ จุดนี้เองท่ีฉันมาย้อนนึกถึงฝันในวัยเด็กที่ยังไม่มีโอกาส กบั พนื้ และ...เย…้ ปลกุ ไดแ้ ลว้ ! แตม่ นั กเ็ ปน็ แคแ่ นวคดิ ทย่ี งั ใชง้ าน ทำ�ให้สำ�เร็จ ถุงเท้าปลุกจั๊กจี้ของฉันยังไม่เคยจ๊ักจ้ีหรือปลุกใคร ไมไ่ ดจ้ รงิ ในวยั นน้ั ฉนั เองรจู้ กั แตพ่ วกของเลน่ กลไกงา่ ย ๆ ทค่ี ณุ ตา ไดเ้ ลย ฉนั จงึ ลองน�ำ เสนอไอเดยี นสี้ �ำ หรบั ท�ำ เปน็ โครงงานระยะสน้ั สอนท�ำ ขนึ้ จากวสั ดใุ นครวั เรอื น พวกกระดาษ ยางวง และไมเ้ สยี บ ในหอ้ งเรยี นวชิ าพน้ื ฐานวศิ วกรรมศาสตร์ เพอ่ื นทง้ั หอ้ งข�ำ กนั ยกใหญ่ ลกู ชน้ิ ค�ำ วา่ อเิ ลก็ ทรอนกิ สค์ อื สงิ่ ทฉี่ นั ยงั เขา้ ไมถ่ งึ แตเ่ ปน็ สง่ิ ทต่ี อ้ ง แต่ยังโชคดีที่มีเพื่อนสองคนสนใจ ฉันจึงได้ทีม และอาจารย์ให้ ใช้ในการท�ำ ไอเดยี น้ีให้ส�ำ เรจ็ ไฟเขียวแก่หวั ข้อ “Tickle Alarm Clock” ไอเดียวัยเด็กฉันถูกเก็บลืมไปเป็นเวลา 9 ปี ฉันโตขึ้น เทคโนโลยีโตขึน้ ด้วย การมาเรยี นที่ Wellesley College เปิดโลก สิงหาคม 2565 40
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ พวกเราวิ่งเข้าแล็บ หยิบอุปกรณ์ แผงวงจร สายไฟจำ�นวน มาก แผ่นอะครลิ ิกนิดหนอ่ ย แผน่ โฟมนุ่ม ๆ ตะกั่วและหัวบดั กรี นาฬิกา มอเตอร์สั่น เซนเซอร์แรงกด และท่ีขาดไม่ได้เลยก็คือ Arduino กับถุงเทา้ หนึ่งข้าง เจา้ Arduino เปน็ ไมโครคอนโทรลเลอรช์ นดิ หนงึ่ เรยี กงา่ ย ๆ เราได้ ใช้การวาดสามมิติเพื่อออกแบบภาพรวมก่อนลงมือ ก็คือคอมพิวเตอร์จิ๋วน่ันแหละ แผงวงจรหน้าตาประหลาดคล้าย ทำ�จรงิ ผ่าน OnShape ซอฟต์แวร์วาดสามมิตทิ ่ีสามารถสง่ ไฟล์ แมลงน้ีเปรียบได้กับสมองของโพรเจกต์เลย เพราะมันท�ำ หน้าที่ ต่อไปยังเครื่องตัดเลเซอร์หรือพิมพ์สามมิติได้ โดยเราได้เพิ่ม ควบคุมและสงั่ การให้ส่วนประกอบอนื่ ๆ ของส่ิงประดิษฐท์ ำ�งาน กล่องอะคริลิกสำ�หรับใส่แผงวงจรท่ียุ่งย่ิงไว้ด้วย โดยเช่ือมกับ ตามทเ่ี ราสง่ั ผา่ นโคดทเ่ี ขยี นบนั ทกึ ลงไป โดยองิ การตดั สนิ ใจจาก สายรัดไว้เหนือเท้า ผลงานที่ได้เลยออกมาคล้ายรองเท้าแตะ input ตัวแปรทปี่ อ้ นเขา้ สรู่ ะบบ ในกรณนี ี้ input หลกั ๆ ของเรา มากกว่าถงุ เทา้ นะเนยี่ ! สองอนั คือ นาฬิกา (real time clock) เพอื่ บอกเวลาว่าจะต้อง ปลุกเมอื่ ไหร่ และเซนเซอร์วัดแรงกด (force sensitive resistor) เพอื่ บอกวา่ จะตอ้ งหยดุ ปลกุ เมอื่ ไหร่ ใสไ่ วท้ สี่ น้ เทา้ เมอื่ ผู้ใชย้ นื ขน้ึ กจ็ ะเกิดแรงกดจากน้ำ�หนกั ตัวของผู้ใช้ เม่อื แรงกดสูงถงึ เกณฑ์ท่ี ต้ังไว้ ก็จะบ่งชี้ได้ว่าคนใส่ต่ืนและลุกขึ้นยืนแล้ว ข้อมูลท่ีได้รับนี้ จะเข้าสู่เงื่อนไขท่ีต้ังไว้ โดยมีไมโครคอนโทรลเลอร์ทำ�หน้าท่ีเป็น สมอง ประมวลผล และแปรเปลี่ยนเปน็ คำ�สัง่ ส่งไปเป็น output ซง่ึ กค็ อื มอเตอรส์ น่ั (vibrating motor) และผลลพั ธม์ แี คส่ องแบบ ตามการควบคุมแบบ bang-bang control ไดแ้ ก่ เปดิ หรือ ปดิ เง่อื นไขของท้ังระบบ สรปุ เป็นแผนผังได้ดงั รูป สิงหาคม 2565 41
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ สว่ี นั ถดั มาแห่งการบดั กรีวงจร ตดั แผ่นอะคริลิก และเยบ็ ผ้านดิ หนอ่ ย พวกเราก็ได้…ถุงเทา้ ปลุกจั๊กจ้ี !! แทนแท้นนนน ! ภาพชิ้�นงานการออกแบบถุุงเท้า้ ปลุุกจั๊ก� จี้� ภาพแสดงการติดิ ตั้ง� อุุปกรณ์ต์ ่่าง ๆ สิงหาคม 2565 42
สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ประถม ปริญิ ญาตรีี พวกเรายังสามารถต่อยอดพัฒนาสิ่งประดิษฐ์ช้ินนี้ให้ล้ำ�มาก สง่ิ ส�ำ คญั ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ว่ี า่ ถงุ เทา้ ทท่ี �ำ ออกมาจะใชง้ านไดเ้ พอรเ์ ฟกต์ ข้ึนไปอีก ไม่ว่าจะเป็นการเพ่ิมหน้าจอสัมผัสสำ�หรับต้ังเวลาปลุก หรอื ไม่ ถงุ เทา้ จะขาดเปน็ รรู เึ ปลา่ แตอ่ ยทู่ ค่ี วามสนกุ ระหวา่ งขน้ั ตอน หรอื ใช้ proportional control แทน bang-bang เพื่อเพ่ิมฟังกช์ นั การทำ�งานเป็นทีม ที่ทำ�ให้ฉันได้แง่คิดอะไรใหม่ ๆ ความคิด ปรับระดับความสน่ั มากน้อยให้ขึ้นอยู่กบั ระดับความต่ืน สรา้ งสรรคท์ แี่ ตกยอดออกจากไอเดยี เดมิ เกดิ เปน็ การคดิ คน้ ใหม่ แน่นอนว่าด้วยเทคโนโลยีปัจจุบัน ตัววงจรต่าง ๆ สามารถ ท่ีไมม่ ีใครเหมือน หรอื อาจไม่มใี ครอยากเหมอื น ย่อให้เหลืออันเท่าเม็ดถ่ัว และปรับแปลงให้ถุงเท้าปลุกจั๊กจ้ี ท้ายท่ีสุด ฉันได้ทำ�ความฝันในวัยเด็กให้เป็นจริง ณ น้ีดูสะดวกต่อการใช้งานมากข้ึน เพราะมันคงอึดอัดเสียมากกว่า จุดท่ีจินตนาการและความรู้ได้มาบรรจบกันน่ีเอง Mission ห า ก เ ร า ต้ อ ง แ บ ก นำ้ � ห นั ก ข อ ง อุ ป ก ร ณ์ ไ ว้ บ น ห ลั ง เ ท้ า ต ล อ ด Accomplished! การนอนหลับ ! อย่างไรก็ตาม เป้าหมายของโพรเจกต์นี้ก็เพื่อนำ�เอาความรู้ ที่ได้เรียน ทั้งในเรื่องการวาดโมเดลสามมิติ วงจรไฟฟ้าและการ บัดกรีแผงวงจร และการควบคุมระบบให้ทำ�ตามเง่ือนไขด้วย ไมโครคอนโทรลเลอร์ มาต่อยอด สิงหาคม 2565 43
เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer ภาพถ่่ายประติิมากรรมเพอร์ซ์ ีีอัสั กัับหััวปีีศาจเมดููซา โดย Benvenuto Cellini เจ้าชายเพอรซ์ ีอัส ศิลิ ปินิ ชาวอิติ าลีี ปีี ค.ศ.1554 ที่ม�่ าภาพ : Wikipedia กาลครงั้ หนง่ึ นานมาแลว้ ตามต�ำ นานกรกี โบราณ พระราชาอไครซีอสั (Acrisius) แห่งเมือง อาร์กอส (Argos) ทรงมีพระราชธิดาทรงสิริโฉมงดงามช่ือ แดเนอี (Danaë) ต่อมาทรงปรารถนาจะมีพระราชโอรสบา้ ง จึงเสด็จไปปรึกษากับเทพพยากรณ์แห่งเมืองเดลไฟ (Delphi) แตเ่ ทพพยากรณก์ ลบั เตอื นวา่ พระองคจ์ ะถกู ปลงพระชนม์ โดยพระโอรสของเจ้าหญงิ แดเนอี ขณะนั้นเจ้าหญิงแดเนอีทรงยังไม่ได้อภิเษกสมรส เพื่อ ป้องกันไม่ให้เป็นไปตามคำ�พยากรณ์ พระราชาอไครซีอัสจึง ทรงสั่งให้กักตัวเจ้าหญิงแดเนอีอยู่ในห้องท่ีสร้างจากโลหะ สมั ฤทธ์ิ เทพเจ้าซสู (Zeus) ราชาแห่งเทพเจ้ากรกี ทอดพระเนตร เหน็ เจา้ หญงิ แดเนอกี ท็ รงเกดิ สเิ นห่ า ซสู เลยแปลงองคเ์ ปน็ ฝน สีทองเข้ามาในห้องของเจ้าหญิงแดเนอี และทำ�ให้เจ้าหญิง แดเนอที รงพระครรภ์ และทรงคลอดพระโอรสช่ือ เพอร์ซีอัส (Perseus) พระราชาอไครซีอัสจึงทรงมีพระบัญชาให้นำ�ตัวเจ้าหญิง แดเนอพี รอ้ มพระโอรสคอื เจา้ ชายเพอรซ์ อี สั ใสห่ บี ไปลอยทะเล หีบดังกล่าวได้ลอยไปเกยหาดเกาะเซรีฟอส (Serifos) ชาวประมงชอื่ ดกิ ตสิ (Dictys) ไดพ้ บและชว่ ยเจา้ หญงิ แดเนอี และเจา้ ชายเพอรซ์ อี สั ดกิ ตสิ ไดถ้ วายการเลย้ี งดทู ง้ั สองพระองค์ เป็นอย่างดีจนเจา้ ชายเพอร์ซีอัสเจริญพระชนั ษาเป็นหนมุ่ ดกิ ตสิ มพี ชี่ ายคอื โพลเิ ดกตสี (Polydectes) เปน็ พระราชา แห่งเกาะเซรีฟอส พระราชาโพลิเดกตีสทรงปรารถนาจะได้ เจ้าหญิงแดเนอีเป็นพระชายา แต่เจ้าชายเพอร์ซีอัสทรง ขดั ขวางกีดกัน สิงหาคม 2565 44
เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพวาดปีีศาจเมดูซู า โดย Caravaggio จิิตรกรชาวอิิตาลีี ปีี ค.ศ. 1595 ภาพวาดเจ้า้ ชายเพอร์์ซีีอัสั กัับเจ้า้ หญิงิ แอนดรอเมดา โดย Giuseppe ที่่�มาภาพ : Wikipedia Cesari จิติ รกรชาวอิติ าลีี ปีี ค.ศ. 1602 วันหน่ึงพระราชาโพลิเดกตีสทรงคิดอุบายท่ีจะกำ�จัดเจ้าชาย ที่่�มาภาพ : Wikipedia เพอรซ์ อี สั โดยทรงจดั งานและใหท้ กุ คนบนเกาะน�ำ มา้ มาเปน็ ของขวญั ขณะทตี่ ดั ศรี ษะเมดซู าไดเ้ กดิ มา้ ปกี เพกาซสั (Pegasus) ออกมาดว้ ย เจ้าชายเพอร์ซีอัสทรงไม่มีม้า จึงทรงเสนอว่าจะนำ�ของขวัญอื่นมาให้ ลักษณะเป็นม้าสขี าว มปี ีกสองข้าง แทน ขอเพียงพระราชาโพลิเดกตีสทรงเอ่ยว่ามีพระประสงค์สิ่งใด ระหวา่ งทางเสด็จกลบั ผา่ นเมอื งเอธโิ อเปีย (Aethiopia) เจ้าชาย