E-Book ปุ๋ยหมัก

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอถลาง จงั หวดั ภเู กต็

สถานการณป์ ญั หาขยะอนิ ทรยี แ์ ละผลกระทบ จากรายงานการสรปุ สถานการณม์ ลพิษของประเทศไทย ปี 2561 โดยกรมควบคุมมลพิษ พบวา่ ในปี พ.ศ. 2561 ปรมิ าณขยะมลู ฝอยในประเทศไทยมีมากถึง 27.93 ล้านตนั ต่อปี หรอื ประมาณ 76,529 ตันต่อวัน เพม่ิ ข้ึนจากปี พ.ศ. 2560 ประมาณ 2.05% นับว่าเปน็ ปริมาณทีม่ าก เลยทเี ดยี ว ย่ิงไปกวา่ นั้นสถานการณก์ ารจัดการขยะกย็ ังไม่คอ่ ยดีดว้ ย เพราะถึงแม้อัตราการนา ขยะกลับมาใช้ประโยชนจ์ ะเพ่ิมขึน้ จากเดมิ 14.69% (ประมาณ 9.76 ลา้ นตันของปรมิ าณขยะ ท้งั หมด) แต่อตั ราการนาขยะไปกาจัดอยา่ งถูกต้องกลับลดลงจากเดมิ ถงึ 7.19% (ประมาณ 10.85 ล้านตนั ของปริมาณขยะทง้ั หมด) แถมอัตราการนาขยะไปกาจัดอยา่ งไม่ถกู ตอ้ งก็ยงั เพิม่ ขนึ้ จากเดมิ ราว 2.09% (ประมาณ 7.32 ลา้ นตนั ของปรมิ าณขยะทง้ั หมด) เลยดว้ ย โดยขอ้ มูลจากกรมควบคมุ มลพิษ ระบุวา่ มีปริมาณขยะอนิ ทรีย์ หรอื ขยะยอ่ ยสลาย เปน็ ประเภทขยะท่มี ีมากทส่ี ุด มอี ัตราส่วนถงึ 64% หากกาจดั ผิดวิธี หรือกาจดั ไดไ้ ม่หมด ก็จะสร้าง ปัญหาตามมา เช่น นา้ ชะขยะปนเปอ้ื นดิน สง่ กลิ่นเหมน็ เน่า ทาลายทัศนยี ภาพ และกอ่ ใหเ้ กดิ ความ ราคาญใจได้ ฉะน้ันหากสามารถลดปรมิ าณขยะประเภทน้ีลงไปได้ กจ็ ะชว่ ยลดปรมิ าณขยะมลู ฝอยรวม ตามลงไปดว้ ยเหมอื นกัน และหน่ึงในวิธีกาจดั ขยะประเภทนกี้ ค็ ือ การนาไปทาเปน็ ปุ๋ยหมกั สาหรับ บารุงดนิ และปลกู ต้นไม้ สว่ นเศษขยะชนดิ ใดนามาทาป๋ยุ ไดบ้ า้ ง วธิ กี ารเปน็ อยา่ งไร แลว้ มปี ระโยชน์ ตา่ งจากปยุ๋ เคมีมากน้อยแคไ่ หน เรามาดกู นั เลยครับ

8 สูตรวิธที าปุ๋ยหมักชว่ ยลดขยะและบารุงดิน ขยะอินทรีย์ หรือขยะยอ่ ยสลาย สามารถนากลบั มาใช้ประโยชน์ใหมไ่ ด้หลายวธิ ี ซง่ึ วธิ ที ่นี ิยม มากที่สดุ ก็คือ การนากลับมาทาปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยอนิ ทรีย์ เช่น มลู สัตว์ เศษอาหาร เศษผกั -ผลไม้ และ เศษขยะตา่ ง ๆ ผ่านกรรมวธิ ที ี่ทาให้วสั ดอุ นิ ทรยี ์ย่อยสลายดว้ ยจุลนิ ทรยี ์ โดยมตี ัวอย่างดงั ต่อไปนี้

