นิตยสารสาระวิทย์ ฉบับที่ 108 เดือนมีนาคม 2565

A Team Bulletin สารบญั Cover Story 3 ห้องภาพสตั ว์ปา่ ไทย 29 Sci Delight 6 ทป่ี รึกษา Sci Variety 10 สาระวิทย์ในศลิ ป์ 30 ณรงค์ ศริ เิ ลิศวรกลุ เปดิ โลกนทิ านดาว 33 จุฬารัตน์ ตนั ประเสรฐิ จมุ พล เหมะคีรินทร์ ระเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 14 ออ๋ ! มันเป็นอยา่ งนี้น่ีเอง 36 38 บรรณาธิการผู้พมิ พ์ผ้โู ฆษณา หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 16 เบื้�อ้ งหลัังการค้น้ พบ สิ่่�งมีชี ีีวิิตชนิดิ ใหม่ข่ องโลก กลุ ประภา นาวานเุ คราะห์ Sci Infographic 17 Sci Quiz 40 บรรณาธกิ ารอ�ำ นวยการ รอ้ ยพนั วทิ ยา 21 Sci เข้าหู โน้ตความรูฉ้ บับย่อ 42 นำ�ชัย ชวี วิวรรธน์ สภากาแฟ 26 คำ�คมนกั วทิ ย์ 43 บรรณาธกิ ารบริหาร ENdiototer’s ปรทิ ศั น์ เทียนทอง NAC2022 สงคราม โควิิด คณิิตศาสตร์์ บรรณาธิการจัดการ Cover Story ของนิติ ยสารสาระวิิทย์ฉ์ บัับนี้้� เริ่�มต้น้ กัันด้ว้ ยอีีเวนต์์ใหญ่แ่ ห่่งปีีของ สวทช. คือื การจััดงานประชุุม รกั ฉตั ร เวทีวุฒาจารย์ วิชิ าการประจำ�ำ ปีี สวทช. ครั้้ง� ที่� 17 หรืือ NAC2022 ภายใต้้แนวคิิด “พลิิกฟื้้�นเศรษฐกิิจและสัังคมไทย ด้้วยงาน วิจิ ััยและนวััตกรรม BCG” โดยปีนี ี้้จ� ัดั บนแพลตฟอร์์มออนไลน์์เต็็มรููปแบบผ่า่ นทางเว็บ็ ไซต์์ www.nstda.or.th/nac กองบรรณาธิการ ระหว่า่ งวัันที่� 28-31 มีนี าคม 2565 ผู้้�อ่า่ นที่�สนใจอััปเดตความรู้� เทคโนโลยีี และนวััตกรรมจาก สวทช. เข้้าไปลง ทะเบียี นร่ว่ มงานล่ว่ งหน้า้ ได้เ้ ลยนะครับั วชั ราภรณ์ สนทนา อาทิตย์ ลมลู ปล่ัง เดืือนมีีนาคมมีีวัันสำ�ำ คััญอีีกวัันคืือ “วัันคณิิตศาสตร์์โลก” หรืืออีีกชื่�อหนึ่�งก็็คืือ \"วัันพาย\" (Pi Day) ซึ่�งตรงกัับ วณี า ยศวงั ใจ วันั ที่� 14 มีนี าคม ของทุกุ ปีี วันั นี้้ต�ั้้ง� ขึ้น� มาเพื่่อ� ระลึกึ ถึงึ สัญั ลักั ษณ์ส์ ำำ�คัญั ทางคณิติ ศาสตร์์ π (พาย) ซึ่�งเป็น็ อัตั ราส่ว่ น ภัทรา สปั ปนิ ันทน์ ที่�หาได้้จากความยาวของเส้้นรอบวงกลม (perimeter) หารด้้วยความยาวของเส้้นผ่่านศููนย์์กลางของวงกลมนั้้�น (diameter) มีคี ่่าเท่า่ กัับ 3.14 (เป็น็ ที่�มาของการเลือื กเป็น็ วันั ที่� 14 เดืือน 3) ฉบัับนี้้เ� ราจึงึ จัดั บทความและเรื่�องราว นักเขียนประจำ� ที่ �เกี่ �ยวข้้องกัับคณิิตศาสตร์์มาให้้อ่่านกัันด้้วย ขวลติ วิทยานนท์ นอกจากนี้้�เรายังั มีเี รื่�องราวเกี่�ยวกับั สงคราม สถานการณ์โ์ ควิิด 19 และการนอนหลับั มาให้อ้ ่า่ นกัันในช่่วงนี้้� ช่่วงที่� รวศิ ทศั คร มีีสารพััดข่่าวสารให้้ติิดตามกัันยาวๆ ทั้้�งสงครามระหว่่างรััสเซีียกัับยููเครนที่�เริ่�มขึ้�นเมื่่�อช่่วงปลายเดืือนกุุมภาพัันธ์์ พงศธร กิจเวช ที่่�ผ่่านมา และการแพร่่ระบาดของโควิิด 19 ที่่�ยังั ไม่่มีที ีที ่า่ ว่่าจะจบลงง่า่ ยๆ ปว๋ ย​ อุน่ ​ใจ วริศา ใจดี หากผู้้�อ่่านนิิตยสารสาระวิิทย์์ท่่านใดมีีข้้อแนะนำ�ำ -ติิชม อยากพููดคุุยกัับทีีมกองบรรณาธิิการ หรืือมีีบทความ บรรณาธกิ ารศิลปกรรม ☺วิทิ ยาศาสตร์ท์ี่�อยากเผยแพร่่ สามารถส่่งอีเี มลมาที่� [email protected] หรืือทาง inbox เพจนิิตยสารสาระวิิทย์์ จุฬารตั น์ นิม่ นวล ได้้เลยนะครัับ เราพร้อ้ มยิินดีีรัับฟังั และพููดคุยุ กัับทุกุ ท่่านด้้วยความยิินดีคี รับั ศิลปกรรม ปริิทััศน์์ เทียี นทอง บรรณาธิิการ เกิดศิริ ขนั ตกิ ติ ตกิ ุล ผู้ผลิต ฝา่ ยสร้างสรรค์ส่ือและผลติ ภณั ฑ์ สำ�นักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยแี หง่ ชาติ (สวทช.) กระทรวงการอดุ มศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรม 111 อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธิน ต.คลองหนึง่ อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ตดิ ต่อกองบรรณาธกิ าร โทรศัพท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 อเี มล [email protected]

Cover Story ภัทรา สปั ปนิ นั ทน์ NAC2022 พลิิกฟื้� น้ เศรษฐกิจิ และสัังคมไทย ด้้วยงานวิิจััยและนวััตกรรม BCG กลับั มาอีกี ครั้ง�้ กับั งานใหญ่ป่ ระจำ�ำ ปีขี องสำ�ำ นักั งานพััฒนาวิทิ ยาศาสตร์์ และเทคโนโลยีแี ห่ง่ ชาติิ (สวทช.) “งานประชุมุ วิชิ าการประจำำ�ปีี สวทช. ครั้�้งที่่� 17 (17th NSTDA Annual Conference: NAC2022)” ภายใต้แ้ นวคิดิ “พลิกิ ฟื้� น้ เศรษฐกิจิ และสัังคมไทย ด้ว้ ยงานวิจิ ััยและ นวััตกรรม BCG (Revitalizing Thai Economy through BCG Research and Innovation)” มีนาคม 2565 3

Cover Story ภายในงานพบกบั นทิ รรศการน�ำ เสนอ Plant-based Egg Pseudotype Virus ผลงานวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม กิจกรรม สมั มนาวชิ าการและกจิ กรรมOpenHouse เปิดบ้านนำ�เสนอความเช่ียวชาญและ โครงสร้างพ้ืนฐานทางด้านการวิจัย ที่ สวทช.พร้อมให้การสนับสนุนในการยก ระดับเศรษฐกิจของประเทศไทยให้มี ความเข้มแข็งตั้งแต่ฐานรากอย่างย่ังยืน ตามโมเดลเศรษฐกิจ BCG ซ่ึงเป็นวาระ แห่งชาติในปัจจุบัน โดยในปีน้ีจะจัดงาน เต็มรูปแบบผ่านทางออนไลน์ ในวันที่ 28-31 มีนาคม พ.ศ. 2565 ที่ www. nstda.or.th/nac 3 นิทิ รรศการผลงานวิจิ ััย Farm to School นวัตกรรมน้ำ�มะนาวแช่แข็งท่ีสามารถคง สภาพกล่ิน สี และรส ได้อย่างสมบูรณ์ ขัับเคลื่่อ� นเศรษฐกิิจ ของประเทศในการนำ�เสนอผลิตภัณฑ์ เก็บได้นานกว่า 2 ปี ตอบโจทย์ท้ังร้าน ไข่เหลวจากโปรตีนพืช อาหารทางเลือก อาหารเชนใหญ่ที่ต้องการความคงที่ของ และสัังคม เพ่ือสุขภาพท่ีตอบโจทย์ความนิยมใน วัตถุดิบ และผู้บริโภครายย่อยที่ต้องการ ในปนี ้ีสวทช.ไดค้ ดั สรรผลงานวจิ ยั เดน่ การบริโภคของคนไทย “มะนีมะนาว” น้ำ�มะนาวสำ�เร็จรูปติดครัวไว้ปรุงอาหาร 102 เรอื่ งมาน�ำ เสนอผา่ นนทิ รรศการ 3 โซน “Pseudotype Virus” เทคโนโลยีไวรัส ประกอบดว้ ย “นทิ รรศการ BCG Economy ตัวแทนเพื่อใช้ทดสอบประสิทธิภาพของ Model” นำ�เสนอผลงานวิจัยเด่นหนุน วัคซีนและยา ซึ่งรวมถึงวัคซีนและยา เสริมการขับเคล่ือนเศรษฐกิจและสังคม สำ�หรับโรคโควิด 19 (ครอบคลุมไวรัส ตามโมเดลเศรษฐกจิ BCG “นทิ รรศการ ก่อโรคทุกสายพันธ์ุที่มีการแพร่ระบาด เทดิ พระเกียรติ” นำ�เสนอโครงการเฉลมิ อยใู่ นปจั จบุ นั ) ตรวจสอบไดร้ วดเรว็ แมน่ ย�ำ พระเกียรติ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า ปลอดภัย ช่วยเสริมสร้างความม่ันคง กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยาม- ทางดา้ นการแพทย์ “ผลติ ภณั ฑถ์ งุ มอื ยาง บรมราชกุมารี และ “นทิ รรศการผลงาน ธรรมชาตโิ ปรตนี ต�ำ่ ” ถงุ มอื จากยางพารา วจิ ยั ” รวบรวมผลงานการวจิ ยั เด่นหลาก- ไทยท่ีผ่านการวิจัยและพัฒนาให้มีสาร หลายดา้ นของ สวทช. และพนั ธมติ ร ทม่ี งุ่ ก่อภูมิแพ้ต่ำ� ลดจุดอ่อนของถุงมือยาง พัฒนาให้สอดรับกับการแก้ปัญหาของ ธรรมชาติ เพิ่มโอกาสในการตีตลาดโลก ประเทศในองคร์ วม “HandySense & Farm to School” ตวั อยา่ งผลงานวจิ ยั ทจี่ ดั แสดงภายใน งาน เช่น “Plant-based Egg” ครงั้ แรก มีนาคม 2565 4

Cover Story การผสานระหวา่ งเทคโนโลยเี กษตรอจั ฉรยิ ะ ทุกกิจกรรมสัมมนา กำ�หนดการ และ และเน่ืองจากกิจกรรม Open House และเทคโนโลยีเชื่อมโยงผลผลิตทางการ ลงทะเบียนเข้าร่วมได้แล้วที่ https:// สงวนสิทธิ์การเข้าชมในวันจัดงานเฉพาะ เกษตรกับระบบบริหารอาหารกลางวัน www.nstda.or.th/nac/2022/seminar/ ผู้ลงทะเบียนเท่าน้ัน สวทช.จึงเปิดให้ผู้ที่ สำ�หรับนักเรียนของแต่ละโรงเรียน เพ่ือ สนใจลงทะเบียนล่วงหน้าเพ่ือคว้าโอกาส ชว่ ยใหเ้ กษตรกรไดร้ บั รคู้ วามตอ้ งการของ Open House: ในการลงทุนหรือร่วมวิจัยก่อนใครได้แล้ว ลกู ค้าท่ีชดั เจน นกั เรยี นได้บริโภคผักตาม Revitalizing Your ต้ังแต่วนั น้ี ที่ https://www.nstda.or.th/ ฤดกู าล ลดความเสย่ี งเรอื่ งสารเคมตี กคา้ ง Business nac/2022/openhouse/ สำ�หรับผู้ที่ไม่ ดตี ่อสุขภาพ กิจกรรมเปิดบ้านนำ�เสนอความ สะดวกเข้ารับชมในวันจัดงาน สวทช.จะ 45 กิิจกรรมสััมมนาวิชิ าการ เชี่ยวชาญเฉพาะทางของกลุ่มวิจัยหรือ เปดิ ใหเ้ ข้ารับชมได้ภายหลงั ขับั เคลื่่�อนประเทศ ห้องปฏบิ ตั กิ าร รวมถงึ กจิ กรรมสนับสนนุ หากคณุ คอื ผทู้ สี่ นใจในเรอื่ งวทิ ยาศาสตร์ การลงทนุ ของ สวทช. ทพ่ี รอ้ มใหบ้ รกิ ารแก่ เทคโนโลยี และนวัตกรรม พบกันได้ ในปีนี้ สวทช.ได้จัดเตรียมกิจกรรม นักธรุ กิจ นกั อตุ สาหกรรม และนักลงทุน ในงาน “ประชุมวชิ าการประจำ�ปี สวทช. สัมมนาวิชาการสำ�หรับประชาชนทั่วไป การเปิดบ้านแบบออนไลน์ในปีน้ี สวทช. ครง้ั ท่ี17(17thNSTDAAnnualConference: และเยาวชนในประเดน็ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั การ จดั กลมุ่ ใหเ้ ลอื กชมตามความสนใจ 7 ดา้ น NAC2022)” เขา้ รว่ มกจิ กรรมเตม็ รปู แบบ วิจัยและพัฒนาเพ่ือขับเคลื่อนประเทศ หลกั คอื 1) เกษตรและอาหาร 2) สขุ ภาพ ได้ในวนั ที่ 28-31 มนี าคม พ.ศ. 2565 ด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG ไว้มากถึง และการแพทย์ 3) พลงั งาน วสั ดเุ คมี และ ผ่านทาง www.nstda.or.th/nac 45 หวั ขอ้ เชน่ การเสวนาเรอ่ื งฟกั ทองพนั ธุ์ ชีวภาพ 4) ดิจิทัล 5) อตุ สาหกรรมระบบ ไขเ่ นา่ ความยง่ั ยนื ทางพนั ธกุ รรมของชมุ ชน อตั โนมตั แิ ละอเิ ลก็ ทรอนกิ สอ์ จั ฉรยิ ะ และ อุตสาหกรรมป่าไม้สู่เศรษฐกิจคาร์บอน นวัตกรรมการผลิตยั่งยืน 6) เวชสำ�อาง เป็นกลาง นวัตกรรมการแพทย์ขั้นสูง และ 7) กลไกส่งเสริมธุรกิจ รวมทั้งสิ้น ตามแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจ BCG 60 ห้องปฏิบัติการ/หน่วยงาน ซ่ึงจะนำ� ความทา้ ทายในการพลกิ ฟนื้ การทอ่ งเทย่ี ว เสนอผา่ นวิดโี อคลิปความยาว 5-10 นาที ไทยด้วยการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และ พรอ้ มชอ่ งทางการตดิ ตอ่ เพอื่ ขอรบั บรกิ าร การพัฒนาเทคโนโลยีและอุตสาหกรรม ยานยนต์ขับข่ีอัตโนมัติและการเช่ือมต่อ ภายใต้บริบทประเทศไทย ดูรายละเอียด มนี าคม 2565 5