พระราชาโพลิเดกตีสจึงตรัสว่าต้องการศีรษะของปีศาจเมดูซา เพอรซ์ อี สั ไดท้ อดพระเนตรเหน็ เจา้ หญงิ แอนดรอเมดา (Andromeda) (Medusa) และเจ้าชายเพอร์ซีอัสจะเสด็จกลับเกาะเซรีฟอสไม่ได้ถ้า ทรงถูกล่ามโซ่ไว้กับก้อนหินริมทะเลเพื่อสังเวยสัตว์ประหลาดซีตัส ไม่มศี รี ษะเมดซู า (Cetus) เมดซู าเปน็ ปศี าจผหู้ ญงิ มผี มเปน็ งู ถา้ ใครจอ้ งหนา้ จะกลายเปน็ หนิ เจ้าชายเพอร์ซีอัสจึงเสด็จเหาะลงมาสอบถามและช่วยเหลือ เปน็ หน่งึ ในปีศาจกอร์กอน (Gorgon) สามพ่ีนอ้ ง เจ้าหญิงแอนดรอเมดาโดยสังหารซีตัส แล้วทั้งสองพระองค์ก็ได้ เทพีอทีนา (Athena) พระราชธิดาของซูสทรงได้ช่วยเจ้าชาย อภเิ ษกสมรสกนั เพอร์ซีอัสโดยให้เจ้าชายเพอร์ซีอัสเสด็จไปหาสามแม่เฒ่ากรีอี เร่ืองของเจ้าหญิงแอนดรอเมดาสามารถอ่านได้จากนิตยสาร (Graeae) เพ่อื ถามทางไปหาเทพธดิ าเฮสเปอริดีส (Hesperides) ผ้มู ี สาระวทิ ยฉ์ บบั ทแ่ี ลว้ คอื ฉบบั ที่ 112 ประจ�ำ เดอื นกรกฎาคม พ.ศ. 2565 ถงุ วเิ ศษส�ำ หรบั ใสศ่ รี ษะเมดซู า แตส่ ามแมเ่ ฒา่ ปฏเิ สธทจ่ี ะบอกทางให้ หน้า 44-48 สามแม่เฒ่าใช้ดวงตา 1 ดวง และฟัน 1 ซ่ี ร่วมกัน ระหว่างที่ แม่เฒ่ากำ�ลังส่งดวงตาไปให้อีกคน เจ้าชายเพอร์ซีอัสก็เข้ามาคว้า ดวงตาดวงนนั้ ไป และตรสั วา่ ถา้ แมเ่ ฒา่ ชว่ ยบอกทางกจ็ ะคนื ดวงตาให้ แม่เฒา่ ท้งั สามจงึ จ�ำ ใจต้องบอกทาง หลังจากที่เจ้าชายเพอร์ซีอัสได้ถุงวิเศษจากเทพธิดาเฮสเปอริดีส แลว้ เทพีอทนี าทรงใหย้ มื โลว่ ิเศษ ซสู ทรงใหย้ มื ดาบวิเศษ เทพเฮดสี (Hades) ทรงให้ยืมหมวกวิเศษที่ทำ�ให้ล่องหนหายตัวได้ และเทพ เฮอรม์ ีส (Hermes) ทรงให้ยมื รองเท้าวิเศษมีปีกท�ำ ให้เหาะได้ เจ้าชายเพอร์ซีอัสทรงแอบย่องเข้าไปในถำ้�ท่ีเมดูซาหลับอยู่ ใช้โลว่ เิ ศษเปน็ กระจกสะทอ้ นใหเ้ หน็ เมดซู า เพอื่ จะไมต่ อ้ งจอ้ งมองหนา้ เมดูซาโดยตรงเพราะจะกลายเป็นหิน ใช้ดาบวิเศษตัดศีรษะเมดูซา ใส่ถุงวิเศษ พ่ีน้องสองคนของเมดูซาสะดุ้งตื่นขึ้นมา แต่มองไม่เห็น เจา้ ชายเพอรซ์ อี สั เนอ่ื งจากทรงสวมหมวกวเิ ศษทที่ �ำ ใหล้ อ่ งหนหายตวั สิงหาคม 2565 45
เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพวาดเจ้า้ ชายเพอร์ซ์ ีีอัสั ยกศีีรษะเมดูซู าให้พ้ ระราชาโพลิิเดกตีีสเห็น็ เม่ือเสด็จกลับมาถึงเกาะเซรีฟอส เจ้าชายเพอร์ซีอัสทรงพบว่า และทำให้้โพลิเิ ดกตีีสกลายเป็็นหินิ จากหนังั สืือ The Golden Fleece พระมารดาคือเจ้าหญิงแดเนอีทรงถูกพระราชาโพลิเดกตีสคุกคาม and the Heroes Who Lived Before Achilles ปีี ค.