1. วธิ ที าปยุ๋ หมักจากเศษอาหาร วสั ดุและอุปกรณ์ • เศษอาหารแหง้ เชน่ เศษข้าว เศษขนมปัง กา้ งปลา เปลือกไข่ เปลือกผลไม้ 1 ส่วน • มูลสตั ว์ เชน่ ข้วี วั ขไี้ ก่ ขมี้ า้ 1 ส่วน • ใบไม้ 1 สว่ น • ถงั ขนาด 20 ลิตร • ตาขา่ ยกันแมลง วธิ ที า • นาถังขนาด 20 ลติ ร มาเจาะรูไว้รอบถงั แลว้ ใช้ตาขา่ ยกันแมลง พนั ให้รอบ เพ่อื ชว่ ยระบายอากาศและป้องกนั แมลงรบกวน • ผสมเศษอาหารแห้งที่มขี นาดเลก็ และไมม่ นี า้ เช่น เศษข้าว เศษ ขนมปัง ก้างปลา เปลือกไข่ และเปลือกผลไม้ เข้ากับมูลสตั ว์ เช่น ขวี้ วั ขีไ้ ก่ ขีม้ ้า และเศษใบไม้ ในอัตรา 1:1:1 ส่วน • คลกุ เคลา้ ให้เขา้ กันแล้วปดิ ฝาใหส้ นิท ถ้าหากวันต่อไปมีเศษ อาหารเพิม่ กน็ ามาเตมิ เขา้ ไปได้ แต่อย่าลมื ผสมในอตั ราส่วน เทา่ เดมิ ดว้ ย • พลกิ กลบั ส่วนผสมวันละ 1-2 ครั้ง เป็นประจาทุกวนั Tips : ในช่วงแรกไมจ่ าเปน็ ตอ้ งเตมิ นา้ เพราะเศษอาหารมี ความชนื้ อยูแ่ ลว้ แตเ่ มื่อเหน็ ว่าส่วนผสมเรมิ่ แห้งลง ก็สามารถพรม นา้ เขา้ ไปไดเ้ ลก็ นอ้ ย โดยจะใชเ้ วลาในการหมักประมาณ 1 เดือน กจ็ ะได้ปุ๋ยหมักสดี าขนาดเล็ก ทีแ่ ห้งสนทิ และไม่มกี ลนิ่ เหมน็ ไวใ้ ช้ บารุงต้นไม้แล้ว

2.วธิ ที าปยุ๋ หมักจากตน้ กลว้ ย วสั ดแุ ละอปุ กรณ์ หน่อกลว้ ย 3 ส่วน • กากนา้ ตาล 1 ส่วน • นา้ มะพร้าวออ่ น • นา้ สะอาด • บวั รดนา้ วิธที าน้าหมกั จลุ นิ ทรีย์ • ทานา้ หมักจุลนิ ทรยี ช์ ีวภาพก่อน โดยนาหน่อกลว้ ย 3 สว่ นมาสับเปน็ ชิน้ เล็ก ๆ แลว้ ผสมให้เขา้ กันกบั กากนา้ ตาล 1 ส่วน • เทน้ามะพรา้ วอ่อนลงไปใหพ้ อทว่ ม ปิดฝาให้แนน่ สนทิ เพื่อไลอ่ ากาศ 1 วัน แลว้ รอ ประมาณ 10-15 วนั คอ่ ยนามากรองใส่ขวดพร้อมเกบ็ ไวใ้ นท่ีร่มเพ่ือรอใชง้ าน วธิ ีทาปุ๋ยหมกั • นาหนอ่ กลว้ ยสับละเอยี ด 3 สว่ น กากน้าตาล 1 สว่ น และนา้ มะพร้าวออ่ นมาผสม กนั • นาน้าหมักจลุ ินทรยี ์ (จากขน้ั ตอนข้างต้น) กากน้าตาล และน้าใส่ลงไปในบัวรดนา้ • นาไปรดให้ชมุ่ กองสว่ นผสมทเ่ี ตรยี มไว้ คนใหเ้ ขา้ กันจนกว่าจะกาแล้วกอ้ นไมแ่ ตก • นาสว่ นผสมมาใส่ในกระสอบปุ๋ยโดยไม่ต้องมดั ปาก แล้วนาไปวางไวใ้ นทรี่ ม่ ประมาณ 5-7 วนั ก็จะไดป้ ยุ๋ หมักท่ีหอม มีจลุ ินทรีย์และอินทรยี ต์ า่ ง ๆ พร้อมแก่ การนาไปใชป้ ระโยชน์ แตท่ างทดี่ ีอย่าลมื ผสมปุ๋ยหมักกลว้ ย 1 ส่วน เข้ากับป๋ยุ คอก 10 ส่วน เพอื่ ประสทิ ธิภาพท่ดี ดี ้วย

