sarawit90_ok

A Team Bulletin สารบญั Cover Story 3 ร ะเบยี งข่าววทิ ย์- หนา้ ต่างข่าววิทย-์ เทคโนฯ ไทย 8 เทคโนฯ โลก 13 ท่ปี รกึ ษา Sci- สาระ App 18 รอ้ ยพนั วิทยา 19 infographic 16 ณรงค์ ศริ เิ ลศิ วรกุล จุฬารตั น์ ตนั ประเสรฐิ สภากาแฟ 25 ห้องภาพ สาระวิทย์ 31 จมุ พล เหมะครี ินทร์ สัตวป์ ่าไทย 30 ในศิลป์ บรรณาธิการผู้พมิ พผ์ ู้โฆษณา อ๋อ! มันเปน็ เบ้อื งหลงั อย่างนน้ี ี่เอง 41 กุลประภา นาวานเุ คราะห์ เปิดโลก 35 ปลาชนิดใหม่ นทิ านดาว บรรณาธิการอำ�นวยการ 38 ของโลก 43 น�ำ ชัย ชีววิวรรธน์ Sci Quiz 44 ค�ำ คมนักวทิ ย์ 45 บรรณาธกิ ารบริหาร ENdiototer’s ปริทศั น์ เทียนทอง โรคระบาดและภยั ธรรมชาติ เปน็ สง่ิ ทม่ี นษุ ยเ์ ราหลกี เลย่ี งไดย้ ากครบั แตด่ ว้ ยความรแู้ ละความเจรญิ กา้ วหนา้ กองบรรณาธกิ าร ทางดา้ นวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ท�ำ ใหเ้ ราสามารถปอ้ งกนั และรับมอื กบั มนั ได้ดีย่งิ ขน้ึ ชว่ ยลดความ สูญเสียตอ่ ชีวิตและทรัพย์สนิ ของมนุษย์ทกุ คนบนโลก รกั ฉตั ร เวทีวฒุ าจารย์ การระบาดของ COVID-19 ทยี่ งั ไมม่ ที ที า่ วา่ จะยตุ ลิ ง ซงึ่ กค็ งตอ้ งรอวคั ซนี ทห่ี ลายประเทศทว่ั โลกไดท้ มุ่ เท วชั ราภรณ์ สนทนา ในการพฒั นา โดยลา่ สดุ มขี า่ วดวี า่ รสั เซยี รบั รองวคั ซนี COVID-19 ตวั แรกของโลก เมอื่ วนั ท่ี 11 สงิ หาคม อาทติ ย์ ลมูลปลง่ั ทผ่ี า่ นมา วณี า ยศวังใจ ในสว่ นของประเทศญปี่ นุ่ นอกจากจะตอ้ งรบั มอื กบั การแพรร่ ะบาดของ COVID-19 แลว้ ลา่ สดุ ตอ้ งเผชญิ กบั ภทั รา สปั ปนิ ันทน์ พายไุ ตฝ้ นุ่ ไหเ่ ฉนิ ทเี่ คลอื่ นตวั ผา่ นภาคตะวนั ตกเฉยี งใตข้ องญป่ี นุ่ แตท่ างรฐั บาลญปี่ นุ่ กส็ ามารถคาดการณ์ ลว่ งหนา้ ไดด้ ว้ ยเทคโนโลยดี า้ นอตุ นุ ยิ มวทิ ยาและเทคโนโลยดี าวเทยี ม ท�ำ ใหม้ กี ารประกาศอพยพประชาชน นกั เขยี นประจ�ำ เกือบสองลา้ นคน เคล่ือนยา้ ยไปสู่พน้ื ทป่ี ลอดภยั รวิศ ทศั คร ☺เหน็ ไดว้ า่ มนษุ ยเ์ ราสามารถปรบั ตวั เพอื่ ความอยรู่ อดได้ หากรจู้ กั การใชอ้ งคค์ วามรตู้ า่ งๆ มาผสมผสานกนั พงศธร กิจเวช ปว๋ ย​ อุ่นใ​ จ อย่างเหมาะสม เพอื่ การดำ�รงอยู่ของเผา่ พนั ธุม์ นษุ ยส์ บื ตอ่ ไป วรศิ า ใจดี ปริทศั น์ เทยี นทอง บรรณาธิการศิลปกรรม บรรณาธิการ จุฬารตั น์ น่มิ นวล ศิลปกรรม เกดิ ศริ ิ ขันติกิตติกลุ ผ้ผู ลิต ฝ่ายสรา้ งสรรคส์ ื่อและผลติ ภณั ฑ์ สำ�นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และ เทคโนโลยีแหง่ ชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวัตกรรม 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศัพท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook page: นติ ยสารสาระวทิ ย์ ติดต่อกองบรรณาธิการ โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 อีเมล [email protected]

CSotovreyr ศรญิ ญา จิตคล่องทรพั ย์ สมาคมยุวชนอวกาศไทย Fashion x Space ความเช่ือมโยงระหว่าง ศลิ ปะกบั วิทยาศาสตร์ ในตอนบ่ายวันเสาร์ที่ 8 คุุณ Juliah S. Champion สิงหาคม พ.ศ. 2563 (Art Director ของ Manrva) ฉันเดินเข้าไปภายในห้อง ประชุมขนาดเล็กซ่ึงตั้ง “Juno”คือชื่อยานสำ�รวจของนาซาที่ส่งไปสำ�รวจ ชื่อได้เข้ากับธีมของงาน ดาวพฤหัส และเป็นช่ือของห้องประชุมใน ในวันนี้มาก การจัดงาน ข้างในห้องมีผู้คนนั่งเว้นระยะห่างกันแบบ Social Distancing อยู่ประมาณ 10 คน โดยท่ีด้านหน้าห้องมีฉากรับโปรเจกเตอร์แสดงถึงหัวข้อ การมารวมตัวกันในวนั นี้ “Fashion x Space Workshop” ซ่ึงจัดโดย Manrva ร่วมกับ Spaceth.co และ Space Zab Company เมื่อฉันน่ังลงท่ีโต๊ะก็พบเอกสารประกอบการทำ�เวิร์กชอปวางอยู่ตรงหน้าพร้อม ดนิ สอและยางลบ มเี อกสารสรปุ เนอื้ หา และทส่ี �ำ คญั คอื กระดาษทม่ี แี บบรา่ งรา่ งกาย ผชู้ ายและผหู้ ญงิ อยา่ งละแผน่ ซงึ่ คาดเดาได้ไมย่ ากจากหวั ขอ้ วา่ ใหม้ าเพอ่ื ใชท้ �ำ อะไร พิธีกรได้แนะนำ�แขกรับเชิญผู้มาเป็นวิทยากรของพวกเรา คือคุณ Juliah S. Champion ดีไซเนอร์สาวจากแบรนด์ Manrva (มาเนอร์วา) เธอเริม่ ตน้ ด้วยคำ�ถาม วา่ “มีใครท�ำ การบา้ นมาบา้ งคะ” 3 กันยายน 2563

CSotovreyr กอ่ นวนั เวิร์กชอปได้มีอเี มลสง่ มาหาฉัน อเี มลนน้ั ประกอบ ไปด้วยรายการสิ่งของท่ีต้องนำ�มา และแบบร่างร่างกายชาย และหญิงเปล่าๆ อย่างละแผ่น เหมือนกับท่ีวางอยู่ตรงหน้า ฉันตอนนี้นั่นเอง การบ้านของพวกเราคือให้ลองออกแบบชุด ที่คิดว่ามนุษย์จะใส่บนดาวดวงอื่นในอนาคต ซึ่งแน่นอนว่าฉัน ก็ได้ทำ�และน�ำ มาด้วย ในส่วนของเนื้อหานั้น คุณจูเลียเริ่มต้นด้วยการพูดถึงชุด นักบินอวกาศในปัจจุบัน ที่มีหลายแบบตั้งแต่ชุดขนาดใหญ่ สำ�หรบั ปฏิบตั ิภารกิจในอวกาศของนาซา ไปจนถงึ ชดุ เรยี บงา่ ย ส�ำ หรบั การบินอยูใ่ นช้ันบรรยากาศโลกของ Virgin Galactic ต่อจากนนั้ ก็มาถงึ นยิ ามของคำ�วา่ “แฟชนั่ ” ท้งั ในชีวิตจริง และในสื่อตา่ งๆ อย่างภาพยนตรแ์ ละหนังสอื การ์ตนู คณุ จเู ลยี ไดอ้ ธบิ ายถงึ ความแตกตา่ งระหวา่ งแฟชนั่ และ costume design คอื แฟชนั่ นน้ั ออกแบบมาเพอื่ ผคู้ นทวั่ ไป ในขณะที่ costume คอื เครอ่ื งแตง่ กายเฉพาะของตวั ละครในเรอื่ งราวตา่ งๆ ถงึ กระนน้ั ทั้งสองอย่างนี้ก็อาจเชื่อมถึงกันได้ แฟช่ันหลายอย่างก็ได้แรง บนั ดาลใจมาจากภาพยนตห์ รอื โทรทศั น์ นน่ั จงึ น�ำ มาสหู่ วั ขอ้ ทส่ี อง ภาพจาก https://www.manrva.com/post/nasa-jacket คอื การท�ำ research ในการออกแบบเสื้อผ้านั้นจำ�เป็นจะต้องมีที่มาท่ีไป โดย องคป์ ระกอบทต่ี อ้ งค�ำ นงึ ถงึ มหี ลายอยา่ งเชน่ ไทม์ไลน์(ออกแบบ เสื้อผ้าสำ�หรับยุคสมัยใด) วัฒนธรรม เทคโนโลยี โครงสร้างทางสังคม งานวิจัย และแรงบนั ดาลใจส่วนตวั สำ�หรับหวั ข้อน้ี คณุ จเู ลียได้ยกตวั อยา่ งภาพยนตร์ sci-fi เช่น Star Trek และ The Expanse ท่ีต่างก็มกี ารออกแบบเสอื้ ผา้ ในอวกาศทแ่ี ตก ตา่ งกนั เนอ่ื งดว้ ยปจั จยั ทหี่ ลากหลายของแตล่ ะเรอ่ื ง และเกม Horizon ท่ีไดน้ �ำ ดไี ซน์ ของหนุ่ ยนตแ์ ละเครอื่ งจกั รมาผสมผสานกบั รปู แบบของสง่ิ มชี วี ติ ขณะทฟี่ งั อยู่ ฉนั กเ็ รมิ่ รสู้ กึ สนกุ ไปด้วยและมแี รงบนั ดาลใจในการลองออกแบบบา้ ง สุดท้ายคือการนำ�หัวข้อข้างต้นท้ังสองมารวมกันเพ่ือสร้างคอนเซปต์และ รา่ งแบบเสอ้ื ผา้ ออกมา คณุ จเู ลยี ไดน้ �ำ ดไี ซนข์ องเธอมาใหพ้ วกเราดู ส�ำ หรบั ฉนั แลว้ มนั เปน็ การผสมผสานระหวา่ งศลิ ปะกบั วทิ ยาศาสตรท์ ส่ี รา้ งสรรคม์ าก เสอ้ื ผา้ ทเ่ี ธอ ไดอ้ อกแบบนนั้ เปน็ ชดุ หนา้ ตาล�ำ้ ยคุ ทร่ี ปู รา่ งหนา้ ตาคลา้ ยชดุ เกราะ มเี สอื้ คลมุ ทชี่ วน ให้นึกถึงชุดจาก Star Wars และท่ีน่าประทับใจท่ีสุดคือมีโฮโลแกรมท่ีสามารถ ฉายภาพดีไซน์ทเี่ ราต้องการลงไปบนตวั ชดุ ได้ ฉนั คิดวา่ มันเปน็ การคิดนอกกรอบที่ ดีมากและรสู้ กึ ประทับใจกบั ผลงานนี้ กันยายน 2563 4

CSotovreyr หลังจากนั้นคุณจูเลียก็บอกให้พวกเราเริ่มด้วยการทำ� research และหาแรง บันดาลใจมาสร้างสเก็ตช์ของเรา ทุกคนเริ่มขมักเขม้นกับการหาข้อมูลและรูปภาพ อ้างองิ ทางทมี งานไดเ้ ปดิ เพลงสรา้ งบรรยากาศและน�ำ หนงั สอื การ์ตนู มาวางไวเ้ พ่อื เปน็ แหล่งอ้างอิงเพิม่ เติม นอกจากนั้นยังมีการเข้ามาให้คำ�แนะนำ�และตอบคำ�ถามทุกๆ คนอีกด้วย ทว่า ฉันก็ยังนึกไม่ออกเสียทีว่าต้องการจะออกแบบเสื้อผ้าแบบไหน ฉันเริ่มด้วยการร่าง ไทม์ไลน์และพื้นหลังของคอนเซปต์ก่อน โดยเลือกสถานท่ีคือดวงจันทร์ ช่วงเวลา ในอนาคตอนั ใกล้ ประมาณ 100 ปีขา้ งหน้า ฉันเขียนถึงปัญหาต่างๆ ที่มนษุ ย์จะตอ้ ง พบเจอเม่อื พยายามต้งั ท่ีอยู่อาศยั บนดวงจนั ทร์ ไม่ว่าจะเปน็ รงั สีอันตราย อณุ หภมู ิ แปรปรวน หรือฝนุ่ ดวงจนั ทรท์ ต่ี ิดตามตัวอย่างแน่นหนาและมีความแหลมคม `ฉันพบว่าตัวเองไม่มีปัญหาเก่ียวกับมุมมองของด้าน “วิทย์” แต่ด้าน “ศิลป์” ซ่ึงก็คือการออกแบบเส้ือผ้าน้ัน ฉันกลับไม่รู้จะเร่ิมที่ไหนด้วยซ้ำ� ขณะที่ฉันกำ�ลัง น่ังคิดไม่ตกอยู่ก็มีการนำ�อาหารว่างและนำ้�ผลไม้เข้ามาให้แก่ทุกๆ คน ฉันนั่ง ทานขนมไปพลางๆ และตอนน้ันก็ได้ยินคำ�คำ�หนึ่งแว่วมาจากท่ีไหนสักแห่งในห้อง วา่ “steampunk” ฉนั หนั ไปเหน็ ผเู้ ขา้ รว่ มเวริ ก์ ชอปคนหนงึ่ ก�ำ ลงั คยุ กบั คณุ จเู ลยี เรอื่ งไอเดยี ของเขา อย่างออกรส สิ่งที่เขาพูดน้ันทำ�ให้ฉันคิดอะไรออกได้ steampunk น้ันเป็นสไตล์ การออกแบบอยา่ งหนง่ึ ทถ่ี อื ก�ำ เนดิ มาจากจนิ ตนาการของชาววกิ ตอเรยี น (ศตวรรษท่ี 19) ท่ีเป็นการนำ�ดีไซน์ของยุคสมัยนั้นมาประยุกต์กับเทคโนโลยีเคร่ืองจักรไอน้ำ� และ 5 กนั ยายน 2563

CSotovreyr เป็นหน่ึงในสไตล์ท่ีฉันเองก็ช่ืนชอบอยู่เป็นการส่วนตัว ฉันเริ่มพอมีไอเดียบ้างว่า ต้องการจะออกแบบยังไง แต่ก็ยังค่อนข้างเลือนลางอยู่ โชคดีท่ีมีทั้งทีมงานและ คุณจูเลียคอยให้คำ�แนะนำ�อยู่ หลังจากได้คุยกับพวกเขาแล้ว ฉันก็สามารถเริ่ม ลงมือออกแบบได้ เวลาผ่านไปอยา่ งรวดเร็วมาก ตอนทค่ี ณุ จูเลยี ขอให้อาสาสมคั รคนแรกขึ้นมา นำ�เสนอผลงานน้ัน ฉันรู้สึกว่าเพ่ิงผ่านไปเพียงอึดใจ ยังทำ�งานไม่ทันเสร็จเลย อาสาสมัครคนแรกนั้นคือเด็กผู้หญิงรุ่นราวคราวเดียวกันกับฉันที่นั่งอยู่ข้างๆ เธอ ไดน้ ำ�การบา้ นมาแสดงก่อน คอื ดีไซน์ทวี่ าดและลงสีไวส้ วยงาม ดูคล้ายชดุ แขง่ รถ สำ�หรับแบบร่างท่ีเธอทำ�ในเวิร์กชอปนั้น เธอได้นำ�ความเป็นตะวันตกและ ตะวนั ออกมาผสมผสานกนั เพอ่ื แสดงถงึ การหลอมรวมกนั ของวฒั นธรรมเมอ่ื มนษุ ย์ ไปอยู่ดาวดวงอื่น แน่นอนว่าทุกคนประทับใจกันมาก ผลงานทุกชิ้นท่ีฉันได้เห็น ในวนั นนั้ นา่ สนใจและมคี วามเปน็ เอกลกั ษณ์ และแรงบนั ดาลใจกห็ ลากหลาย ไมว่ า่ จะเปน็ ชดุ สไตลก์ รกี ท่ีใสไ่ ดท้ ง้ั ชายและหญงิ ชดุ อเนกประสงคท์ ี่ไดร้ บั แรงบนั ดาลใจ จากโดราเอม่อน ชุดแบบ high fashion ทีเ่ อาไว้ใสอ่ อกงานแฟชั่นในอวกาศ และ ชุดที่ผสมผสานระหวา่ งสไตล์ steampunk กับเคร่ืองแต่งกายญีป่ ุ่นยุคเอโดะ กันยายน 2563 6

CSotovreyr ในท่ีสุดคุณจูเลียก็ประกาศว่ามีเวลาเหลือพอสำ�หรับการนำ�เสนออีกเพียงคน เดยี วเทา่ นน้ั ฉนั รวบรวมความกลา้ ยกมอื และเดนิ ไปแสดงผลงานของฉนั หนา้ หอ้ ง อยา่ งประหม่าๆ เวริ ก์ ชอปของฉนั เรม่ิ ตน้ มาจากการน�ำ เครอ่ื งจกั รมาผสมผสานกบั ดไี ซนส์ �ำ หรบั มนษุ ย์ เมอ่ื คดิ อยา่ งนี้ไดแ้ ลว้ ฉนั จงึ นกึ ถงึ อวยั วะเทยี มและค�ำ นงึ ถงึ ความเปน็ ไปไดท้ ่ี ในอนาคตอาจจะมผี พู้ กิ ารทางร่างกายขึ้นไปอยู่ในอวกาศ ดังนน้ั ฉนั จึงออกแบบชดุ ส�ำ หรบั ผทู้ ี่ใชข้ าหรอื แขนเทยี ม โดยเปา้ หมายคอื ตอ้ งตอบโจทยป์ ญั หาของการไปอยู่ บนดวงจนั ทร์ให้ได้เชน่ กนั เริม่ จากหมวกครอบหวั ทเ่ี ปน็ VR สามารถแสดงสถานะ ของผู้ใช้ รวมถึง display อนื่ ๆ เช่น แผนท่ี นอกจากนยี้ งั มไี ฟตดิ อยรู่ อบหวั และท่ีไหล่ เนอ่ื งจาก หนง่ึ ในวธิ แี กป้ ญั หาทมี่ ากมายของการอยบู่ นดวงจนั ทรเ์ ชน่ รังสีอันตรายและอุณหภูมิแปรปรวนคือการไปอยู่ใต้ดิน ชดุ จงึ ควรมไี ฟเพอ่ื มองเหน็ ได้ในความมดื นอกจากนี้ ฉนั ได้ ออกแบบให้ตัวชุดมีช่องเก็บอุปกรณ์ สายเพ่ือผูกติดกับ สิ่งต่างๆ และแผน่ กันกระแทกส�ำ หรบั ข้อศอกและหวั เขา่ ทงั้ หมดนค้ี ือดา้ นวทิ ยข์ องดไี ซน์ของฉัน สำ�หรับดา้ น ศิลป์น้ัน ฉันตัดสินใจอ้างอิงจากยุควิคตอเรียน โดยชุด ของผชู้ ายและผหู้ ญงิ จะแตกตา่ งกนั ทท่ี อ่ นบน คอื ชดุ ของ ผู้ชายจะออกแบบให้คล้ายกับเสื้อโค้ตของผู้ดี ส่วนของ ผู้หญิงจะหน้าตาคล้ายคอร์เซต หรือเส้ือรัดเอวชั้นในที่ โด่งดงั ของยคุ นน้ั นน่ั เอง เม่ืออธิบายผลงานของฉันเสรจ็ แลว้ ทกุ คนก็ปรบมอื ให้ ฉันรสู้ ึกภูมิใจในตวั เอง ท่ีได้ลองทำ�ในสิ่งใหม่ และใช้ความรู้ที่มีมาประยุกต์กับความคิดสร้างสรรค์เพื่อได้ ผลงานทเี่ ปน็ ช้นิ เป็นอันออกมา หลังเสร็จจากเวริ ์กชอปแล้ว ฉนั ก็ได้สังเกตว่า ตัวเองมมี มุ มองต่อวิทยาศาสตร์ และศิลปะที่เปลี่ยนไป เม่ือก่อนฉันเคยคิดว่าอวกาศเป็นเรื่องของนักวิทยาศาสตร์ และวิศวกรเท่าน้ัน แต่ตอนน้ีฉันเห็นได้ว่าท้ังวิทยาศาสตร์และศิลปะเชื่อมโยงต่อ กนั ได้ โดยเฉพาะในสว่ นของอวกาศแลว้ เราควรตอ้ งค�ำ นงึ วา่ ทง้ั ในปจั จบุ นั ในอนาคต อวกาศไมใ่ ชเ่ ร่ืองวชิ าการเพยี งอยา่ งเดยี ว ตราบใดทย่ี งั มวี ทิ ยาศาสตรอ์ ยกู่ จ็ ะมศี ลิ ปะ เคยี งคกู่ นั ไป ( สามารถรบั ชมวดิ โี อประกอบการบรรยายไดท้ ่ี https://youtu.be/I3A1ORqLbpg ) 7 กันยายน 2563