Sci Delight วีณา ยศวงั ใจ เทคโนโลยีรี ะบุตุ ำ�ำ แหน่ง่ เสริมิ แกร่ง่ ธุุรกิจิ จัดั งานอีีเวนต์์ ในโลกธุุรกิิจที่่�มีีการแข่่งขัันทางการตลาดสููง “ข้้อมููล” คืือกุุญแจ สำำ�คััญที่่�จะช่่วยให้้ผู้�้ประกอบการสามารถพัั ฒนาสิินค้้าและบริิการให้้ ตรงใจผู้้�บริิโภค ไม่่เว้้นแม้้แต่่ในธุุรกิิจการจััดงานอีีเวนต์์ ทั้้�งงาน แสดงสิินค้้า นิิทรรศการ และการประชุุมนานาชาติิ หรืือเรีียกว่่า อุุตสาหกรรมไมซ์์ (MICE) ซึ่�่งมีีมููลค่่านัับแสนล้้านบาทและกำ�ำ ลััง เติบิ โตในประเทศไทย และล่า่ สุุดทีีมนัักวิจิ ัยั ไทยได้้พััฒนาเทคโนโลยีี ที่่ส� ามารถช่ว่ ยเก็บ็ รวบรวมและวิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มูลู ที่่เ� ป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ การ พัั ฒนาและเสริิมศัักยภาพธุุรกิิจไมซ์์ของไทยให้้ก้้าวไกลระดัับ นานาชาติิ มีนาคม 2565 6

Sci Delight เทคโนโลยที ว่ี า่ นค้ี อื ระบบระบตุ �ำ แหนง่ ภาพแสดงการทำงานของระบบ UNAI ภายในอาคาร หรือ “แพลตฟอร์ม อุุปกรณ์์รัับสััญญาณ (anchor) และอุุปกรณ์ส์ ่ง่ สััญญาณ (tag) ของระบบ UNAI อยไู่ หน”(UNAIplatform)ผลงานวจิ ยั พฒั นา ของทมี วจิ ยั ทน่ี �ำ โดย ดร.ละออ โควาวสิ ารชั หัวหนา้ ทมี วจิ ยั ระบบระบตุ �ำ แหนง่ และบง่ ช้ี อัตโนมัติ ศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์ และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (เนคเทค) ส�ำ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโน- โลยีแห่งชาติ (สวทช.) ซง่ึ พัฒนาต่อยอด มาจาก “อยู่ไหน 3 มิติ” แพลตฟอร์ม ส�ำ หรบั ใหบ้ รกิ ารขอ้ มลู ต�ำ แหนง่ หรอื ขอ้ มลู เส้นทางการเคลื่อนท่ีของคนหรือวัตถุ สิง่ ของภายในอาคารแบบออนไลน์ ดร.ละออให้ข้อมูลวา่ เริม่ แรกทีมวจิ ยั ไดพ้ ฒั นาระบบระบตุ �ำ แหนง่ ภายในอาคาร ขน้ึ ส�ำ หรบั ใชต้ ดิ ตามหรอื ระบตุ �ำ แหนง่ ของ พัสดุต่างๆ ภายในอาคารสำ�นักงาน เพื่อ เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพดา้ นการบรหิ ารงานพสั ดุ ของสำ�นักงาน และปัจจุบันกำ�ลังพัฒนา ตอ่ ยอดเพอ่ื น�ำ มาประยกุ ต์ใชก้ บั งานแสดง สนิ คา้ และนทิ รรศการ เน่อื งจากที่ผา่ นมา ผู้จัดงานจะเก็บข้อมูลผู้เข้าชมงานท้ังใน รปู แบบการลงทะเบียนหนา้ งาน หรอื การ สแกนคิวอาร์โคดด้วยโทรศัพท์มือถือ ซ่ึง วธิ นี ย้ี งั ไมส่ ามารถบอกไดถ้ งึ ความหนาแนน่ ของผเู้ ขา้ ชมงานในบรเิ วณตา่ งๆ หรอื แสดง ใหเ้ หน็ วา่ ผเู้ ขา้ ชมงานใหค้ วามสนใจบรเิ วณ ใดเปน็ พิเศษ ทีมวิจยั จึงน�ำ ตน้ แบบระบบ UNAI มา ประยุกต์ใช้เพ่ือเพิ่มมูลค่าทางการตลาด ให้แก่ผู้ประกอบการในอุตสาหกรรมไมซ์ ทป่ี ระกอบดว้ ยธรุ กจิ การจดั ประชมุ สมั มนา องคก์ ร (meetings) การทอ่ งเทย่ี วเพอื่ เปน็ รางวลั (incentives) การประชมุ นานาชาติ มนี าคม 2565 7

Sci Delight ทีมี นักั วิจิ ัยั ทดสอบระบบ UNAI ในการระบุตุ ำแหน่่งคนหรือื สิ่ง� ของภายในอาคาร (conventions) และการจดั นทิ รรศการหรอื งานแสดงสนิ คา้ (exhibitions) ซง่ึ สว่ นใหญ่ ลว้ นเปน็ กจิ กรรมทม่ี คี วามส�ำ คญั ตอ่ เศรษฐกจิ ของประเทศ โดยได้พัฒนาและทดสอบ ระบบ UNAI ร่วมกับสำ�นักงานส่งเสริม การจัดประชุมและนิทรรศการ (องค์การ มหาชน)หรอื TCEBและไดร้ บั ทนุ สนบั สนนุ การวิจัยและพัฒนาเพ่ิมเติมจากหน่วย บริหารและจัดการทุนด้านการเพิ่มความ สามารถในการแขง่ ขนั ของประเทศ (บพข.) เพ่ือพัฒนาฮาร์ดแวร์และปรับเทคนิคให้ มีความแม่นย�ำ เพิ่มมากข้ึน “ระบบ UNAI จัดอยู่ในกลุ่มของ เทคโนโลยอี นิ เทอรเ์ นต็ สรรพสง่ิ (Internet ofThings)ประกอบดว้ ยอปุ กรณ์3สว่ นหลกั การใช้้งานระบบ UNAI ในงานแสดงนิิทรรศการ มนี าคม 2565 8

Sci Delight ระบบ UNAI แสดงข้อ้ มูลู ความหนาแน่่นของผู้�้คนภายในงานแสดงสินิ ค้า้ Plug UNAI และนิทิ รรศการ ได้แก่ อุปกรณ์ส่งสัญญาณไร้สาย หรือ ส่งข้อมูลตำ�แหน่งไปแสดงผลท่ีเว็บไซต์ ต่อกับระบบปล๊ักไฟเพ่ือติดตามตำ�แหน่ง แทก็ (tag) ท�ำ หนา้ ทเ่ี ปน็ ปา้ ยระบตุ �ำ แหนง่ หรอื แอปพลเิ คชัน UNAI แบบเรียลไทม์” และวัดอัตราการใช้พลังงานไฟฟ้าส�ำ หรบั โดยใชเ้ ทคโนโลยสี มองกลฝงั ตวั ขนาดเลก็ ดร.ละออกลา่ ววา่ ระบบ UNAI จะชว่ ย อปุ กรณ์ไฟฟา้ ในอาคาร สามารถเกบ็ ขอ้ มลู อปุ กรณร์ บั สญั ญาณไรส้ าย หรอื แองเคอร์ ให้ผู้จัดงานหรือผู้ประกอบการได้ทราบ ต�ำ แหนง่ การใชง้ าน ชวั่ โมงการใชง้ าน และ (anchor) ซง่ึ ออกแบบใหม้ แี ถวสายอากาศ ข้อมูลภาพรวมและข้อมูลเชิงลึกที่สำ�คัญ อตั ราการใชพ้ ลงั งานไฟฟา้ ของอปุ กรณ์ได้ (antenna array) มีระบบสื่อสารไร้สาย เช่น จำ�นวนผู้เข้าชมงานส่วนใหญ่อยู่ แบบเรียลไทม์ ทำ�ให้นำ�ข้อมูลที่ได้ไปใช้ มาตรฐานบลูทูทพลังงานต่ำ� (Bluetooth ท่ีไหน ผู้เข้าชมงานสนใจกิจกรรมใดบ้าง วางแผนการบำ�รุงรักษาอุปกรณ์และการ Low Energy: BLE) และใชเ้ ทคนคิ AoA นิทรรศการหรือสินค้าประเภทใดได้รับ ใชพ้ ลงั งานในอาคาร (Angle of Arrival) ในการหาตำ�แหนง่ ของ ความสนใจมากที่สุด ฯลฯ ซึ่งข้อมูล การนำ�ระบบระบุตำ�แหน่งในอาคาร แท็ก และส่วนสุดท้ายคือ ระบบส่ือสาร เหลา่ นจ้ี ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ การน�ำ ไปพฒั นา UNAI ไปประยุกต์ ใช้ ในการจัดงาน ส�ำ หรบั สง่ ขอ้ มลู ไปยงั เซริ ฟ์ เวอรซ์ ง่ึ รองรบั คุณภาพการบริการให้ดียิ่งข้ึน หรือนำ� นทิ รรศการและงานแสดงสนิ คา้ นอกจาก การใช้เครือข่ายท้ัง 3G/4G Cellular เสนอบริการเสริมนอกเหนือจากระบบ ช่วยเพิ่มความสะดวกในการจัดเก็บและ Network และ 5G อ�ำ นวยความสะดวกที่มอี ยแู่ ล้ว เช่น เพิม่ วิ เ ค ร า ะ ห์ ข้ อ มู ล ที่ เ ป็ น ป ร ะ โ ย ช น์ ใ ห้ แ ก่ “การทำ�งานของระบบระบุตำ�แหน่ง ระบบนำ�ทางไปยังบูทท่ีต้องการได้อย่าง ผจู้ ดั งานและสรา้ งประสบการณท์ ย่ี อดเยย่ี ม แท็กจะส่งสัญญาณไปยังสายอากาศของ สะดวกรวดเร็ว ไม่ต้องเสียเวลาเดินหา ให้แก่ผู้เข้าชมงานแล้ว สิ่งสำ�คัญที่สุด แองเคอร์ 3 ตัวท่ีใกล้ที่สุด แองเคอร์ ทำ�ให้มีเวลาเลือกสินค้าหรือเจรจาธุรกิจ คือการนำ�เทคโนโลยีไปเพ่ิมโอกาสทาง แต่ละตัวจะคำ�นวณมุมตกกระทบของ ได้มากข้ึน รวมถึงประยุกต์ใช้เพื่อค้นหา ธุรกิจและเพ่ิมมูลค่าทางการตลาดให้ สัญญาณที่แท็กส่งมากับแถวสายอากาศ ตำ�แหน่งของผู้เข้าร่วมงานท่ีเป็นเด็กหรือ อุตสาหกรรมไมซ์ของไทยที่กำ�ลังเติบโต ซึ่ ง จ ะ มี ค ว า ม ต่ า ง เ ฟ ส ที่ ไ ด้ รั บ ใ น แ ต่ ล ะ ผสู้ งู อายุทอี่ าจพลดั หลงจากผดู้ ูแล ให้มีศักยภาพท่ีแข็งแกร่งและแข่งขันได้ สายอากาศ และส่งข้อมูลมุมเหล่าน้ีไป ในส่วนของข้อมูลการใช้พลังงาน ในระดับโลก ยังเซิร์ฟเวอร์ โดยเซิร์ฟเวอร์จะคำ�นวณ ทมี วจิ ยั ไดน้ �ำ ระบบ UNAI ไปพฒั นาตอ่ ยอด หาตำ�แหน่งของแท็กได้อย่างแม่นยำ�และ เป็น Plug UNAI (ปลัก๊ อยไู่ หน) โดยเชอื่ ม มีนาคม 2565 9

Sci Variety เดโช สรุ างคศ์ รีรัฐ ดื่ม่� กาแฟแล้ว้ ไม่่หลัับ ดื่�่มแอลกอฮอล์ก์ ลับั หลับั สบาย ...จริิงหรืือ ? มีนาคม 2565 10

Sci Variety การนอนหลับเป็นพื้นฐานท่ีสำ�คัญ การนอนหลับท่ีดีควรต้องมีความ ไม่ใหอ้ ะดีโนซนี สามารถสอื่ สารได้ ดงั นน้ั ของสุขภาพและมีความสัมพันธ์ สม�ำ่ เสมอคอื เขา้ นอนและตน่ื นอนเปน็ เวลา เมื่อเรากินกาแฟเข้าไปจึงไม่รู้สึกง่วงนอน กบั ประสทิ ธภิ าพในชว่ งเวลาทเี่ ราตน่ื มาก และมคี วามตอ่ เนอ่ื ง คอื ไมต่ น่ื ระหวา่ งคนื แต่จริงๆ แล้วอะดีโนซีนยังอยู่ในสมอง นะครับ งานวิจัยท่ีผ่านมาแสดงให้เห็น หลายคร้ัง หรือตื่นแล้วนอนไม่หลับเป็น บางคนจึงรู้สึกง่วงหนักหลังกาเฟอีน ว่าการนอนหลับที่ ไม่เพียงพอจะทำ�ให้ เวลานาน บทสรุปจากงานวิจัยส่วนมาก หมดฤทธ์ิ หรอื ทเ่ี รยี กว่า การกระแทกจาก ประสิทธิภาพในช่วงเวลาที่เราตื่นลดลง จะระบุว่าเราควรใช้เวลานอนอยู่บนเตียง กาเฟอีน (caffeine crash) ทงั้ ทางกาย การตดั สนิ ใจ หรอื แมแ้ ตท่ าง ประมาณ 7-9 ชัว่ โมงต่อวนั จะดที สี่ ุด เร่ืองสำ�คัญท่ีเราอาจไม่เคยนึกถึง อารมณ์ และยงั สง่ ผลต่อการลดนำ้�หนัก ทีน้ีกาแฟซึ่งมีสารออกฤทธิ์หลักคือ คือระยะเวลาที่กาเฟอีนอยู่ในร่างกายเรา อกี ดว้ ย บทความนจ้ี ะมาเลา่ เรอื่ งงานวจิ ยั กาเฟอนี (caffeine) สง่ ผลกบั การนอนหลบั กาเฟอีนมีค่าระยะเวลาที่ใช้ในการกำ�จัด ในปัจจุบันท่ีเก่ียวกับผลของกาแฟและ อย่างไร กาเฟอีนเป็นสารออกฤทธิ์ต่อ สารครึ่งหน่ึงออกจากร่างกาย (half-life) แอลกอฮอลก์ บั การนอนหลบั โดยอา้ งองิ ประสาท เช่ือว่าทำ�ให้เรามีความตื่นตัว เฉลี่ยอยทู่ ่ี 5-6 ช่ัวโมง แตล่ ะคนต่างกนั จาก podcast ของ Dr. Andrew Huberman มากขึ้นจากกลไกท่ีส่งผลต่อการทำ�งาน เลก็ นอ้ ย ขนึ้ กบั ความสามารถในการก�ำ จดั ท่ีสัมภาษณ์ Dr. Matthew Walker ของสารเคมีในสมองท่ีชื่อ อะดีโนซีน กาเฟอนี ออกจากรา่ งกาย แตท่ น่ี า่ สนใจคอื นักวิทยาศาสตร์ด้านการนอนหลับ จาก (adenosine) ซง่ึ เกดิ ขน้ึ เมอ่ื นวิ รอนในสมอง กาเฟอีนมีหน่ึงในส่ีชีวิต (quarter-life) University of California Berkeley ซ่งึ ใชพ้ ลงั งาน ตอนเราตนื่ นอน อะดโี นซนี กจ็ ะ อยู่ท่ีประมาณ 10-12 ช่ัวโมง ซึ่งแปล เป็นผู้แต่งหนังสือ Best Seller เร่ือง สะสมในปริมาณทม่ี ากขึ้นเร่ือยๆ ปริมาณ ว่าถ้าเรากินกาแฟตอนเท่ียง ปริมาณ Why We Sleep: นอนเปลี่ยนชีวติ อะดีโนซีนในสมองแปรผันตรงกับความ กาเฟอีน 1 ใน 4 จะยงั เหลอื อยู่ในระบบ รู้สึกง่วงนอน ยิ่งปริมาณมากก็ยิ่งทำ�ให้ ต่างๆ ของร่างกายเรา ณ ตอนเที่ยงคืน เราง่วงนอนมาก กาเฟอีนทำ�หน้าท่ีกัน หรอื เหมือนกับเรากนิ กาแฟ 1 ใน 4 แกว้ กอ่ นนอน มีนาคม 2565 11