ศ.1921 จนต้องทรงหนีไปซ่อนอยู่ในวิหาร ด้วยความโกรธเจ้าชายเพอร์ซีอัส ที่่ม� าภาพ : Wikipedia เสด็จไปท่ีท้องพระโรงที่พระราชาโพลิเดกตีสและเหล่าขุนนางกำ�ลัง ประชุมอยู่ เมื่อพระราชาโพลิเดกตีสทอดพระเนตรเจ้าชายเพอร์ซีอัสก็ไม่ ทรงเชื่อว่าเจ้าชายเพอร์ซีอัสจะทรงสามารถตัดศีรษะเมดูซามาได้จริง เจ้าชายเพอร์ซีอัสจึงทรงหยิบศีรษะเมดูซาออกมา เมื่อพระราชา โพลิเดกตีสและเหล่าขุนนางจ้องหน้าเมดูซา ทุกคนก็กลายเป็นหิน ไปหมด เจ้าชายทรงถวายราชบัลลังก์ให้ดิกติสชาวประมงและพระอนุชา ของโพลิเดกตีส ผู้เคยช่วยเหลือพระมารดาและพระองค์เม่ือครั้งยัง ทรงพระเยาว์ ให้ขน้ึ เป็นพระราชาองค์ใหมแ่ หง่ เกาะเซรฟี อสสืบไป หลงั จากคนื ของวิเศษใหเ้ หลา่ เทพเจา้ ตา่ ง ๆ (เทพีอทนี าน�ำ ศีรษะ เมดซู ามาตดิ ไวบ้ นโล)่ เจา้ ชายเพอรซ์ อี สั กเ็ สดจ็ ไปเมอื งลารสิ า (Larissa) ซึ่งกำ�ลังมีการแข่งขันกีฬา เจ้าชายเพอร์ซีอัสทรงเข้าร่วมด้วย โดย ทรงขว้างจักร แต่เกดิ อุบตั ิเหตจุ ักรลอยเข้าไปโดนศรี ษะชายผ้หู นงึ่ จน เสยี ชวี ิต ชายผูน้ ั้นก็คอื พระราชาอไครซีอสั ผเู้ ปน็ พระอยั กา (ตา) ของ เจ้าชายเพอร์ซีอัส และเป็นพระบิดาของเจ้าหญิงแดเนอีท่ีทรงสั่งให้ นำ�เจา้ หญิงแดเนอีและเจา้ ชายเพอรซ์ ีอัสใสห่ ีบลอยทะเลน่นั เอง เป็น ความบังเอิญท่ีพระราชาอไครซีอัสเสด็จมาชมการแข่งขันกีฬา ทั้งน้ี เป็นไปตามคำ�พยากรณ์ว่าโอรสของเจ้าหญิงแดเนอีจะปลงพระชนม์ พระราชาอไครซอี สั ภาพวาดกลุ่ม่� ดาวเพอร์์ซีีอัสั บนการ์์ด Urania’s Mirror ประเทศอังั กฤษ ภาพวาดม้า้ ปีกี เพกาซัสั บนแจกัันศิิลปะกรีีก ประมาณ 500-475 ปีี ปีี ค.ศ. 1825 ก่่อนคริิสตกาล ที่�ม่ าภาพ : Wikipedia ที่่�มาภาพ : Wikipedia สิงหาคม 2565 46
เปดิ โลก นทิ านดาว เรื่องของเจ้าชายเพอร์ซีอัสเป็นที่ประทับใจชาวกรีกโบราณมาก ภาพแผนที่่�กลุ่่ม� ดาวเพอร์ซ์ ีีอัสั จึงนำ�มาเป็นตั้งเป็นกลุ่มดาวหน่ึงใน 48 กลุ่มดาวโบราณท่ีรวบรวม ที่่�มาภาพ : สหพัันธ์์ดาราศาสตร์ส์ ากล (International Astronomical โดย ทอเลมี (Ptolemy) นักดาราศาสตร์ชาวกรีก เมื่อประมาณปี Union ย่่อว่่า IAU) พ.ศ. 643-713 ดาวทม่ี ชี อ่ื เสยี งมากทส่ี ดุ ในกลมุ่ ดาวเพอรซ์ อี สั คอื ดาวปศี าจอลั กอล (Algol) เป็นดาวท่ีอยู่ตรงรูปวาดศีรษะเมดูซา ท่ีเรียกว่าดาวปีศาจ เนื่องจากแสงสว่างของดาวอัลกอลจะเปลี่ยนไปทุก 3 วัน (อันดับ ความสวา่ งหรอื โชตมิ าตรเปลย่ี นตงั้ แต่ 2.1 ถงึ 3.4) เรยี กวา่ ดาวแปรแสง (variable star) เกดิ จากในระบบดาวอลั