ระเบยี ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยไท-์ ย สวทช. น�ำ องคค์ วามรแู้ ละเทคโนโลยรี ว่ มพฒั นาการเลย้ี งกงุ้ ขาว ในโครงการฟารม์ ทดสอบและสาธติ มนี เกษตร “สองน�ำ้ ” มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา 3 สงิ หาคม พ.ศ. 2563 กระทรวงการอดุ มศกึ ษาวทิ ยาศาสตร์ สตั ว์น้�ำ ของประเทศให้เติบโตอย่างย่งั ยนื ด้านเทคนิคการเล้ียง และการจัดการฟาร์ม วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ​ดว้ ยการน�ำ เทคโนโลยภี าคสนามภมู ปิ ญั ญา เพ่ือให้ได้ผลผลิตสูงข้ึนและเป็นมิตรกับส่ิง ส�ำ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี พ้ืนบ้าน และเทคโนโลยีวิทยาศาสตร์ต่างๆ แวดล้อมจะได้รับการถ่ายทอดและเผยแพร่ แหง่ ชาติ (สวทช.) โดยศนู ย์พันธ์ุวิศวกรรม มาประยกุ ตเ์ ขา้ ดว้ ยกนั เกดิ เปน็ ฟารม์ ตวั อยา่ ง ให้แกเ่ กษตรกรผเู้ ลย้ี งกงุ้ ทว่ั ประเทศ และเทคโนโลยชี วี ภาพแหง่ ชาติ (ไบโอเทค) ใหแ้ ก่เกษตรกรทีส่ นใจทั่วๆ ไป และสามารถ โครงการฟารม์ ทดสอบและสาธติ มนี เกษตร และ ศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และ นำ�ไปปรับใช้ ในท่ีดินของตนเองท่ีรกร้าง “สองนำ้�” มูลนิธิชัยพัฒนา ถือเป็นอีกหน่ึง คอมพวิ เตอรแ์ หง่ ชาติ (เนคเทค) น�ำ องคค์ วามรู้ วา่ งเปลา่ ใหเ้ กดิ เปน็ อาชพี และอยดู่ กี นิ ดขี นึ้ กลไกทช่ี ว่ ยยกระดบั อตุ สาหกรรมการเลย้ี งกงุ้ และเทคโนโลยตี า่ งๆ จากการวจิ ยั และพฒั นา ซ่ึงเกษตรกรจะได้เรียนรู้วิธีการเล้ียงกุ้งแบบ ก่อให้เกิดประสิทธิภาพการเล้ียงและการใช้ มาทดลองใช้งานในโครงการฟาร์มทดสอบ ระบบปดิ ทลี่ ดความเสยี่ งการเปน็ โรค สามารถ ทรพั ยากรธรรมชาตอิ ยา่ งคมุ้ คา่ ท�ำ ใหผ้ ลผลติ และสาธิตมีนเกษตร “สองน้ำ�” มูลนิธิ เลย้ี งกงุ้ ไดต้ ลอดทง้ั ปโี ดยไมม่ กี ารใชส้ ารเคมี มีคุณภาพ ช่วยยกระดับความเป็นอยู่ และ ชยั พัฒนา จงั หวัดฉะเชงิ เทรา ใดๆ ในระบบการเลยี้ งกงุ้ และไมม่ สี ารตกคา้ ง คณุ ภาพชีวิตท่ดี ขี ึ้นให้แก่เกษตรกร ที่สำ�คญั ​โดยความร่วมมือน้ีจะเป็นต้นแบบระบบ ในผลผลติ และปลอดภยั ตอ่ ผบู้ รโิ ภค สง่ เสรมิ ผู้บริโภคยังได้บริโภคอาหารคุณภาพสูงและ การเพาะเล้ียงสัตว์นำ้�ท่ีสามารถขยายผลให้ ใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื การแลกเปลย่ี นภมู ปิ ญั ญา ปลอดภัยอยา่ งแท้จริง เกษตรกร และสรา้ งเปน็ เครอื ขา่ ยการเรยี นรู้ ซึ่งกนั และกนั ร่วมกนั อยา่ งเขม้ แข็ง และใหเ้ กษตรกรน�ำ ไป ​ในอนาคตองค์ความรู้และเทคโนโลยี ประยกุ ต์ใชเ้ พอ่ื สนบั สนนุ อตุ สาหกรรมการเลย้ี ง ท่ี ไ ด้ จ า ก ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย ใ น โ ค ร ง ก า ร ทั้ ง ใ น รายละเอียดเพ่ิมเติม >> https://www.nstda.or.th/th/news/13429-20200803-bio กนั ยายน 2563 8

ระเบยี ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยไท-์ ย เซลลแ์ สงอาทติ ยช์ นดิ เพอรอฟสไกตแ์ บบฟลิ ม์ บาง 6 สงิ หาคม พ.ศ. 2563 เทคโนโลยีโซลาร์เซลล์ในอนาคต “เพอรอฟสไกต์แบบฟิล์มบาง” สามารถ เพอรอฟสไกต์ทั่วไปจะประกอบด้วยวัสดุ ตอบโจทย์ทุกๆ ความต้องการใช้งาน โดยเฉพาะอุตสาหกรรมยานยนต์ ฐานรองนำ�ไฟฟ้า ช้ันส่งผ่านอิเล็กตรอน( ไฟฟา้ ดว้ ยกระบวนการผลติ ที่ไมซ่ บั ซอ้ น ประหยดั ตน้ ทนุ ทนความชนื้ และคงทนในระยะยาว นิยมใช้ไทเทเนียมไดออกไซด์, TiO2) ช้ัน ​หน่ึงในเทคโนโลยีที่ได้รับการจับตามองมากท่ีสุดคือ เซลล์แสงอาทิตย์ชนิดเพอรอฟสไกต์ เพอรอฟสไกต์เป็นตัวดูดซับแสงท่ีดี ชั้นส่ง (Perovskite solar cell) ซ่ึงกำ�ลังได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก เซลล์แสงอาทิตย์ชนิด ผ่านโฮล และช้ันข้ัวแคโทด (นิยมใช้โลหะ รายละเอียดเพิ่มเตมิ >> ทองหรือเงิน) ซ่ึงเป็นโครงสร้างท่ีนิยมมาก bangkokbiznews.com/news/detail/892527 ท่ีสุดเนื่องจากให้ค่าประสิทธิภาพสูงถึง 23.7% ประกอบกับการมีข้อดีในแง่การ สังเคราะห์ท่ีไม่ยุ่งยากและกระบวนการมี ราคาไม่แพงเม่ือเทียบกับเซลล์แสงอาทิตย์ ชนดิ ซลิ กิ อน ​มีการวิจัยที่มุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพ ของเซลล์แสงอาทิตย์ด้วยวัสดุนาโน ได้แก่ กราฟนี และทอ่ คารบ์ อนนาโน รว่ มกบั การพฒั นา เทคโนโลยกี ารพมิ พ์ (printing Technology) เชน่ การพมิ พแ์ บบอิงค์เจ็ท (inkjet printing) แบบสลอตดาย (slot die printing) แบบ (Roll to roll printing) และแบบพมิ พส์ กรนี (screen printing) ที่เหมาะสมเพื่อใช้ในการเตรียม เซลลแ์ สงอาทติ ยช์ นดิ เพอรอฟสไกตข์ นาดใหญ่ (large-scale production) ท่สี ามารถเตรยี ม ได้ ในสภาวะบรรยากาศปกติท่ีมีความช้ืน สูงได้ สารประกอบออกไซด์และคาร์บอน มีความคงทนต่อความช้ืนและออกซิเจน มากกว่าสารเคมีและข้ัวโลหะ จึงทำ�ให้ เซลล์แสงอาทิตย์มีความคงทนในระยะยาว มากกว่า และสามารถทำ�ภายใต้บรรยากาศ ปกติที่มีความช้ืนสูงได้อีกด้วย จึงเหมาะสม ต่อการนำ�มาใช้ผลิตเซลล์แสงอาทิตย์ ใน ระดับอุตสาหกรรม บ้านเรามีแสงอาทิตย์ ปริมาณมากท้ังปี และยังมีความต้องการ พลังงานไฟฟ้าในระดับสูง จึงสมควรลงทุน สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ อตุ สาหกรรมพลงั งานทดแทน ชนดิ ใหมน่ ้ีให้เร็วทีส่ ุด 9 กนั ยายน 2563

ระเบยี ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยไท-์ ย กระทรวง อว. ขบั เคลอ่ื นเมอื งนวตั กรรม EECi 24 สิงหาคม พ.ศ. 2563 ศ.พิเศษ ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ รมว.การอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและ ​ศ.พเิ ศษ ดร.เอนก ใหส้ มั ภาษณถ์ งึ ความ นวตั กรรม (อว.) และ ผศ. ดร.ดวงฤทธ์ิ เบญ็ จาธกิ ลุ ชยั รงุ่ เรอื ง เลขานกุ าร รมว.อว. คบื หนา้ ก่อสรา้ งอาคารส�ำ นักงานใหญ่ EECi พร้อมด้วยผู้บริหาร อว. ลงพื้นที่ดูงานก่อสร้างอาคารสำ�นักงานใหญ่เขตนวัตกรรมระเบียง ว่าการเย่ียมชมคร้ังน้ีเป็นงานแรกหลังจาก เศรษฐกจิ พเิ ศษภาคตะวันออก (EECi) วังจนั ทรว์ ลั เลย์ จังหวัดระยอง และเย่ียมชมสถาบัน ดำ�รงตำ�แหน่ง รมว.อว. และกิจกรรมน้ีถือ วิทยสิริเมธี (VISTEC) และ โรงเรียนกำ�เนิดวิทย์ (KVIS) รวมถึงเย่ียมชมสวนทุเรียนใน เปน็ สว่ นหนง่ึ ของ ครม. สญั จร จงั หวดั ระยอง อำ�เภอวังจันทร์ จังหวัดระยอง ซ่ึงได้รับการสนับสนุนและส่งเสริมด้วยการนำ�เทคโนโลยี ซึ่งจากการทล่ี งพน้ื ทพี่ บวา่ EECi มีความคบื IoT มาพัฒนาเปน็ “ระบบตดิ ตามสภาวะแวดลอ้ มและให้น�้ำ ทเุ รียน” โดยมี ดร.เจนกฤษณ์ หน้าในการก่อสร้างเป็นไปตามแผนงานท่ี คณาธารณา รอง ผอ.สำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) วางไว้แล้วกว่าร้อยละ 40 โดยคาดว่าเมือง ให้การต้อนรบั และนำ�เย่ียมชม นวตั กรรม EECi จะพรอ้ มเปดิ ดำ�เนนิ การได้ รายละเอียดเพิ่มเตมิ >> ในชว่ งปลายปี พ.ศ. 2564 รวมถงึ การกอ่ สรา้ ง https://www.dailynews.co.th/education/791626 โครงสร้างพ้ืนฐานด้านวิทยาศาสตร์สำ�คัญ ที่สามารถรองรับการทำ�วิจัยขยายผลท่ีจะ เกดิ ข้ึนในอนาคตของ EECi ​“กระทรวง อว. พร้อมให้การสนับสนุน การดำ�เนินกิจกรรมของ EECi อย่างเต็ม กำ�ลัง เนื่องจาก EECi เป็นโครงสร้างพ้ืน ฐานด้าน วทน. ที่สำ�คัญของคนไทย ท่ีจะ ช่วยพลิกโฉมการทำ�นวัตกรรมของประเทศ สู่เชิงพาณิชย์อย่างแท้จริง ช่วยให้ประเทศ หลดุ พน้ จากกบั ดกั รายไดป้ านกลาง ยกระดบั และพฒั นาอตุ สาหกรรมเดมิ รวมถึงสรา้ งให้ เกิดอตุ สาหกรรมใหม่ ท้ังในพนื้ ท่ี EEC และ ในพ้ืนท่ีอื่นๆ ท่ัวประเทศ อันจะนำ�ไปสู่การ เป็นประเทศแห่งนวัตกรรม ควบคกู่ บั การยก ระดบั คณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนในพน้ื ทด่ี ว้ ย เทคโนโลยีและนวัตกรรม ตลอดจนนำ�ไปสู่ การพัฒนาทีย่ งั่ ยนื ต่อไปในอนาคต” กันยายน 2563 10

ระเบยี ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยไท-์ ย มหาวทิ ยาลยั มหดิ ลปรบั โฉมศนู ยเ์ ครอ่ื งมอื กลาง MU-FRF รองรบั งานวจิ ยั ระดบั โลก 28 สงิ หาคม พ.ศ. 2563 ศาสตราจารย์ นายแพทยว์ ชริ คชการ รองอธกิ ารบดฝี า่ ยวจิ ยั และวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั สามารถเลือกจองใช้เครื่องมือผ่านระบบ มหิดล เปดิ เผยว่า มหาวทิ ยาลยั มหิดลเห็นความสำ�คัญของยทุ ธศาสตร์ดา้ นการวิจยั ได้เลย ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็สามารถทำ�วิจัยได้ ใหเ้ ป็นยทุ ธศาสตร์แรก เนอ่ื งจากมหาวทิ ยาลัยมหดิ ลมี Frontier Research ซ่งึ เปน็ งานวจิ ัย ดว้ ยมาตรฐานเดยี วกนั ไดผ้ ลทมี่ คี วามนา่ เชอื่ ทมี่ จี ดุ แขง็ ดา้ นวทิ ยาศาสตรส์ ขุ ภาพและวทิ ยาศาสตรเ์ ทคโนโลยี คอยผลกั ดนั ใหม้ หาวทิ ยาลยั ถอื และเป็นท่ียอมรับ มหิดลอยู่ในระดับแนวหน้าของประเทศ ซึ่งการที่จะผลิตงานวิจัยท่ีมีคุณภาพจำ�เป็นต้องมี ​“เคร่ืองมือขั้นสูงของมหาวิทยาลัยมี การจัดหาเครอื่ งมอื -อุปกรณ์ตา่ งๆ ที่ทนั สมัย และเชื่อถือได้ จงึ ไดม้ กี ารปรับโฉมศนู ยเ์ คร่ือง ความแม่นยำ�และมีความละเอียดสูงมาก มือกลางที่มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา และยกระดับเป็น Mahidol University Frontier ต่างจากเครื่องมือทั่วไป ซ่ึงเครื่องมือยิ่งมี Research Facility (MU-FRF) เทคโนโลยสี งู กย็ งิ่ มรี าคาสงู ตามไปดว้ ย หาก ​ ศาสตราจารย์ ดร. นายแพทยน์ รตั ถพล เจรญิ พนั ธุ์ ผู้ช่วยอธิการบดฝี ่ายวิจยั และวชิ าการ ใชว้ จิ ยั ไดเ้ ฉพาะโครงการเดยี วจะไมค่ มุ้ คา่ ตอ่ และผอู้ �ำ นวยการสถาบันชีววทิ ยาศาสตร์โมเลกลุ มหาวิทยาลยั มหิดล กล่าวเสริมวา่ MU-FRF การลงทุน ซึ่งนอกจากแนวคิดด้านการใช้ เกิดขึ้นจากแนวคิดในการใช้ทรัพยากรร่วมกัน มุ่งผลวิจัยที่เป็นเลิศตามเป้าหมายการพัฒนา ทรัพยากรร่วมกันแล้ว ต่อไป MU-FRF จะ ที่ย่ังยืน (SDGs) ขององค์การอนามัยโลก (WHO) โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป้าหมายท่ี 3 Health มุ่งม่ันเป็นศูนย์ให้บริการเคร่ืองมือข้ันสูงใน & Wellness เพ่ือการมีชีวิตที่มีสุขภาพและสวัสดิภาพที่ดี ซ่ึงสอดคล้องกับพันธกิจหลักของ ระดบั โลก เพอื่ การวจิ ยั ทเี่ ปน็ เลศิ ของประเทศ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ลท่ีจะผลักดนั งานวิจยั สรู่ ะดับโลก ซงึ่ ส่วนใหญ่เปน็ งานวจิ ัยด้านวทิ ยาศาสตร์ ในอนาคต” ศาสตราจารย์ ดร. นายแพทย์ สขุ ภาพที่มหาวทิ ยาลัยมหดิ ลมีความเชยี่ วชาญอยู่แลว้ นรัตถพล เจรญิ พนั ธุ์ กลา่ วทิ้งท้าย ​หนา้ ท่ขี อง MU-FRF ก็คือ การสง่ มอบเคร่อื งมือวจิ ัยที่เหมาะสมกับงานวจิ ยั ที่เปน็ พื้นฐาน ของ SDGs โดยในอนาคตอนั ใกล้จะมีการบริหารจดั การอย่างเป็นระบบดว้ ยซอฟต์แวร์ทม่ี ีการ ออกแบบเพ่ือนำ�มาใช้ในการบริหารจัดการในเชิงรุก โดยทันทีท่ีนักวิจัยได้รับอนุมัติทุนวิจัย จะ ขา่ วโดย: ฐติ ิรัตน์ เดชพรหม นักประชาสมั พันธ์ (ชำ�นาญการ) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล 11 กนั ยายน 2563

ระเบยี ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยไท-์ ย ปริญญาเอก ม.มหดิ ล วิจัยแบบจ�ำ ลองทางคณติ ศาสตรท์ �ำ นายโรค จากโครงสร้างทางประชากร เตรยี มขยายผลควบคุม COVID-19 ระบาดระลอกใหม่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2563 ​เมื่อเร็วๆ น้ี ดร.วิริยะ มหิกุล ดุษฎีบัณฑิตสาขาวิชาอายุรศาสตร์เขตร้อน ท่ีอาจเกิดขน้ึ ในทางระบาดวิทยาได้ตอ่ ไป (หลกั สตู รนานาชาต)ิ คณะเวชศาสตรเ์ ขตรอ้ น มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ควา้ รางวลั ผ ล ง า น วิ จั ย ด้ ว ย แ บ บ จำ � ล อ ง ท า ง ผลงานวิทยานิพนธด์ ี สาขาวิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพและวิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพประยกุ ต์ ประจำ�ปี คณิตศาสตร์เพื่อทำ�นายโรคของ ดร.วิริยะ งบประมาณ 2563 จัดโดย บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล จากผลงานวิจัยเรื่อง มหิกุล สร้างข้ึนตามโจทย์โครงสร้างทาง “แบบจ�ำ ลองทางคณติ ศาสตรก์ ารเปลย่ี นแปลงโครงสรา้ งประชากรและผลกระทบทางระบาด ประชากรท่ีเปล่ียนแปลง เพื่อดูผลกระทบ วิทยาของโรคติดเชือ้ : กรณศี กึ ษาของ Melioidosis และ RSV” โดยมี รองศาสตราจารย์ การเกิดโรค จากกรณศี กึ ษาโรคตดิ เชือ้ ที่พบ ดร.วริ ิชดา ปานงาม ภาควิชาสขุ วทิ ยาเขตร้อน คณะเวชศาสตรเ์ ขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล มากในเด็กและในผู้สูงอายุ โดยในเด็กได้ เป็นอาจารยท์ ่ปี รึกษาหลกั ศกึ ษาจากอบุ ตั กิ ารณข์ องโรค RSV (Respira- ​ซง่ึ แบบจ�ำ ลองทางคณติ ศาสตรเ์ พอ่ื การท�ำ นายโรค คอื การน�ำ เอาหลกั การทางคณติ ศาสตร์ tory Syncytial Virus) ซ่ึงเปน็ เช้อื ไวรัสทีก่ ่อ มาใช้ในการจำ�ลองสถานการณ์ของโรคจากการลงพ้ืนที่จริงหรือจากรายงาน แล้วนำ�ข้อมูลมา ให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจที่สามารถ ตรวจสอบความถูกต้องของแบบจำ�ลองโดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ ก่อนนำ�ไปสู่แนวทางใน ทำ�ให้เกิดภาวะปอดอักเสบได้ โดยพบอัตรา การประเมนิ สถานการณ์ ประกอบการตัดสินใจแก้ไขปญั หาในเชิงนโยบาย เพ่ือลดความเสย่ี ง การติดเช้ือสูงขึ้นในประเทศไทยในเด็กและ ขา่ วโดย: ฐติ ริ ัตน์ เดชพรหม ผู้สูงอายุในครอบครัวขยาย และโรค Meli- นักประชาสัมพันธ์ (ชำ�นาญการ) มหาวทิ ยาลัยมหิดล oidosis หรอื โรคไขด้ นิ ซง่ึ เปน็ โรคตดิ เชอ้ื จาก แบคทีเรียชนิดหนึ่งท่ีปนเป้ือนได้ในน้ำ�และ ดนิ เชื้อสามารถเขา้ ทางผวิ หนังหรือปอด ซ่ึง จะพบอาการไขข้ น้ึ และอาการทางเดนิ หายใจ ไอ มีเสมหะ โดยมอี ตั ราการติดเชือ้ และเสยี ชีวิตสงู มากในวัยผูส้ งู อายุ กนั ยายน 2563 12