Sci Variety สำ�หรับบางคนที่รู้สึกว่าการดื่มกาแฟ ดขี น้ึ แตใ่ นความเปน็ จรงิ แลว้ แอลกอฮอล์ กต็ าม หากใครมนี าฬกิ าทสี่ ามารถตรวจจบั ไม่มีผลต่อการนอน แม้ด่ืมตอนเย็นก็ ทำ�หน้าที่เหมือนสารกล่อมประสาท คือ การนอนหลับได้ อาจทดลองดูกับตนเอง ยังนอนหลับได้สบาย แต่งานวิจัยพบ ช่วยให้เราหมดสติและหลับไปง่ายขึ้น ไดน้ ะครบั ว่ากาเฟอีนส่งผลให้ปริมาณช่วงเวลา คนสว่ นมากจึงเข้าใจว่าแอลกอฮอล์ช่วย นอกจากนั้นงานวิจัยยังพบว่าแอล- การหลับลึก (deep sleep) ลดลง ในการนอนหลับ แต่การนอนหลับของ กอฮอล์ส่งผลให้ช่วงเวลาที่เรียกว่า การ ถึง 30 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งเท่ากับปริมาณ เรานนั้ จะมปี ระสทิ ธภิ าพแยล่ ง เนอื่ งจาก หลับฝัน หรือ REM sleep (rapid eye การหลับลึกของคนท่ีอายุมากกว่าเรา แอลกอฮอล์ส่งผลต่อระบบประสาท movement sleep) ลดลง การลดลงของ 10-12 ปี สรปุ ค�ำ แนะน�ำ ของ Dr. Matthew อตั โนมตั ิ (autonomic nervous system) REM sleep จะส่งผลต่อการเรียนรู้และ ส�ำ หรบั กาเฟอนี กบั การนอนกค็ อื หากเปน็ ท�ำ ใหน้ อนหลบั ไมต่ อ่ เนอ่ื ง รสู้ กึ ตวั ตนื่ ขน้ึ ความจำ� รวมถึงมีผลกระทบทางลบกับ ไปได้เพ่ือให้การนอนมีประสิทธิภาพท่ีสุด มาในระหว่างการนอนมากกว่าปกติ ถึง อารมณ์และจิตใจด้วย อย่างไรก็ตามยัง พยายามไมก่ ินกาแฟในช่วง 8-10 ช่วั โมง แม้ว่าเราจะจำ�ไม่ได้เม่ือต่ืนมาตอนเช้า ไมม่ งี านวจิ ยั มากพอทศ่ี กึ ษาความสมั พนั ธ์ ก่อนเวลานอน เช่น ควรงดกาแฟก่อน ระหว่างช่วงเวลาการด่ืมแอลกอฮอล์กับ เท่ยี งวนั หากเข้านอนเวลาส่ที มุ่ การนอนหลับ ดังนั้นหากเป็นไปได้ควร แอลกอฮอล์กับการนอนหลับเป็น ลดปรมิ าณการดม่ื แอลกอฮอล์โดยเฉพาะ อีกอย่างที่มีคนเข้าใจผิดกันมาก บางคน ในช่วงใกล้เวลานอนให้น้อยที่สุดเท่าที่ เข้าใจว่าแอลกอฮอล์ช่วยให้นอนหลับ เปน็ ไปได้ มีนาคม 2565 12

Sci Variety ถงึ แมก้ ารนอนหลบั จะเปน็ สงิ่ ทส่ี �ำ คญั ทำ�ตามร้อยเปอร์เซ็นต์ หวังว่าจะช่วย มากกับชีวิต และกาแฟกับแอลกอฮอล์ ให้ผู้อ่านเข้าใจเกี่ยวกับกลไกและผล จะมผี ลตอ่ ประสทิ ธภิ าพของการนอนหลบั ของกาเฟอีนกับแอลกอฮอล์ที่มีต่อการ แต่สิ่งท่ีสำ�คัญท่ีสุดคือ ความสมดุลของ นอนหลับไดช้ ัดเจนมากขึ้นนะครับ การใช้ชีวิต หากเรามีความสุขกับการ อ้างองิ ด่ืมกาแฟยามบ่าย หรือสนุกกับการกิน ดื่มกับเพ่ือนเป็นครั้งคราว ถึงจะมีผล - Huberman Lab Podcast #31 - https://www. ต่อประสิทธิภาพการนอนหลับ แต่อาจ youtube.com/watch?v=gbQFSMayJxk ถือเสียว่าเป็นราคาที่ต้องจ่ายแลกกับ ความสุขนั้น ซ่ึงแต่ละคนก็มีหน้าท่ีเลือก - Walker, M. (2017). Why we sleep: The new จดุ สมดลุ ในการใชช้ วี ติ ของตนเอง ไมม่ ถี กู science of sleep and dreams. Penguin UK. ไมม่ ผี ดิ บทความนต้ี อ้ งการเพยี งใหค้ วามรู้ ทางวทิ ยาศาสตรเ์ พอ่ื ประกอบการตดั สนิ ใจ เท่านั้น ไม่ใช่มาตรฐานที่จำ�เป็นต้อง มีนาคม 2565 13

สวทช.ผลิติ “Encase” เครื่่�องผลิติ น้ำำ��ยาฆ่่าเชื้้อ� ส่่งมอบแล้ว้ 10 โรงพยาบาล สวทช.พััฒนา “Strip Test” ชุดุ ตรวจ โรคใบด่า่ งมันั สำำ�ปะหลังั รู้ผ�้ ลใน 15 นาทีี การแพร่ระบาดของโรคโควดิ 19 ในปจั จุบัน ท�ำ ใหค้ วามตอ้ งการ โรคใบด่างมันสำ�ปะหลังเป็นโรคอุบัติใหม่ท่ีเกิดจากติดเชื้อไวรัส ใช้งานผลิตภัณฑ์น้ำ�ยาฆ่าเช้ือพุ่งสูง และเกิดวิกฤตการณ์ไม่ SLCMV พบการแพร่ระบาดในหลายจังหวัดของประเทศไทย ท้ังน้ี สามารถกำ�จัดขยะตดิ เชอื้ ได้ทัน ENTEC และ BIOTEC สวทช. โดย สาเหตทุ ท่ี �ำ ใหเ้ กดิ การแพรร่ ะบาดอยา่ งรวดเรว็ มาจากการใชท้ อ่ นพนั ธ์ุ การสนับสนนุ ของ วช. จึงไดว้ จิ ัยและพฒั นา “ENcase” เครอ่ื งผลติ ติดโรคในการปลูก พ้ืนท่ีท่ีมีการระบาดรุนแรงอาจเกิดความเสียหาย น�้ำ ยาฆา่ เชอื้ จากน�ำ้ และโซเดยี มคลอไรด์ (เกลอื ) ดว้ ยวธิ ที างไฟฟา้ เคมี ต่อผลผลิตมากถึงรอ้ ยละ 80-100 โดย Encase สามารถผลติ น�้ำ ยาฆา่ เชอ้ื ทม่ี คี วามเปน็ กรดออ่ น pH 4-6 ได้มากถงึ 15 ลติ รต่อช่ัวโมง ทัง้ นี้ทีมวิจยั ไดต้ ัง้ ช่ือน้�ำ ยาฆา่ เชื้อท่ีผลติ นักวิจัยไบโอเทค สวทช. จึงได้พัฒนาชุดตรวจแบบรวดเร็ว ไดจ้ ากเครอ่ื งนวี้ ่า “ENERclean” “Strip Test” เพ่ือช่วยบรรเทาวิกฤตและเพิ่มความมั่นคงทางด้าน อตุ สาหกรรมการเกษตรและอาหารใหแ้ กป่ ระเทศ ชดุ ตรวจ Strip Test ENERclean ผ่านการทดสอบแล้วว่า มีประสิทธิภาพในการฆ่า มีความแม่นยำ�ร้อยละ 94 ความจำ�เพาะร้อยละ 100 และความไว เชื้อแบคทเี รียส่วนใหญท่ ี่พบได้ในสถานพยาบาล และสามารถฆ่าเชอ้ื ร้อยละ 91 ใช้งานง่ายไม่ต้องอาศัยผู้เช่ียวชาญในการวิเคราะห์ผล กอ่ โรคโควดิ 19 บนพน้ื ผวิ ท่ีไมม่ รี พู รนุ ไดม้ ากถงึ รอ้ ยละ 99.9 ผลติ ภณั ฑ์ ทราบผลการตรวจได้ภายใน 15 นาที (การทำ�งานคล้ายกับชุดตรวจ นี้ใชง้ านไดห้ ลากหลาย ทงั้ ใชฆ้ า่ เชอื้ ขยะตดิ เชอ้ื ใชท้ ดแทนแอลกอฮอล์ ATK) ชุดตรวจมีขนาดเล็กเหมาะแก่การใช้ในงานภาคสนาม ใช้ได้ ล้างมอื ใชท้ ดแทนนำ�้ ยาท�ำ ความสะอาดอาคาร อีกท้งั ยงั ใชฆ้ า่ เชื้อใน ท้ังการจัดเตรียมท่อนพันธุ์ปลอดโรค และการตรวจเพ่ือเฝ้าระวัง อาหาร เช่น ผกั ผลไม้ และอาหารทะเลไดอ้ ีกดว้ ย (มีสัดส่วนในการ การระบาดของโรคในพน้ื ทเ่ี พาะปลูก เจือจางผลิตภัณฑ์ที่แตกต่างกัน) ปัจจุบันทีมวิจัยได้ดำ�เนินการติดต้ัง ท่ีมาและรายละเอียดเพมิ่ เติม : เครื่อง ENcase ให้แก่โรงพยาบาล 10 แห่ง ใน 4 จังหวัด เพ่อื ช่วย บา้ นเมอื ง (https://bit.ly/3hWWFQB) รบั มือกบั สถานการณ์โรคระบาดแลว้ ท่มี าและรายละเอยี ดเพ่ิมเติม : ผูจ้ ดั การออนไลน์ (https://bit.ly/376Damw) มนี าคม 2565 14

สวนสุนุ ันั ทา ส่ง่ ผลงาน \"Yummy Palmy” คว้า้ รางวัลั วันั นักั ประดิษิ ฐ์ร์ ะดับั เยาวชน เขย่่าฟาสต์์แฟชั่่�นด้ว้ ย พฤฒิอร มดี ,ี สาวติ รี มลู สีดา และสุกญั ญา จติ รบรรจง นักศกึ ษา “สิ่่�งทอสัังเคราะห์์จากดิิน” ชั้นปีท่ี 4 คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏ สวนสุนันทา คว้ารางวัลเหรียญเงินจาก “เวทีประกวดส่ิงประดิษฐ์ ดร.ขจรศักต์ นาคปาน อาจารย์คณะมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัย ระดับเยาวชนในโครงการ Thailand New Gen Inventor Award ศิลปากร คว้ารางวัลผลงานประดิษฐ์คิดค้น จากเวทีประกาศผล 2021 ระดับอุดมศึกษา” ซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงของงานวันนักประดิษฐ์ รางวลั การวิจัยแห่งชาติ ดว้ ยผลงานส่ิงทอสังเคราะห์จากดนิ และสาร ประจำ�ปี 2564-2565 ท่ีจัดโดย วช. ด้วยผลงาน \"Yummy Palmy เพาะเลย้ี งแบคทเี รยี ท่ีใชเ้ วลาในผลติ เพยี ง 14 วนั แตม่ อี ายกุ ารใชง้ าน ผลติ ภณั ฑเ์ จลลพี รอ้ มดมื่ และเจลลกี มั มจี ากซรี ปั ตาลโตนด\" ผลงาน ยนื ยาวถงึ 2 ปี อกี ทัง้ ยงั ย่อยสลายไดต้ ามธรรมชาติ 100 เปอรเ์ ซ็นต์ ต้นแบบนวัตกรรมอาหารเพ่ือการสร้างมูลค่าเพ่ิมให้กับนำ้�ตาลโตนด ตอบโจทย์การผลิตเสื้อผ้าให้สอดรับกับพฤติกรรมฟาสต์แฟช่ันใน อำ�เภอบางคล้า จังหวัดฉะเชิงเทรา ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนการวิจัย ปัจจบุ ัน จาก สกสว. วสั ดสุ งั เคราะหท์ พี่ ฒั นาขน้ึ นผ้ี า่ นการทดสอบตามมาตรฐานสากล น้ำ�ตาลโตนดเป็นผลิตภัณฑ์ภูมิปัญญาชาวบ้านท่ีมีการผลิตและ แลว้ วา่ มคี วามแขง็ แรง ทนทาน ซกั แลว้ สไี มต่ กหรอื ซดี จาง อกี ทงั้ ตน้ ทนุ จำ�หน่ายในชุมชนบางคล้าแบบวันต่อวัน เพราะตามธรรมชาติน้ำ�ตาล ในการผลิตยังไม่สงู มเี พียงคา่ ดนิ กระสอบละย่สี บิ บาท นำ้�ตาลท่ีใช้ใน สดมีอายุในการเก็บรักษาส้ัน ต้องแช่เย็น จึงไม่เหมาะแก่การขนส่ง การผลติ ครั้งละไมเ่ กินสองรอ้ ยบาท เป็นนวัตกรรมอโี คทนี่ ่าสนใจ ซ่ึง เพ่อื จ�ำ หนา่ ยภายนอก สว่ นนำ้�ตาลปกึ หรือทช่ี ุมชนเรยี กว่า นำ�้ ตาลงบ คงดไี มน่ อ้ ยหากดไี ซเนอร์ไทยหรอื ตา่ งชาตจิ ะน�ำ ไปสรา้ งแรงกระเพอื่ ม กม็ ีราคาถกู ไมค่ ้มุ กับการทำ�การตลาด นักวจิ ัยไทยจงึ นำ�นำ้�ตาลโตนด บนรันเวย์แฟช่ันแถวหน้า เพ่ือสร้างความตระหนักและความสนใจให้ มาสร้างมูลค่าเพิ่มโดยการแปรรูปเป็นซีรัปเพ่ือสุขภาพ เพราะ ผู้คนหันมาเลือกใช้ผลิตภัณฑ์นวัตกรรมที่ใส่ใจเรื่องความเป็นมิตรกับ นำ้�ตาลโตนดมีสารฟีนอลิกสูงกว่าน้ำ�ผลไม้ มีฤทธ์ิต้านอนุมูลอิสระสูง ส่ิงแวดล้อมและความยัง่ ยืน เทยี บเทา่ นำ�้ ผ้งึ และยงั มคี ่าพลงั งานตำ�่ ที่มาและรายละเอียดเพม่ิ เตมิ : ซ่ึงนักศึกษาจากสวนสุนันทาได้นำ�ซีรัปน้ำ�ตาลโตนดมาวิจัยและ 1. ผ้จู ดั การออนไลน์ (https://bit.ly/3KpNUe0) พฒั นาต่อยอดอกี ขนั้ ทำ�เปน็ ผลิตภัณฑ์เจลลีพรอ้ มด่มื และเจลลีกมั มี 2. The Cloud (https://bit.ly/3tPWpsu) ท่ีมีมะม่วงเป็นส่วนผสม ไม่มีการแต่งสีและกล่ินสังเคราะห์ เป็น ผลติ ภณั ฑอ์ าหารเพอื่ สขุ ภาพแคลอรตี �่ำ เหมาะแกก่ ารท�ำ ตลาดในกลมุ่ วยั รนุ่ และลูกค้าชาวต่างชาติ ทีม่ าและรายละเอียดเพ่มิ เติม : บ้านเมอื ง (https://bit.ly/3pTN81g) มีนาคม 2565 15