กอลมดี าวฤกษ์ 3 ดวง ดาวฤกษ์ ดวงหนง่ึ จะเคลอ่ื นทมี่ าบงั อกี ดวง เมอ่ื มองจากโลกจงึ เหน็ ดาวลดความ สว่างลง ทุกปวี ันท่ี 12 หรอื 13 สงิ หาคม จะเกิดฝนดาวตกมจี ดุ ศนู ยก์ ลาง หรือจุดกระจายพุ่งออกมาจากกลุ่มดาวเพอร์ซีอัสเรียกว่า ฝนดาวตก เพอร์ซีอสั (Perseids) มดี าวตกจ�ำ นวนมากสงู สดุ เฉลี่ย 100 ดวงต่อ ชั่วโมง แต่น่าเสียดายท่ีในประเทศไทยเป็นช่วงฤดูฝน มักมีเมฆมาก โอกาสเหน็ ยาก ภาพถ่่ายฝนดาวตกเพอร์์ซีีอัสั ปีี พ.ศ. 2564 ที่�ป่ ระเทศแคนาดา ภาพกลุ่ม่� ดาวเพอร์์ซีีอััส วัันที่�่ 20 สิิงหาคม พ.ศ. 2565 เวลา 01:00 น. โดย Pierre Martin ที่่�กรุุงเทพฯ ทิศิ ตะวันั ออกเฉีียงเหนือื ที่ม่� าภาพ : NASA Astronomy Picture of the Day (APOD) ที่่�มาภาพ : แอปพลิิเคชันั Celestron SkyPortal เราสามารถเห็นกลุ่มดาวเพอร์ซีอัสในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพฯ ได้ในคืนท่ีท้องฟ้าแจ่มใส ในเดือนสิงหาคมกลุ่มดาวเพอร์ซีอัสจะข้ึน ทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื กอ่ นเทย่ี งคนื และเหน็ ไดจ้ นถงึ เชา้ มดื สิงหาคม 2565 47
by อาจารย์เจษฎ์ อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ ไม่ค่ วรเอา หากกนิ เขา้ ไปปรมิ าณมาก หรอื สะสมอยใู่ นรา่ งกายเป็นเวลานาน หนัังยางวง จะเส่ียงทำ�ให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพในระยะยาวได้ เช่น เส่ียง ตอ่ โรคมะเรง็ ลงไปต้ม้ พร้อ้ มอาหาร สอดคลอ้ งกบั ทเี่ พจ \"เคมฟี สิ กิ สข์ องสงิ่ ทอ อาหาร และของ จริงิ หรือื ? รอบตัว\" ไดเ้ คยอธบิ ายไว้โดยละเอียด สรุปได้ดังน้ี ได้้รัับคำ�ำ ถามมาจากนัักข่่าวว่่า “เห็็นคำำ�เตืือนเกี่�่ยวกัับ หนังยางทำ�จากยางพาราธรรมชาติ แต่ก็มีสารเติมแต่ง การห้้ามเอาหนัังยางวงมารััดผััก รััดอาหาร ลงไป ท่ีอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ ถ้าสัมผัสกับอาหารท่ีได้รับ ต้้มในน้ำ��ำ เดืือด เช่่น ผัักต้้มที่่�ขายคู่่�กัับน้ำ�ำ�พริิกตามตลาดนััด ความรอ้ นโดยตรง เพราะมัันมีีอัันตราย เรื่�องนี้้�เป็็นเรื่�องจริงิ หรืือเรื่�องมั่่�วครับั ?” เร่ืองน้ีเป็นเร่ืองจริงครับ ในหนังยางวงมีสารเคมีที่เป็น ในกระบวนการผลติ นน้ั จะมยี างกอ้ นที่ไดจ้ ากตน้ ยางพารา อันตรายต่อร่างกายอยู่หลายชนิด จึงไม่ควรนำ�ไปต้มให้โดน แล้วใช้สารเคมีอ่ืนมาเช่ือมขวาง เพ่ือให้ใช้งานได้ใน ความรอ้ นโดยตรง แม้วา่ จะมีปรมิ าณนอ้ ยกต็ ามครบั อุณหภมู ทิ ี่กว้างมากข้นึ และมสี มบัตเิ ชงิ กลทดี่ ขี ้ึน โดยเร่อื งน้ี อาจารยอ์ อ๊ ด รศ. ดร.