หนา้ ตา่ ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยโล-์ ก เผยความลับกองทัพตั๊กแตนนบั ล้าน บกุ ท�ำ ลายพชื ไรท่ วั่ โลก 20 สิงหาคม พ.ศ. 2563 “ต๊ักแตน” เป็นหน่ึงในแมลงศัตรูพืชตัวร้ายท่ีบุกทำ�ลายพืชไร่และนาข้าวของเกษตรกร สร้าง ความเสียหายแก่ผลผลิตทางการเกษตรในหลายประเทศท่ัวโลก ล่าสุดนักวิทยาศาสตร์ค้นพบ สาเหตุที่ทำ�ให้ต๊ักแตนบินมารวมฝูงกันเป็นกองทัพ ซึ่งอาจนำ�ไปสู่หนทางช่วยเกษตรกรรับมือ กบั แมลงชนิดนไี้ ด้อย่างปลอดภัย ทีมนกั วทิ ยาศาสตรต์ พี มิ พร์ ายงานในวารสาร Nature ทางการเกษตรนนั่ เอง เกยี่ วกบั การพบสารเคมชี นดิ หนงึ่ ทต่ี ก๊ั แตนปลอ่ ย นักวิทยาศาสตร์เปิดเผยว่าสารเคมี 4VA น้ีพบได้ในตั๊กแตน ออกมาและส่งผลดึงดูดให้เกิดการรวมตัวของตั๊กแตนฝูงใหญ่ พันธุ์ที่เคล่ือนย้ายถ่ินฐานทั้งในทวีปเอเชีย ทวีปแอฟริกา และใน ท่ีทำ�ลายพืชผลทางการเกษตร โดยนักกีฏวิทยาท่ีศึกษาต๊ักแตน ออสเตรเลียกับนิวซีแลนด์ ซึ่งเรามักจะเห็นข่าวเป็นประจำ�เมื่อมี ได้พบสารเคมีช่ือ 4VA ซ่ึงส่งผลดึงดูดให้ตั๊กแตนมารวมตัวกัน การรวมตัวของตั๊กแตนฝูงใหญ่ท่ีทำ�ลายผลผลิตทางการเกษตรใน เป็นกลุ่มใหญ่ สารเคมีท่ีว่าน้ีถูกปล่อยจากขาหลังของต๊ักแตน พ้ืนที่น้ันๆ ในขณะท่ีมนุษย์พยายามกำ�จัดฝูงต๊ักแตนขนาดมหึมา และต๊ักแตนตัวอื่นสามารถรับกล่ินได้ทางหนวด โดยสารเคมีที่ ด้วยสารเคมีชนิดต่างๆ แต่สารเคมีที่ใช้นี้ก็อาจส่งผลต่อสุขภาพ ทรงพลังดังกล่าวมีอิทธิพลสร้างแรงดึงดูดต่อต๊ักแตนทั้งสองเพศ และความปลอดภัยของมนุษย์ได้เช่นกัน ดังนั้นการพบสารเคมี และทกุ กลุม่ อายดุ ้วย 4VA ในต๊ักแตนจงึ อาจชว่ ยแก้ปัญหานี้ได้ โดยนักวิทยาศาสตร์ชว้ี า่ โดยปกติแล้วมนุษย์เราก็ปล่อยสารเคมีท่ีเรียกว่าฟีโรโมนใน เราอาจพฒั นาสารเคมเี พอ่ื ตอ่ ตา้ นผลของสารเคมี 4VA ทดี่ งึ ดดู ฝงู ลักษณะท่ีจมูกสามารถรับรู้ได้และส่งผลต่อพฤติกรรมต่างๆ เช่น ต๊ักแตนนับล้านๆ ตัวหรืออาจใช้เพื่อล่อต๊ักแตนเข้าสู่กับดักและ กัน ไม่วา่ จะเป็นความตื่นตวั ทางเพศ ความอยากอาหาร หรือการ ฆ่าท้ิง นอกจากนั้นนักวิทยาศาสตร์อาจใช้ความรู้เร่ืองสารนี้เพ่ือ เตอื นภยั แตส่ �ำ หรบั ในตกั๊ แตนปญั หากค็ อื เมอ่ื ตกั๊ แตนมารวมตวั กนั หาวิธีปิดกั้นการได้กลิ่นสารเคมี 4VA ของต๊ักแตนหรือใช้เทคนิค เปน็ กลมุ่ ใหญจ่ ากผลของสารเคมนี นี้ บั เปน็ พนั ลา้ นตวั ในพนื้ ทหี่ ลาย พันธุวิศวกรรมเพื่อเพาะพันธุ์ตั๊กแตนที่ไม่สร้างสารดังกล่าวแล้ว รอ้ ยตารางกโิ ลเมตร สง่ิ ทม่ี กั จะตามมาคอื ความเสยี หายของพชื ผล ปล่อยออกไปให้แพรพ่ ันธตุ์ ามธรรมชาติ เปน็ ตน้ รายละเอียดเพ่มิ เตมิ >> https://www.voathai.com/a/locusts-pheromone-ct/5550284.html 13 กันยายน 2563

หนา้ ตา่ ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยโล-์ ก โปรตนี ใน 'ฟนั ปลาหมึก' อาจใช้ผลิตหน้ากาก และชุดพพี อี แี บบซ่อมแซมตวั เองได้ 13 สงิ หาคม พ.ศ. 2563 การเกดิ โรคระบาดใหญอ่ ยา่ งโควดิ 19 ท�ำ ใหห้ นา้ กากอนามยั และอปุ กรณป์ อ้ งกนั สว่ นบคุ คล ประเภทตา่ งๆ เป็นทต่ี ้องการมากข้นึ เพอื่ ใชใ้ นการปอ้ งกันและยับยั้งการแพรร่ ะบาดของ เชื้อโรครา้ ย ลา่ สดุ นักวิจัยค้นพบความเปน็ ไปได้ทจ่ี ะพัฒนาวัสดุพอลิเมอร์ชีวสังเคราะห์ ท่ีสามารถซอ่ มแซมตัวเองได้จากการสังเคราะหโ์ ปรตนี ทีพ่ บในฟันของปลาหมึก เม่ือไมน่ านนวี้ ารสารวทิ ยาศาสตร์NatureMaterials การซอ่ มแซมตวั เองโดยธรรมชาตนิ น้ั ใชเ้ วลานาน แตเ่ ทคโนโลยี ได้ตีพิมพ์เผยแพร่ผลงานวิจัยของทีมนัก ทพี่ วกเขาคน้ พบนเ้ี หนอื กวา่ ธรรมชาติ โดยวสั ดสุ งั เคราะหท์ ่ีได้ วทิ ยาศาสตรน์ านาชาตจิ ากเยอรมนี ตรุ กี และสหรฐั อเมรกิ า ที่ จากโปรตีนในฟันปลาหมึกน้ีจะทำ�ให้สามารถย่นระยะเวลา สามารถเปลี่ยนโปรตีนทีม่ ีลักษณะเฉพาะท่ีพบในฟนั ปลาหมึก การซ่อมแซมตัวเองจาก 24 ชั่วโมงเหลือเพยี ง 1 วนิ าทเี ท่านัน้ ใหเ้ ปน็ วสั ดทุ อ่ี อ่ นนมุ่ และสามารถยอ่ ยสลายไดท้ างชวี ภาพ ซง่ึ และยงั กลับมามีความแขง็ แรงเหมอื นเดมิ ได้ 100% อาจน�ำ มาใช้ในการพฒั นา “soft robots\" หรอื หนุ่ ยนตท์ มี่ คี วาม นอกเหนือจากอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคลแล้ว นักวิจัย ออ่ นนมุ่ และอปุ กรณป์ อ้ งกนั สว่ นบคุ คลทที่ นตอ่ การฉกี ขาดได้ กล่าวว่าวัสดุแบบใหม่จากฟันปลาหมึกยังสามารถนำ�ไปใช้งาน วัสดุที่สามารถซ่อมแซมตัวเองได้น้ันไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่ กับผลิตภัณฑ์ใดๆ ท่ีอาจมีรอยฉีกขาดและรอยแตกเล็กๆ ซ่ึง นักวิจัยบอกว่าวัสดุที่มีอยู่ในปัจจุบันอาจต้องใช้เวลานานถึง อาจนำ�ไปสู่ความเสียหายถาวรจากการเคล่ือนไหวซ้ำ�ไปซำ้�มา 24 ชั่วโมงในการซ่อมแซมตัวเอง และวัสดุเหล่าน้ันมักจะไม่ อย่างตอ่ เน่ือง รวมไปถึงแขนหนุ่ ยนตท์ ่ีใช้ในภาคอุตสาหกรรม แข็งแรงเหมือนของเดิม หรอื ขาเทยี มด้วย Abdon Pena-Francesch หวั หนา้ ทมี วจิ ยั ลา่ สดุ น้ี กลา่ ววา่ รายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ >> https://www.voathai.com/a/self-repairing-masks/5524320.html กนั ยายน 2563 14

หนา้ ตา่ ง เทขคา่ โวนวฯทิ ยโล-์ ก ภาพถ่าย \"มูลเพนกวนิ \" จากอวกาศ เผยพิกดั ท่ีอย่เู พนกวินแห่งใหม่ 7 สงิ หาคม พ.ศ. 2563 ทีมนักวิทยาศาสตร์อังกฤษเผยข่าวดีว่าค้นพบถ่ินท่ีอยู่ของเพนกวินจักรพรรดิ อีกหลายแห่งในทวีปแอนตาร์กติกาหรือบริเวณขั้วโลกใต้ โดยอ้างอิงจากหลัก ฐานสำ�คัญคือพิกัดของ \"มูลเพนกวิน\" ท่ีบันทึกได้จากอวกาศ แต่ยังน่าห่วงว่า ถิน่ อาศัยของเพนกวินส่วนใหญอ่ าจถูกทำ�ลายจากภาวะโลกรอ้ นในสิน้ ศตวรรษน้ี ทมี นกั วิทยาศาสตร์แห่ง British Antarctic Survey เป็นสัดส่วนประชากรเพนกวินที่เพ่ิมข้ึนมาราว 5-10% ของ ส�ำ รวจพบทอ่ี ยอู่ าศยั ของเพนกวนิ จกั รพรรดิ 61 จำ�นวนเพนกวินในพื้นท่ี และจากหลักฐานใหม่ท่ีเกิดข้ึนทำ�ให้ แห่งบริเวณข้ัวโลกใต้ ซ่ึงเพิ่มข้ึนจากเดิมที่เคยสำ�รวจเอาไว้ นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าตอนน้ีมีเพนกวินจักรพรรดิอยู่ราว ถึง 11 แห่ง หรอื ราว 20% โดยอา้ งองิ จากภาพถ่ายดาวเทียม 265,500–278,500 คู่ หรอื ราวคร่งึ ลา้ นตัวบรเิ วณข้ัวโลกใต้ Sentinel-2 ของยุโรป ทรี่ ะบพุ ิกดั ของมูลเพนกวิน หรอื กวั โน เพนกวินจกั รพรรดจิ ะหาคู่ ผสมพันธ์ุ และฟกั ไข่ ในพื้นท่ี (guano) ปริมาณมากในพน้ื ทเี่ หล่าน้นั ซงึ่ ได้เผยแพรร่ ายงาน หา่ งไกลบรเิ วณขว้ั โลกใต้ ทอ่ี ณุ หภมู ิ -50 องศาเซลเซยี ส ท�ำ ให้ การวจิ ยั ในวารสาร Remote Sensing in Ecology and Con- นักวิจัยต้องพึ่งพาภาพถ่ายทางอากาศและดาวเทียมเพ่ือระบุ servation ไปเม่ือเรว็ ๆ น้ี พิกัดของเพนกวิน และปัจจุบันเพนกวินจักรพรรดิเป็นหนึ่งใน ปีเตอร์ เฟรทเวลล์ นักภูมิศาสตร์และหัวหน้าทีมวิจัย สัตวท์ ่เี สย่ี งต่อการสูญพันธุ์เน่ืองจากภาวะโลกรอ้ น ซึง่ ทมี วจิ ยั ของ British Antarctic Survey บอกว่าน่ีคือข่าวดี เพียงแต่ บางกลุ่มประเมินว่าถิ่นที่อยู่อาศัยของเพนกวินจักรพรรดิอาจ ถิ่นท่ีอยู่ใหม่ที่ค้นพบน้ันเป็นเพียงพื้นท่ีเล็กๆ เท่าน้ัน และคิด หดหายไปมากกว่า 30% ภายในชว่ งปลายศตวรรษนี้ได้ รายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ >> https://www.voathai.com/a/penguin-hidden-colonies-found-by-space-photos-08062020/5533601.html 15 กนั ยายน 2563

grSIanpcfohiic กนั ยายน 2563 16

grSIanpcfohiic 17 กันยายน 2563

สAาpรpะ แนะนำ�แอปดี มคี วามรู้ FoodChoice แอปฯ แสดงขอ้ มลู บนฉลากโภชนาการ “แอปพลเิ คชนั FoodChoice\" เปน็ เครอ่ื งมอื ในการใหค้ วามรทู้ างดา้ นโภชนาการ เมอ่ื สแกนบารโ์ คด้ จากผลติ ภณั ฑ์ ขอ้ มลู บนฉลากโภชนาการจะถกู แสดงในรปู แบบท่ี สามารถเขา้ ใจไดง้ า่ ยเพอ่ื ใชเ้ ปน็ สว่ นหนง่ึ ในการประกอบการตดั สนิ ใจเลอื กผลติ ภณั ฑท์ ่ี เหมาะสมกบั สขุ ภาพของผใู้ ชง้ าน ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ถา้ สแกนไมพ่ บขอ้ มลู ผใู้ ชส้ ามารถ รว่ มแชรร์ ปู ภาพผลติ ภณั ฑเ์ พอ่ื เพม่ิ เตมิ ขอ้ มลู ในแอปพลเิ คชนั ใหท้ นั สมยั และครบถว้ น อยตู่ ลอดเวลา FoodChoice ทาํ อะไรไดบ้ า้ ง - แสดงผลข้อมลู ฉลากในรูปแบบทีง่ ่ายตอ่ การเขา้ ใจ - ช่วยผ้บู รโิ ภคในการตัดสินใจ เปรยี บเทียบและเลือกซือ้ ผลิตภัณฑ์ชนดิ เดยี วกนั - สามารถเลอื กบริโภคได้เหมาะสมกับภาวะโภชนาการของตนเองได้ - กําหนดปรมิ าณการรับประทานใหเ้ หมาะสมกบั ความต้องการของรา่ งกาย ดาวนโ์ หลดฟรี กนั ยายน 2563 18

รวอ้ ทิ ยยพานั รวิศ ทัศคร รวิศ ทัศคร เคยเป็นกรรมการบริหารและสมาชกิ ทีมบรรณาธกิ าร วารสารทางชา้ งเผอื ก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเปน็ นกั เขยี น ประจ�ำ นติ ยสาร UpDATE นิตยสารวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ของบริษัทซเี อด็ ยเู คชั่น (มหาชน) จ�ำ กัด ปัจจุบันรบั ราชการ เปน็ อาจารย์ประจำ�สาขาวิชาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ารอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ แมงกะพรนุ อาหารแหง่ อนาคต แมงกะพรุน (jellyfish) ท่ีเราท่านคนไทยทุกคนคงคุ้นเคยกันดีนั้นถือเป็นแพลงค์ ตอนสัตว์ขนาดใหญ่บางชนิดก็มีพิษรุนแรง แต่ชนิดที่บริโภคได้นั้นมีจำ�นวนมากถึง 17 สายพันธ์ุ ซึง่ แมงกะพรนุ ทีใ่ ช้เป็นอาหารไดส้ ่วนใหญเ่ ป็นแมงกะพรนุ ที่อย่ใู น Class Scyphozoa 19 กันยายน 2563