ทั่่�วโลกใช้พ้ ลาสติิกรีไี ซเคิลิ ไม่่ถึึงร้อ้ ยละ 10 นักวิทยาศาสตร์เผยว่าการลดปริมาณการปลดปล่อยคาร์บอน อย่างรวดเร็วเน่ืองจากการล็อกดาวน์เพื่อรับมือกับการแพร่ระบาด ของโรคโควิด 19 ส่งผลใหจ้ นี ต้องเผชญิ ฝนตกหนักเป็นปรากฏการณ์ เมอ่ื ปี พ.ศ. 2563 ท�ำ ใหม้ ผี เู้ สยี ชวี ติ หลายรอ้ ยราย และอกี หลายลา้ นคน ตอ้ งอพยพ โดยไดอ้ ธบิ ายถงึ ปรากฏการณน์ ว้ี า่ การลดการปลดปลอ่ ยคารบ์ อน อยา่ งรวดเรว็ จะสง่ ผลตอ่ การเปลยี่ นแปลงในชน้ั บรรยากาศ เนอื่ งจาก ตามปกตแิ ล้วละอองลอย (aerosol) ซ่ึงเกดิ จากการกระทำ�ของมนษุ ย์ อาทิ การเผาไหม้ถ่านหิน จะทำ�ให้ปริมาณฝนและอัตราการเกิดพายุ ขนาดใหญล่ ดนอ้ ยลง ท่ีมาและรายละเอียดเพ่ิมเติม : BBC Thai (https://bbc.in/3MEjlU8) องค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Orga- AuREUS โซลาร์์เซลล์์จากขยะผััก nization for Economic Co-operation and Development: OECD) และผลไม้้ในครัวั เรืือน เปิดเผยว่า ท่ัวโลกใช้พลาสติกรีไซเคิลไม่ถึงร้อยละ 10 โดยอ้างอิง ขอ้ มูลตามรายงาน Global Plastics Outlook วา่ พลาสติกท่ีใชท้ ่วั โลก Carvey Ehren Maigue นักศึกษามหาวทิ ยาลยั Mapua ประเทศ รไี ซเคลิ กลบั มาใช้ใหมเ่ พยี งรอ้ ยละ 9 ถกู น�ำ เขา้ เตาเผารอ้ ยละ 19 และ ฟิลิปปินส์ คิดค้น AuREUS แผงโซลาร์เซลล์ท่ีใช้แผ่นฟิล์มท่ีสร้าง ฝังกลบตามหลกั สขุ าภิบาลอกี เกือบรอ้ ยละ 50 อยา่ งไรก็ตามยงั เหลือ จากขยะผักและผลไม้ในครัวเรือน ผลงานน้ีโดดเด่นเรื่องการดูดรังสี พลาสตกิ ถกู ทงิ้ ตามจดุ ตา่ งๆ โดยไมม่ กี ารควบคมุ หรอื น�ำ ไปเผาในท่ีโลง่ อัลตราไวโอเลตมาแปลงเป็นพลังงานไฟฟ้า ทำ�ให้ผลิตไฟฟ้าได้แม้ แจง้ อกี ราวร้อยละ 22 ในวันเมฆครึ้มหรือฝนตก จากการทดลองผลงานต้นแบบ AuREUS ขนาด 3x2 ฟุต พบว่าสร้างกำ�ลังไฟฟ้าได้มากเพียงพอต่อการชาร์จ ทงั้ นชี้ ารด์ ลู อะกราวาลา หวั หนา้ สว่ นงานการบรู ณาการสง่ิ แวดลอ้ ม สมารต์ โฟน 2 เครื่องตอ่ วนั และเศรษฐกจิ ของ OECD ใหค้ วามเหน็ วา่ “ประเทศตา่ งๆ ควรรว่ มมอื Carvey คาดว่า AuREUS จะมีส่วนสำ�คัญในการขับเคลื่อนการ กนั ท�ำ ขอ้ ตกลงระดบั โลกเพ่อื แก้ไขปัญหาที่มีความสำ�คญั ยิง่ น”ี้ ใช้งานพลังงานสะอาด เพราะสามารถการผลิตสเกลใหญ่เพ่ือติดต้ัง บนอาคารหรอื รถยนต์ นอกจากนแี้ ผงโซลารเ์ ซลลท์ เี่ ขาพฒั นาขน้ึ ยงั มี ทมี่ าและรายละเอยี ดเพ่ิมเตมิ : จดุ เดน่ เรอ่ื งการบดิ งอได้ อาจน�ำ ไปประยกุ ต์ใช้ในวงการแฟชน่ั ไดอ้ กี ดว้ ย VOA Thai (https://bit.ly/3J0Js5n) ผลงานนี้ได้รับรางวัลนวัตกรรมเพ่ือความยั่งยืนจาก James Dyson Foundation ในปี พ.ศ. 2563 นักั วิิทยาศาสตร์์เผยผลวิเิ คราะห์์ “ฝนตกหนักั เป็็นประวัตั ิิการณ์ท์ ี่่จ� ีีน ท่ีมาและรายละเอยี ดเพิม่ เติม : เมื่่�อปีี 2563 เป็็นผลจากการล็อ็ กดาวน์์” 1) The Standard (https://bit.ly/3MDQnnd) 2) James Dyson Foundation (https://bit.ly/3HU2vwF) มนี าคม 2565 16

Sci Infographic มีนาคม 2565 17

Sci Infographic มีนาคม 2565 18

Sci Infographic มีนาคม 2565 19

Sci Infographic มีนาคม 2565 20

รวอ้ ทิ ยยพานั รวศิ ทศั คร รวิศ ทัศคร เคยเปน็ กรรมการบรหิ ารและสมาชกิ ทีมบรรณาธกิ ารวารสารทางชา้ งเผอื ก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยท�ำ งานเป็นนกั เขียน ประจ�ำ นิตยสาร UpDATE นิตยสารวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ของบรษิ ัทซเี อด็ ยเู คชน่ั (มหาชน) จำ�กดั ปจั จุบันรบั ราชการ เป็นอาจารยป์ ระจ�ำ สาขาวิชาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยกี ารอาหาร คณะอตุ สาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ เราต่่างเป็็นมนุุษย์์ เราจึึงตระหนัักกัันดีีว่่ามนุุษย์์เป็็นสััตว์์ ที่่�ก้้าวร้้าว แต่่ร่่างกายอ่่อนแอ ไม่่มีีเขี้้�ยวเล็็บจะไปสู้้�กัับใครเขา ในธรรมชาติิเราต้้องหาหนทางอยู่่�รอดจากสััตว์์นัักล่่าต่่างๆ ทำำ�ให้้ต้้องพััฒนาอาวุุธง่่ายๆ ขึ้้�นทดแทนสิ่่�งที่่�ตนเองขาดไปใน ธรรมชาติิ นานวัันเข้้ามนุุษย์์ก็็รบพุ่่� งกัันเอง ความต้้องการ พััฒนาอาวุุธที่่�มีอี ำ�ำ นาจทำ�ำ ลายล้า้ งสููงจึึงตามมาอย่า่ งช่ว่ ยไม่่ได้้ มีนาคม 2565 21

รวอ้ ทิ ยยพานั หนึ่งในประดิษฐกรรมท่ีเริ่มมาจาก หลายคนคงทราบกนั วา่ ดนิ ปนื นน้ั มตี น้ (huo qiang) ซ่งึ เป็นเคร่อื งพ่นไฟโบราณ ความต้องการทำ�อาวุธ แต่นำ�มา ก�ำ เนดิ มาจากประเทศจนี เดมิ ทนี กั เลน่ แร่ ใช้ดินปืนเป็นเช้ือเพลิง บังคับทิศทาง ใช้ในการพฒั นาสงั คมมนษุ ยด์ ว้ ยเชน่ กนั แปรธาตุชาวจนี ผคู้ ้นพบดนิ ปืนต้งั ใจจะหา การระเบิดของดินปืนให้ผ่านออกมาจาก คอื ระเบดิ แบบต่างๆ ทีค่ นเราสร้าง เคย ยาอายุวัฒนะ จึงค้นคว้าทดลองทางเคมี กระบอกไม้ไผ่ โดยเมอื่ จดุ ระเบดิ แลว้ วตั ถทุ ี่ สงสยั ไหมครบั วา่ ระเบดิ แบบตา่ งๆ ทอ่ี ยู่ เรอ่ื ยมา พวกเขาพบต้งั แตป่ ี พ.ศ. 1035 เปน็ กระสนุ เชน่ ลกู ศร ชน้ิ สว่ นโลหะ จะพน่ เคยี งคคู่ นเรามาหลายศตวรรษนน้ั มที มี่ า แลว้ วา่ ดนิ ประสวิ เผาแลว้ ใหเ้ ปลวไฟสมี ว่ ง ออกมาจากปากกระบอกไม้ไผ่ ถือว่าเป็น ที่ไปอย่างไร แตค่ รง้ั แรกทม่ี กี ารกลา่ วถงึ ดนิ ปนื คอื กลาง บรรพบรุ ษุ ในยคุ แรกเรม่ิ ของพวกอาวธุ ปนื ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี9(ระหวา่ งพ.ศ.1344-1443) คงเพราะเหตุท่ีดินปืนมีความสำ�คัญ ถ้้าจะพูู ดถึึงระเบิดิ ต้อ้ งพูู ดถึึง ชว่ งราชวงศถ์ งั ในคมั ภรี เ์ ตา๋ “Zhenyuan ตอ่ การศกึ ในปี พ.ศ. 1610 จกั รพรรดจิ ีน ดิินปืืนก่่อน miaodao yaolüe” โดยสูตรดินปืนที่เก่า จึงมีราชโองการระงับการขายดินประสิว แก่ท่ีสุดท่ีบันทึกเอาไว้เป็นลายลักษณ์ รวมถึงกำ�มะถันให้ชาวต่างชาติ และ ดินปืนเป็นวัตถุระเบิดเคมีท่ีประกอบ อกั ษรคอื เมอ่ื พ.ศ. 1587 ในหวจู่ งิ จงเหยา ห้ามมิให้เอกชนทำ�การค้าเกี่ยวกับสินค้า ด้วยส่วนผสมของ กำ�มะถัน ถ่าน และ (Wujing Zongyao) ซง่ึ เปน็ ต�ำ ราพชิ ยั ยทุ ธ ประเภทนี้ รวมถงึ ยดึ อตุ สาหกรรมการผลติ โพแทสเซียมไนเตรต (ดินประสิว) เป็น โบราณฉบบั สมบรู ณ์ของจีน วตั ถรุ ะเบดิ เชน่ ดนิ ปนื เปน็ ของรฐั ด�ำ เนนิ งาน วตั ถเุ คมที เ่ี ปน็ สารระเบดิ ชนดิ แรกทค่ี นเรา คมั ภรี ห์ วจู่ งิ จงเหยามบี นั ทกึ ขอ้ มลู ตา่ งๆ โดยรฐั เทา่ นน้ั จวบจนปลายครสิ ตศ์ ตวรรษ ประดิษฐ์ขึ้น และยังเป็นชนิดเดียวที่มีอยู่ เกี่ยวกับการทำ�อาวุธในสมัยนั้น ตั้งแต่ ท่ี 13 (พ.ศ. 1744-1843) จนี จงึ เรมิ่ พฒั นา จนกระทั่งถึงกลางคริสต์ศตวรรษท่ี 19 ธนูเพลงิ เครอ่ื งยงิ หนิ และ “หอกอคั ค”ี ปืนที่แท้จริงท่ีทำ�จากทองเหลืองหรือ (ระหวา่ ง พ.ศ. 2344-2443) เหล็กหล่อข้ึนมาใช้งาน แต่ปืนเริ่มมี ปรากฏในโลกตะวันตกในปี พ.ศ. 1847 ซง่ึ เปน็ ยุคหลังจากนนั้ สููตรดินิ ปืืนเก่่าแก่ท่ ี่่ส� ุดุ ที่่�บันั ทึกึ ไว้้ในประวัตั ิิศาสตร์์ ในคััมภีรี ์์หวู่่�จิงิ จงเหยา ปีี พ.ศ. 1587 พัั ฒนาการของระเบิิด ที่่�มาภาพ : https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_gunpowder#/media/ File:Chinese_Gunpowder_Formula.JPG เน่ืองจากดินปืนในยุคแรกไม่มีแรง เผาไหม้มากพอที่จะทำ�ให้เกิดการระเบิด ท่ีรุนแรง จึงใช้ดินปืนกับพวกระเบิดควัน เท่านั้น แต่ระเบิดในแบบท่ีใช้เป็นอาวุธ ท�ำ ลายจรงิ ๆ เรมิ่ น�ำ มาใชเ้ มอื่ ปี พ.ศ. 1764 โดยราชวงศจ์ นิ้ (หรอื ตา้ จนิ ) ซง่ึ เปน็ แควน้ ของของชนเผ่าหยูเจิน (Jurchen) มี อำ�นาจอยู่ทางตอนเหนือของจีนในช่วง พ.ศ. 1658–1777 และเปน็ บรรพบรุ ษุ ของ ชาวแมนจู ราชวงศ์จ้ินอยู่ในยุคเดียวกับ ราชวงศ์ซ่ง ทำ�สงครามกับเมืองต่างๆ ของซ่ง มนี าคม 2565 22

รวอ้ ทิ ยยพานั ลูกระเบิดจากกระบอกไม้ไผ่มีต้ังแต่ ความรเู้ หลา่ นที้ แี่ พรไ่ ปถงึ ตะวนั ออก- ของวตั ถรุ ะเบดิ เอาไวถ้ งึ 107สตู รและเรยี ก คริสต์ศตวรรษท่ี 11 (พ.ศ. 1544-1643) กลาง ซ่ึงรวมถงึ ซเี รีย อียปิ ต์ และไปถึง ดินประสวิ วา่ หิมะจีน (Chinese snow)[2] แตร่ ะเบดิ ทมี่ เี ปลอื กท�ำ จากเหลก็ หลอ่ และ ยโุ รปในชว่ งปลายครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 12 ตอ่ นอกจากคิดสูตรดินปืนใหม่หลาย มีดินปืนที่มีแรงระเบิดสูงปรากฏในจีน ช่วงตน้ คริสตศ์ ตวรรษที่ 13 สะทอ้ นอยูใ่ น ชนิดแล้ว อัลรัมมะฮ์ยังได้ชื่อว่าเป็น ช่วงคริสต์ศตวรรษท่ี 13 ได้รับการ งานเขยี นทชี่ อ่ื Treatise on Horsemanship ผู้ประดิษฐ์ชนวนระเบิดชนิดใหม่และ ขนานนามว่า เจนิ้ เทยี นเล่ย (震天雷) and Stratagems of War ของนักเคมี ทจี่ ดุ ไฟแบบใหมส่ องชนดิ ในยคุ นน้ั อกี ดว้ ย หรือระเบิดฟ้าคำ�รณ (Thunder-crash และวิศวกรชาวซีเรียในสมัยโบราณ ช่ือ แต่ที่เขามีชื่อเสียงท่ีสุดก็คือเป็นผู้ ให้ bomb) ราชวงศ์จ้ินใช้รบทางเรือกับพวก ฮาซาน อัลรมั มะฮ์ (Hasan al-Rammah) กำ�เนิดแนวคิดของลูกระเบิดตอร์ปิโดขึ้น มองโกล ในปี พ.ศ. 1774 โดยเม่ือ ในปี พ.ศ 1823 ได้เขียนถึงส่วนผสม เป็นคร้ังแรก เขาเรียกสิ่งประดิษฐ์นั้นว่า ร า ช ว ง ศ์ จ้ิ น ยึ ด เ มื อ ง ไ ค เ ฟิ ง ไ ด้ แ ล้ ว พวกมองโกลก็ยังยกทัพมาตีเมืองในปี แบบจำลองของตอร์ป์ ิิโดผิวิ น้้ำในคริิสต์ศ์ ตวรรษที่่� 13 ประดิิษฐ์์โดย ฮาซาน อััลรััมมะฮ์์ ประกอบ พ.ศ. 1775 ทัพมองโกลจึงได้ประสบ ด้ว้ ยแผ่่นโลหะสองแผ่่นตีีโค้ง้ นูนู ประกบกััน บรรจุุแนฟทา (naphtha) ผงโลหะ และดินิ ประสิวิ กับอาวุธใหม่ชนิดน้ีของราชวงศ์จ้ิน มี ซึ่ง� จะพุ่�งทะยานบนผิิวน้้ำจากการขัับเคลื่�อนด้้วยจรวดขนาดใหญ่่สองแท่่งและบังั คัับทิิศทางให้้พุ่�ง บนั ทกึ ไวว้ า่ เมอ่ื จดุ ชนวนแลว้ เสยี งระเบดิ เป็น็ ทางตรงด้ว้ ยหางเสืือ เมื่อ� เดือื ยด้า้ นหน้า้ ปัักทะลุุเข้้าท้อ้ งเรือื ข้้าศึกึ ก็จ็ ะระเบิิด ของมนั ไดย้ นิ ไปไกลกวา่ 30 ไมล์ (ประมาณ ที่�่มาภาพ : https://airandspace.si.edu/collection-objects/model-rocket-torpedo- 48 กิโลเมตร) มีรัศมีระเบิดกินพื้นที่ถึง hassan-er-rammah-or-hasan-al-rammah-ca-1280-ad/nasm_A19762056000 ครง่ึ หมู่ (หมู่ (亩) เปน็ หนว่ ยวดั พน้ื ทมี่ คี า่ ประมาณ 666.66 ตารางเมตร หรือราว มนี าคม 2565 0.208 ไร)่ และแรงขนาดเจาะทะลเุ กราะ- เหล็กได้ ราชวงศ์ซ่งและพวกมองโกลได้ 23 นำ�ระเบิดฟ้าคำ�รณไปใช้ ในการสงคราม กับญ่ีปุน่ ในปี พ.ศ. 1817 ด้วย ในไมช่ า้ ความรเู้ กยี่ วกบั อาวธุ ใหมก่ ็ได้ แพร่กระจายร่ัวไหลผ่านพรมแดนของจีน ไป โดยกองทพั มองโกลท่ีไดร้ กุ รานดนิ แดน อ่ืนๆ ท้ังญ่ีปุ่นและทางตะวันตก ในช่วง คริสต์ศตวรรษที่ 13 ได้พาเอาข่าวคราว เกี่ยวกับอาวุธไปยังดินแดนต่างๆ ด้วย จากอินเดียไปจนถึงยุโรป ขณะท่ีทางจีน ก็ยังคงพัฒนาสูตรที่เพ่ิมดินประสิวให้ มากขน้ึ ท�ำ ให้เกิดการระเบิดท่ีรุนแรงมาก ยง่ิ ขน้ึ รวมถงึ ออกแบบทงั้ ลกู ระเบดิ กระสนุ ปืนใหญ่ที่ระเบิดได้แบบแรกๆ ของโลก ลกู ธนตู ิดระเบิด และระเบิดแบบตา่ งๆ ท่ี นา่ เกรงขามมากมาย