วรี ชยั พุทธวงศ์ อาจารย์ และนักวิชาการสาขาเคมีอินทรีย์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ การเชื่อมขวางยางพารา หรือท่ีมีชื่อเฉพาะว่า “การวัล- ไดเ้ คยอธบิ ายไว้ในรายการขา่ วทางสถานโี ทรทศั นว์ า่ หนงั ยางวงนนั้ คาไนซ”์ (vulcanization) มกั ใชก้ �ำ มะถนั (ซลั เฟอร)์ เปน็ ตวั ทำ�จากยางพารา แล้วบดอัดผสมกับสารเคมีหลายชนิด เช่น เชอ่ื มขวาง ท�ำ ใหม้ คี วามยดื หยนุ่ ทดี่ จี ากพนั ธะไดฟอสไฟด์ ซลั เฟอร์ (ก�ำ มะถนั ) เพอ่ื ท�ำ ใหห้ นงั ยางมคี วามเหนยี วและทนทาน (disulfide bond) หรือพันธะพอลิซัลไฟด์ (polysulfide แต่เมื่อถูกความร้อนมากกว่า 100 องศาเซลเซียส (เช่น ในน้ำ� bond) ต้มเดือด) จะทำ�ให้สารเคมีในหนังยางปนเปื้อนมากับอาหารได้ นอกจากจะใช้กำ�มะถันแล้ว ยังมีการใช้สารกระตุ้นและ สารเรง่ ปฏกิ ริ ยิ า ไดแ้ ก่ ซงิ กอ์ อกไซด์ (ZnO) /สารประกอบ ไดไทโอคารบ์ าเมต (dithiocarbamate)/ ไทอาโซล (thiazole)/ และไทยูแรม (thiuram) ไขมันในอาหารและความร้อนจากการประกอบอาหารทำ� ละลายสารต่าง ๆ เหล่าน้ีให้ออกมาปนเปื้อนในอาหาร ได้ง่าย ควรแกะหนังยางออกจากอาหารก่อนที่จะนำ� ไปประกอบอาหาร ไม่ให้หนังยางสัมผัสกับอาหารที่มี ความร้อนโดยตรง ส�ำ หรบั พวกเชอื กฟางนน้ั จรงิ ๆ กท็ �ำ จากพลาสตกิ ผสมสคี รบั สารเคมตี า่ ง ๆ กม็ สี ทิ ธทิ จี่ ะละลายออกมาดว้ ยน�้ำ และไขมนั รอ้ น ๆ ได้ จงึ ไมค่ วรเอามารัดอาหารลงไปตม้ ไปทอดเชน่ กนั ครับ สรุปุ ว่า่ เรื่�องที่�เตือื นกันั ว่า่ \"ไม่ค่ วรเอาหนัังยางวงมารััด อาหารเอาไปหุงุ ต้ม้ \" เป็็นเรื่่อ� งจริงิ ครัับ ข้อมูลจาก https://health.kapook.com/view253024.html และ https://www.facebook.com/textile.phys.and.chem/posts/2509225255782560/ สงิ หาคม 2565 48
ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ดร.ชวลิต วิทยานนท์ ปลานกแก้ว้ ปลานกแกว้ ของไทย วงศ์ Scaridae ปะการังลงเกาะทดแทน การกินปะการัง ตลาดของประเทศเพอ่ื นบา้ นอน่ื ๆ มากกวา่ พบ 6 สกลุ อยา่ งน้อย 28 ชนดิ พบ ของเจ้านกแก้วนี้ถือเป็นสัดส่วนการ แหลง่ ทพ่ี บมากในตลาดทอ้ งถน่ิ ประเทศไทย ในอนั ดามนั อยา่ งนอ้ ย 21 ชนดิ ในอา่ วไทย สญู เสยี น้อยมากเมื่อเทยี บกับข้อดี เชน่ หาดราไว ตลาดในเมอื งภเู กต็ บา้ นกรดู กว่า 10 ชนิด มี 3 ชนิดที่อยู่ใน IUCN ปลานกแก้วทุกชนิดเป็นปลาน่าหม่ำ� ประจวบคีรีขันธ์ ระยอง