รวอ้ ทิ ยยพานั แมงกะพรุน (jellyfish) ที่เราท่านคนไทยทุกคน โปรตีนคอลลาเจนและน้ำ�เสียเป็นส่วนใหญ่ นอกจากนี้ยังมี คงคุ้นเคยกันดีน้ัน ถือเป็นแพลงก์ตอนสัตว์ แร่ธาตุอีกหลายชนิด เช่น ฟอสฟอรัส เหล็ก แคลเซียม ขนาดใหญ่ บางชนิดก็มีพิษรุนแรง แต่ชนิดที่บริโภคได้นั้นมี ไอโอดีน และวิตามิน จำ�นวนมากถงึ 17 สายพนั ธุ์ ซ่งึ แมงกะพรนุ ที่ใช้เปน็ อาหารได้ ปกติแล้วมีการบริโภคแมงกะพรุนกันหลากหลาย ส่วนใหญ่เปน็ แมงกะพรนุ ท่อี ยใู่ น Class Scyphozoa ในแถบเอเชียโดยเฉพาะคนจีนซ่ึงบริโภคกันมานับพันปี แต่ ในประเทศไทยน้นั พบแมงกะพรนุ ทบี่ ริโภคได้ 3 สายพนั ธุ์ แมงกะพรุนสดนั้นเน่าเสียได้ง่ายในอุณหภูมิห้องจึงต้องนำ�ไป คอื แมงกะพรนุ หอม (Mastigiad sp.) แมงกะพรนุ หนงั (Rhopilema แปรรปู ซึง่ มีการปรุงหลายวิธี แตว่ ธิ ที ัว่ ไปที่แปรรปู กนั คือการ hispidum) และแมงกะพรุนลอดช่อง (Lobonema smithii) ดองเค็มแบบกึ่งแห้ง หรือการนำ�ไปดองในนำ้�เกลือประมาณ ซงึ่ ในบา้ นเราจะบรโิ ภคแมงกะพรนุ หนงั กบั แมงกะพรนุ ลอดชอ่ ง 20 วันข้นึ ไป แลว้ ตากแห้ง กนั เสยี มาก โดยนยิ มน�ำ มาดองกบั น�ำ้ ฝาดซงึ่ เปน็ อาหารพนื้ เมอื ง ชาวญปี่ นุ่ มวี ธิ ถี นอมแมงกะพรนุ ตามแบบของตน โดยหมกั ในภาคตะวนั ออก หรอื น�ำ มาตากแหง้ ใสใ่ นอาหารตา่ งๆ เชน่ ใช้ ในเกลอื สลบั กบั ชน้ั เนอ้ื แมงกะพรนุ ซง่ึ ใหค้ วามเขม้ ขน้ น�้ำ เกลอื ใสใ่ นเยน็ ตาโฟ หรอื ดองเคม็ แบบกง่ึ แหง้ สง่ ขายตา่ งประเทศใน ในช่วงร้อยละ 7.5-25 และเติมสารส้มลงไปผสมที่สัดส่วน แถบเอเชียที่มีความนิยมบริโภคแมงกะพรุนเช่นกัน เช่น จีน ร้อยละ 1–2.5 หมักเป็นเวลา 2–5 สัปดาห์ แล้วจากนั้นกด ญี่ปุ่น เกาหลี ทบั เพอื่ ทำ�ใหแ้ หง้ ราว 4–6 วัน ตอ่ มาท�ำ การลดความเค็มโดย อั น ที่ จ ริ ง ก า ร ด อ ง ฝ า ด นั้ น มี ป ร ะ โ ย ช น์ ท่ี ไ ม่ ค า ด คิ ด อ ยู่ การแช่ในน้ำ� 1–2 วัน แล้วเตรียมปรุงเป็นอาหารโดยเติม ประการหนงึ่ นนั่ คอื การดองฝาดท�ำ ใหม้ พี ฤกษเคมที มี่ ฤี ทธต์ิ า้ น น�ำ้ ส้มสายชู เสิร์ฟเป็นชามเล็กๆ เป็นอาหารเรียกน้ำ�ยอ่ ย [2] เชื้อแบคทีเรียจากพืชที่นำ�มาดองอยู่ในผลิตภัณฑ์แมงกะพรุน ซึ่งต่อมาไดม้ ีงานวิจัยของ Huang [3] เม่ือปี ค.ศ. 1988 ดองฝาดด้วย เพราะสารจากเปลือกไม้ของต้นอินทรีที่นำ�มา (พ.ศ. 2531) ซึ่งทดลองพฒั นากรรมวิธใี ชน้ ้ำ�เกลอื และสารสม้ ดองกบั แมงกะพรนุ หนงั จะใหส้ ารในกลมุ่ แทนนนิ ฟลาโวนอยด์ ให้ดีและเร็วขึ้น โดยสรุปว่าวิธีดองสามระยะได้ผลิตภัณฑ์ และฟีนอลิก ซึ่งมีผู้วิจัย [1] พบว่าส่งผลให้แมงกะพรุนหนัง ออกมาน่ารับประทานท่ีสุดสำ�หรับแมงกะพรุนหัวกะหล่ำ�ปลี ดองฝาดมคี วามสามารถในการยบั ยง้ั เชอ้ื กอ่ โรคบางชนดิ ไดแ้ ก่ (cannonball jellyfish; Stomolophus meleagris) คอื ระยะแรก Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus ATCC25923 และ ใช้เกลือ 7.5% และสารส้ม 2.5% แชท่ ่อี ัตราส่วน 1:2/3 (w/v) Psuedomonas aeruginosa ATCC27853 ในขณะทคี่ ณุ สมบตั ิ ส�ำ หรบั แมงกะพรนุ สด 20 กโิ ลกรมั เปน็ เวลา 2 วนั จากนน้ั ถา่ ยมา ยบั ย้ังเชื้อแบคทเี รยี นี้ จะไม่พบในแมงกะพรุนสด ใสน่ �้ำ ดองระยะทส่ี อง ซง่ึ มเี กลอื 15% และสารสม้ 1% เปน็ เวลา นอกจากใช้ประโยชน์เพ่ือการบริโภคในรูปแบบท่ีทำ�กันมา 2 วัน จากนั้นทบั ดว้ ยน�ำ้ หนกั 30 กิโลกรมั เป็นเวลาอกี สองวัน ข้างต้นแล้ว ปัจจุบันยังมีการแปรรูปเป็นแมงกะพรุนอบแห้ง จากนั้นในระยะท่ีสาม จะเทน้ำ�ดองออก แล้วคลุกเกลือแห้ง หรือทอดกรอบและปรุงรสอีกดว้ ย เอาน้�ำ หนกั 10 กโิ ลกรัมทบั แมงกะพรนุ ที่หนา 20 เซนติเมตร ในปัจจุบันอาหารเสริมหรืออาหารฟังก์ชันกำ�ลังเป็นที่ เปน็ เวลาอกี 2 วนั ด้วยวิธนี ้ีสามารถลดเวลาเหลือเพยี ง 8 วนั ต้องการของตลาด ดังน้ันจึงมีผู้นำ�สารสกัดแมงกะพรุนไปทำ� โดยมีสมบัติคงเดิม และเก็บได้นานถึง 6 เดือน ในสภาพ โปรตนี สกดั เขม้ ขน้ และผงโปรตนี เขม้ ขน้ เพอ่ื ใช้ในสตู รสว่ นผสม แชเ่ ย็นท่ี 10 องศาเซลเซียส อาหารแปรรูปชนิดต่างๆ อีกด้วย นอกจากนี้ยังผลิตในรูป แมงกะพรุนหัวกะหล่ำ�ปลีนี้ชุกชุมมากต้ังแต่ภาคใต้ของ เครื่องด่ืมสกัดเข้มข้น หรือสกัดเอาคอลลาเจนเพ่ือนำ�ไปใช้ นวิ องิ กแ์ ลนด์ สหรฐั อเมรกิ า อา่ วฟลอรดิ า ไปจนถงึ เวเนซเู อลา งานด้านต่างๆ ด้วย เน่ืองจากองค์ประกอบของมันซึ่งเป็น และอา่ วเม็กซโิ ก ซ่ึงเดิมทชี าวตะวนั ตกรงั เกยี จไมร่ ับประทาน กันยายน 2563 20

รวอ้ ทิ ยยพานั แตก่ ม็ กี ารประมงเพอื่ ขายใหแ้ กญ่ ปี่ นุ่ ในราคากโิ ลกรมั ละ 15.56 สารประกอบที่พบในรังไข่ของแมงกะพรุนชนิดน้ีมีฤทธ์ิฆ่าเช้ือ ดอลลาร์ [2] ซ่ึงทัศนคตขิ องชาวตะวันตกก็ยังคงเป็นเชน่ นมี้ า แบคทีเรยี ได้ [7] และภายใต้กล่มุ วิจัย GoJelly ศาสตราจารย์ จนถงึ ทศวรรษท่ี 80–90 และแมจ้ ะมกี ารศกึ ษาวจิ ยั กจ็ ะเปน็ ในเชงิ Piraino ก็ได้วิจัยเพ่ือหาวิธีท่ีดีที่สุดในการรักษาสารอาหาร การนำ�ไปใช้ประโยชนอ์ ื่นๆ เช่น ผสมอาหารสัตวเ์ สียมากกว่า ในแมงกะพรุนในการปรุงให้สุก โดยทดลองดูว่าถ้าไม่ดอง อย่างไรก็ตามก็ได้มีความพยายามในการทดลองเฟ้นหา เกลือแบบเอเชีย แต่ปรุงสุกโดยต้มน้ำ�ร้อน จะส่งผลต่อการ วิธีการดองเค็มแบบกึ่งแห้งให้เหมาะสมกับแต่ละท้องถ่ินมาก เปลย่ี นแปลงโมเลกลุ ในเนอ้ื มนั อยา่ งไร โดยพบวา่ แมงกะพรนุ ทส่ี ุด ตวั อยา่ งเชน่ งานของกลุม่ วจิ ยั จากประเทศมาเลเซีย ท่ี ชนดิ Rhizostoma pulmo (sea lung) ถึงแม้จะถกู ต้มในน้�ำ ทดลองกับแมงกะพรุนหนังสายพันธุ์มาเลเซีย (Rhopilema เดือดเป็นเวลา 10 นาที แต่ก็สามารถรักษากักเก็บสารต้าน esculentum) หรือทส่ี ากลเรียก แมงกะพรนุ เปลวไฟ (flame อนุมูลอิสระได้ดีท่ีสุด ในจำ�นวนแมงกะพรุนสามพันธ์ุท่ีพบ jellyfish) จากอ่าวดาร์เวล รัฐซาบาห์ ท่ีเกาะบอร์เนียวเหนือ ท่ัวไปในทะเลเมอร์ดิเตอร์เรเนียน ได้แก่ Aurelia coerulea, ซง่ึ มลี ักษณะเหมอื นแมงกะพรนุ หนงั ของไทย ซงึ่ พบวา่ การใช้ Cotylorhiza tuberculata และ Rhizostoma pulmo [7,8] เกลอื 30% และสารสม้ 2% รว่ มกบั การเตมิ โซเดยี มคารบ์ อเนต 1 กรมั ร่วมกับการดองสี่ระยะ ซึ่งใชเ้ วลากว่า 17 วนั จะให้ ฟสิ กิ สข์ องแมงกะพรนุ กรอบ ผลิตภัณฑท์ ีด่ ที ี่สุด [9] หรอื แมงกะพรนุ จะเขา้ มาเปน็ ขนม แตเ่ มอื่ เรว็ ๆ นเ้ี อง หลงั จากชาวเอเชยี รบั ประทานและรจู้ กั ขบเคย้ี วแหง่ อนาคต ? ใช้ประโยชน์จากแมงกะพรุนมานานนับพันปี ชาวตะวันตกก็ เรมิ่ มที ศั นคตเิ ปลยี่ นไปในการบรโิ ภคแมงกะพรนุ บา้ ง โดยในปี จากท่ีกล่าวมาข้างต้นจะเห็นว่าทางตะวันตกเร่ิมให้ความ พ.ศ. 2556 องคก์ ารอาหารและการเกษตรแหง่ สหประชาชาติ สนใจกับการบริโภคแมงกะพรุนมากข้ึนตามลำ�ดับ ในฐานะ (FAO) ได้พิจารณาท่ีจะแนะนำ�เอาแมงกะพรุนเข้ามาในฐานะ แหล่งอาหารทดแทนในอนาคตทห่ี าได้ในทอ้ งทะเล เช่นเดียว อาหารทะเล “ชนิดใหม่” สำ�หรับใช้ในการบริโภคของมนุษย์ กับกระแสความสนใจโปรตีนจากแมลง แล้วจะเกิดอะไรขึ้น และใช้เป็นอาหารสำ�หรับการเพาะเล้ียงสัตว์นำ้�ในการเป็น หากในอนาคตจะมีขนมรูปแบบใหม่เป็นแมงกะพรุนอบกรอบ ยุทธศาสตร์หน่ึงท่ีจะช่วยให้วงการประมงโลกเล้ียงตนเองได้ ทานแบบเดียวกบั มนั ฝร่ังทอดขึน้ มาบ้าง [4] และทางสหภาพยุโรปก็ได้มีการปรับแก้กฎหมายเกี่ยวกับ คงแปลกถา้ หากมใี ครบอกวา่ ลองทานแมงกะพรนุ แผน่ บาง อาหารชนิดใหม่ (novel food) ในปี พ.ศ. 2558 [5] รวมถึง กรอบเป็นของขบเค้ียวกันไหม แต่นักฟิสิกส์อาหารกลุ่มหน่ึง งานวิจัยใหม่ๆ ท่ีมีการศึกษาโดยกลุ่มวิจัยท่ีนำ�โดย ไดห้ าวธิ ที จี่ ะแปลงสภาพแมงกระพรนุ จากวนุ้ ใหเ้ ปน็ แผน่ กรอบ ศาสตราจารย์ Piraino ในระหวา่ งปี พ.ศ. 2558 ก็ไดร้ ายงาน ไดส้ �ำ เรจ็ ซงึ่ พวกเขาหวงั จะใหม้ นั กลายเปน็ อาหารทรี่ บั ประทาน ว่าแมงกะพรุนบางสปีชีส์ที่มีการแพร่พันธุ์ชุกชุมในแถบทะเล กันทวั่ ไปมากข้นึ ในฝั่งตะวันตก เมอดเิ ตอรเ์ รเนียนน้ัน มีสมบตั ิทางชวี เคมแี ละเนื้อสัมผสั เชน่ นกั วชิ าการตะวันตกมองว่า กระบวนการแปรรูปแบบดอง เดียวกับพันธุ์ท่ีบริโภคกันในเอเชียอีกด้วย ซ่ึงเป็นการบุกเบิก เค็มก่ึงแห้งทำ�ให้แมงกะพรุนแบบของเอเชียเรามีเนื้อสัมผัส แนวทางการบริโภคมันในประเทศตะวนั ตกตอ่ ไป [6] “เหมือนแตงกวาดอง” แต่กลุ่มวิจัยท่ีนำ�โดยนักวิจัยจาก ศาสตราจารย์ Piraino กบั ทีมวิจยั ของเขายงั ได้ศกึ ษาสาร มหาวิทยาลยั เดนมาร์กใต้ ช่ือ Mie Thorborg Pedersen ได้ ชนิดอ่ืนๆ ในแมงกะพรุนจากทะเล Mediterranean อีกหนึ่ง พบวธิ ีใหม่ส�ำ หรบั การแปรรปู แมงกะพรนุ ในปี พ.ศ. 2560 [10] ชนิด (Rhizostoma pulmo) ในโครงการ Pulmo และพบว่า ซึ่งไม่เพียงแต่จะทำ�ให้แปรรูปได้รวดเร็ว แต่ยังได้เน้ือสัมผัส ทก่ี รอบ แปลกใหม่ ซง่ึ อาจจะดงึ ดดู ผบู้ รโิ ภคเพม่ิ เตมิ ไดอ้ กี ดว้ ย 21 กนั ยายน 2563

รวอ้ ทิ ยยพานั รูปที่ 1 สแกน QR code เพื่อดูคลิปบทสัมภาษณ์ของ Pedersen รูปที่ 3 ภาพถ่าย Micrograph ของเนื้อเยื่อชั้น \"มีโซเกลีย\" ที่ https://www.youtube.com/watch?time_continue= (Mesoglea) ในส่วนหมวกของแมงกะพรุน จะเห็นเส้นใยบางๆ แนวตั้ง 137&v=TiszLEbecK8 และอ่านเพิ่มได้ที่ https://www.theverge. ซึ่งคือสายใยคอลลาเจน ภาพวาดขยายเส้นใยเหล่านี้ออกมาให้เห็นชัด com/tldr/2017/8/2/16082462/jellyfish-crisps-edible- ว่าโครงสร้างทั่วไปของคอลลาเจนประกอบด้วยสายโซ่โพลีเปปไทด์ alcohol-denmark สามเส้นก่อตัวเป็นโครงสร้างแบบ triple-helix คล้ายเกลียวเชือกซึ่ง ประกอบกันเป็นโครงสร้างของเส้นใยโดยจะมีอิออนโลหะทำ�หน้าที่สร้าง ล่าสุด Pedersen และ Thomas Vilgis ซึ่งเป็นนักวิจัย พันธะข้าม (cross-linking) ระหว่างสายโพลีเปปไทด์ จากสถาบนั แมกซ์แพลงก์ สาขาการวจิ ัยโพลเิ มอร์ ใน Mainz ประเทศเยอรมนี ได้นำ�แนวคิดทางฟิสิกส์มาอธิบายเพ่ิมว่า พวกเขาศกึ ษาแลว้ พบวา่ แมว้ ธิ กี ารท่ีใชก้ นั อยใู่ นปจั จบุ นั ใน เพราะเหตุใดวิธีการเตรียมแมงกระพรุนวิธีต่างๆ รวมถึงวิธีที่ เอเชยี จะดเู หมอื นการน�ำ เอาแมงกะพรนุ ไปดอง แตจ่ รงิ ๆ แลว้ ใช้ในงานวิจัยท่ีทำ�ในปี พ.ศ. 2560 [10] จึงได้ผลลัพธ์ท่ีแตก กลไกของมนั เหมอื นการฟอกหนงั เสยี มากกวา่ เนอื้ แมงกะพรนุ ตา่ งกนั เช่นน้ัน [11] นน้ั มอี งคป์ ระกอบเหมอื นผวิ หนงั ซง่ึ ทง้ั สองอยา่ งนม้ี คี อลลาเจน และอลี าสตนิ ซง่ึ เปน็ สารทเี่ หมอื นคอลลาเจน แตย่ ดื ไดม้ ากกวา่ พวกเขาสังเกตว่ากระบวนการเตรียมแมงกะพรุนน้ัน จะใชก้ ารไมไ่ ด้ หากเปลย่ี นเอาน�้ำ สม้ สายชไู ปแทนสารสม้ ดังท่ีกระทำ�กันในการดองผักผลไม้ และพบว่ากลไกใน รูปที่ 2 ภาพแสดงความแตกต่างของพฤติกรรมของเจลในตัว ทำ�ละลายที่ดี และไม่ดีตามลำ�ดับ ภาพ A แสดงเจลคาราจีแนน ในน้ำ� ซึ่งเป็นตัวทำ�ละลายที่ดี เจลจะพองออกและโครงข่าย ของโพลิเมอร์กับตัวทำ�ละลายจะผสมกัน ส่วนภาพ B แสดง สภาพเจลคาราจีแนนในเอทอนอลซึ่งเป็นตัวทำ�ละลายที่ ไม่ดี ซึ่งอันตรกิริยาระหว่างโพลิเมอร์กับตัวทำ�ละลายกินพลังงาน มากไป และระบบจะแยกออกเป็นสองส่วนคือตัวทำ�ละลายและ เจลที่ยุบตัวลง กนั ยายน 2563 22

รวอ้ ทิ ยยพานั รูปที่ 4 กลไกการยืดหยุ่นของอีลาสติน A) โครงสร้างระดับใหญ่โดย รวมของอีลาสตินเป็นโครงข่ายที่ไม่เป็นระเบียบ ภาพซูมแสดงการที่หมู่ hydrophobic group ที่ไม่ชอบน้ำ�ขับน้ำ�ออกไป B) เมื่ออีลาสตินยืด ออกและโครงสร้างระดับใหญ่มีความเป็นระเบียบขึ้นภาพซูมจะแสดง การที่หมู่ hydrophobic group จะต้องมีปฏิกิริยาต่อน้ำ� การดองเค็มก่ึงแห้งน้ันจะข้ึนกับปริมาณของอิออนโลหะใน ส่วนวิธีการแบบใหม่ของพวกเขาจะให้เนื้อสัมผัสท่ีกรอบ สารละลายเช่นเดียวกบั กระบวนการฟอกหนงั เหมอื นกบั แผน่ มนั ฝรง่ั ทอด ซง่ึ การเปลย่ี นรปู รา่ งจะเกดิ ขนึ้ ได้ บรรดานักวิจัยได้อธิบายว่าเนื้อสัมผัสท่ีกัดแล้วกรุบ ที่ได้ น้อย และแม้แต่การไดร้ บั แรงเพียงเล็กน้อยก็พอในการสร้าง จากวธิ กี ารแปรรปู ที่ใชก้ นั มาในเอเชยี นนั้ เกดิ ขนึ้ เนอื่ งจากเนอื้ รอยแตก ซงึ่ จะแตกขยายเพ่มิ ตอ่ ไปในเนื้อแผ่นแมงกระพรนุ ของแมงกะพรนุ ยงั คงสภาพเปน็ เจลอยู่ ฟนั คนเรากดั เขา้ ไปใน กรอบทที่ ำ�ข้นึ เสน้ ใยคอลลาเจน-อลี าสตนิ ซง่ึ จะเปลย่ี นรปู แลว้ ขาดในทสี่ ดุ นักวิจัยได้ ให้เหตุผลว่านี่คือผลลัพธ์จากการที่เจลได้ จากน้ันจงึ ฉีกออกจากกนั ดงั รูปท่ี 5 เปล่ียนสภาพกลายเปน็ “สภาวะแกว้ ” ในทน่ี ้ีสภาวะแกว้ หรือ สภาพแกว้ ในอาหาร ไมไ่ ดห้ มายความวา่ อาหารกลายเปน็ แกว้ รูปที่ 5 ภาพแสดงความรู้สึกกรุบเมื่อเคี้ยว (crunchy mouthfeel) หรือกระจกที่เราเห็นกัน แต่คือการท่ีมีสภาพเป็นสารละลาย เมื่อกัดโครงสร้างเส้นใยที่ผ่านการฟอกของแมงกะพรุนด้วยวิธีหมัก ท่ีไม่เป็นผลึกแต่อยู่ในสภาพของแข็งคล้ายกับแก้ว ลักษณะ เกลือกึ่งแห้งที่ทำ�กันทั่วไป เหมือนกับการที่เราจุ่มลูกบอลยางลงไปในไนโตรเจนเหลว ซึ่งจะทำ�ให้มันแตกโดยง่าย ดังน้ันการจุ่มแมงกะพรุนลงใน สารละลายท่ีถูกต้องจะสามารถเปล่ียนแปลงโครงสร้างของ เน้ือมนั ได้ พวกเขาเริ่มโดยการจุ่มแมงกะพรุนลงไปในเอทานอล ทง้ิ ไว้ให้สายโมเลกุลอ่อนตัวลง ซ่ึงกลไกการเปลี่ยนแปลงของ อีลาสตินจะเป็นดังรูปท่ี 6 จึงสูญเสียความสามารถในการ รูปที่ 6 ข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับพฤติกรรมของอีลาสติน ภาพบน แสดงถึง โครงสร้างของสายอีลาสตินที่ยุบตัวลงเป็นก้อนวุ้น (blob) จิ๋วๆ ซึ่งมี ลักษณะโครงสร้างร้อยเรียงกันคล้ายสร้อยไข่มุก โดยบริเวณก้อนวุ้นที่ เกิดจากสายอีลาสตินที่พันกันแต่ละก้อน (แสดงด้วยสีน้ำ�เงิน) เปรียบได้ กับไข่มุกแต่ละก้อนบนสร้อยเส้นเดียวกัน ซึ่งสายโซ่โมเลกุลจะพันกันแน่นใน กรณีนี้เพราะใช้น้ำ�เป็นตัวทำ�ละลายที่ไม่ดี ภาพล่าง แสดงถึงโครงสร้างของ สายอีลาสตินที่ยุบลงเป็นก้อนวุ้นจิ๋วเช่นกัน (แสดงด้วยสีแดง) แต่ในกรณี หลังนี้ใช้เอทานอลที่มีขั้วน้อยกว่าน้ำ� เป็นตัวทำ�ละลายที่ดีสำ�หรับอีลาสติน ทำ�ให้โครงสร้างเส้นสายอีลาสตินภายในก้อนวุ้นยืดออกมากกว่าทำ�ให้ สูญเสียคุณสมบัติความสามารถในการยืดหยุ่นของมันไป 23 กันยายน 2563