รวอ้ ทิ ยยพานั ภาพ pot-de-fer ที่่ป� รากฏในงานเขียี น De officiis regum ของ Walter de Milemete (Huolongjing) หรือ คู่มือมังกรไฟ ซึ่ง ซึ่�งพวกฝรั่ง� เศสเอามาใช้้รบกับั อัังกฤษในสงครามร้อ้ ยปีี (the Hundred Years War) มีเน้ือหาเก่ียวกับอาวุธท่ีใช้ดินปืนแบบ ที่�่มาภาพ : https://en.wikipedia.org/wiki/Pot-de-fer#/media/File:EarlyCannonDeNobili ตา่ งๆ ในสมยั นน้ั ตงั้ แตด่ นิ ปนื วตั ถรุ ะเบดิ tatibusSapientiiEtPrudentiisRegumManuscriptWalterdeMilemete1326.jpg หอกอัคคี (เครื่องพ่นไฟแบบโบราณที่ใช้ ดนิ ปนื ) ลกู ระเบดิ ปนื ใหญ่ และปนื รวมถงึ “ไข่ที่เคล่ือนท่ีและเผาไหม้ได้” ซ่ึงในปี ภาพร่า่ งแบบระเบิดิ ชนิิดมีีสะเก็็ดจาก ทุ่นระเบดิ ส�ำ หรบั ใช้ในการรบทางน�ำ้ อกี ดว้ ย พ.ศ. 2519 บริษัท George Marsden ตำราฮั่�วหลุงุ ฉิิง สมััยราชวงศ์ห์ มิงิ สำ�หรับลูกระเบิดท่ีมีสะเก็ดนั้นจะบรรจุ Design Company ไดจ้ �ำ ลองรปู รา่ งของ ในคริสิ ต์์ศตวรรษที่่� 14 สะเก็ดระเบิดที่ทำ�จากเม็ดเหล็กหรือ อาวุธชนิดนี้ตามรูปสเกตช์ของอัลรัมมะฮ์ ที่ม่� าภาพ : https://en.wikipedia.org/ เศษถ้วยชามเซรามิกที่แตกเอาไว้ภายใน เพอ่ื มอบใหแ้ กพ่ พิ ธิ ภณั ฑ์ National Air and wiki/Fragmentation_(weaponry)#/ เพื่อให้เมื่อระเบิดออกมาแล้ว สะเก็ดจะ Space Museum ของสถาบนั สมธิ โซเนยี น media/File:Ming_Dynasty_fragmen- ได้เจาะทะลุผิวหนังและทำ�ให้ทหารศัตรู กองทัพต่างๆ ในยุโรปยุคน้ันก็ตื่นตัว tation_bomb.jpg ตาบอดได้ ที่จะนำ�เอาดินปืนมาใช้ โดยมีตัวอย่าง หลังจากน้ันลูกกระสุนระเบิดและ เป็นภาพวาดช้ินแรกของอาวุธยิงที่เป็น ปืนใหญ่ก็พัฒนาเร่ือยมาจนถึงคริสต์- ปนื ใหญ่โลหะยคุ ต้นๆ ท่ีชอ่ื วา่ pot-de-fer ศตวรรษท่ี 15 ปนื ใหญโ่ ลหะสามารถยงิ หนิ (ภาษาฝร่ังเศสแปลว่า หม้อเหล็ก) ซ่ึงมี หนกั 100 กิโลกรมั ไปได้ไกลราว 1 ไมล์ ลูกศรขนาดใหญ่ยิงออกมาจากลำ�กล้อง (ประมาณ 1.6 กโิ ลเมตร) หรอื มากกวา่ นนั้ ของมัน ซึ่งเขียนเอาไว้ในปี ค.ศ. 1326 ครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 15-16 (พ.ศ. 1944-2143) โดยบัณฑิตชาวอังกฤษชื่อ Walter de เป็นช่วงท่ีปืนใหญ่ได้รับการพัฒนาไป Milemete[2] พรอ้ มกบั ระเบิด สมัยราชวงศ์หมิงในคริสต์ศตวรรษ สำ�หรับไทยเราเองก็ผลิตและใช้ปืน ท่ี 14 (พ.ศ. 1844-1943) มีบันทึกถึง ใหญ่มาช้านาน มีหลักฐานเป็นปืนใหญ่ การพัฒนาระเบิดชนิดมีสะเก็ดระเบิด จากไทยจำ�นวนสองกระบอกในสงคราม ข้ึนในตำ�ราทางทหารที่ช่ือ ฮั่วหลุงฉิง ท่ีชวา ปี พ.ศ. 1857 และในระหว่าง สงครามท่ีนำ�มาซึ่งการเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2112 โดยปืนใหญ่ท่ีไทย เราผลติ ในครสิ ต์ศตวรรษที่ 16 มีคุณภาพ ดมี ากจนเปน็ ทเ่ี ลอ่ื งลอื อยา่ งในปีพ.ศ.2121 พม่ายกทัพมาล้อมกรุงศรีอยุธยา แต่ กลับต้องเสียกระบวนไปด้วยฤทธ์ิของ “นารายณ์สังหาร” ปืนใหญ่ไทยซึ่งมี อำ�นาจทำ�ลายล้างรุนแรงเกินกว่าที่พม่า คาดคิดไปมาก หลังจากนั้นไทยกอบกู้ กรุงศรีอยุธยาได้และเจริญรุ่งเรืองข้ึน มีนาคม 2565 24

รวอ้ ทิ ยยพานั อีกครั้งปี พ.ศ. 2149 ในรัชสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ โชกุนอิเอยาสึ แห่งญี่ปุ่น ยังส่งสาส์นมาทูลขอพระราชทาน ปนื ใหญแ่ ละไมห้ อมไปใชง้ าน โดยมอบของก�ำ นลั เพอ่ื ตอบแทน การเจริญสัมพันธไมตรีอันดีเป็นดาบญ่ีปุ่นและเกราะรวมถึง ปนื คาบศิลาอีกนบั ร้อยกระบอก[4], [5] เน่ืองจากความเพ้ียนของคนเราไม่มีที่ส้ินสุด ในยุคสมัย เดียวกันกับอยุธยาน่ันเอง แต่ข้ามฝากไปท่ีฝั่งยุโรป ประเทศ เยอรมนีก็มีแนวคิดใหม่ ใช้แมวกับนกที่มีจรวดผูกติดเอาไว้ บนหลังเป็นหน่วยกล้าตายนำ�เอาระเบิดไปลุยกับข้าศึก ซึ่ง ปรากฏอยูใ่ นหนงั สอื ความยาว 235 หน้า ชอ่ื Feuer Buech (แปลวา่ Fire book) ท่พี มิ พ์ในปี พ.ศ. 2127 อกี ดว้ ย[6] เร่ืองราวของระเบิดชนิดต่างๆ ในประวัติศาสตร์ช่วง ยคุ กลางยงั มอี กี มากมาย ทั้งระเบิดมือท่ีใช้ในสงครามครูเสด และอ่ืนๆ แต่การพัฒนาระเบิดสมัยใหม่นั้น คงต้องขอบคุณ คุณูปการจากนักเคมีในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 19 ต่อช่วง ต้นของคริสต์ศตวรรษที่ 20 ซึ่งจะมาเล่าให้คุณผู้อ่านฟังใน ตอนต่อไป แล้วพบกันใหมใ่ นฉบบั หน้าครับ ภาพจาก Feuer Buech ซึ่ง� สแกนเป็น็ ดิจิ ิิทััลโดยมหาวิทิ ยาลััยเพนซิิลเวเนีีย ที่�่มาภาพ : https://uniqueatpenn.wordpress. com/2013/02/05/a-rocket-cat-early-modern-explosives-treatises-at-penn/ แหล่งข้อมลู [1] เทมเพิล, โรเบริ ต์ . ต้นก�ำ เนดิ 100 สิ่งแรกของโลก-The Genious of China. กรุงเทพฯ : มติชน, 2554 [2] Lowe, D.B. 2016. The chemistry book : from gunpowder to graphene, 250 milestones in the history of chemistry. Sterling Publishing Co., Inc. [3] Meyers, S., Shanley, E.S. 1990. Industrial explosives – a brief history of their development and use. J. of Hazardous Materials, 23, 183-201. [4] https://th.wikipedia.org/wiki/ปนื ใหญ่ [5] https://mgronline.com/onlinesection/detail/9600000009074 [6] https://www.dailymail.co.uk/news/article-2268087/Plot-use-cats-birds-bombers-revealed--16th-Century-German-weapons-manuscript.html มีนาคม 2565 25

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อ่นุ ใจ ผศ. ดร.ปว๋ ย​อนุ่ ใจ | http://www.ounjailab.com นกั วิจยั ชวี ฟิสกิ ส​แ์ ละอาจารย์ประจำ�ภาควชิ าชีววิทยา​ คณะวิทยาศาสตร์​ มหาวิทยาลั​ยมหดิ ล​ นักสื่อสารวิทยาศาสตร​์ นกั เขียน​ ศลิ ปินภาพสามมิติ​ และผปู้ ระดษิ ฐฟ์​ อนต์ไทย​ มคี วามสนใจทงั้ ในด้านวทิ ยาศาสตร​์เทคโนโลย​ี งานศลิ ปะและบทกวี แอดมนิ และผ้รู ่วมกอ่ ตง้ั เ​ พจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทุกสิง่ ลว้ นเปน็ พษิ เครดติ ภาพ https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wingcopter_Vaccine-delivery-Vanuatu_Closeup.png เจ็็บมาแล้้วแค่่ไหน แล้้วเมื่่�อไรจึึงจะจบ โควิดิ 19 สร้า้ งวิกิ ฤตติดิ ต่อ่ กัันอย่่างต่อ่ เนื่�อ่ งมา สองปีีกว่า่ เล่่นเอาระส่ำำ��ระสายไปทั่่�วทุุกหััวระแหง หน่ึงในคำ�ถามยอดฮิตที่ผู้คนเฝ้ารอคำ�ตอบมาแล้วสองปีคือ วิกฤตคร้งั นี้เมอื่ ไหร่จะถงึ ตอนอวสาน ยิ่งมีการระบาดระลอกใหม่ของเช้ือสายพันธ์ุใหม่ท่ีดูจะดุร้ายบ้าง ไม่ดุร้ายบ้าง ออกมาเรื่อยๆ งานน้ีคงตอบได้ยาก แต่ที่ชัดเจนคือ “โอมิครอน” คงไม่ใชต่ วั สุดท้าย มนี าคม 2565 26

สภากาแฟ คำ�กล่าวที่ว่า “ถ้าไวรัสก่อโรครุนแรง ปัญหาน้ีเป็นอะไรที่บ่งช้ี ได้ชัดท่ีสุดว่า แต่ทว่ายังไม่มีเสียงใดๆ ออกมา จนทำ�ให้โฮสต์ตายจนหมด ไวรัสก็จะ ถ้อยคำ�ท่ีว่าเช้ือจะวิวัฒน์ไปให้ก่อโรคได้ จากองค์การอนามัยโลกที่จะบอกถึงการ อยู่ไม่ได้” ไม่ใช่คำ�กล่าวท่ีผิด แต่ไม่ได้ เบาลงนน้ั คอื การมโนเอาลว้ นๆ เพราะวคั ซนี เปลยี่ นแปลงสถานการณร์ ะบาดโควดิ 19 หมายความว่า “วิวัฒนาการท่ีเพิ่มขึ้นจะ เช้ือเป็นอ่อนฤทธิ์ (oral polio vaccine: ท่ียังคงวกิ ฤตอยู่ ทำ�ให้ความรนุ แรงของโรคลดลง” OPV) ที่เคยใช้ป้องกันการติดเชื้อไวรัส ชดั เจนวา่ ทกุ คนอยากใหม้ นั จบ ! วนั นี้ สนั ตสิ ขุ ของไวรสั กบั โฮสต์ ไมใ่ ชอ่ ะไร โปลิโอได้ผลมายาวนาน เร่ิมสะสมการ พรุ่งนี้ได้ย่ิงดี หลายประเทศ ทั้งอังกฤษ ที่ไวรัสจะรู้ได้ ส่ิงที่เป็นตัวคัดเลือกจริงๆ กลายพันธุ์จนวิวัฒน์ย้อนกลับไปมีฤทธ์ิ เนเธอรเ์ เลนด์ และเดนมารก์ ตา่ งกท็ นรอ ว่าสายพันธ์ุไหนจะมาต่อก็คือ “ความได้ และเร่ิมระบาดก่อโรคในมนุษย์ใหม่อีก องคก์ ารอนามยั โลกไมไ่ หว ประกาศปดิ วกิ ฤต เปรียบในเชิงวิวัฒนาการ” ซึ่งข้ึนอยู่กับ รอบแล้ว โควิด 19 กลับมาเร่ิมทยอยเปิดทุกอย่าง สถานการณ์ในตอนนน้ั และน่ันคือส่ิงที่โครงการริเริ่มเพ่ือ ตามปกตไิ ปเรยี บรอ้ ยแล้ว แรงคัดเลือกอาจจะเป็นวัคซีนหรือ ล้างบางโปลิโอนานาชาติ (Global Polio “โควิดสร้างปัญหาความยากลำ�บาก ภมู คิ มุ้ กนั ทฉี่ ดี แลว้ อาจกนั ไดส้ ายพนั ธหุ์ นง่ึ Eradication Initiative: GPEI) นั้นกำ�ลัง ปัญหาปากท้องและเศรษฐกิจมามาก ท�ำ ให้การระบาดค่อยๆ ลดหดหายไป แต่ หาวิธแี ก้อยู่ เสียจนทุกคนอยากได้ยินคำ�ว่า อวสาน สายพันธุ์กลายท่ีหลีกภูมิได้จะยังระบาด “ผมก็ไม่รู้ว่ามัน (โควิด 19) จะจบ โควดิ กนั ไวๆ” ซาลมิ อบั ดลุ คารมิ (Salim ตอ่ ไปไดป้ กติ อาจไวกวา่ เดมิ ดว้ ยซ�้ำ เพราะ ยังไง” ไมเคลิ ออสเตอร์โฮลม์ (Michael Abdool Karim) นกั ระบาดวทิ ยา หวั หนา้ ทมี ถา้ สายพนั ธแ์ุ รกถอยลดหมดความสามารถ Osterholm) นกั ระบาดวทิ ยาโรคตดิ เชอ้ื จาก ตอ่ กรโควดิ 19 ของรฐั บาลแอฟรกิ าใตก้ ลา่ ว ในการแพรก่ ระจาย พวกพนั ธกุ์ ลายทมี่ อี ยู่ มหาวทิ ยาลยั มนิ เนโซตากลา่ ว เเตส่ �ำ หรบั คารมิ “ตอนจบทแ่ี ทจ้ รงิ ของ จะยดึ ครองพ้นื ท่ีได้แบบไรค้ แู่ ข่ง ท่ีจริงองค์การอนามัยโลก (World การระบาดใหญค่ รงั้ นจ้ี ะยงั มาไมถ่ งึ จนกวา่ และในเวลาน้ี อกี ปญั หาทท่ี กุ ประเทศ Health Organization: WHO) นน้ั นดั ประชมุ ‘สายพนั ธก์ุ ลายสดุ ทา้ ย’ ทแ่ี มก้ ลายพนั ธเ์ุ พม่ิ ควรต้องจับตาเฝ้าระวังกำ�ลังปะทุข้ึนมา ประเมนิ สถานการณว์ กิ ฤตกนั ทกุ สามเดอื น ไปอีก จะไม่สามารถระบาดหนักไปกว่า ในแอฟริกาและปากีสถาน คือปัญหา ว่าจะประกาศยุติวิกฤตการระบาดใหญ่ สายพนั ธกุ์ ่อนหนา้ จะปรากฏขึ้น” การอุบัติข้ึนมาใหม่ของเช้ือไวรัสโปลิโอ ของไวรัส SARS-CoV-2 หรือยัง คาริมคาดเดาไว้ว่าอย่างน้อยก็น่าจะ อีกสองสามปี (ซึ่งอาจจะไม่เกิดข้ึนเลย ก็ได)้ เเละถา้ มองใหท้ ว่ั วกิ ฤตนนั้ เหน็ ไดช้ ดั วา่ ยงั ไมจ่ บ สถานการณก์ ารตดิ เชอ้ื ในฮอ่ งกง และนวิ ซแี ลนดก์ �ำ ลงั อยใู่ นชว่ งขาขน้ึ จ�ำ นวน ผตู้ ดิ เชอ้ื พงุ่ แลว้ พงุ่ อกี การระบาดระลอก นี้จดั หนกั เสยี จนงอมพระรามไปตามๆ กนั ทง้ั สองประเทศ มีนาคม 2565 27