สัตหีบ ชลบุรี Redlist นกแก้วหัวโหนก Bolbometopon เคยเป็นปลาราคาถูก เพราะเน้ือขาว สตลู ฯลฯ ประเทศแหลง่ ส่งออกใหญ่คือ muricatum ล่อแหลมต่อการสูญพันธุ์ เหนียว ปลาสด ๆ กล่ินเหม็นคาวเขียว อินโดนีเซยี และฟิลปิ ปนิ ส์ (VU) และมสี ถานะใกลส้ ูญพันธุ์ (EN) ใน ไม่เหมาะนักกับอาหารไทย จึงมักทำ�เป็น Thai Redlist นกแก้วครีบจุด Scarus สับนก ลูกชิ้น หรือห่อหมก ส่วนมาก ปลานกแก้ว้ หัวั โหนก (ตััวผู้้�) maculipinna ใกล้ถูกคุกคาม (NT) และ บรโิ ภคในทอ้ งถน่ิ ทจ่ี บั แตต่ อ่ มามกี ารปรงุ Bolbometopon muricatum นกแก้วครีบสูง Scarus hypselopterus ตามตำ�รับอาหารจีนและญ่ีปุ่นที่นิยมกิน ลดลงจำ�นวนมากแต่ยังขาดข้อมูล data กันมาก และยังมีการส่ังซื้อทั้งปลาเป็น ปลานกแก้ว้ หััวโหนก (ตััวเมียี ) deficient (ขอ้ มลู ไมเ่ พยี งพอทจ่ี ะประเมนิ ) ปลาสด ส่งออกไปประเทศจนี ฮอ่ งกง จงึ Bolbometopon muricatum ปลานกแก้วอาศัยในแนวปะการัง มีความนิยมมากขึ้นและมีราคาสูง เป็นท่ี มีจะงอยปากแขง็ ๆ ไว้ใชค้ รดู กินปะการัง นิยมในคนเมืองมากขึ้น ซ่ึงตรงน้ีเหมือน และซาก รวมถงึ สาหรา่ ยและสตั วท์ เ่ี กาะตดิ ดาบสองคม ถึงแม้มันจะน่าหม่ำ�แต่ก็ไม่ บางชนดิ กก็ ดั กง่ิ ปะการงั กรว้ ม ๆ เลย หม�ำ่ ควรสร้างความนิยมจนเกินไป เพราะถ้า เสร็จแล้วก็ถ่ายออกมาเป็นทรายขาว ๆ ความต้องการมีมากจนชาวประมงต้องลา่ ได้ถึงปีละ 90 กิโลกรัมต่อตัวเลยทีเดียว มนั เปน็ พเิ ศษก็ไมด่ แี น่ เอาเปน็ วา่ ถา้ จบั มา นอกจากน้ียังมีหน้าที่สำ�คัญคือตกแต่ง แบบพลอยได้แล้วกนิ เทา่ ทีม่ ีก็น่าจะดกี วา่ แนวปะการังที่ตายเนื่องจากเหตุการณ์ ปลานกแกว้ จบั ไดด้ ว้ ยลอบปลา ขา่ ย (เบด็ ปะการงั ฟอกขาวหรือภยั คุกคามอน่ื ๆ ให้ เป็นส่วนน้อย) และอีกวิธีท่ีได้มามาก ๆ ไม่มีสาหร่ายข้ึนคลุม เปิดพื้นที่ให้ตัวอ่อน คอื ระเบดิ !!! ซงึ่ ผดิ กฎหมาย แตม่ กั พบใน Calotomus corallinus สิงหาคม 2565 49
ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ปลานกแก้้วหางริ้้�ว Chorurus sordidus ปลานกแก้ว้ แดง (ตัวั เมีีย) Chlorurus rhakoura Scarus frenatus ปลานกแก้ว้ เหลืือง (ตััวผู้้�) ปลานกแก้ว้ เหลืือง (ตััวเมียี ) ปลานกแก้ว้ ดำ�ำ Scarus ghobban Scarus ghobban Scarus niger ปลานกแก้ว้ แก้้มเขียี ว (ตัวั ผู้้�) ปลานกแก้ว้ แก้้มเขียี ว (ตััวเมียี ) ปลานกแก้้วแก้้มม่ว่ ง Scarus plasiognathus Scarus plasiognathus Scarus rubroviolaceus สิงหาคม 2565 50
Search