รวอ้ ทิ ยยพานั รูปที่ 7 รูปซ้ายมิวโคโปรตีนจะละลายในน้ำ�และจับกับน้ำ�ที่เป็นตัวทำ�ละลายที่ดี แต่เมื่อละลายในแอลกอฮอล์เอทานอลที่เป็นตัวทำ�ละลายที่ไม่ดี มิวโคโปรตีนจะ ยุบตัวลงเป็นก้อนเล็กๆ ดังภาพบนขวา แล้วเมื่อมีความเข้มข้นมากขึ้นในตัวทำ� ละลายที่ไม่ดี จะก่อตัวเป็นโครงข่ายที่มีพันธะข้ามแบบ soft crosslink ยึดกันอยู่ ยืดหยุ่นของมันไปเพราะเอทานอลเป็นตัวทำ�ละลายที่ดีของ รูปที่ 9 เนื้อแมงกะพรุนแห้งในสภาพแก้ว การบิดเบี้ยวของรูปร่าง อีลาสติน แต่ในโมเลกุลบางชนิดเช่น มิวโคโปรตีนและ เพียงน้อยนิดก็ทำ�ให้เกิดรอยแตกได้ ในรูปกลางเนื่องจากโมเลกุลไม่ มิวโคโพลีแซกคาไรด์ เอทานอลจะเป็นตัวทำ�ละลายท่ีไม่ดี สามารถเคลื่อนที่ได้ และในภาพขวารอยแตกจะมากขึ้นต่อไปในเนื้อ โครงสร้างจะเกิดพันกันจนกลายเป็นของแข็งท่ีมีลักษณะ ของของแข็งในสภาพแก้ว เพียงใส่แรงลงไปเล็กน้อยเท่านั้น เหมอื นยาง ซ่ึงมีกลไกดังรปู ที่ 7 การนำ�เอาเอทานอลออกจะทำ�ให้เหลือน้ำ�อยู่น้อยกว่า จะแตกหกั ภายใตแ้ รงทเ่ี กดิ จากการเคยี้ วดงั รปู ท่ี 9 สง่ ผลให้ได้ วิธีเดิมๆ และก่อรูปโครงสร้างให้เปล่ียนเป็นสภาวะแก้ว เปน็ แผ่นแมงกะพรนุ กรอบนา่ รบั ประทาน โครงสรา้ งจะเหลอื ในรปู ของโครงขา่ ยทม่ี พี นั ธะเชอื่ มตอ่ กนั ซงึ่ รามา แบนซิล (Rama Bansil) ศาสตราจารยก์ ติ ติคุณที่ โมเลกลุ ตา่ งๆ ไมส่ ามารถเคลอื่ นทผี่ า่ นกนั และกนั ไปไดง้ า่ ยนกั มหาวิทยาลัยบอสตัน ซึ่งสอนวิชาเกี่ยวกับฟิสิกส์ของอาหาร โดยมีคา่ โมดูลสั ของเนอ้ื แมงกะพรุนท่ีเปลี่ยนไปดังรูปท่ี 8 แต่ เช่ือว่างานวิจัยนี้เป็นตัวอย่างหนึ่งในหลายความเป็นไปได้ใน การนำ�เอาวชิ าฟสิ ิกส์มาใชก้ ับวิทยาศาสตร์การอาหาร รูปที่ 8 ผลการแปรรูปด้วยการทำ�ให้แห้งของส่วน mesoglea จาก วลิ จสิ แนะน�ำ วา่ หลกั การในการน�ำ เอาวชิ าฟสิ กิ สม์ าใชก้ บั การใช้ตัวทำ�ละลายสองแบบในการแช่แมงกะพรุน เปรียบเทียบกัน อาหารแบบเดยี วกนั นี้ นา่ จะเปน็ ประโยชน์ในเปา้ หมายทก่ี �ำ ลงั โดยกราฟแสดงค่าโมดูลัสที่เป็นฟังก์ชันกับปริมาณตัวทำ�ละลาย จะมาถงึ เชน่ ลดปรมิ าณของเกลอื ในขนมปงั หรอื ไสก้ รอก เขา (1 = 100%) ซึ่งหลังอบค่าโมดูลัสจะเพิ่มและสมบัติด้านเนื้อสัมผัส เชอื่ วา่ ความรคู้ วามเขา้ ใจวทิ ยาศาสตรท์ อ่ี ยเู่ บอ้ื งหลงั โครงสรา้ ง จะเปลี่ยนไปมากเนื่องจากการก่อตัวของโครงสร้างแบบร่างแหและการ ของอาหารจะใหว้ ธิ กี ารแกป้ ญั หาทตี่ รงเปา้ มากกวา่ การลองผดิ กลายสภาพเป็นแก้วทำ�ให้เกิดความกรอบ ของ “เนื้อสัมผัส” ที่วัด ลองถกู เพอ่ื หาวธิ ใี นการเปลย่ี นสตู รสว่ นผสม และยงั ไดป้ จั จยั ด้วยค่า elastic moduli ดังแสดงในภาพด้วยกราฟสีแดงเส้นบน ดา้ นคุณภาพที่เป็นที่ต้องการ เช่นเนือ้ สัมผัส เปน็ ต้น [12] ที่ช่วงค่า solvent content น้อย ๆ ภายหลังการทำ�ให้แห้ง ในอนาคตเราจะเหน็ การน�ำ เอาความรทู้ างฟสิ กิ ส์ วศิ วกรรม วัสดศุ าสตร์ เภสชั ศาสตร์ และสาขาอนื่ ๆ มาบูรณาการใชก้ ับ อตุ สาหกรรมอาหารมากกวา่ เดมิ วตั ถดุ บิ อาหารจะมหี ลากหลาย มากขึ้น ผลิตด้วยต้นทุนน้อยกว่าเดิม และส่งผลให้มีอาหาร แปลกๆ ใหมๆ่ มาใหล้ ิม้ ลองกันอยา่ งแนน่ อน กันยายน 2563 24

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อุ่นใจ ภาควชิ าชีววทิ ยา คณะวทิ ยาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหิดล ผศ. ดร.ปว๋ ย​อุน่ ใจ | http://www.ounjailab.com นกั วิจัยชวี ฟสิ ิกส​แ์ ละอาจารย์ประจ�ำ ภาควิชาชีววิทยา​ คณะวิทยาศาสตร์​ มหาวทิ ยาล​ัยมหิดล​ นักส่ือสารวทิ ยาศาสตร​์ นกั เขียน​ ศิลปนิ ภาพสามมิต​ิ และผ้ปู ระดิษฐ์ฟ​ อนต์ไทย​ มคี วามสนใจท้งั ในด้านวทิ ยาศาสตร​์เทคโนโลยี​ งานศลิ ปะและบทกวี แอดมนิ และผู้รว่ มกอ่ ตงั้ ​เพจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทุกสิ่งลว้ นเป็นพษิ ฟโี รโมนกบั มหาวิบตั ิ ตั๊กแตนถลม่ โลก หมอกควันจากพิษเศรษฐกิจ ผลพวงจากวิกฤติโควิด 19 ยังไม่ทัน จะจางหาย ทวา่ การคกุ คามครง้ั ใหมก่ ไ็ ดก้ อ่ ตวั แพรก่ ระจายสรา้ งปญั หาใหม่ ข้นึ แล้วในหลายประเทศทั่วโลก แต่มรสุมแห่งการทำ�ลายล้างคราวใหม่นี้ ไม่ใช่โรคร้ายท่ีมี เปา้ หมายเปน็ มนษุ ย์ แตก่ ลบั เปน็ กองทพั ตก๊ั แตนนบั ลา้ น ท่ีรวมกลุ่มกันเป็นกองทัพขนาดมหึมาบินว่อนไปท่ัวมืดฟ้ามัวดินราว วันส้ินโลก ทำ�ลายพืชผลทางการเกษตรที่เป็นอาหารของมนุษย์ใน หลายพื้นทีท่ ้งั ในแอฟรกิ าและตะวันออกกลางจนแทบไมเ่ หลือหรอ 25 กันยายน 2563

สภากาแฟ การคุกคามของกองทัพแมลงนี้อาจ อยู่แยกกันแบบเดี่ยวๆ แต่ในสภาวะ (Solitary phase) และเรียกระยะการรวม จะไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่เป็นประวัติศาสตร์ แวดล้อมท่ีเหมาะสม อาจจะเป็นระยะ กลมุ่ ของตก๊ั แตนวา่ “ระยะเขา้ สงั คม” หรอื ที่ซำ้�รอยเดิมเวียนไปเวียนมา ซำ้�ๆ ซากๆ ฝนชุก อากาศชื้น หรอื อาจจะเกีย่ วมรสมุ ระยะ “กรแิ กเรยี ส (gregarious phase)” ภาพการรุกรานของกองทัพตั๊กแตนมี เขตร้อน พวกตั๊กแตนจะเปลี่ยนแปลงไป “ฝงู ตก๊ั แตนในระยะกรแิ กเรยี สอาจจะมี จารกึ ไว้ในสุสานอียปิ ต์โบราณตง้ั แต่ราวๆ อย่างเห็นได้ชัด ท้ังสี ทั้งขนาดตัว ทั้ง สมาชกิ ในฝงู ไดม้ ากมายหลายพนั ลา้ นตวั ” สองพันปีก่อนคริสตกาล หรือแม้ ใน พฤตกิ รรม ในระยะนี้ พวกมนั จะเขา้ รวมฝงู คีท เครสแมน (Keith Cressman) มหากาพย์ในตำ�นานอย่างอีเลียด (Iliad) และขยายพันธ์ุเพิ่มจำ�นวนอย่างรวดเร็ว ผู้เช่ียวชาญจากองค์การอาหารและ ก็ยังมีกล่าวถึง จะว่าไปก็คงเป็นเหมือน ทบเท่าทวีคูณ (อาจจะมากถึงย่ีสิบเท่า การเกษตรแห่งสหประชาชาติ (UN ฉากแห่งโศกนาฏกรรมเดิมๆ ท่ีส่งผลให้ ในระยะเวลาเพียงแคส่ ามเดอื น) กองทพั Food and Agriculture Organization, เกษตรกรในหลายๆ ประเทศอาจถึงขั้น แมลงขนาดมโหฬารจะแพรก่ ระจายไปทวั่ FAO) ให้สัมภาษณ์ “หนึ่งกองคาราวาน ลม้ ละลาย เฝา้ มองดพู ชื พรรณธญั ญาหาร ราวกบั กองก�ำ ลงั เคลอ่ื นทเี่ รว็ ไลก่ ดั กนิ พชื ต๊ักแตนอาจจะอพยพต่อกันได้ยาวไกล ทเ่ี ฝา้ เพาะเลย้ี งมาแรมปอี นั ตรธานหายไป ผลทางการเกษตรจากท่ีหนึ่งไปอีกที่หนึ่ง หลายสิบกิโลเมตรแต่ท่ีน่าสะพรึงที่สุด ในไม่ก่ีวันกับฝูงตั๊กแตนขนาดใหญ่ที่ และเมอ่ื นน้ั พวกมนั จะกลายเปน็ ปญั หาใหญ่ ก็คือ อานุภาพการทำ�ลายล้างพืชพันธุ์ บนิ วอ่ นกนั ย้ัวเยี้ย โดยไมร่ ู้จะท�ำ อย่างไร ระดบั โลก ธัญญาหารต่อวันของฝูงตั๊กแตนอพยพ โดยปกติ ตก๊ั แตนจะไมค่ อ่ ยจะถอื เปน็ นักวิทยาศาสตร์จะเรียกระยะการอยู่ โดยทว่ั ไป ทม่ี ขี นาดราวๆ 4 ถงึ 8 พนั ลา้ นตวั ปัญหาใหญ่ทางการเกษตร เพราะมักจะ แบบโดดเดย่ี วของตก๊ั แตนวา่ ระยะโดดเดย่ี ว จะเทียบเท่ากับปริมาณอาหารท่ีสามารถ เอามาใช้เล้ียงปากท้องผู้คนได้มากถึง ภาพวาดตั๊กแตนที่รวมฝูงถล่มประเทศอังกฤษในป 1748 โดย De la Cour ราวๆ สามลา้ นห้าแสนคนเลยทเี ดยี ว” (เครดิตภาพ: National Libray of Wales) ผู้เช่ียวชาญจาก UN ยังเสริมอีกว่า “ปนี ้ี ในเคนยา ปญั หาต๊ักแตนดูจะสาหสั เปน็ พเิ ศษ เรียกวา่ หนกั ท่ีสุดในรอบ 70 ปี ทจี่ รงิ ในอนิ เดยี และปากสี ถานสถานการณ์ กห็ นกั หนาไมแ่ พก้ นั ” ซงึ่ ในตอนนี้รฐั บาล ในหลายประเทศที่ต้องประสบปัญหา ต๊ักแตนระบาดก็เริ่มท่ีจะต่ืนตัวและเริ่ม คิดค้นหาวิธีควบคุมกองทัพตั๊กแตนกัน บ้างแล้ว ส่วนใหญ่ก็อจะใช้การโปรยสาร ฆ่าแมลงหรือสปอร์ราฆ่าแมลงลงมาจาก เครื่องบิน เพื่อจัดการฝูงแมลง แต่ทว่า การจัดการกับกองทัพตั๊กแตนนับพันล้าน ตัวท่ีเคลื่อนท่ีไปอย่างรวดเร็วก็ยังคงเป็น เรื่องทีท่ ้าทายมากๆ แต่ปัญหาก็คือมหกรรมตั๊กแตนถล่ม เมืองไม่ได้เกิดขึ้นบ่อยๆ ในทุกๆ ปี แต่ กนั ยายน 2563 26

สภากาแฟ นานๆ ทีถึงจะมีสักคร้ัง การระบาดครั้ง งานวิจัยล่าสุดที่พ่ึงตีพิมพ์ออกมา แม่นยำ�ก่อนว่าตรงแค่ไหน แต่นัก สุดท้ายท่ีหนักหนาจนถึงขนาดทำ�ให้เกิด ในวารสาร Scientific Reports โดยทีม วิทยาศาสตร์ส่วนใหญ่ก็ยังเช่ือว่าไม่ว่า ทพุ ภกิ ขภยั แบบหนกั ๆ ได้ กเ็ นนิ่ นานตงั้ แต่ วิจัยจากเคนยา และ FAO ได้นำ�เสนอ ระบบปัญญาประดิษฐ์น้ีจะทำ�งานได้ดี ช่วงกลางทศวรรษทแ่ี ลว้ ระบบปญั ญาประดิษฐ์ที่ใช้ขอ้ มลู ตา่ งๆ ทั้ง เพียงไร ก็ยังอาจจะต้องมีการปรับแต่ง งานวิจัย “พ้ืนฐาน” ที่จะช่วยให้เรา ปริมาณนำ้�ฝน อุณหภูมิ ความชื้นในดิน และฟีดข้อมูลใหม่ๆ เติมเข้าไปเร่ือยๆ เขา้ ใจชวี วทิ ยาของตก๊ั แตนไดอ้ ยา่ งถอ่ งแท้ รวมถงึ การเกดิ การคกุ คามของฝงู ตกั๊ แตน เพอ่ื ชว่ ยเพม่ิ ความสามารถในการคาดการณ์ จนสามารถท�ำ นายการเปลย่ี นพฤตกิ รรมจาก นับหลายพันแหล่งที่ได้มาจากฐานข้อมูล การระบาดให้ไดแ้ มน่ ย�ำ มากยงิ่ ๆ ขน้ึ ไป ซงึ่ ระยะโดดเดี่ยวเพื่อเข้าสู่ระยะกริแกเรียส ทบ่ี นั ทกึ ไวเ้ กอื บหมน่ื รายการ มาชว่ ยท�ำ นาย จะน่าเช่ือถือจนสามารถเอามาประยุกต์ ก็เลยถูกมองเป็นว่าเป็นงานวิจัยชั้นสอง แหล่งผสมพันธ์ุและระดมผลของพวก ใชง้ านไดจ้ รงิ ๆ เมอ่ื ไร กค็ งตอ้ งลนุ้ กนั อกี ที แนวๆ งานวิจัยลกู เมียน้อย ท่ีผู้ใหท้ ุนดจู ะ ตั๊กแตน ท่ีจะทำ�ให้เราสามารถเข้าไป แต่อีกงานวิจัยหนึ่งที่พ่ึงจะเผยแพร่ ไม่ค่อยเห็นความสำ�คัญเท่าไร เพราะไม่ จัดการวางกับดัก สังหาร และควบคุม ในวารสาร Nature โดยทีมนักวิจัยจาก ได้จะช่วยตอบโจทย์เศรษฐกิจได้ในระยะ จำ�นวนประชากรพวกมันได้ตั้งแต่ก่อนที่ มหาวิทยาลัยเหอเปย่ (Hebei University) เวลาอันส้นั จะทวีคณู ขยายเผา่ พันธุ์ไปจนคมุ ไม่อยู่ได้ แ ล ะ ส ถ า บั น บั ณ ฑิ ต วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ จี น ปัจจุบันเราจึงยังไม่มีระบบอะไรท่ีจะ กระน้ันผลการทำ�นายของระบบ (Chinese Academy of Science) ไดเ้ ผย ช่วยทำ�นายได้ว่าการระบาดคร้ังใหม่จะ ปัญญาประดิษฐ์ก็ไม่ได้การันตีว่าจะถูก องคค์ วามรู้ใหมท่ ส่ี �ำ คญั ทจ่ี ะชว่ ยไขความลบั เกดิ ขนึ้ อีกเมื่อไร ท่ีไหน และจะจดั การกบั เปะ๊ รอ้ ยเปอร์เซ็นต์ ทจี่ รงิ แลว้ ผลของมนั ให้เราเข้าใจได้ว่าอะไรที่ทำ�ให้ตั๊กแตน มนั อยา่ งไรดี ยังคงต้องรอการประเมินความถูกต้อง ที่เคยอยู่เด่ียวๆ เปล่ียนใจแล้วหันมารวม 27 กันยายน 2563