สภากาแฟ ส�ำ หรบั องคก์ ารอนามยั โลก นคี่ อื สงิ่ ที่ การตรงึ ราคายา วคั ซนี ชดุ ตรวจโรค รวมถงึ ส�ำ หรบั มาตรการในแตล่ ะประเทศ จะ ยงั ตอ้ งใครค่ รวญใหด้ ี เพราะยงั มคี �ำ ถามวา่ การผ่อนปรนเรื่องสิทธิในการผลิต หรือ ยกเลกิ เมอื่ ไร ประกาศวา่ เปน็ โรคประจ�ำ ถน่ิ ถา้ การระบาดมนั จ�ำ กดั อยแู่ คใ่ บางประเทศ แมแ้ ตก่ ารบรจิ าคเพอ่ื บรรเทาและควบคมุ (endemic)หรอื ไม่คงตอ้ งขน้ึ กบั สถานการณ์ ไม่กี่ประเทศ จะมองว่ายังเป็นวิกฤต สถานการณ์ในประเทศรายไดต้ �ำ่ กจ็ ะยงั คง รายวนั แต่คงต้องประเมินอยา่ งรอบคอบ การระบาดใหญ่ระดบั โลกอยไู่ ดห้ รอื ไม่ อยตู่ อ่ ไปเชน่ กัน ทงั้ ในเรอ่ื งแนวโนม้ การระบาด ความเสย่ี ง แต่การประกาศจุดจบของการระบาด นอกจากนก้ี ารประกาศยตุ สิ ถานการณ์ ติดเช้อื ของประชาชน อัตราการติดเช้ือ ใหญว่ า่ สน้ิ สดุ โรควิกฤตแลว้ อาจจะกลาย ฉุกเฉินโรคระบาดจะหมายถึงจุดสิ้นสุด รายวนั และแบ็กอปั ในด้านสาธารณสขุ เป็นดาบสองคมที่ย้อนกลับมาบาดลึก ของโครงการจดั สรรวคั ซนี ระดบั โลกอยา่ ง ท่ี สำ � คั ญ อ ย่ า ลื ม ว่ า ต ร า บ ใ ด ที่ โ ร ค แบบเจ็บลึก เสียหายกันแบบยาวๆ ได้ COVAX ด้วย โควิด 19 ยังไม่หมดไปจากโลก โอกาส เพราะตราบใดก็ตามท่ีสถานการณ์ยังคง ดังนั้นแม้ประเทศต่างๆ จะทยอย ที่จะมีไวรัสสายพันธุ์กลายใหม่ๆ อุบัติข้ึน วิกฤต มาตรการในการบรรเทาทุกข์และ พิจารณาเรื่องการประกาศจบวิกฤต มาสรา้ งปญั หาใหม่ กอ็ าจจะเกดิ ขน้ึ ไดเ้ สมอ ควบคุมการระบาดจะยังคงอยู่ ดีลช่วย โควิด 19 ไปบ้างแลว้ แต่สำ�หรับองคก์ าร จงอยา่ ชะลา่ ใจ เหลอื ทบ่ี รษิ ทั ฟารม์ าใหญน่ อ้ ยทง้ั หลายได้ อนามยั โลกนน้ั การควบคมุ โรคในภาพรวม เพราะอวสานซีซันนี้ อาจมีต่อซีซัน เซน็ ยนิ ยอมไวจ้ ะยงั มผี ล ไมว่ า่ จะเปน็ เรอื่ ง ในระดับโลกคือส่งิ ท่ีสำ�คัญทสี่ ุด หนา้ … มีนาคม 2565 28

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทีป ด้วงแค คณะวนศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ แย้้อีีสาน Leiolepis reevesii แย้อ้ ีีสานเป็น็ แย้ห้ นึ่่�งในสามชนิิดที่่ม� ีรี ายงาน พบในประเทศไทย ออกหากินิ เวลากลางวััน ขุุดรูเู พื่่�ออาศัยั อยู่่�ใต้้ดิิน กิินทั้้ง� พืืชและแมลง ชนิิดนี้้ม� ีกี ารแพร่ก่ ระจายเฉพาะบริเิ วณภาคอีีสาน มีนาคม 2565 29

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วรศิ า ใจดี 29 สาระวทิ ยใ์ นศลิ ป์ วรศิ า ใจดี (ไอซี) Let เด็กสาย(พนั ธุ์)วิทยส์ านศลิ ป์ ชอบเรียนคณิตศาสตรแ์ ละฟสิ กิ ส์ สนใจเรอื่ งเกีย่ วกับอวกาศ และสัตวเ์ ลยี้ งตัวจว๋ิ เวลาวา่ งชอบท�ำ งานศิลปะ กำ�ลังคน้ หาสตู รผสมทล่ี งตวั ระหวา่ งวทิ ยก์ บั ศิลป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee it Snow~ หลังจากที่ฉันได้อยู่ท่ี Wellesley มากว่าคร่ึงปี ฉันก็เริ่มจะคุ้นชินกับอุณหภูมิหนาวข้ันติดลบข้ึนมา บ้างแล้ว และในฤดูหนาวน้ี ฉนั ก็ได้สัมผัสหิมะแรกของปีท่ีตกลงมาไมห่ ยดุ หย่อนจนสูงถึง 1 ฟตุ เลยทีเดียว การเดินไปเข้าชั้นเรียนของฉันอาจจะลำ�บากไปบ้าง แต่ก็คุ้มค่าที่ได้เห็นภูมิทัศน์สวยๆ ของ หมิ ะสขี าวสะอาดตาไปทว่ั ทงั้ มหาวทิ ยาลยั เมอ่ื กม้ ลงมองใกลๆ้ แลว้ จะพบวา่ หมิ ะปยุ หนานมุ่ นป้ี ระกอบขน้ึ จากผลึกเลก็ ๆ จ�ำ นวนมากท่ีสะท้อนแสงเปน็ ประกายวิบวับยามแสงแดดส่องกระทบพวกมนั มนี าคม 2565 30

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ พอได้พบว่าความสวยงามของเจ้า เม่อื โมเลกุลน้�ำ 6 โมเลกลุ มาใกล้กนั เกลด็ หมิ ะนล่ี ะเอยี ดออ่ นถงึ ขนั้ ระดบั ผลกึ อะตอมไฮโดรเจนทมี่ คี วามเปน็ บวกออ่ นๆ โมเลกุล ฉันก็อดสงสัยไม่ได้ ว่ารูปร่างท่ี ก็ดึงดูดเข้ากับอะตอมออกซิเจนท่ีมีความ สมมาตร (symmetric) พอดิบพอดีนีห่ รอื เป็นลบอ่อนๆ (คล้ายกับที่แม่เหล็กข้ัว คอื ธรรมชาตสิ รา้ ง หนา้ ตาแตกตา่ งกนั แต่ บวกจะดงึ ดดู กบั ขว้ั ลบนน่ั แหละ) เกดิ เปน็ ทุกอันล้วนมีหกแฉก ก่อนจะแตกแขนง โครงสรา้ งวงแหวนรปู หกเหลย่ี มดา้ นเทา่ ท่ี ออกไปราวกบั รปู รา่ งทางเรขาคณติ อะไรกนั เรียกว่า “lattice” ทอี่ ยเู่ บือ้ งหลงั ความสวยงามนี้นะ ?! กอ่ นอนื่ เรามาลองดใู นเชงิ โมเลกลุ กนั เรารู้ว่าเกล็ดน้ำ�แข็งเหล่าน้ีเกิดจากไอน้ำ� หรือช่อื ทางเคมีก็คือ H2O ท่เี รียงตวั ตาม ธรรมชาตขิ ณะทเ่ี ยน็ ตวั ลง น�ำ้ เปน็ โมเลกลุ ที่มีขั้วจากออกซิเจนที่มีความเป็นลบ ออ่ นๆ ประกอบกบั ไฮโดรเจนทม่ี คี วามเปน็ บวกออ่ นๆ คณุ สมบตั คิ วามมขี วั้ (polarity) ของนำ้�นี้เองท่ีเป็นตัวกำ�หนดลักษณะ โครงสรา้ ง ณ อณุ หภมู แิ ละความดนั หนงึ่ ๆ โครงสร้างดังกล่าวจะมีรูปร่างเป็นตัววี (V-shape) โดยไฮโดรเจนสองอะตอมจะ ยึดกับออกซิเจนหนึ่งอะตอมด้วยพันธะ ไฮโดรเจน และทำ�มุมอยู่ที่ 104.5 องศา เสมอ ภาพ lattice (วงแหวนหกเหลี่ย� มด้้านเท่่าที่่� เกิดิ จากโมเลกุุลน้ำ้ 6 โมเลกุุลต่อ่ กันั ) ภาพระยะใกล้ข้ องหิมิ ะที่่ต� กลงบนพื้�น ภาพโมเลกุุลของน้ำ้ และบนโต๊ะ๊ แล้ว้ ถ้า้ มองเข้า้ ไปใกล้อ้ ีกี … ก็จ็ ะเห็น็ หน้า้ ตาของหิมิ ะที่่ฉ� ันั พยายาม จับั มาส่อ่ งดูจู นมือื ชาไปหมด มีนาคม 2565 31

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ และเม่อื หลายๆ lattice มาเช่ือมต่อกนั เป็นโครงตาข่ายตอ่ ๆ ไปเรื่อยๆ เราก็จะเริม่ เหน็ โครงสร้างท่ีชัดเจนเหมอื นภาพน้ี ดัดั แปลงจาก https://lasteamlab.com/the-science-of-snow- กราฟแสดงความสััมพัันธ์์ระหว่า่ งอุุณหภููมิกิ ัับความชื้�นในการก่อ่ ตัวั เกล็็ดหิมิ ะรููปร่า่ งต่า่ งๆ จาก โดย Dr. Kenneth G. Libbrecht กระบวนการเชิงโมเลกุลน้ีจะเกิดควบคู่กับช่วงเวลาท่ีอากาศ ศาสตราจารย์ว์ ิชิ าฟิสิ ิกิ ส์ท์ ี่่� California Institute of Technology, เยน็ ลง ไอน�ำ้ ในบรรยากาศได้ตกผลึกขณะทรี่ ว่ งหลน่ จากท้องฟา้ เจ้า้ ของงานวิิจัยั Physical Dynamics of Ice Crystal Growth และในระหว่างที่เจ้าผลึกน้ำ�แข็งกำ�ลังร่วงหล่นลงมาสู่พื้นโลก http://www.snowcrystals.com/science/contents/Physical- ไอนำ้�โดยรอบก็จับตัวกันเข้ามา ก่อร่างจากผลึกเร่ิมต้นท่ีเป็นรูป DynamicsOfIceCrystalGrowth.pdf หกเหลี่ยมด้านเท่า จนเกิดเป็นผลึกใหม่ที่แตกแขนงออกไป ปรากฏเปน็ รูปร่างสวยๆ ใหเ้ ราไดเ้ หน็ กัน และแล้วฉันก็ได้มีโอกาสสัมผัสหิมะกองพะเนินนั้นท่ีทั้งนุ่ม อย่างไรก็ตามเกล็ดหิมะจะคงความสมมาตรหกด้านเสมอไม่ และเย็นฉ่ำ� นอกจากจะได้ป้ันเป็นคุณสโนว์แมนแล้ว ฉันยังได้ เปลี่ยนแปลง เพราะเป็นโครงสร้างที่คงมาต้ังแต่ระดับโมเลกุล ทดลองเลน่ สไลเดอร์หิมะทเ่ี นนิ เขาขา้ งๆ หอพกั อีกด้วย อปุ กรณ์ แตแ่ ขนงของมนั จะตา่ งกนั ออกไป ขน้ึ อยกู่ บั อณุ หภมู ิ ณ ขณะทผ่ี ลกึ ท่ีใช้เลน่ กห็ าได้ใกลๆ้ ถาดอบขนมจากโรงอาหารน่ีเอง ไมน่ กึ เลยวา่ ได้เกิดขึ้น จำ�นวนโมเลกุลของน้ำ�ที่สามารถเข้ามารวมตัวกันได้ เจา้ ผลกึ เลก็ ๆ แสนสวยงามที่ธรรมชาติไดส้ รรค์สร้างข้ึนมาจะสรา้ ง และความชน้ื ของอากาศ โดยแตล่ ะแขนงในเกลด็ หมิ ะหนึ่งๆ นน้ั ความสนุกสนานให้แกฉ่ ันและเพอ่ื นๆ ไดเ้ ปน็ อย่างดใี นวนั ทห่ี นาว จะหน้าตาเหมอื นกนั เพราะเกดิ ขึ้นในสภาพอากาศเดยี วกนั ท�ำ ให้ สุดขั้วแบบนี้ เกดิ เปน็ รปู รา่ งสมมาตรอนั สวยงามนา่ สนใจน้ี ขอบคณุ ท่มี าขอ้ มลู : จากกราฟจะเหน็ วา่ ทอ่ี ณุ หภมู เิ หมาะสมราว -16 องศาเซลเซยี ส และความชืน้ สูง จะเกดิ เปน็ เกลด็ หมิ ะคลา้ ยก่ิงไม้ (dendrites) ที่ http://snowcrystals.com ค่อนข้างสมบูรณ์และมีขนาดใหญ่ ซึ่งถ้าย้อนกลับไปดูเกล็ดหิมะ https://wonderscience.com/latest/snowflake-self-organization/ ทฉี่ นั เจอ ในวนั น้นั มีอณุ หภูมริ าว -3 องศาเซลเซยี ส และอากาศ https://lasteamlab.com/the-science-of-snowflakes/ คอ่ นขา้ งชนื้ พอเทยี บดกู บั แผนผงั นกี้ จ็ ะรู้ไดว้ า่ เกลด็ หมิ ะทฉี่ นั เจอ เปน็ ประเภทเดียวกนั แตข่ นาดเล็กกวา่ กนั เยอะเลย มนี าคม 2565 32