3. วธิ ีทาปยุ๋ หมกั พืชสด วสั ดุและอปุ กรณ์ พชื สด เชน่ พชื ตระกลู ทั่ว พชื ตระกลู หญา้ และพืชน้า 2 กระสอบ • มลู สัตว์ เช่น ขี้วัว ขี้หมู ข้เี ป็ด ขไี้ ก่ 2 กระสอบ • แกลบดาหรอื แกลบดบิ 2 กระสอบ • หัวเชอื้ จุลนิ ทรีย์ 1 ขนั • น้าสะอาด 40 ลติ ร วิธที า • นาพืชสด ซงึ่ ส่วนใหญ่นยิ มเปน็ พืชตระกูลท่ัว เชน่ ถว่ั เขียว ถั่วเหลอื ง ถ่วั ลสิ ง ถัว่ นา ถวั่ พรา้ ปอเทือง โสน คางคก โสนอนิ เดีย โสนอฟั รกิ ัน หรอื พชื ตระกูลหญา้ และพชื นา้ จานวน 2 กระสอบ มูลสตั วจ์ านวน 2 กระสอบ และแกลบดา 2 กระสอบ มาผสมใหเ้ ขา้ กนั • นาหวั เช้อื จุลินทรยี ์ 1 ขนั ผสมเข้ากับนา้ สะอาด ประมาณ 40 ลิตร แลว้ รดใหท้ ัว่ กองสว่ นผสม • คลุกให้เขา้ กัน หมักไว้ในท่รี ่ม รอจนกระทัง่ กลายเป็น ปุย๋ ท่ีเยน็ แลว้ คอ่ ยนามาใชง้ าน

4. วธิ ีทาปยุ๋ หมกั จากฟางข้าว วสั ดแุ ละอปุ กรณ์ • ฟางขา้ วหรือตอซงั ข้าว 500-1,000 กิโลกรัม • น้าหมักชีวภาพทมี่ ีจลุ ินทรยี ์มีชวี ติ 5-10 ลติ รตอ่ ไร่ • รถแทรกเตอร์ วธิ ีทา • เกล่ียฟางขา้ วใหก้ ระจายทั่วแปลงนา จากน้ันปล่อย น้าสะอาดเข้ามาในนาใหร้ ะดบั นา้ สงู 3-5 เซนติเมตร • ใช้รถแทรกเตอรก์ ดใหฟ้ างขา้ วจมน้า เสรจ็ แล้วนาน้า หมักชวี ภาพสตู รที่มจี ุลนิ ทรยี ์รดใหท้ ัว่ แปลงนา Tips : ถ้าใชฟ้ างข้าวประมาณ 500-800 กิโลกรมั ใหใ้ ช้ นา้ หมกั 5 ลิตรต่อไร่ แต่ถ้าใชฟ้ างขา้ วประมาณ 800- 1,000 กโิ ลกรัม ใหใ้ ชน้ า้ หมกั 10 ลติ รต่อไร่ หมกั ท้งิ ไว้ นานราว 10 วนั จนกระทงั่ ฟางขา้ วและตอซงั ข้าวออ่ น นมุ่ และย่อยสลาย หลังจากน้ันก็พรวนดินและเตรยี ม ดนิ สาหรับปลูกข้าวไดต้ ามปกตเิ ลย