สภากาแฟ วารสาร Nature กลุม่ กนั เปน็ ฝงู ตั๊กแตนขนาดยกั ษ์ได้ 4VA เพอื่ ดงึ ดดู ใหต้ กั๊ แตนตวั อน่ื เขา้ มารวม หนวดของต๊ักแตนและพิสูจน์ต่อไปอีก พวกเขาสกัดสารเคมีท่ีต๊ักแตนหลั่ง ฝงู เมอื่ ไร ? พวกเขาพบวา่ เมอื่ พวกมนั เรมิ่ ว่าโปรตีนตัวน้ีมีความสำ�คัญมากสำ�หรับ ออกมาได้ท้ังหมด 35 ชนิดและทดสอบ อยู่ด้วยกันหลายตัว พวกมันจะเริ่มหล่ัง พฤติกรรมรวมกลุ่มของตั๊กแตน พวกเขา คณุ สมบตั ขิ องสารแตล่ ะตวั อยา่ งละเอยี ด 4VA ออกมาเพอ่ื เรยี กต๊กั แตนตวั อ่ืนใหม้ า พบวา่ เมอ่ื ลบยีน Or35 ออกไปจากจีโนม พบวา่ มสี ารฟโี รโมนอยชู่ นดิ หนงึ่ ทเี่ รยี กวา่ สมทบ ของตกั๊ แตนโดยใชเ้ ทคนคิ CRISPR-Cas9 4-vinylanisole หรือ 4VA ที่โดดเด่นใน ท่ีเด็ดกว่านั้นคือพวกเขาพบว่าฝูง ต๊ักแตนกลายพันธ์ุที่ถูกลบยีน Or35 การดึงดดู ต๊กั แตนตวั อ่นื ๆ ให้เข้ามาสนใจ ตั๊กแตนเร่ิมต้นโดยมีต๊ักแตนเพียงแค่ ออกไปแลว้ จะไมร่ บั รฟู้ โี รโมน 4VA และไม่ รวมฝงู ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ซง่ึ สารตวั น้ี ส่ีห้าตัวก็เพียงพอแล้วที่จะกระตุ้นให้พวก ตอบสนองต่อสัญญานเรียกเข้าสังคมแต่ มอี ทิ ธพิ ลกบั ตก๊ั แตนไดแ้ ทบทกุ เพศทกุ วยั มนั เรม่ิ ผลติ 4VA เรยี กพวกพอ้ งมากอ่ รา่ ง อย่างใด ตอ้ งขอบคุณเทคโนโลยี CRIS- ต้ังแต่วัยรุ่นไปจนถึงตัวเต็มวัย ทั้งตัวผู้ สร้างฝูงจนกลายเป็นกองทัพได้ PR-Cas9 ที่ช่วยให้นักวิจัยสามารถบ่งช้ี และตัวเมีย ทั้งพวกที่อยู่ระยะโดดเด่ียว นอกจากนนี้ กั วิจัยยังค้นพบยนี Or35 และพิสูจน์บทบาทของโปรตีนตัวรับของ และในระยะกริแกเรยี ส ซึ่งเป็นยีนท่ีใช้ ในการสร้างโปรตีนตัวรับ 4VA ไดอ้ ย่างชดั เจนและรวดเร็ว เพราะ คำ�ถามคือแล้วตั๊กแตนจะเร่ิมสร้าง ของ 4VA ในเซลล์ประสาทรับกลิ่นใน ในอดตี การคน้ หาโปรตนี ตวั รบั (receptor) กันยายน 2563 28

สภากาแฟ ของฟีโรโมนของแมลงถือเป็นเรื่องท่ีท้าทาย อย่างใน กรณีของ “แบมบคิ อล (Bambykol)” ฟโี รโมนแมลง ตัวแรกที่พบในหนอนไหม (Bombyx mori) นักวิจัย จำ�ต้องใช้เวลากว่า 50 ปีเพ่ือฟันธงลงไปว่าโปรตีน ตวั ใดทีท่ ำ�หน้าท่ีเป็นโปรตนี ตัวรับของแบมบิคอล แมว้ า่ การค้นพบฟโี รโมน 4VA จะถอื เปน็ การเปดิ ศักราชใหม่แห่งความเข้าใจในกลไกการรวมกลุ่มของ แมลงจ�ำ พวกตก๊ั แตนทอ่ี าจจะเปน็ ประโยชน์ในการเอาไป ประยุกต์ ใช้ ในการสร้างนวัตกรรมท่ีจะใช้ ในการดัก จับกองทัพตั๊กแตนก่อนที่จะอพยพสร้างปัญหาไปท่ัว กเ็ ปน็ ได้ แตก่ ารค้นพบโปรตีนตัวรับของ 4VA ทช่ี ื่อว่า Or35 ถือได้ว่าเป็นพัฒนาการอีกก้าวที่สำ�คัญยิ่งกว่า เพราะมันอาจจะนำ�ไปสู่ในการออกแบบสารเคมีเพ่ือ ยับยั้งการทำ�งานของโปรตีนตัวรับตัวนี้และหยุดการ รวมฝูงไปเลยต้ังแต่แรก เรียกว่าปิดจบปัญหาไปเลย ตง้ั แตป่ ญั หาน้นั ยงั ไมเ่ กดิ แม้งานวิจัยน้ีจะช่วยอธิบายกลไกการรวมฝูงของ แมลงได้เป็นอย่างดี และทำ�ให้เราเข้าใจชีววิทยาของ แมลงในกลุ่มนี้แบบเห็นภาพมาขึ้น แต่ทว่าก็ยังคงมี คำ�ถามอีกมากมายท่ีต้องรอคำ�ตอบต่อไป เช่น มีสาร อน่ื ๆ อกี มยั้ ทจี่ ะชว่ ยกระตนุ้ การรวมฝงู ของแมลงพวกนี้ แลว้ 4VA นนั้ นอกจากจะสามารถกระตนุ้ การรวมฝงู ได้ แลว้ นน้ั ยงั ชว่ ยกระตนุ้ การเปลย่ี นสขี องแมลงดว้ ยหรอื เปลา่ หรอื วา่ แคท่ �ำ หนา้ ทเี่ รยี กรวมฝงู เฉยๆ ในตอนแรก แลว้ จึงมสี ารฟโี รโมนอน่ื ๆ มารับช่วงตอ่ ไปในภายหลงั เห็นได้ชัดว่าปัญหาแห่งพายุต๊ักแตนน้ียังต้องการ งานวจิ ยั เพอื่ ชว่ ยสรา้ งองคค์ วามรอู้ กี มากมายกวา่ ทเี่ รา จะสามารถควบคุมและจัดการยุติปัญหาน้ีไปได้แบบ ตดั ไฟต้งั แต่ต้นลม ! แต่จะวา่ ไปต๊กั แตนทอดก็อร่อยดนี ะครับ... 29 กันยายน 2563

หสอ้ ตัไงทวภยป์ าา่พ ประทปี ดว้ งแค คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปรอดโอ่งเมืองเหนือ Alophoixus pallidus ปรอดโอง่ เมอื งเหนอื เปน็ นกทม่ี ขี นาดเลก็ ขนบรเิ วณคอหอยเปน็ พมุ่ ลกั ษณะคลา้ ยเครา ซง่ึ เปน็ ลกั ษณะเดน่ อยา่ งหนง่ึ ของนกในกลมุ่ น้ี มกั พบเปน็ ฝงู ตามปา่ ดบิ อาศยั หากนิ ตามพมุ่ ของตน้ ไมแ้ ละไมพ้ มุ่ กนั ยายน 2563 30

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ สาระวทิ ย์ ในศิลป์ 11 วรศิ า ใจดี (ไอซ)ี เดก็ สาย(พันธุ์)วทิ ย์สานศลิ ป์ ชอบเรยี นคณติ ศาสตรแ์ ละฟสิ ิกส์ สนใจเรื่องเกี่ยวกบั อวกาศ และสัตว์เล้ียงตวั จว๋ิ เวลาวา่ งชอบทำ�งานศิลปะ กำ�ลังค้นหาสตู รผสมทล่ี งตัวระหว่างวทิ ย์กับศลิ ป์ Instagram : iizeewj “STARGAZING EXPEDITION” Day 5 ภารกจิ ในชว่ งเช้าของวันนี้ คือการเขา้ ชมพพิ ิธภณั ฑแ์ หง่ ชาติของเมอื งคารด์ ิฟฟ์ “National Museum Cardiff” ตัง้ อยู่ใกล้กับมหาวิทยาลยั คาร์ดิฟฟ์ ซ่งึ สามารถเดนิ ถงึ กนั ไดอ้ ย่างสบายๆ 31 กันยายน 2563

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ท่ีน่ีเป็นแหล่งความรู้แบบครบเบ็ดเสร็จ สมบรู ณจ์ รงิ ๆ ซง่ึ ฉนั สามารถเดนิ เทย่ี ว ไดท้ งั้ วนั โดยไมเ่ บอ่ื เลยละ่ (แมเ่ คยแซวฉนั วา่ ฉนั อยากมบี า้ นอยทู่ พ่ี พิ ธิ ภณั ฑ์ เพราะแมต่ อ้ ง ไปน่ังรอฉันเดินวนไปเวียนมาในพิพิธภัณฑ์ ต้ังแต่เช้าจรดเย็น แถมต้องพากลับไปใหม่ ในวนั รุ่งข้ึนอยูบ่ อ่ ยๆ) ฉนั เคยชมภาพยนตร์เรื่อง Night at the Museum ที่สิ่งจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์กลับมี ชวี ติ ขนึ้ มาในยามค�่ำ คนื ในวนั นนั้ ฉนั เองกร็ สู้ กึ เหมือนกับทุกอย่างในน้ีมีชีวิตขึ้นมาเหมือน กัน เพราะทุกอย่างถูกรวมเอาไว้ในสถานท่นี ้ี อยา่ งน่ามหัศจรรย์ เสมอื นเป็นแหล่งความรู้ ทสี่ ามารถจบั ตอ้ งได้ เ ร่ิ ม ต้ น ชั้ น ล่ า ง ด้ ว ย หุ่ น สั ต ว์ ส ตั ฟ ฟ์ มากมาย บางตัวก็ดูเหมือนจริงจนน่ากลัว บางตัวแอบมีกลไกไว้ที่จะขยับและส่งเสียง ค�ำ รามใหผ้ ชู้ มทเ่ี ดนิ ผา่ นตกใจเลน่ มที ง้ั สตั วบ์ ก สัตว์น้ำ�ไปจนถึงโครงกระดูกฟอสซิลของ ไดโนเสาร์ ในขณะท่ีชั้นสองของพิพิธภัณฑ์ จะเน้นจัดแสดงงานศิลปะทั้งยุคอดีตและ ปัจจุบัน ลักษณะสถาปัตยกรรมของตึกเอง ก็ถูกออกแบบให้ดูแตกต่างทำ�ให้ราวกับว่า ฉันได้เดินผ่านจุดต่างๆ ในประวัติศาสตร์ที่ น่าติดตามค้นหา นับเป็นแหล่งเรียนรู้ท่ีมาที เดยี วได้ครบทั้งวทิ ย์ท้งั ศิลปจ์ ริงๆ ในห้องโถงส่วนกลางมีการจัดแสดง กันยายน 2563 32

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ 33 กนั ยายน 2563

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เร่ืองราวทางประวัติศาสตร์ให้เราได้ชมกัน 16 และ 17 ท�ำ ให้มธี งชาติอเมริการวม 6 ผนื ไม่อยากจะเชื่อว่าช้ินส่วนจากอวกาศที่ โดยส่วนหน่ึงจะเน้นไปที่ประวัติศาสตร์ของ ท่ีปักบนดวงจันทร์ และมีนักบินอวกาศ ถูกนำ�ลงมาเก็บอยู่ใกล้กับโรงเรียนฉันแค่นี้ ประเทศเวลส์ อกี ส่วนเป็นเรื่องราวในอดีตที่ ชาวโลกเพียง 12 คนเทา่ นน้ั ทเี่ คยเหยยี บบน เอง ! แถมแอลนั บีน ยังเปน็ นกั บินอวกาศ น่าจดจำ�ของมนุษยชาติ แน่นอนว่าท่ีพลาด ผวิ ดวงจนั ทร์ ซึ่งได้แก่ สายศลิ ปะเสยี ดว้ ย นน่ั คอื สาเหตทุ ฉ่ี นั ตน่ื เตน้ ไมไ่ ดเ้ ลยกค็ อื กา้ วแรกของมนษุ ยบ์ นดวงจนั ทร์ นีล อาร์มสตรอง และบัซ อัลดริน มากท่ีไดม้ โี อกาสมาชม ข อ ง ภ า ร กิ จ อ พ อ ล โ ล ท่ี โ ด่ ง ดั ง ม า จ น ถึ ง ภารกิจอพอลโล 11 ในปี พ.ศ. 2512 ทกุ วนั น้ี ชารล์ คอนราด และแอลนั บนี ภาพหินจากดวงจันทร์ที่แอลัน บีนนำ�กลับมา ใช่แล้ว ! ท่ีนี่เป็นท่ีจัดแสดงหินที่ถูกขุด ภารกจิ อพอลโล 12 ในปี พ.ศ. 2512 พร้อมกับยานอะพอลโล 12 จากดวงจันทร์และถูกนำ�กลับมาพร้อมกับ แอลัน เชปเพิร์ด และเอด็ การ์ มติ เชล ยานอพอลโล 12 ในเดือนพฤศจิกายน ปี ภารกจิ อะพอลโล 14 ในปี พ.ศ. 2514 พ.ศ. 2512 โดยทางนาซาได้อนุญาตให้ทาง เดวิด สกอ็ ตต์ และเจมส์ เออรว์ ิน พิพิธภัณฑ์ยืมมาจัดแสดงเพ่ือเป็นส่วนหนึ่ง ภารกิจอพอลโล 15 ในปี พ.ศ. 2514 ของนิทรรศการ The Evolution of Wales จอห์น ยัง และชาร์ล ดุก ถือเป็นช้ินงานแสดงท่ีมีมูลค่าแพงท่ีสุดใน ภารกจิ อพอลโล 16 ในปี พ.ศ. 2515 พิพิธภัณฑ์นี้เลยทีเดียว เพราะต้องลงทุน ยูจีน เชอรแ์ นน และแฮร์ริสนั สมติ ต์ ลงแรงในการใช้ยานอวกาศขึ้นไปพร้อม ภารกิจอะพอลโล 17 ในปี พ.ศ. 2515 นกั บินอวกาศเพ่อื ไปเก็บหามาจากดวงจันทร์ และแอลนั บนี คอื นักบนิ อวกาศผู้ทีน่ ำ� จึงไม่ใชเ่ รื่องทจ่ี ะท�ำ กันไดง้ า่ ยๆ เลย หินก้อนน้ีกลับมายังโลก ทางนาซาได้เก็บ จนถึงปัจจุบันนี้สหรัฐอเมริกาส่งนักบิน รักษาหินก้อนนี้ไว้ในกล่องนิรภัยท่ีบรรจุด้วย อวกาศไปเยือนดวงจันทร์ได้สำ�เร็จจำ�นวน ก๊าซไนโตรเจน และมีเพียงนาซาเท่านั้นที่มี 6 ครง้ั นนั่ กค็ อื ภารกจิ อพอลโล 11, 12, 14, 15, กญุ แจเปดิ กลอ่ งใบน้ี ขอบคุณภาพจาก https://www.iflscience.com/space/apollo-12-astronaut-alan-bean-the-fourth-person-to-walk-on-the-moon-has-died-at-86/ ภาพซ้าย: ภาพแอลัน บีนกำ�ลังเก็บชิ้นวัตถุตัวอย่างบนดวงจันทร์ โดยมีชาร์ล คอนราดเป็นผู้ถ่ายภาพให้ ภาพขวา: ภาพแอลัน บีนในวัยเกษียณอายุ หลังยุติภารกิจในฐานะนักบินอวกาศของนาซา แอลัน บีนผันตัวเองไปเป็นศิลปินนักวาดภาพจนถึงวาระสุดท้ายของ ชีวิตเขาในวัย 86 ปี กันยายน 2563 34

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ภาพฉันกับหินจากดวงจันทร์ และภาพชิ้นส่วนอุกกาบาตซึ่งจัดแสดงอยู่ใกล้ๆ กัน ขอบคุณภาพจาก https://www.alanbean.com/ ภาพที่ 1: ตัวอย่างผลงานสื่อผสมของแอลัน บีน ชื่อผลงาน “Fun is Wherever You Can Find IT” ภาพที่ 2-3: ตัวอย่างผลงานสื่อผสมของแอลัน บีน ชื่อผลงาน “First Men - Neil Armstrong”(ภาพเต็ม และภาพขยายเพื่อแสดงพื้นผิวของภาพ) ภาพที่ 4: ภาพตัวอย่างเครื่องมือที่แอลัน บีนใช้ ในการสร้างสรรค์ผลงานซึ่งเขาเรียกมันว่า “My Lunar Tools” แม่พิมพ์โลหะหล่อแบบจากรอยหยักของ พื้นรองเท้าที่เขาใส่เหยียบบนดวงจันทร์ ค้อน และ แกนของท่อที่เขาเคยใช้ขุดเจาะลงไปบนพื้นผิวของดวงจันทร์ ภาพที่ 5: ภาพตัวอย่างวัสดุพิเศษที่แอลัน บีนประทับไว้ ในผลงานของเขา มีทั้งชิ้นส่วนของตราประจำ�ตำ�แหน่งนักบินและธงชาติอเมริกาที่นาซาปักไว้ที่ ชุดอวกาศของเขาซึ่งยังคงร่องรอยเปื้อนฝุ่นจากดวงจันทร์, แผ่นฟอยล์สีทองจากประตูในยานบังคับการ (Command Module) และแผ่น กันความร้อนของยานอวกาศ ผลงานศิลปะของแอลัน บีนส่ือถึง เป็นภาพวาดแรกของโลกอีกใบหน่ึง: “The แตกตา่ งไปจากภาพวาดบนโลกใบนี้ กเ็ พราะ นักบินอวกาศกับภารกิจบนดวงจันทร์ โดย First Paintings of Another Word” ว่าเขาได้สร้างสรรค์ผลงานด้วยการใช้สื่อ นักบินอวกาศตัวจริงที่เป็นผู้ได้สัมผัสพ้ืนผิว ในขณะที่เรียกตัวเขาเองว่าเป็นศิลปิน ผสมระหว่างเทคนิคการวาด โดยใช้เคร่ือง บนดวงจันทร์เป็นผู้ถ่ายทอดภาพน้ันออกมา บนโลกอกี ใบหน่ึง “First Artist on Another มือวาดภาพผสมผสานกับเทคนิคการทำ�ให้ ด้วยตนเอง ซ่ึงเขาเรียกผลงานของเขาว่า World” ผลงานของแอลนั บนี มีความพิเศษ เกดิ ลวดลายบนพน้ื ผวิ ของภาพ โดยใชเ้ ครอื่ ง 35 กนั ยายน 2563

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ มือและอุปกรณ์ประจำ�ตัวที่เขาเคยใช้ในการ versions/#download-pro ของวชิ าดาราศาสตร์ การศกึ ษาองคป์ ระกอบ ส�ำ รวจดวงจันทร์ ในการเก็บตัวอย่างหินครั้งน้ีมีผลอย่าง ทางธรณีวิทยาของวัตถุในระบบสุริยะช่วย ส่วนวัสดุท่ีใช้ทำ�ให้เกิดสีสันบนภาพ มากต่อการศึกษาธรณีวิทยาบนดวงจันทร์ ให้เราสามารถคาดการณ์ถึงกำ�เนิดโลกและ นอกเหนอื จากสรี ะบายปกตแิ ลว้ ยงั รวมไปถงึ หรอื ศศวิ ทิ ยา (selenology) ซง่ึ เปน็ แขนงหนง่ึ ดาวเคราะห์ในจักรวาล อีกทั้งยังช่วยไข วัสดุพิเศษที่ได้มาจากช้ินส่วนของชุดนักบิน อวกาศที่เขาเคยสวมใส่ ซึ่งมีเศษฝุ่นบน ภาพจาก Google Earth แสดงผลการปักหมุดตำ�แหน่งบนดวงจันทร์ที่ตัวอย่างหินก้อนนี้ถูกเก็บมา ดวงจันทร์ติดอยู่ด้วย และช้ินส่วนจากยาน (หมุดสีเหลือง) และตำ�แหน่งจุดลงจอดของยานอพอลโล12 (สีเหลี่ยมเล็กๆ สีส้มมีเลข 12 บังคับการของยานอวกาศท่ีเขาเคยโดยสาร อยู่ข้างใน) ซึ่งนาซาไดม้ อบให้กบั เขาดว้ ย และถา้ เราอยากรวู้ า่ หนิ กอ้ นทคี่ ณุ แอลนั บีน นำ�กลับมาน้ันถูกขุดมาจากจุดไหนบน ดวงจันทร์ ก็สามารถเข้าไปตรวจสอบได้ท่ี บทความในเว็บไซต์ของพิพิธภัณฑ์ https:// museum.wales/articles/2009-09-01/ Moon-Rock-from-the-Apollo-moon- landing/ ซึ่งจะมีลิงก์ให้ดาวน์โหลดเพ่ือ นำ�ไปเปิดให้ Google Earth แสดงผลการ ปักหมุดตำ�แหน่งบนดวงจันทร์ที่ตัวอย่างหิน ก้อนนถี้ กู เก็บมา ไกลออกไปจากจุดนี้จะเห็น ต�ำ แหนง่ ของ Apollo12 landing site หรอื จดุ ลงจอดของยานอพอลโล12 เพื่อทำ�ภารกิจ ส�ำ รวจดวงจนั ทรแ์ ละเกบ็ ตวั อยา่ งหนิ กลบั มา ศกึ ษาต่อนน่ั เอง นอกจากน้ีใน Google Earth ยังมี ท้ังข้อมูลของภารกิจอื่นๆ อย่างโครงการ Surveyor ของนาซา ท่ีทำ�การส่งยาน อวกาศแบบหุ่นยนตข์ บั เคลื่อนจำ�นวน 7 ลำ� ด้วยกัน ขึ้นไปลงจอดบนพ้ืนผิวดวงจันทร์ เพอ่ื ทดลองหาวธิ ลี งจอดทส่ี ะดวกและปลอดภยั ท่ีสุด และถ้าลองเล่นใน Google Earth ดู เรายังสามารถไปเที่ยวดาวได้อีกด้วย ซ่ึง ท้ังหมดนี้จะมีข้อมูลเกี่ยวกับภารกิจต่างๆ ที่ มนุษย์เราเคยไปสำ�รวจมาแล้ว มีภาพถ่าย พื้นผิวดาว และข้อมูลสำ�คัญที่พบเจอจาก การส�ำ รวจอกี ดว้ ย ถอื เปน็ แหลง่ ขอ้ มลู ทค่ี รบ ครันและรวบรวมมาในรูปแบบใช้งานง่ายอีก ด้วย ว่างๆ อย่าลืมไปท่องอวกาศเล่นกันดู ได้นะ ! https://www.google.com/earth/ กันยายน 2563 36