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer ดาวลกู ไก่ ดูโู น่่นแน่่แม่อ่ รุณุ รััศมีี ตรงมืือชี้�้ดาวเต่า่ นั่�นดาวไถ โน่่นดาวธงตรงหน้้าอาชาไนย ดาวลูกู ไก่เ่ คียี งอยู่�เป็น็ หมู่่�กััน พระอภัยั มณีี โดย สุุนทรภู่่� ภาพกระจุุกดาวลููกไก่่ ถ่่ายโดยกล้อ้ งโทรทรรศน์์อวกาศฮับั เบิิล (Hubble Space Telescope) จะเห็น็ ว่า่ มีีสีีน้้ำเงิิน เป็น็ สีขี องดาวเกิิดใหม่่ ที่ม�่ าภาพ : NASA Hubblesite https://hubblesite.org/contents/media/images/2004/20/1562-Image.html มนี าคม 2565 33

เปดิ โลก นทิ านดาว กาลครง้ั หนงึ่ นานมาแลว้ มี ลููกไก่่กับั แม่ไ่ ก่่ ตายายอาศัยอยู่ในป่า ที่ม่� าภาพ : Wikipedia วันหน่ึงมีพระธุดงค์ผ่านมา ตายายอยาก จะทำ�บุญถวายพระ แต่เน่ืองจากยากจน สาวน้อ้ ยทั้�ง 7 ลูกู สาวของแอตลาสและพลีีโอนีี วาดโดย Elihu Vedder ปีี ค.ศ. 1885 จึงปรึกษากันว่าจะนำ�แม่ไก่ที่เล้ียงไว้ทำ� ที่ม่� าภาพ : Wikipedia เป็นอาหารถวายพระ https://en.wikipedia.org/wiki/Pleiades_(Greek_mythology) แม่ไก่ได้ยินตายายคุยกันเลยมาร่ำ�ลา ลูกๆ เมอ่ื แมไ่ กต่ ายแลว้ ลูกไกท่ ้ัง 7 ตวั ได้ สััญลักั ษณ์บ์ ริษิ ััทรถยนต์ซ์ ููบารุุ Subaru กระโดดเข้ากองไฟตายตามแมไ่ ก่ ทหี่ร�ม่ ืือาดภาาวพลูกู :ไFก่a่ในceภbาoษoาkญี่:่�ปุS่่น�ubaru Asia เทวดาผา่ นมาเหน็ จงึ ใหล้ กู ไกท่ ง้ั 7 ตวั กลายเป็นดาวลูกไก่อยู่บนท้องฟ้า เพ่ือ https://www.facebook.com/105910094239907/ ระลกึ ถึงความกตญั ญู ในภาษาไทยดาวลูกไก่ยังมีอีกช่ือว่า กฤตกิ า หรอื กฤตตกิ า หรอื กัตตกิ า คนแต่ละชาติอาจมองเห็นดาวลูกไก่ แตกตา่ งกนั ไป ชาวกรกี เหน็ เปน็ หญิงสาว 7 คน ลกู สาวของยกั ษ์แอตลาส (Atlas) กับเทพธิดาแห่งทะเลพลีโอนี (Pleione) กำ�ลังวง่ิ หนนี ายพรานโอไรออน (Orion) ภาษาองั กฤษเรยี กดาวลกู ไกว่ า่ Seven Sisters หรอื Pleiades (พลอี ะดสี ) หมายถงึ ลกู สาวของพลโี อนี ภาษาญี่ปุ่นเรียกดาวลูกไก่ว่า ซูบารุ (Subaru, スバル ) เป็นรูปดาว 6 ดวง (คนญป่ี นุ่ เหน็ ดาวลกู ไกม่ ี 6 ดวง) ซง่ึ กลาย เปน็ สญั ลักษณข์ องบรษิ ทั รถยนตซ์ ูบารุ และคำ�ว่า Subaru ยังเป็นชื่อเพลง ที่มีช่ือเสียงของ ชินจิ ทานิมูระ (Shinji Tanimura) มีแปลไทยชื่อเพลงว่า “ดาว ประดับใจ” รอ้ งโดย ดอน สอนระเบยี บ อีกช่ือหน่ึงของดาวลูกไก่คือ M45 (Messier 45, เมซิเย 45) มาจากบัญชี ของนกั ดาราศาสตรช์ าวฝรงั่ เศสชอื่ ชาลส์ เมซีเย (Charles Messier) มนี าคม 2565 34

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพแผ่่นฟ้้าเนบรา (Nebra sky disk) อายุุ ประมาณ 3,600 ปีี (1,600 ปีีก่อ่ นคริิสตกาล) พบ ภที่่า�เมพืือดงาเวนลบููกรไาก่ป่ ดรวะงเอทาศทเิยติ อย์ร์ แมลนีะี สดัันวงนิจษิันั ฐทารน์์ ว่่าเป็น็ hที่tม�่ tาpภs:า/พ/en: .Wwiikkiippeeddiiaa.org/wiki/Pleiades ในทางดาราศาสตร์ ดาวลูกไก่ไม่ใช่ ดาวดวงเดยี ว แตเ่ ปน็ กระจกุ ดาวแบบเปดิ (open cluster) ในกลุ่มดาววัว (Taurus) ประกอบด้วยดาวนบั พนั ดวง แตเ่ ห็นด้วย ตาเปลา่ ประมาณ 6-8 ดวง เป็นกลุ่มของดาวฤกษ์ท่ีเกิดใหม่อายุ 100 ล้านปี อยู่ใกล้โลก 444 ปีแสง มี เนบิวลาสะท้อนแสง (reflection nebula) ท่ีเกิดจากแก๊สและฝุ่นในอวกาศสะท้อน แสงดาวสีนำ�้ เงนิ สวยงาม เราสามารถมองเหน็ ดาวลกู ไกไ่ ดด้ ว้ ย ตาเปล่าแม้ ในเมืองใหญ่ที่มีมลพิษแสง มากอย่างกรุงเทพฯ ดาวลูกไก่มีอันดับ ความสว่าง (magnitude) +1.6 โดยเห็น เป็นกระจุกคลา้ ยรปู สามเหลยี่ ม ต้ังแต่กลางเดือนมีนาคมถึงกลาง เดือนเมษายนช่วงหัวค่ำ�ดาวลูกไก่จะอยู่ ทางทศิ ตะวันตก และจะตำ�่ ลงเร่ือยๆ จน มองไมเ่ หน็ บนทอ้ งฟา้ จะเหน็ อกี ครงั้ ตอน ปลายเดือนมิถุนายนช่วงเช้ามืดทางทิศ ตะวันออก หลังจากนั้นจะสูงขึ้นเรื่อยๆ และไปทางทศิ ตะวนั ตก จนถงึ ปลายเดอื น พฤศจิกายนจะเห็นตอนเช้ามืดทางทิศ ตะวันตกและหัวค่ำ�ทางทิศตะวันออก และต้ังแต่ต้นเดือนธันวาคมช่วงหัวค่ำ�จะ อยูท่ างทศิ ตะวนั ออกและค่อยๆ สงู ข้ึนไป ทางทิศตะวันตก ดาวลููกไก่่ในกลุ่�มดาววััวกับั กลุ่�มดาวนายพราน (คนไทยเรียี ก ดาวเต่า่ ตรงเข็ม็ ขัดั นายพรานที่่�เป็น็ ดาวสว่่าง 3 ดวง เรีียงเป็น็ เส้น้ ตรง เรีียกว่า่ ดาวไถ) วัันที่่� 1 เมษายน พ.ศ. 2565 เวลา 20:00 น. ที่่�มาภาพ : แอป Celestron SkyPortal มนี าคม 2565 35

อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง จากกรณีท่ีกองทัพรัสเซียบุกเข้า โจมตีและยึดโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ by อาจารย์เจษฎ์ ซาโปรชิ เชยี ทเ่ี มอื งเอเนยี ร์โฮดาร์ ประเทศ https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ ยูเครนได้สำ�เร็จ โดยมีการยิงปืนใหญ่ ใส่จนทำ�ให้เกิดเพลิงไหม้ขึ้น และทำ�ให้ เรีียนรู้้�อัันตรายจาก สังคมโลกตระหนักถึงผลกระทบของ สงครามท่ีอาจจะทำ�ให้เกิด \"อุบัติเหตุ กััมมัันตภาพรัังสีี นวิ เคลยี ร์\" ขึ้นได้ จากกรณีีโรงไฟฟ้า้ นิวิ เคลีียร์์ เชอร์์โนบิิล ขอ้ มูลจาก https://www.techarp.com/science/abmonak-gargle-covid-19-facts/?amp=1 มีนาคม 2565 36

อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง การท่ีเราจะประเมินถึงผลกระทบที่อาจเกิดตามมาจาก - เดก็ ทเี่ กดิ มามยี นี กลายพนั ธแ์ุ ละคนจ�ำ นวนมากพกิ าร จนเมอื ง อุบัติเหตุนิวเคลียร์น้ัน สามารถนำ�เอาบทเรียนสมัยที่โรงไฟฟ้า ปรเี ปียต (ที่ต้งั ของโรงไฟฟ้า) ถกู ทิง้ ร้าง จากการแพรก่ ระจาย นวิ เคลยี รเ์ ชอร์โนบลิ เมอ่ื เกอื บ 35 ปกี อ่ นมาดแู นวทางไดด้ งั นค้ี รบั ของกมั มนั ตรงั สใี นปรมิ าณสูง - โรงไฟฟ้านิวเคลียร์เชอร์โนบิล (หรือโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ - พ้ืนท่ีป่าและพื้นที่เพาะปลูกหลายล้านเอเคอร์ปนเปื้อน และ วลาดีมรี ์ เลนิน) เกิดอบุ ัติเหตุระเบิดขนึ้ เมือ่ วันที่ 26 เมษายน แม้ผู้คนหลายพันคนจะอพยพออกไป แต่ยังมีอีกหลายแสน พ.ศ. 2529 คนยงั คงอยู่ในพ้นื ท่ีปนเปื้อน - บางแหล่งข้อมูลระบุว่า มีผู้เสียชีวิต 2 รายในการระเบิด ครั้งแรก ขณะที่แหล่งข้อมูลอื่นรายงานว่าตัวเลขผู้เสียชีวิต - ภายหลังการระเบิด พ้ืนท่ีประมาณ 10 ตารางกิโลเมตร มีเกือบ 50 คน กลายเปน็ พน้ื ทที่ เี่ รยี กวา่ “ปา่ แดง” เนอื่ งจากตน้ ไมจ้ �ำ นวนมาก - วนั ที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2529 ประชาชนชาวปรีเปียต จ�ำ นวน เปล่ียนเป็นสีนำ้�ตาลแดงและตายลงหลังจากดูดซับรังสี กวา่ 30,000 คน เรมิ่ อพยพ รฐั บาลโซเวยี ตพยายามปกปดิ ขา่ ว ในระดบั สูง การระเบดิ แต่ในวนั ต่อมาสถานเี ฝา้ ระวังของประเทศสวีเดน รายงานวา่ ระดบั กมั มนั ตรงั สใี นอากาศสงู กวา่ ผดิ ปกติ ทางรฐั บาล - ในปีตอ่ ๆ มา ปศุสตั ว์จำ�นวนมากเกิดมาพิการ และสตั วต์ า่ งๆ โซเวียตจงึ ไดอ้ อกมายอมรบั ทีอ่ าศัยในรศั มี 30 กโิ ลเมตร ตายเร็วขึน้ - การระเบิดได้เกิด \"ข้ีเถ้าปนเป้ือนกัมมันตรังสี\" ท่ีร่ัวไหล เขา้ สู่ในอากาศนานเกือบ 2 สปั ดาห์ สารกมั มนั ตรงั สจี ำ�นวน - เมื่อ พ.ศ. 2535 เด็กในยูเครนป่วยเป็นมะเร็งต่อมไทรอยด์ 50-185 ลา้ นควิ หลดุ ออกสชู่ น้ั บรรยากาศ ซงึ่ เปน็ ปรมิ าณทมี่ า เพ่มิ ขึน้ ถงึ 7 เท่า กกวา่ ระเบดิ ปรมาณทู ฮี่ โิ รชมิ ะและนางาซากิ ในญป่ี นุ่ หลายเทา่ - ลมเหนือพัดฝุ่นกัมมันตรังสีไปยังประเทศเบลารุสและยูเครน - คน้ พบหลกั ฐานของการเกดิ ตอ้ กระจกและโรคผวิ เผอื กมากขนึ้ ท�ำ ใหท้ ง้ั สองประเทศตอ้ งอพยพประชาชนฉกุ เฉนิ พาประชาชน - พบสารปนเป้ือนในส่ิงแวดล้อมยาวนาน ประเมินว่าถ้าจะลด กวา่ 300,000 คนออกจากพน้ื ที่ และประกาศเปน็ เขตอนั ตราย - กระแสลมพัดไกลออกไปจนปกคลุมท่ัวตะวันตกของสหภาพ กมั มนั ตรงั สจี นท�ำ ใหผ้ คู้ นอาศยั อยไู่ ดต้ ามปกติ จะตอ้ งใชเ้ วลา โซเวยี ต ยุโรปตะวันออก ยุโรปตะวันตก ยุโรปเหนอื ไกลถึง กว่า 20,000 ปี !! ฝรัง่ เศสและอิตาลี ส่งผลกระทบตอ่ ผูค้ นกวา่ 1 ลา้ นคน - ปัจจุบันเบลารุสมีพื้นที่ปนเปื้อนกัมมันตรังสีประมาณ - มีผู้คนจำ�นวนมากป่วยจากการอาบรังสีร้ายแรง ซึ่งบางคน 23 เปอรเ์ ซน็ ต์ สญู เสยี พนื้ ทเ่ี กษตรกรรมไปประมาณ 1 ใน 5 เสยี ชวี ติ ในเวลาตอ่ มา จากนนั้ 1 ปี มเี หยอื่ เปน็ พนั คนเสยี ชวี ติ ของพืน้ ที่ประเทศ เพราะป่วยเปน็ มะเร็ง ข้อมลู จาก https://www.thairath.co.th/scoop/flashback/2332930 https:// www.prachachat.net/world-news/news-87894 มนี าคม 2565 37

เบอ้ื งหลงั การคน้ พบ สง่ิ มชี วี ติ ชนดิ ใหม่ ของโลก ดร.ชวลิต วิทยานนท์ ปลาปัักเป้้าบึงึ Pao palustris (Saenjundaeng, Vidthayanon & Grudpan, 2013) ผมเคยเอ่ยถงึ “ปักเปา้ บึง” ทสี่ ำ�รวจพบบริเวณ รัังที่�่ 1 วางไข่บ่ นพื้้� นรองเท้า้ กดุ ทงิ บึงโขงหลง และแม่น้ำ�สงคราม ไว้ใน รัังที่�่ 2 วางไข่บ่ นพื้้� น คอลัมน์เบื้องหลังการค้นพบส่ิงมีชีวิตชนิดใหม่ ของโลก สาระวิทย์ฉบับท่ี 91 ซึ่งยังไม่ได้เล่า รายละเอียดอะไรเก่ียวกับปักเป้าบึงไว้เลย นอกจาก ภาพและชอื่ วิทยาศาสตรข์ องมัน ปกั เปา้ บงึ Pao palustris เปน็ ปลาชนดิ ใหมท่ สี่ �ำ รวจ พบคร้ังแรกในปี พ.ศ. 2556 และได้รับการต้ังช่ือ วิทยาศาสตร์ในปี พ.ศ. 2557 พบชกุ ชุมในภาคกลาง- อสี าน คุณวรรณชนก สุวรรณากร บันทึกการทำ�รังของ ปลาปกั เปา้ บงึ ในธรรมชาตเิ ปน็ ครง้ั แรก จากการส�ำ รวจ ท่ีกุดทิง จังหวัดบึงกาฬ มีรังปลาปักเป้าบึงท้ังหมด 3 รงั รงั ที่ 1 วางไข่บนพืน้ รองเท้าเกา่ ทถี่ ูกท้ิงอยู่ในนำ้� รังท่ี 2 วางไข่บนพื้นรากตอไม้ท่ีมโี พรง พบเศษเปลือก หอยสองฝาในโพรงด้วย รังท่ี 3 วางไข่บนท่อนไม้ใน น้ำ� ทง้ั สามรังเปน็ การวางไข่บนวสั ดุทค่ี อ่ นขา้ งแนวราบ เวลามนี �ำ้ พดั แรงๆ ไขจ่ ะเคลอ่ื นออกจากรงั ได้ แมป่ ลาจะ อมไขม่ าวางไวท้ รี่ งั เหมอื นเดมิ หรอื พน่ น�้ำ ไลต่ ะกอนฝนุ่ ทลี่ อยมาตกใสไ่ ข่ ไขม่ ปี ระมาณครอกละ 400-500 ฟอง รัังที่่� 3 วางไข่บ่ นท่อ่ นไม้้ ภาพรังั ปลา : วรรณชนก สุวุ รรณากร มีนาคม 2565 38