5. วิธีทาปุย๋ หมักขว้ี ัว วัสดุและอุปกรณ์ • มูลสตั ว์ เช่น ขว้ี วั ข้หี มู หรอื ข้ไี ก่ 1,000 กโิ ลกรัม • หนิ ฟอสเฟต 25 กิโลกรัม • ปุ๋ยยเู รยี 2 กิโลกรมั วิธที า • นามูลสตั วม์ าหมกั ปรบั ความชื้น 50% • นามูลสตั วท์ ี่ไดไ้ ปผสมหนิ ฟอสเฟต (K. B. K. 0-3-0) และป๋ยุ ยูเรีย (สตู ร 46-0-0) เขา้ ดว้ ยกนั • นาสว่ นผสมข้างต้นใส่ลงในถังหมกั พรอ้ มคลุมผา้ ปดิ รอประมาณ 1 เดือน กจ็ ะไดป้ ๋ยุ ท่ีพร้อมแก่การใช้ งาน • หมนั่ พลิกกลบั กองปยุ๋ อย่างสมา่ เสมอ โดยจะแบง่ ออกเป็น 4 ครัง้ ได้แก่ ครั้งแรกเมอ่ื หมกั ได้ 3 วัน คร้งั ที่สองเมอ่ื หมกั ได้ 10 วนั คร้งั ท่ีสามเม่อื หมกั ได้ 17 วนั และครั้งที่ 4 เมอื่ หมกั ได้ 24 วนั นัน่ เอง

6. วิธที าปยุ๋ หมักจากเศษหญ้า วัสดุและอปุ กรณ์ • เศษหญา้ หรือเศษพชื อืน่ ๆ 1,000 กิโลกรัม • มูลสตั ว์ 200 กโิ ลกรมั • ปุ๋ยยเู รยี 2 กิโลกรมั • สารเรง่ พด.1 1 ซอง • นา้ สะอาด 5 ลติ ร วธิ ที า • นาเศษหญ้าหรือเศษพชื อนื่ ๆ เชน่ ฟางขา้ ว ตน้ ขา้ วโพด หรือตน้ อ้อยมาสับใหล้ ะเอยี ด • นาสว่ นผสมมากองเปน็ 3 ช้นั ในพืน้ ท่รี ่มไร้แสงแดด โดยให้รอง พน้ื ดว้ ยมลู สตั ว์ ตามดว้ ยเศษหญ้า และปยุ๋ ยเู รียทกุ ช้นั • ผสมสารละลาย ประกอบดว้ ยสารเรง่ ซุปเปอร์ พด.1 กบั นา้ สะอาด 5 ลติ ร แลว้ นามาราดบนกองสว่ นผสมแต่ละช้ัน • หาวัสดุมาคลุมพรอ้ มรดนา้ ให้พอชุ่ม คอยดแู ลกลับกองป๋ยุ ทุก ๆ สัปดาห์ ใชเ้ วลาในการหมักนานประมาณ 45 วันกจ็ ะได้เปน็ ปุ๋ย หมักชวี ภาพที่พร้อมแก่การใชง้ าน