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ปัญหาต่างๆ ที่เก่ียวข้องกับดาวเคราะห์ ท่ีพาเศษซากบางส่วนของโลกหลุดกระจาย ในการสบื หาจุดกำ�เนิดของทกุ สิง่ ภมู ิศาสตร์ จกั รวาล และวิวัฒนาการของโลก ท�ำ ใหเ้ รา ออกไปโคจรอยู่รอบโลกภายใต้แรงโน้มถ่วง ถกู ใช้ในการระบตุ �ำ แหนง่ และภมู ลิ กั ษณข์ อง เขา้ ใจถึงการเกิดธรณพี ิบัตภิ ัย อย่างภเู ขาไฟ จนรวมตัวกนั เปน็ ดวงจันทร์ในทีส่ ุด ดาวดวงใหม่ที่เราค้นพบ ชีววิทยาจะจำ�เป็น ระเบดิ รอยเลอ่ื น สนึ ามึ ซากดกึ ด�ำ บรรพห์ รอื ดว้ ยทฤษฎนี ที้ �ำ ใหม้ กี ารประเมนิ อายขุ อง อย่างมากเม่ือเรานึกถึงการข้ึนไปอยู่บนดาว บรรพชีวิน (fossil) ดวงจันทร์กับโลกไว้ว่า ควรจะใกล้เคียงหรือ ดวงอืน่ และสิง่ มีชวี ิตต่างๆ ท่อี าจมีอยูท่ ี่ไหน หลังนำ�ตัวอย่างหินจากภารกิจอพอลโล แมแ้ ตเ่ ทา่ กนั ดว้ ยซ�ำ้ เพราะทง้ั คเู่ คยเปน็ หนง่ึ ซักแห่งในอวกาศที่กว้างใหญ่และขยายอยู่ มาทำ�การตรวจสอบเชิงธรณีวิทยา พบว่า เดยี วกนั มากอ่ น หนิ จากดวงจนั ทรย์ งั บอกเรา ตลอดเวลาไม่มีที่ส้ินสุด ฟิสิกส์คือปรัชญา องค์ประกอบทางเคมีของหินจากดวงจันทร์ อีกด้วยว่าดวงจันทร์มีอายุเก่าแก่กว่าที่คิด ธรรมชาติ เปน็ ความรพู้ น้ื ฐานที่ใชอ้ ธบิ ายทม่ี า น้ันคล้ายคลึงกับของโลกมากๆ สนับสนุน ไว้หลายล้านปี ! แถมหินที่ถูกนำ�กลับมานั้น ของทกุ สรรพสงิ่ ในจกั รวาล น�ำ จนิ ตนาการไป แนวคดิ ทว่ี า่ โลกและดวงจนั ทรม์ แี หลง่ ก�ำ เนดิ เกา่ แกก่ วา่ หนิ โบราณทส่ี ดุ ทเ่ี คยเจอบนโลกเรา สู่เทคโนโลยีที่ก้าวลำ้�อันจะเป็นประโยชน์ต่อ เดียวกัน สืบเนื่องจากการค้นพบนี้ และ เสียอีก มวลมนุษยชาติ และศิลปะจะช่วยเติมเต็ม ประกอบกับปัจจัยอื่นๆ ที่ได้จากการศึกษา น่ันสามารถอธิบายได้ด้วยเหตุที่ว่า ผิว และสานตอ่ จนิ ตนาการน้ันใหเ้ ป็นจริง ดวงจนั ทร์ อยา่ งเชน่ คา่ ความหนาแนน่ เฉลยี่ ดวงจันทร์ไม่ได้ถูกรบกวนจากปรากฏการณ์ ก็จบไปแล้วกับสัปดาห์ Stargazing ของดวงจนั ทรท์ นี่ อ้ ยกวา่ โลกมาก ลกั ษณะการ ทางธรณีวิทยาแบบโลกของเราที่เกิดการ Expedition ของฉันและเพื่อนๆ พวกเรา หมนุ รอบตวั เองและการโคจรทสี่ อดคลอ้ งกนั เคลอื่ นของแผน่ เปลอื กโลกในอดตี การปะทุ ได้ลงมือปฏิบัติต้ังกล้องนั่งส่องดาวพร้อม ในเรอ่ื งของระนาบและทศิ ทาง และยงั มกี าร ของภเู ขาไฟ และการเกดิ หนิ ใหมๆ่ ทำ�ให้หิน ฟังตำ�นานเทพเจ้ากรีกโรมันเพลินๆ ไปด้วย ชนกันของวัตถบุ นอวกาศอ่ืนๆ ที่มาประกอบ ที่ผิวโลกมีการเปล่ียนแปลงอยู่ตลอดเวลา (ซ่ึงส่วนใหญ่ฉันเป็นคนเล่านิทานเองนั่น เปน็ หลักฐานวา่ เหตุการณเ์ ช่นนสี้ ามารถเกดิ โดยเฉพาะเปลือกโลกมหาสมุทรจึงมีอายุ แหละ) ฉนั หยบิ ยกบางสว่ นของภารกจิ สนกุ ๆ ขนึ้ ไดจ้ รงิ ท�ำ ใหส้ ามารถจ�ำ ลองสถานการณท์ ี่ นอ้ ยมากๆ น่นั เอง มาเขียนบอกเลา่ ใหฟ้ ังเพื่อความเพลดิ เพลนิ มคี วามเปน็ ไปไดข้ นึ้ มา และน�ำ ไปสสู่ มมตฐิ าน จะเห็นได้ว่าธรณีวิทยาเป็นอีกศาสตร์ ก็หวังว่าผู้อ่านจะได้ผ่อนคลายไปกับศิลปะ การก�ำ เนดิ ดวงจนั ทรท์ ี่ไดร้ บั การยอมรบั ทส่ี ดุ หนงึ่ ทส่ี �ำ คญั ทเี ดยี วในการส�ำ รวจอวกาศ โดย ที่ได้รับอิทธิพลจากยุคอวกาศแบบปัจจุบัน คอื สมมตฐิ านการชนครงั้ ใหญ่ (giant-impact เฉพาะการสานต่อความคิดที่ว่าจะข้ึนไปอยู่ สนุกกับสมมติฐานของการกำ�เนิดดวงจันทร์ hypothesis) ทกี่ ลา่ วไวว้ า่ เมอ่ื ราว 4,000 ลา้ น บนดาวเคราะหซ์ กั ดวงในอวกาศนนั้ นอกจาก และได้เรียนรู้เร่ืองความสัมพันธ์ของเวลาใน ปีทแี่ ลว้ โลกของเราทเี่ กิดมาได้ 100 ล้านปี การศึกษาดาราศาสตร์และความเป็นมาของ อวกาศทน่ี า่ พศิ วงและยงั คงเปน็ ปรศิ นาจนถงึ ยังไม่มีดวงจัทร์เป็นดาวบริวารแบบทุกวันน้ี จักรวาลอนั ไกลโพน้ ยงั จ�ำ เปน็ ตอ้ งใชศ้ าสตร์ ทุกวันน้ี To infinity and beyond!!! ไดถ้ ูก เทยี (Theia) วตั ถุขนาดใหญพ่ อๆ กบั หลายแขนงมารว่ มดว้ ยชว่ ยกนั องคป์ ระกอบ ดาวอังคารพุ่งเข้าชนด้วยพลังงานมหาศาล ทางเคมีของแร่ในช้ินส่วนเป็นกุญแจสำ�คัญ ขอบคุณขอ้ มลู เพ่มิ เติมจาก กันยายน 2563 http://old.narit.or.th/files/astronomy_media/BookLet_Mission_to_the_Moon.pdf https://www.space.com/31763-moon-creating-impact-mixed-lunar-earth-rocks.html 37

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer กลมุ่ ดาวหญิงสาว ที่มาของเดอื นกันยายน กาลครงั้ หนง่ึ นานมาแลว้ ขณะท่ี เพอร์เซโฟนลี ูกสาวเธอเท่านนั้ แล้วก็พาเพอร์เซโฟนีข้ึนมาส่ง เมื่อแม่ลูก เทพธิดา เพอร์เซโฟนี เทพเจา้ ซสู (Zeus) ผเู้ ปน็ ราชาแหง่ เทพเจา้ ได้เห็นหน้ากันต่างก็ว่ิงเข้ามาสวมกอดด้วย (Persephone) กำ�ลังเก็บดอกไม้อยู่ในทุ่ง ทง้ั หลายและยงั เปน็ พอ่ ของเพอรเ์ ซโฟนี จงึ สง่ ความดใี จ อยนู่ น้ั เฮดสี (Hades) เทพเจา้ แหง่ โลกบาดาล เฮอร์มีส (Hermes) เทพเจ้าแห่งการสื่อสาร เทพีดมิ ีเตอรถ์ ามเพอร์เซโฟนวี ่า ใตด้ นิ ไดข้ น้ึ มาฉดุ เพอรเ์ ซโฟนลี งไปโลกบาดาล เดนิ ทางไปหาเฮดสี ที่โลกบาดาล และขอรอ้ ง “ตอนอยู่โลกบาดาลนนั้ ลกู ไดก้ นิ อะไรเขา้ ไป แมข่ องเพอรเ์ ซโฟนคี อื ดมิ เี ตอร์ (Demeter) ใหเ้ ฮดสี ปล่อยตวั เพอร์เซโฟนีกลับไปหาแม่ บา้ งหรือเปล่า?” เทพแี หง่ การเกษตรโกรธมากจงึ สาปใหแ้ ผน่ ดนิ เฮดีสตกลงยอมให้เพอร์เซโฟนีกลับไป “ไดก้ นิ เมลด็ ทบั ทมิ จะ้ แม”่ เพอรเ์ ซโฟนตี อบ แหง้ แลง้ ท�ำ ใหม้ นษุ ยอ์ ดอยากล�ำ บากกนั ไปทว่ั หาแมไ่ ด้ แต่กอ่ นจะไป เฮดีสยื่นเมลด็ ทบั ทิม เทพดี มิ เี ตอร์ท�ำ หนา้ ตกใจ แล้วรบี ถามว่า บรรดาเทพเจา้ ตา่ งๆ ตา่ งพากนั มาขอรอ้ ง และขอรอ้ งใหเ้ พอรเ์ ซโฟนกี นิ เพอรเ์ ซโฟนจี งึ “กินเข้าไปกี่เมล็ดลกู ?” เทพดี ิมเี ตอร์ให้ถอนค�ำ สาป เทพดี มิ ีเตอรจ์ ึง จำ�ใจหยบิ เมลด็ ทับทิมมากนิ “4 เมลด็ จ้ะแม่” บอกวา่ จะถอนค�ำ สาปกต็ อ่ เมอื่ เธอไดพ้ บหนา้ เฮดีสเห็นเพอร์เซโฟนีกินเมล็ดทับทิม เทพีดิเตอร์ทำ�หน้าโล่งอกข้ึนมานิดนึง แล้ว กนั ยายน 2563 38

เปดิ โลก นทิ านดาว บอกเพอรเ์ ซโฟนีว่า แต่อาจเปลี่ยนช่อื เรียก ยกตัวอยา่ งเช่น The Return of Persephone ปี ค.ศ. 1891 “เมลด็ ทบั ทมิ 1 เมลด็ คอื ระยะเวลา 1 เดอื นที่ คนกรีกเรียกว่าเทพเจ้าเฮดีส ส่วนคน วาดโดย Frederic Leighton ศิลปิน เจา้ ตอ้ งกลบั ลงไปอยู่ในโลกบาดาลกบั เฮดสี โรมันเรียกเทพเจ้าองค์เดียวกันน้ีว่าเทพเจ้า ชาวอังกฤษ ปัจจุบันภาพนี้อยู่ที่พิพิธภัณฑ์ ในแตล่ ะปี เจา้ กนิ ไป 4 เมลด็ กเ็ ทา่ กบั 4 เดอื น พลูโต (Pluto) ตอ่ มากลายเป็นชอ่ื ดาวพลโู ต ศิลปะ Leeds Art Gallery ประเทศอังกฤษ หมายความวา่ ตอ่ ไปน้ีทุกๆ ปี เจ้าจะอยู่โลก ในภาษาองั กฤษ บาดาล 4 เดือน และได้มาอยู่กับแม่บนน้ี คนกรกี เรยี กวา่ เทพเจา้ ซสู สว่ นคนโรมนั ที่มาภาพ Wikipedia 8 เดือน” เรียกว่าเทพเจ้าจูปิเตอร์ (Jupiter) ต่อมา https://en.wikipedia.org/wiki/Frederic_Leighton นบั จากนน้ั เปน็ ตน้ มา ชว่ งเวลา 4 เดือน กลายเปน็ ชอื่ ดาวพฤหัสบดีในภาษาอังกฤษ ทเ่ี พอรเ์ ซโฟนตี อ้ งกลบั ลงไปอยใู่ นโลกบาดาล คนกรกี เรยี กวา่ เทพเจา้ เฮอรม์ สี สว่ นคน เห็นได้ด้วยตาเปล่า แม้ในเมืองใหญ่อย่าง บนโลกจะกลายเปน็ ฤดหู นาว เนอื่ งจากความ โรมันเรียกว่าเทพเจ้าเมอร์คิวรี (Mercury) กรงุ เทพฯ (ความสว่างระดบั 1) เศรา้ ของแมท่ ี่คิดถึงลูก ต่อมากลายเป็นชื่อดาวพุธในภาษาอังกฤษ ค�ำ วา่ Virgo เป็นภาษาละตนิ แปลเป็น นทิ านเรอ่ื งนเี้ ปน็ นทิ านกรกี โบราณ ตอ่ มา เนอื่ งจากแตล่ ะวนั ดาวพธุ เปลยี่ นต�ำ แหนง่ เรว็ ภาษาอังกฤษคอื virgin สาวบริสุทธิ์ ชาวโรมนั ไดร้ บั ความเชอ่ื เรอ่ื งเทพเจา้ ของกรกี เหมือนเมอร์คิวรี เทพเจ้าแห่งการส่ือสารที่ กล่มุ ดาวหญิงสาวเป็นหนงึ่ ใน 12 กลุ่ม เดินทางได้อยา่ งรวดเรว็ วอ่ งไว ดาวจกั รราศี (zodiac) ที่ดวงอาทิตยเ์ ดินทาง ภาพงานประติมากรรมแกะสลักหินอ่อน นอกจากน้ี mercury ในภาษาอังกฤษยงั ผ่านใน 1 ปี The Rape of Proserpina (Persephone) แปลวา่ “ปรอท” และเนอ่ื งจากปรอทเปน็ ธาตุ ตอนที่มนุษย์กำ�หนดกลุ่มดาวจักรราศี ปี 1621-1622 หรือประมาณ 400 ปีก่อน ท่ีมีความไวต่อการเปล่ียนแปลงอุณหภูมิจึง เมอื่ ประมาณ 3,000 ปกี อ่ นโดยชาวบาบลิ อน โดย Gian Lorenzo Bernini ศิลปินชาว น�ำ มาใชเ้ ปน็ เครอ่ื งวดั อณุ หภมู ิ (thermometer) (Babylon) พอถึงเดือนกันยายนดวงอาทิตย์ อิตาลี คำ�ว่า “rape” ในที่นี้ไม่ได้แปลว่าข่มขืน ในภาษาไทยกม็ ีสำ�นวนวา่ “ไวเปน็ ปรอท” จะอยู่ในกลุ่มดาวหญงิ สาว หรือราศกี ันย์ แต่หมายถึงฉุดคร่า ปัจจุบันงานประติมากรรม ตารางเปรียบเทียบช่ือเทพเจ้ากรีกกับ ปั จ จุ บั น ค น ไ ท ย จึ ง เ รี ย ก เ ดื อ น นี้ ว่ า นี้อยู่ในพิพิธภัณฑ์ศิลปะ Galleria Borghese โรมัน เรียงลำ�ดับตามที่ปรากฏในคอลัมน์นี้ “กันยายน” มาจากคำ�ว่า “กันยา” แปลว่า กรุงโรม ประเทศอิตาลี ออกเสยี งตามภาษาองั กฤษแบบอเมรกิ นั ตาม หญิงสาว หรอื สาวนอ้ ย และค�ำ ว่า “อายน” ที่มาภาพ Wikipedia Merriam-Webster Dictionary และทับศพั ท์ แปลว่า มา รวมกันเป็น มาเจอสาวน้อย https://en.wikipedia.org/wiki/Persephone เปน็ ภาษาไทย ตามหลกั เกณฑก์ ารทบั ศพั ทภ์ าษา หรือมาถึงราศีกันย์ องั กฤษฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2535 เดือนกันยายนในภาษาอังกฤษคือ September มาจากภาษาละตินว่า septem กรีก โรมัน เพอรเ์ ซโฟนี เพอร์เซโฟนี (Persephone) (Persephone) เฮดสี (Hades) พลโู ต (Pluto) ดิมเี ตอร์ (Demeter) เซยี รสี (Ceres) ซูส (Zeus) จูปิเตอร์ (Jupiter) เฮอรม์ สี (Hermes) เมอรค์ วิ รี (Mercury) บนท้องฟ้ามีกลุ่มดาวหญิงสาว (Virgo) ทอ่ี าจเปน็ เทพดี มิ เี ตอรถ์ อื รวงขา้ ว ตรงรวงขา้ ว มีดาวที่สว่างที่สุดในกลุ่มดาวหญิงสาวคือ ดาวรวงขา้ ว หรอื ดาวสไปกา (Spica) สามารถ 39 กนั ยายน 2563

เปดิ โลก นทิ านดาว แผนที่กลุ่มดาวหญิงสาว (Virgo) โดย สหพันธ์ดาราศาสตร์สากล (International Astronomical Union หรือย่อว่า IAU) ที่มาภาพ https://www.iau.org/public/themes/constellations/ แกเล็กซี M61 (Messier 61) ในกลุ่มดาวหญิงสาว ที่มาภาพ หอดูดาว European Southern Observatory (ESO) https://www.eso.org/public/images/potw1901a/ ภาพจ�ำ ลองทอ้ งฟา้ โดยแอป SkyPortal ซา้ ยมอื เปน็ วนั ท่ี 1 กนั ยายน พ.ศ. 1 แปลว่า 7 ในปฏิทนิ ของชาวโรมันนั้นเดือนกนั ยายนเป็นเดือนที่ 7 ของปี หรือเมื่อ 2562 ปีก่อน เวลา 18:00 น. ดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่มดาว (เดือนแรกหรือปีใหม่คือเดือนมีนาคม) ปัจจุบันแม้เดือนกันยายน หญิงสาว เปรียบเทียบกับขวามือวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2563 ปีนี้ จะเปลย่ี นเป็นเดือนท่ี 9 ของปี (เดือนแรกหรอื ปใี หมค่ ือเดอื นมกราคม) เวลาเดียวกัน จะเห็นว่าดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่มดาวสิงโต ยังไม่เข้ากลุ่มดาว แตก่ ย็ ังเรยี กเดือนกนั ยายนว่า September เดือน 7 นบั ว่าแปลกดีครับ หญิงสาว ถ้ามองตอนหัวค่ำ�ทางทิศตะวันตกจะเห็นกลุ่มดาวหญิงสาว เปรียบเทียบกับเมื่อ 3,000 ปีก่อน ดวงอาทิตย์เขยิบตำ�แหน่งไป อยู่บนท้องฟ้า ทางกลุ่มดาวสงิ โต ทำ�ให้ปจั จบุ ันวนั ท่ี 1 กนั ยายน ดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่ม ดาวสิงโต ยังไม่เขา้ ไปในกลุ่มดาวหญงิ สาว ตอ้ งรอถงึ วนั ท่ี 17 กนั ยายน ถึงจะเข้ากลุ่มดาวหญิงสาว ตามการแบ่งพ้ืนที่กลุ่มดาวของสหพันธ์ ดาราศาสตร์สากล (International Astronomical Union หรือย่อว่า IAU) ที่ใช้มาตงั้ แต่ปี ค.ศ. 1930 ส่ิงท่ีน่าสนใจคือในกลุ่มดาวหญิงสาวมีดาราจักรหรือแกเล็กซี (galaxy) จำ�นวนมากประมาณ 1,300-2,000 แกเล็กซี เรียกว่า กลมุ่ หญิงสาว (Virgo Cluster) อา้ งอิง Wikipedia https://en.wikipedia.org กันยายน 2563 40