เบอ้ื งหลงั การคน้ พบ สง่ิ มชี วี ติ ชนดิ ใหม่ ของโลก ปลาปักเป้าบึงเป็นปลากินได้ แต่ ปลาปักั เป้า้ บึงึ ตัวั ผู้้� อย่าจับกินสุ่มส่ีสุ่มห้า เพราะเคยมีข่าว แม่ป่ ลาปักั เป้า้ บึงึ ว่าชาวบ้านรับประทานปลาปักเป้าบึงท่ี จับได้จากแหล่งน้ำ�ในจังหวัดหนองคาย บึงกาฬ และจากลำ�น้ำ�เสียว จังหวัด มหาสารคาม แล้วได้รับพิษจนบางคน มีอาการสาหัสและมีคนเสียชีวิตด้วย เรื่องนี้ชาวบ้านในพ้ืนที่เองก็วิพากษ์ วิ จ า ร ณ์ ถึ ง ก า ร ต า ย จ า ก ก า ร กิ น ป ล า ปักเป้าบึง เนื่องจากไม่เคยมีเหตุคนใน พื้ น ที่ เ สี ย ชี วิ ต จ า ก ก า ร กิ น ป ล า ช นิ ด ดังกล่าวเลย จึงมีข้อสังเกตว่า ปลา ปักเป้าบึงจากแหล่งนำ้�หรือหนองบึงท่ี ไหลต่อเน่ืองกับแมน่ �ำ้ สายหลักจะไม่มพี ิษ เช่น ปลาปักเป้าบึงท่ีกุดทิง บึงโขงหลง และแม่นำ้�สงคราม ดังนั้นถ้าเราไม่แน่ใจ ไม่อยากเสี่ยง ก็หลีกเล่ียงไปรับประทาน ปลานา่ หม่�ำ อยา่ งอื่นดกี วา่ มีนาคม 2565 39

QSucizi บา้ นนักคิด ผู้้�ได้้รัับรางวัลั ประจำ�ำ ฉบัับที่�่ 107 เสื้้อ� ยืืด BCG Economy ได้แ้ ก่่ คุณุ ดรุณุ ีี อัศั วเสถียี ร กิฟิ ต์เ์ ซตนัักบัันทึกึ (สมุดุ โน้ต้ I Love Science + ดินิ สอ) ได้แ้ ก่่ คุณุ สมรลักั ษณ์์ แจ่ม่ แจ้ง้ คุณุ ธันั ยา แกล้ว้ วิกิ รณ์์ คุณุ ธนียี า วงษ์จ์ ันั ทร์์ มนี าคม 2565 40

กลบั มาอกี คร้งั สมุุดบัันทึกึ สวทช. กิฟิ ต์เ์ ซตกระบอกน้ำ�ำ� + กับเกมหาคาํ ศพั ท์ จานรองแก้้ว ภาษาองั กฤษ จำ�ำ นวน 1 รางวััล World Scientist ฉบบั นเี้ รามาหา จำำ�นวน 1 รางวััล คาํ ศพั ทเ์ กย่ี วกบั คณติ ศาสตร์กนั ใบ้ให้ว่ามอี ยู่ 13 คาํ มีหนง่ึ คําทเ่ี ป็นช่อื ของนกั คณติ ศาสตร์ ระดบั โลกดว้ ยละ รางวลั ประจำ�ฉบับที่ 108 ผ้า้ พัั นคอผ้า้ ฝ้า้ ยทอมือื จำ�ำ นวน 1 รางวััล ส่งค�ำ ตอบมารว่ มสนกุ ไดท้ ี่ หมดเขตสง่ ค�ำ ตอบ วันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2565 กองบรรณาธิการสาระวทิ ย์ ฝ่ายสร้างสรรคส์ อ่ื และผลิตภณั ฑ์ ค�ำ ตอบจะเฉลยพร้อมประกาศรายชือ่ ผู้ไดร้ บั รางวลั ส�ำ นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหน่ึง อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 ในสาระวิทย์ ฉบับที่ 109 ส�ำ หรับของรางวลั หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรือทาง e-mail ที่ [email protected] เราจะจัดสง่ ไปให้ทางไปรษณยี ์ อย่าลมื เขยี นชือ่ ที่อยู่ มาด้วยนะฮะ มนี าคม 2565 41

Sci เข้าหู โนต้ ความร้ฉู บับยอ่ ปริทัศน์ เทียนทอง โน้ตความรู้ฉบับย่อจากการพูดคุยกับแขกรับเชิญใน Podcast รายการ Sci เข้าหู ของนิตยสารสาระวิทย์ ซึ่งเป็น รายการที่รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็นที่น่าสนใจ เกาะติดกระแส วิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน ทุกวันอังคารที่ 2 และ 4 ของเดือน ทางเฟซบุ๊กเพจนิตยสาร สาระวิทย์ หรือติดตามย้อนหลังที่ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ Q: สอนคณิิตศาสตร์อ์ ย่า่ งไรให้้สนุกุ และได้ผ้ ลดีี อนั ดบั แรกเลยนะคะ เราตอ้ งโฟกสั ไปทผ่ี เู้ รยี น หากตอ้ งการใหผ้ เู้ รยี นไดเ้ รยี นรแู้ นวคดิ หรอื มโนทศั น์ (concept) ทางคณติ ศาสตร์ ส่ิงสำ�คัญที่สุดเลยก็คือ เราต้องทำ�ตัวเหมือนคุณหมอเพื่อวินิจฉัยผู้เรียนให้ได้ว่า ความรู้ก่อนหน้า (prior knowledge) ที่ผู้เรียนควรจะต้องรู้เพื่อที่จะเชื่อมโยงกับความรู้ใหม่ที่เรากำ�ลังจะอำ�นวยความรู้ (facilitate) นั้น ผู้เรียนมีความรู้ ความเขา้ ใจหรือไม่ หรือเขา้ ใจถกู ต้องหรอื เปลา่ หากยงั ไม่ร้เู ราต้องช่วยเตมิ สิง่ เหล่านี้ให้ผเู้ รียนไดร้ ู้กอ่ น เราถงึ คอ่ ยให้เดก็ สนใจในการเข้าสูค่ วามรู้ใหม่และเรียนรู้ต่อไปได้ นีค่ อื มมุ แรก มุมถดั มาคอื ผสู้ อนควรมคี วามเขา้ ใจในเนอ้ื หาแบบ conceptual understanding กค็ อื การเขา้ ใจแนวคดิ หรอื คอนเซปตน์ น้ั ๆ ว่ามีความสำ�คัญอย่างไร เช่ือมโยงไปสู่คอนเซปต์อื่นๆ ได้อยา่ งไรบา้ ง นำ�มาประยกุ ตก์ บั การแกป้ ัญหาอยา่ งไร และปัญหาแบบใด ที่เหมาะกับคอนเซปตน์ ้ี ไม่ใช่แคเ่ ข้าใจแบบ procedural knowledge ที่รูเ้ พียงวา่ ขัน้ ตอนการแกป้ ญั หาน้ันทำ�อย่างไรใหไ้ ดค้ ำ�ตอบ ยกตัวอย่างใหเ้ ห็นภาพคอื การหารเศษส่วน 2/3 ÷ 5/6 หลายคนตอบได้ทันทีวา่ “แค่เปลย่ี นหารเปน็ คณู แล้วกลับเศษ เปน็ สว่ น” และตอบไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ วา่ ผลหารนค้ี อื 12/15 หรอื 4/5 เพราะทกุ คนรู้ “วธิ แี ละขน้ั ตอน” การหารเศษสว่ นน้ี คนทต่ี อบได้ แสดงวา่ มี procedural knowledge แล้ว ก็คือไมต่ ้องเขา้ ใจอะไรมากไปกว่าการร้วู า่ ข้ันตอนวธิ ีการหารเศษสว่ นท�ำ อยา่ งไร แตห่ ากมผี ู้เรยี นถามเราตอ่ ว่า “ครคู รับ/ครูคะ ทำ�ไมตอ้ งเปล่ียนหารเป็นคูณแล้วกลบั เศษส่วน” หรอื “ครูครบั /ครูคะ ชว่ ย ยกตวั อยา่ งการหารเศษสว่ นใหเ้ ห็นภาพการใช้ในชวี ิตประจำ�วัน” จากสองค�ำ ถามนี้ ผูส้ อนตอ้ งมคี วามเขา้ ใจแบบ conceptual understanding ในเรือ่ งของการหารและเรอ่ื งเศษสว่ น ผู้สอนต้องเข้าใจความแตกตา่ งของการหารเศษส่วนในแบบ partitive division (เพ่ือหาจำ�นวนสมาชิกในแตล่ ะกลุ่ม) กับแบบ measurement division (เพอื่ หาจ�ำ นวนกลุ่ม) จึงจะสามารถชว่ ยผู้เรยี น ใหเ้ ขา้ ใจได้ ปัญหาของครทู ่วั โลกคอื ส่วนใหญ่จะสอนวิธกี ารแก้ปัญหาแบบใชข้ น้ั ตอนการท�ำ ซง่ึ จะเห็นว่าผู้เรยี นทำ�ไดแ้ ละไดค้ �ำ ตอบท่ี ถูกต้อง แตผ่ ้เู รยี นจะไม่มคี วามเขา้ ใจเลยว่าท�ำ ไปท�ำ ไม ท�ำ ไมตอ้ งคดิ แบบนี้ ซ่งึ โลกปจั จบุ ันควรจะต้องเปลยี่ นวิธีการสอนเพ่อื ให้ เด็กเข้าใจคณิตศาสตร์อย่างมีความหมายทั้งต่อตัวผู้เรียนเองและต่อสังคม ไม่ติดอยู่เพียงแค่การจำ�สูตรหรือวิธีการแก้โจทย์ ถา้ ผู้เรียนเขา้ ใจไปถงึ แก่นของแนวคดิ ผเู้ รยี นจะมที ศั นคติทดี่ ีต่อคณิตศาสตรม์ ากข้นึ และอยากจะ เรยี นร้อู ย่ตู ลอดเวลา และยิ่งถ้าผู้เรียนได้เรียนรู้จากการสร้างองค์ความรู้ ดว้ ยตนเอง (constructivism) นอกจากจะมคี วามเข้าใจใน แนวคดิ นน้ั อยา่ งแทจ้ รงิ แลว้ ยงั ท�ำ ใหส้ ง่ิ ทเ่ี ขา้ ใจนน้ั ตดิ ทนนาน ยากที่จะลืม และสนุกไปกับการเรียนรู้อยู่ตลอดเวลาโดย ไมร่ ูส้ ึกว่ากำ�ลังเรยี นอยเู่ ลย วีีณา เนาวประทีปี (พี่่� นุ้้�ย) ฟังั บทสััมภาษณ์์เต็็มได้ท้ ี่่� นักั วิิจัยั ประจำ�ำ SageFox Consulting Group สหรััฐอเมริิกา NSTDA Podcast รายการ Sci เข้้าหูู EP 9 Mathematical Mindset คิิดแบบคณิติ ศาสตร์์ https://www.nstda.or.th/sci2pub/sci-in-ear-ep9/ มีนาคม 2565 42

ค�ำ คม นกั วทิ ย์ ดร.น�ำ ชัย ชีวววิ รรธน์ I used to measure the skies, now I measure the shadows of Earth. Although my mind was sky-bound, the shadow of my body lies here. - Johannes Kepler, epitaph - ข้าเคยตรวจวัดท้องนภา, บัดนี้ ข้าตรวจวัดร่มเงาของโลกหล้า แม้จิตข้าจะผูกพันกับฟากฟ้า, แต่เงาแห่งกายาข้า ทอดลงที่ตรงนี้ - โยฮันเนส เคปเลอร์, คำ�จารึกบนหลุมฝังศพ - ท่ีมา : https://www.eso.org/public/images/ann16022a/ โยฮนั เนส เคปเลอร์ (27 ธนั วาคม พ.ศ. 2114 – 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2173) นักคณิตศาสตร์และนักดาราศาสตร์ชาวเยอรมัน ผู้ค้นพบว่าดาวเคราะห์โคจรรอบดวงอาทิตย์เป็นวงรี และตั้งกฎการเคลื่อนที่ของ ดาวเคราะห์ (Laws of Planetary Motion) 3 ข้อ เคปเลอร์ยังมีผลงานทางด้านทัศนศาสตร์และคณิตศาสตร์อีกมากมาย เขาเขียน หนังสือและตำ�ราหลายเล่มที่ยังใช้อ้างอิงจนถึงทุกวันนี้ เช่น Dioptrice ที่อธิบายหลักการทำ�งานของกล้องโทรทรรศน์ หลักการเกิด ภาพจริง ภาพเสมือนจริง ภาพหัวกลับ ภาพสะท้อน ใบสมคั รสมาชกิ สทิ ธพิ ิเศษสำ�หรบั สมาชกิ - ได้รบั “นติ ยสารสาระวทิ ย์” e-magazine https://www.facebook.com/SarawitNSTDA รายเดอื นอยา่ งต่อเน่ืองทางอีเมล โดยไม่เสยี ค่าใช้จา่ ย hhttttppss::////wwwwww..ffaaนccิeeติ bbooยookkส..ccooาmmร//สSSaaาrrรaawwะiiวttิNNทิ SSTTยDD์AA์ - ซ้ือหนงั สือของ สวทช. ไดร้ บั สว่ นลด 20% ณ ศูนย์หนังสือ สวทช. https://www.facebook.com/SarawitNSTDA อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ สามารถสมัครผ่านช่องทางออนไลนไ์ ด้ที่ลิงก์ https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 ตดิ ต่อกองบรรณาธิการสาระวิทย์ หรือ ไดท้ างอีเมล Scan QR Code [email protected] ที่อยู่ ฝา่ ยสรา้ งสรรค์ส่ือและผลติ ภัณฑ์ (MPC) สำ�นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ 111 อทุ ยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนง่ึ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 สาระวทิ ยเ์ ป็นนิตยสารอิเลก็ ทรอนกิ ส์ (e-magazine) รายเดอื น มีจุดประสงค์เพ่ือเผยแพรข่ ้อมูลขา่ วสารและความรู้ดา้ นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีทงั้ ของไทยและต่างประเทศให้แก่กลุม่ ผอู้ า่ นทเ่ี ป็นเยาวชน มีนาคม 2565และประชาชนท่วั ไปท่สี นใจในเรื่องดังกลา่ ว โดยสามารถดาวนโ์ หลดได้ฟรีที่ www.nstda.or.th/sci2pub/ หรือ บอกรับเป็นสมาชิกได้โดยไม่เสยี ค่าใช้จ่ายใดๆ 43จดั ทำ�โดย ฝา่ ยสร้างสรรค์ส่อื และผลติ ภณั ฑ์ สำ�นักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ (สวทช.) ขอ้ ความต่างๆ ทีป่ รากฏในนติ ยสารอเิ ล็กทรอนกิ ส์ฉบับนีเ้ ปน็ ความเหน็ โดยอิสระของผเู้ ขยี น ส�ำ นักงานพฒั นาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติไมจ่ ำ�เปน็ ตอ้ งเหน็ พ้องด้วย

Hexagonal Sci Gallery สมมาตรหกเหลี่ย�่ มแพรวพราย หลากหลายลวดลายเพริิศแพร้ว้ เกล็็ดหิิมะที่่�สวยงาม มีีรููปร่่างหลากหลายแบบ แต่่มีีสมมาตรหกเหลี่่�ยมเสมอ เพราะโครงสร้้างของแกนกลางก่อ่ ร่า่ งจากผลึึกรูปู หกเหลี่่�ยมด้า้ นเท่่า แล้ว้ จึึง แตกแขนงเป็น็ รูปู ร่า่ งต่า่ งๆ กันั ขึ้้น� อยู่่�กับั อุณุ หภูมู ิิ จำ�ำ นวนโมเลกุลุ ของน้ำ�ำ� และ ความชื้้�นของอากาศ