7. วิธที าปุ๋ยหมักจากขยุ มะพร้าว วัสดแุ ละอปุ กรณ์ ขยุ มะพร้าว 1 สว่ น • ข้ไี ก่เนื้อ 1 ส่วน • สารเรง่ พด.1 1 ซอง • น้าสะอาด วิธีทา • เตรยี มขุยมะพร้าวใหเ้ รียบร้อย ถ้าหากมคี วามชน้ื ไมม่ าก กส็ ามารถ พรมน้าลงไปไดเ้ ล็กนอ้ ย • จดั หาพ้ืนที่สาหรับกองปุ๋ย โดยควรเลอื กเปน็ พน้ื ทีร่ ม่ ทีม่ หี ลังคาคลุม และไม่มีนา้ ทว่ มขงั • เริ่มผสมขยุ มะพรา้ ว 1 ส่วน ตอ่ ขไ้ี ก่เน้ือ 1 สว่ นได้เลย อยา่ งไรก็ตาม สาหรับคนท่ใี ชข้ ี้ไก่ไขแ่ ทนขี้ไก่เนื้อ ให้ลดปรมิ าณลงเหลือเพียงครงึ่ หน่ึง เท่าน้นั • ละลายสารเร่ง พด.1 กบั น้าสะอาด (โดยสารเร่ง พด.1 1 ซอง จะใช้ได้ กบั วัสดทุ าป๋ยุ 1 ตนั ) เสรจ็ แล้วนาไปราดลงบนกองส่วนผสม หมักไว้ หลายวนั จนกระทัง่ ปยุ๋ เยน็ ลง กส็ ามารถนามาใช้งานได้เลย

8. วิธที าปุ๋ยหมกั จากปลา วัสดุและอปุ กรณ์ • ปลาหรือเศษปลา เชน่ หวั ปลา กา้ งปลา หางปลา พงุ ปลา 40 กโิ ลกรัม • กากน้าตาล 20 กโิ ลกรมั • หวั เชือ้ ปยุ๋ หมักซปุ เปอร์ พด.2 1 ถุง • น้าสะอาด • ถงั ขนาด 200 ลติ ร วิธที า • ละลายหวั เช้อื ป๋ยุ หมกั ซปุ เปอร์ พด.2 กับนา้ อุน่ 20 ลติ ร • นาไปใส่ถงั ขนาด 200 ลิตร พร้อมทั้งใสเ่ ศษปลา 40 กิโลกรมั และ กากนา้ ตาล 20 กิโลกรมั ลงไปดว้ ย • เติมน้าสะอาดลงไปประมาณ 80% ของถงั แลว้ หามงุ้ ไนลอนตาถมี่ าปิดไว้ เพือ่ ระบายอากาศและป้องกันแมลงไปในตวั • ระหวา่ งหมกั ใหค้ นทุกวนั วนั ละ 2-3 ครัง้ ต่อวัน อกี ท้งั ในชว่ งทหี่ มกั นา้ จะลดลงเรือ่ ย ๆ ให้คอยเติมน้าสะอาดลงไปอกี ด้วย ร • ระยะเวลาในการหมักนานประมาณ 25-30 วัน หรือจนกระท่ังไดป้ ุย๋ นา้ หมกั จากปลาที่เปน็ สีน้าตาลเขม้ มีฟองละเอียดมาก และมีกลิ่นคลา้ ย แอลกอฮอล์ จึงค่อยนามาใชง้ าน Tips : ถ้าหากฉดี ตามใบพชื ให้ผสมปุ๋ยน้าจากปลา 1 ลติ ร เขา้ กับน้า 100- 150 ลิตร แล้วรดประมาณสปั ดาห์ละครงั้ แตถ่ า้ หากราดลงโคนพชื ใหผ้ สม ปุย๋ นา้ จากปลา 1 ลติ ร เขา้ กับน้า 50 ลติ ร แลว้ รดประมาณปลี ะ 3-4 ครงั้