มนั อเอ๋ ปน็ อยา่ งนน้ี เ่ี อง by อาจารย์เจษฎ์ https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ สรปุ ความรเู้ รอื่ งขวด PET บรรจุนำ้�ด่มื ไม่ไดอ้ ันตราย ตากแดดได้ แตไ่ มค่ วรเอามาใช้ซ�้ำ บอ่ ยๆ 1. ขวดพลาสติกที่ใช้บรรจุนำ้�ดื่มจำ�หน่ายใน ประเทศไทยนัน้ มกั จะมี 2 แบบคอื ขวดสขี าวขนุ่ และขวดใสไม่มีสี โดยพวกขวดขุ่นน้ัน จะทำ� จากพลาสติกชนิดโพลิเอทีลีน (polyethylene หรือ PE) ส่วนขวดใส จะทำ�จากพลาสติก ชนิดโพลิเอทีลีนเทเรฟทาเลต (polyethylene terephthalate หรือ PET) ซึ่งพบวา่ ปัจจุบนั พวก ขวด PET จะเป็นท่นี ยิ มใช้มากกวา่ ขวด PE 2. ขวด PET ที่นิยมใช้เป็นขวดใสใส่น้ำ�ดื่มหรือ เครื่องด่ืมต่างๆ น้ัน ถูกผลิตมาให้เป็นขวดที่ใช้ ครั้งเดยี วทง้ิ แตส่ ามารถนำ�มากลบั มารไี ซเคลิ ได้ โดยเมื่อดูที่ก้นขวดมักจะเห็นเคร่ืองหมายลูกศร วนเป็นสามเหล่ียม มีเลข 1 อยู่ตรงกลาง หมายถงึ บรรจุภณั ฑ์พลาสตกิ นน้ั เปน็ ชนดิ PET 3. ความที่มีหลายคนนิยมเก็บขวดนำ้�ดื่มเอาไว้ ภาพจาก: https://sure.oryor.com/index.php/detail/media_specify/636 ในรถ ซึ่งบางครง้ั ตอ้ งไปจอดตากแดดทั้งวันจนมี อากาศร้อนจดั ท�ำ ใหเ้ กดิ ขา่ วลอื ว่า อุณหภมู ทิ ี่สงู มากในรถจะทำ�ให้สารเคมีท่ีอยู่ในขวดพลาสติก ออกมาปนเปือ้ นในน้ำ� เช่น สาร BPA และเป็น อนั ตรายตอ่ ผบู้ รโิ ภค สง่ ผลตอ่ ความผดิ ปรกตขิ อง พนั ธุกรรม เปน็ โรคมะเรง็ ได้ 41 กันยายน 2563

มนั อเอ๋ ปน็ อยา่ งนน้ี เ่ี อง 4. สาร BPA (หรือ bisphenal A) นั้น แมว้ า่ จะเป็นสารท่ีมี เวลายาวนาน คอื สารทาเลต (phthalate) และสารพลวง (antimony) แต่จากงานวิจัยในอังกฤษ เมื่อปี ค.ศ. 2012 ลักษณะคล้ายฮอร์โมนเพศ และมีความกังวลกันว่าอาจจะ พบวา่ ถา้ จะใหร้ ะดบั ของสารเหลา่ นลี้ ะลายออกมาอยใู่ นน�้ำ เกดิ อนั ตรายตอ่ ผบู้ รโิ ภคไดถ้ า้ ไดร้ บั เขา้ ไปมาก แตค่ วามจรงิ ดมื่ บรรจขุ วด จนเกนิ มาตรฐานทอี่ ยี กู �ำ หนดไวน้ นั้ ขวดน�้ำ ดงั แลว้ มนั ไมไ่ ดเ้ ปน็ องคป์ ระกอบของพลาสตกิ ทม่ี าท�ำ เปน็ ขวด กลา่ วจะตอ้ งต้ังไว้ในที่อุณหภมู สิ ูงเกนิ 60 องศาเซลเซียส PET แตอ่ ยา่ งไร เพราะสาร BPA น้ี สว่ นมากใช้ยารอยต่อ นานเป็นเวลาเกนิ 11 เดือน ของโลหะของกระป๋องอาหาร และใช้ผลิตพลาสติกพวก โพลิคาร์บอเนต (polycarbonate หรือ PC) และเคยนำ� 9. ในประเทศไทยนั้น มาตรฐานของขวด PET ที่กระทรวง มาใช้ในการผลิตเป็นขวดนมเด็กทารก แต่ปัจจุบันได้มีการ รณรงค์ใหย้ กเลกิ การใชผ้ ลติ ภาชนะส�ำ หรบั เดก็ ทารกไปแลว้ สาธารณสุขได้กำ�หนดไว้ ระบุว่าต้องทนต่อความร้อนจัด ต้ังแต่ 60 ถึง 95 องศาเซลเซียสได้ โดยเคยมีการส่มุ ตรวจ 5. นอกจากสาร BPA ก็ยังมีสารเคมีตัวอื่นท่ีแชร์กันว่าออก ขวดนำ้� PET กวา่ 10 บริษัท และพบว่า ปริมาณของสาร ตา่ งๆ ทลี่ ะลายออกมานน้ั ไมไ่ ดส้ งู เกินมาตรฐาน มาจากขวด PET อีกเช่น สารไดออกซิน (dioxin) และ สารพีซีบี (PCB) ดังนั้นโดยกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ 10. อย่างไรก็ตาม จากการที่ขวด PET ถูกออกแบบมาให้ใช้ กระทรวงสาธารณสุข จึงได้ทำ�การทดลองนำ�นำ้�ด่ืมท่ีบรรจุ ในขวดพลาสตกิ ทจ่ี าํ หนา่ ยในตลาดสดและซซเู ปอรม์ ารเ์ กต็ เพียงแค่ครั้งเดียวแล้วทิ้ง ดังนั้นการท่ีบางคนนิยมนำ�มา จาํ นวน 18 ยห่ี อ้ ไปวางในรถทจี่ อดกลางแดดเปน็ เวลา 1 วนั ใส่น้ำ�บริโภคซำ้�ๆ หลายครั้ง ทางกระทรวงสาธารณสุขไม่ และ 7 วัน แนะนำ�ให้ทำ�ตาม ซ่ึงเหตุผลไม่ใช่การกลัวว่าจะมีสารเคมี ละลายออกมาจากการใช้ขวดซ้�ำ แตเ่ ปน็ เพราะว่าอาจจะมี 6. จากนั้นตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่ม dioxin จํานวน เชอ้ื โรคและสง่ิ สกปรกตา่ งๆ ตกคา้ ง ถา้ ลา้ งท�ำ ความสะอาด ไมด่ พี อกอ่ นทีจ่ ะใส่น�ำ้ ลงไปใหม่ 17 ตัว และ PCB จํานวน 18 ตัว โดยใช้เทคนิคข้ันสูง 11. บางคนบอกวา่ เกบ็ ขวดน�ำ้ ดมื่ ทดี่ มื่ แลว้ บางสว่ น ไว้ในรถที่ Isotope Dilution และวัดปริมาณด้วยเคร่ืองมือ High จอดตากแดด เมอื่ กลบั มาดมื่ ใหมว่ นั หลงั พบวา่ มกี ลนิ่ เหมน็ Resolution Gas Chromatography/High Resolution เกิดขึ้นในนำ้� เป็นกลิ่นจากสารเคมีออกมาหรือเปล่า ? คำ�ตอบคอื ไม่ใช่ แตเ่ ป็นกลน่ิ ทีเ่ กดิ จากเชือ้ จุลนิ ทรีย์ในชอ่ ง Mass Spectrometry ซง่ึ ผลการวเิ คราะหส์ รปุ วา่ ตรวจไมพ่ บ ปากของเรา ปนลงไปอยู่ในน้ำ� และเจริญเติบโตพร้อมกับ สรา้ งกล่ินข้ึน สารประกอบกลุม่ dioxin และ PCB ในทุกตัวอยา่ งนำ้�ดื่ม สรปุ : นำ�้ ด่ืมทบ่ี รรจขุ วด PET และเก็บในรถท่จี อดตากแดดนน้ั บรรจขุ วด ไม่ได้อันตราย ไม่ได้มีสารก่อมะเร็งปนเป้ือน ตัวของขวด PET เอง 7. จริงๆ แล้ว สารเคมีที่เป็นองค์ประกอบของขวด PET กส็ ามารถเกบ็ น�ำ้ ดม่ื ไว้ไดน้ านถา้ ยงั ไมไ่ ดเ้ ปดิ ขวด (แตก่ ค็ วรจดั เกบ็ ในท่ี ที่ไม่ร้อน ไม่ใช่เอาไปตากแดดไว้เวลาหลายเดือน) และถ้าไม่จำ�เป็น และอาจจะมีออกมาจากพลาสติกชนิดนี้ได้นั้น ก็มีอยู่บ้าง ก็ไมค่ วรเอามาใชซ้ �้ำ ครบั ตัวอย่างเช่น สารอะซิทอลดีไฮด์ (acetaldehyde) แต่มี ปริมาณน้อยมาก และไมน่ า่ จะเป็นกังวล โดยสารอะซิทอล ดีไฮด์นี้ แค่อาจจะทำ�ให้น้ำ�เปล่าในขวดมกี ลน่ิ ที่ไมน่ า่ ดมื่ 8. สารอกี 2 ตวั ทีม่ ีคนกังวลเช่นกนั วา่ อาจจะปนเป้ือนมาใน น้ำ�ด่ืมได้ เม่ือขวดนั้นถูกตากแดดทิ้งไว้ โดนความร้อนเป็น กนั ยายน 2563 42

เ3บ5อ้ื งปหลลางั ชนดิ ใหมข่ องโลก ดร.ชวลิต วิทยานนท์ ชนิดท่ี 3 ปลาซวิ แคระสามจุด Boraras micros Kottelat & Vidthayanon, ค.ศ. 1993 หนึง่ ใน 10 สตั วม์ ีกระดูกสนั หลังจิว๋ สดุ ของโลก เจา้ ปลาจ๋ิวชนิดนี้เห็นตอนแรกๆ ก็คิดว่ามันคือลูกปลา ตัวแรกที่จับได้ก็ได้จากบึงโขงหลงขณะไปตามหาปลาบู่ใหม่ ซึ่งกว่า ซวิ อะไรสกั ชนดิ และเคยเหน็ ปนกบั กองกงุ้ ฝอยตาม จะได้ก็ใช้เวลา เพราะกว่าจะลุยน้ำ�กลับมาถึงที่มันก็ถูกกุ้งฝอยกินไปหมด แผงตลาดเช้าในจังหวัดหนองคายมาหลายครั้ง ตัวอย่างตัวแรก เลยตอ้ งตามหาใหมอ่ กี ในวนั ตอ่ ไป แตบ่ ทจะไดก้ ็ไดแ้ บบงา่ ยๆ ตรงน�ำ้ ตนื้ ๆ เก็บได้จากหนองริมถนนมิตรภาพตัดกับทางรถไฟไปหนองคายท่ี ทก่ี ดุ ทงิ ซ่งึ ห่างออกไปอกี ราวๆ 80 กิโลเมตร จากการยืมสวงิ ชาวบ้านไป ชานเมืองอุดรธานี (ตอนนี้หมดสภาพไปแล้ว) โดย Dr. Maurice ชอ้ นเอาทช่ี ายน�้ำ ทม่ี แี ตเ่ ศษหญา้ แบบเลน่ ๆ แตไ่ ดม้ าทงั้ ปลาซวิ เจา้ ฟา้ ปลา Kottelat ตง้ั แตก่ อ่ นปี ค.ศ. 1990 แตก่ ็ได้ไม่ก่ีตวั และไม่คอ่ ยสวย บ่แู คระ (ชนดิ ใหม)่ ปลาจิม้ ฟันแคระ ฯลฯ Dr. Maurice เลยถามถึงว่า “เคยเห็นตวั แบบน้ปี ะ ?” ปลาสกลุ นมี้ กั อยตู่ ามแหลง่ น�้ำ พรทุ ส่ี ภาพดมี ากๆ เทา่ นน้ั แตเ่ ดมิ คดิ วา่ จากนั้นการไปสำ�รวจปลาในพ้ืนที่แถบน้ันก็เลยต้องจับตาเพิ่ม จะพบซวิ แคระสามจดุ เฉพาะในประเทศไทยและลมุ่ น�้ำ โขงเทา่ นน้ั แตต่ อ่ มา ข้นึ มาอกี ชนดิ วา่ จะมปี ลาซิวจุดๆ นอี้ ีกไหม กม็ รี ายงานพบปลาซวิ แคระสามจดุ ในทงุ่ ปากพลี ลมุ่ น�ำ้ บางปะกงดว้ ย 43 กันยายน 2563

QSuciiz บ้านนักคดิ ฉบบั ที่แล้วเหมียวถามว่า สตั วว์ งศห์ มที พ่ี บไดต้ ามธรรมชาติ ในประเทศไทยเน่ียมีหมีอะไรบา้ ง ค�ำ ตอบคอื ผู้ไดร้ บั รางวัลประจ�ำ ฉบบั ที่ 89 หมหี มา หรอื หมคี น หมคี วาย Helarctos malayanus Ursus thibetanus รางวลั ที่ 1 เสื้อยดื ลาย Bioeconomy ไดแ้ ก ่ คณุ สริ ัส สุลญั ชปุ กร รางวลั ที่ 2 สมุดโนต้ I love science ไดแ้ ก ่ คุณสรรพวีร์ ประสทิ ธิรตั น์ คณุ สมรลักษณ์ แจ่มแจง้ คณุ คมเดช เมธาวีกลุ คำ�ถามประจำ�ฉบับท่ี 90 นี้เกี่ยวกับ รางวัลประจ�ำ ฉบับที่ 90 หมู่เลอื ดฮะ เหมียวสงสัยวา่ ถา้ พ่อมี หมูเ่ ลือด A แมม่ หี มเู่ ลอื ด B ลกู จะมี รางวัลท่ี 1 ปน่ิ โต NSTDA eco go green หม่เู ลือดใดได้บ้างฮะ จำ�นวน 1 รางวลั รางวลั ที่ 2 กฟิ ตเ์ ซตสมดุ โนต้ และดินสอ I love science จ�ำ นวน 3 รางวลั สง่ ค�ำ ตอบมาร่วมสนุกได้ท่ี หมดเขตส่งคำ�ตอบ วันที่ 25 กนั ยายน 2563 กองบรรณาธิการสาระวทิ ย์ ฝา่ ยสร้างสรรค์สือ่ และผลติ ภณั ฑ์ คำ�ตอบจะเฉลยพร้อมประกาศรายชือ่ ผู้ได้รับรางวัลใน สาระวิทย์ ฉบับท่ี 91 ส�ำ นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติ ส�ำ หรับของรางวลั เราจะจดั สง่ ไปให้ทางไปรษณยี ์ 111 อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหน่งึ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ที่ [email protected] อย่าลืมเขียนชอ่ื ท่อี ยู่ มาด้วยนะฮะ กันยายน 2563 44

นคกั �ำ วคทิ มย์ Science is not only a disciple of reason but, also, one of romance and passion. กองบรรณาธิการ สาระวทิ ย์ - Stephen Hawking - วทิ ยาศาสตร์ไม่ไดเ้ ปน็ ดง่ั เชน่ แคส่ าวกของเหตผุ ล แตย่ งั เปน็ ศษิ ยแ์ หง่ ความเรงิ รมยแ์ ละลมุ่ หลง - สตเี ฟน ฮอวค์ งิ - สตีเฟน ฮอว์คงิ ภาพจาก https://www.dynamiccio.com/stephen-hawking/ (8 มกราคม พ.ศ. 2485 – 14 มีนาคม พ.ศ. 2561) เปน็ นกั ฟิสิกส์ทฤษฎีและนักจกั รวาลวทิ ยาชาวอังกฤษ เขาเปน็ นักวทิ ยาศาสตร์คนแรกท่ีน�ำ เอาทฤษฎสี มั พัทธภาพ (theory of relativity) และกลศาสตร์ควอนตัม (quantum mechanics) มาใช้สรา้ งทฤษฎีทางจักรวาลวทิ ยา ใน พ.ศ. 2545 บีบีซจี ัดใหเ้ ขาเปน็ 1 ใน 100 ชาวอังกฤษทย่ี ง่ิ ใหญ่ทสี่ ุด หนงั สือวทิ ยาศาสตรท์ ่ีเขาเขยี นคือ ประวัตยิ อ่ ของกาลเวลา (A Brief History of Time) ท�ำ สถิติติดอันดับหนงั สือเบสตเ์ ซลเลอรต์ ดิ ตอ่ กันนานถงึ 237 สปั ดาห์ เขามี โรคประจำ�ตวั ท่ีเปน็ โรคพันธุกรรมคือ ALS (amyotrophic lateral sclerosis) ท่ีทำ�ให้ค่อยๆ กลายเปน็ อัมพาต และติดตอ่ สอ่ื สารโดยผ่านอุปกรณส์ งั เคราะหข์ อ้ ความและเสยี งแทน ใบสมคั รสมาชิก สทิ ธิพิเศษสำ�หรับสมาชิก - ได้รบั “นิตยสารสาระวทิ ย์” e-magazine สามารถสมคั รผา่ นช่องทางออนไลน์ไดท้ ล่ี งิ ก์ รายเดือนอย่างตอ่ เน่ืองทางอีเมล https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 โดยไมเ่ สียคา่ ใช้จ่าย หรือ Scan QR Code - ซื้อหนังสือของ สวทช. ไดร้ ับส่วนลด 20% ณ ศนู ย์หนังสือ สวทช. อุทยานวทิ ยาศาสตร์ประเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ ตดิ ต่อกองบรรณาธกิ ารสาระวทิ ย์ ไดท้ างอีเมล [email protected] ทอ่ี ยู่ ฝ่ายสร้างสรรคส์ อ่ื และผลิตภณั ฑ์ (MPC) สำ�นักงานพฒั นาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาติ 111 อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนึง่ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 สาระวิทย์ เปน็ นิตยสารอิเล็กทรอนกิ ส์ (e-magazine) รายเดือน มจี ดุ ประสงค์เพ่ือเผยแพรข่ อ้ มลู ขา่ วสารและความร้ดู ้านวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีท้ังของไทยและตา่ งประเทศ ให้แกก่ ลมุ่ ผ้อู ่านทีเ่ ป็นเยาวชน และประชาชนทั่วไปทส่ี นใจในเรอื่ งดังกล่าว โดยสามารถดาวนโ์ หลดได้ฟรีที่ www.nstda.or.th/sci2pub/ หรือ บอกรับเปน็ สมาชกิ ได้โดยไม่เสียคา่ ใชจ้ า่ ยใดๆ 45 กันยายน 2563จดั ท�ำ โดย ฝา่ ยสรา้ งสรรคส์ ่อื และผลติ ภณั ฑ์ สำ�นกั งานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ (สวทช.) ข้อความตา่ งๆ ท่ปี รากฏในนติ ยสารอิเล็กทรอนกิ ส์ฉบบั น้ี เปน็ ความเห็นโดยอิสระของผเู้ ขียน สำ�นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ ไมจ่ �ำ เป็นต้องเหน็ พ้องด้วย