ประโยชน์จากการใช้ปยุ๋ หมัก ปุย๋ หมักนอกจากจะช่วยลดปรมิ าณขยะไดท้ างหน่งึ แลว้ กรมส่งเสรมิ การเกษตร กระทรวงเกษตร และสหกรณ์ ได้อธิบายถงึ ประโยชน์ของปยุ๋ หมักไวอ้ กี มากมาย เชน่ • 1. ปยุ๋ หมกั เป็นการนาขยะอนิ ทรยี ม์ าใชป้ ระโยชนใ์ หม่ จึงชว่ ยลดปรมิ าณขยะอนิ ทรยี เ์ ขา้ ระบบการจัดการ ขยะได้ • 2. ปุ๋ยหมักบางชนดิ มจี ลุ ินทรียท์ ชี่ ว่ ยยับยง้ั และป้องกนั จุลนิ ทรียท์ ี่ทาใหพ้ ชื เปน็ โรคได้ • 3. ปุ๋ยหมักมีธาตอุ าหารครบถว้ น ทงั้ ธาตอุ าหารหลัก ธาตุอาหารรอง และธาตอุ าหารเสริม • 4. ปุย๋ หมักเป็นแหล่งอาหารของสิ่งมชี ีวติ ในดนิ ทีเ่ ปน็ ประโยชน์ จึงชว่ ยให้ต้นไม้เจรญิ เตบิ โตไดด้ ีข้ึน • 5. ปุย๋ หมกั มกั จะปลอ่ ยธาตุอาหารให้พชื อยา่ งชา้ ๆ ทาใหอ้ ยู่ในดนิ ได้ค่อนขา้ งนาน จึงมโี อกาสเสียน้อยกว่า ป๋ยุ เคมี • 6. ปยุ๋ หมักช่วยปรับค่าความเป็นกรด-ด่างของดินใหเ้ หมาะสมได้ ต่างจากป๋ยุ เคมที ี่มีแอมโมเนียเป็น สว่ นประกอบ จงึ อาจจะทาใหด้ ินแปรสภาพเป็นกรด • 7. ปุ๋ยหมักช่วยเพ่ิมจุลนิ ทรยี แ์ ละอนิ ทรยี วัตถุ ทาให้โครงสรา้ งของดินดีข้นึ เช่น ร่วนซยุ ระบายนา้ ดี ถ่ายเท อากาศสะดวก และรากแผ่กระจายหาอาหารงา่ ยขนึ้ ในขณะท่ีปุย๋ เคมีไม่มีคุณสมบตั ิในการปรบั ปรงุ ดนิ ใด ๆ • 8. ปุ๋ยหมกั ช่วยลดค่าใชจ้ า่ ยและทาให้ประหยดั เงิน เพราะสามารถใชแ้ ทนปุ๋ยเคมีได้ สามารถลดปรมิ าณการ ซ้อื ปุ๋ยเคมลี งได้ แถมยังไม่ตอ้ งเสียเงินซ้ือสารเคมหี รอื ยาป้องกนั แมลงศตั รพู ชื ดว้ ย

ขอบคณุ ข้อมลู จาก ดร.กญั ณภทั ร ช่ืนวงศ์ สถาบันวจิ ัยพลังงาน จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ผศ. ดร.สุธาทิพย์ สนิ ยงั สาขาวชิ าวศิ วกรรมสง่ิ แวดลอ้ ม ภาควิชาวศิ วกรรมโยธา มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ ดร.เพ็ญศิริ ประชากติ ตกิ ลุ สาขาวชิ าวศิ วกรรมสิ่งแวดล้อมและการจัดการภัยพิบัติ สานักสห วทิ ยาการ มหาวิทยาลยั มหดิ ล วทิ ยาเขตกาญจนบุรี ดร.ธนิตา อารีรบ สาขาวิชาเทคโนโลยีและการจดั การสง่ิ แวดล้อม คณะเทคโนโลยีและสง่ิ แวดลอ้ ม มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ วทิ ยาเขตภเู กต็ กรมควบคุมมลพิษ กรมพัฒนาทด่ี นิ