เซน กับ สตีฟ จ๊อบส์

เซน กบั สตีฟ จ๊อบส์ ZEN and Steve Jobs ว.วชิรเมธี คดั จากงานบรรยายธรรม ณ มหาวิทยาลยั ออกซฟอร์ด สหราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ การจากไปในวัยเพียง ๕๖ ปี ของสตีฟ จ๊อบส์ ผู้ก่อตัง้ และ ชีวิตของเราอย่างมากมาย ไม่ว่าจะเปน็ คอมพิวเตอรแ์ มคอินทอช ประธานกรรมการบรหิ ารของบริษทั แอปเปิล เมอื่ วันที่ ๕ ตุลาคม คอมพิวเตอรแ์ ม็คบุค๊ แอร์ ไอพอต ไอแพต ไอโฟน ฯลฯ โลกของ ๒๕๕๔ ด้วยโรคมะเรง็ ตบั ก่อใหเ้ กดิ ความสั่นสะเทอื นไปท่ัวโลก เราเขา้ สูย่ คุ ไรก้ ระดาษ (paperless) ส่วนหนงึ่ กเ็ พราะเขา วงการ เพราะชายคนนี้ไม่ได้เป็นแค่นักธุรกิจคนหน่ึงท่ีมีเงินมหาศาล ภาพยนต์แอนิเมช่ันมีสุดยอดภาพยนต์แอนิเมชั่นให้ต่ืนตะลึงกันก็ หากแตเ่ ขาคอื คนทไี่ ด้รบั การยกย่องว่าเปน็ “ซอี ีโอแหง่ ศตวรรษ” เพราะเขา การท�ำ ธรุ กิจ การตดิ ตอ่ การทำ�งาน ดว้ ยวิธีการ “คลกิ ” ช่ือชั้นของเขาอยู่ในระดับเดียวกันกับสุดยอดนักประดิษฐ์ตลอด เพยี งปมุ่ เดยี ว แล้วอะไรตอ่ มอิ ะไรก็เกิดขนึ้ ไดอ้ ยา่ งไมน่ า่ เชือ่ ก็ กาล อย่างโธมสั อลั วา เอดิสนั เพราะส่ิงท่เี ขาสร้างสรรค์ฝากไว้ เพราะเขา สตฟี จอ๊ บส์ คือ สุดยอดนวตั กรแห่งศตวรรษที่ ๒๑ อยา่ ง ในโลกนนั้ ก่อใหเ้ กิดความเปล่ียนแปลงแกโ่ ลกและรูปแบบการใช้ ไรข้ อ้ กงั ขา

ขณะที่ชวี ิตของเขาก�ำ ลงั รุง่ โรจน์สุดๆ แต่แลว้ พญายมก็ ในชีวติ ส้ันลงไปกวา่ เสน้ แบง่ ท่พี ระพทุ ธองค์ทรงท�ำ นายเอาไว้มาก มาพรากเขาจากพวกเราไปในวัยเพยี ง ๕๖ ปี ข่าวนี้ ท�ำ ให้หลายคน ใครบางคน ท�ำ งาน ใช้ชีวิต เหมอื นเปน็ ศัตรกู บั ตัวเอง ต้องหนั กลบั มาคดิ ใหม่วา่ อะไรคือเหตปุ จั จัยใหค้ นอย่างเขาตอ้ ง ทำ�งาน ท�ำ งาน ทำ�งาน จนลมื ไปวา่ จิตใจ และรา่ งกาย ป่วยด้วยโรคมะเร็งและจบชีวิตในวัยท่ียังเต็มไปด้วยไฟแห่งการ ไม่ใชห่ นุ่ ยนต์ คนที่ “บา้ งาน” จนกลายเปน็ “เสพตดิ การทำ�งาน สรา้ งสรรค์ หนัก” อย่างท่ีกล่าวมาน้ี เวลาในชีวิตจะย่งิ สน้ั ลงไปอีกหลายเทา่ ตวั ในหนังสือเล่มแรกและเลม่ เดียวทสี่ ตีฟ จอ๊ บส์ เล่า “เรามีเวลาจ�ำ กัด” (Our time is limited) ประวตั ิตวั เองอย่างหมดเปลือก เขาสารภาพว่า ท่ีตวั เองป่วยหนกั สตีฟ จ๊อบส์ เคยพูดประโยคนี้ ตอนที่กำ�ลังปว่ ย และเขา สาเหตนุ า่ จะเริ่มมาจากการบริหารสองบรษิ ัทพร้อมกัน ในเวลาดัง พยายามย้อื เวลาเอาไวส้ ดุ ชวี ิต แตส่ ดุ ท้ายเขาก็ย้อื ไดเ้ พยี ง ๕๖ ปี กลา่ วนัน้ เขาแทบไม่ไดก้ ิน ไม่ไดน้ อน ไมไ่ ดด้ แู ลตัวเองอย่างที่ควร กต็ ้องจากโลกนี้ไป จะเป็น เขาเลา่ ว่า เขาไมม่ ีเวลาแมแ้ ตจ่ ะแวะเข้าห้องน�ำ้ เสียดว้ ย หลายคนท่ียงั คงมสี ุขภาพดี สตปิ ญั ญายงั อยใู่ นชว่ ง ซ้ำ� และน่นั คือเหตุผลส�ำ คัญที่ “นาฬกิ าชีวติ ” ของเขาเสียสมดลุ รุ่งโรจน ์ ควรนง่ั ลงถามตัวเองว่า เราจะเป็นสตฟี จ๊อบส์ คนต่อไป ที่ โรคร้ายคงกอ่ ตวั ขนึ้ มาในช่วงน้ี - - นคี่ อื ข้อสนั นษิ ฐานของเขาเอง กำ�ลังจะจากไปกอ่ นวยั อนั ควร หรอื วา่ เราจะออกแบบชวี ิตของเรา ทกุ วนั น้ี เปน็ ทยี่ อมรบั กันแลว้ ว่า ท้ังความเครยี ดและ ใหม่ให้ “งานกส็ มั ฤทธ์ิ ชวี ิตกร็ น่ื รมย”์ หรือ “งานก็ได้ผล คนก็ การสูญเสยี สมดลุ ในรา่ งกาย มีส่วนสำ�คัญเปน็ อยา่ งมากทท่ี ำ�ให้ เป็นสขุ ” ร่างกายไม่อาจเยียวยาตัวเองและพัฒนาไปเป็นโรคร้ายแรงอย่าง หากเราไม่อยากจากไปกอ่ นวยั อันควร และมเี วลาไม่ มะเรง็ หรอื โรคอน่ื ๆ ในตระกูลเดยี วกนั สตีฟ จอ๊ บส์ คอื ตัวอยา่ งท่ี จำ�กัดจนเกินไปนกั หนทางหน่ึงท่ีจะแก้ไขไดก้ ค็ อื เราต้องหนั กลับ วา่ น้ี มา “ทบทวน” วิธที เี่ ราคิด วธิ ที ี่เราทำ�งาน และวธิ ีที่เราใช้ชีวติ กัน ในปรชั ญาเซน ซ่ึงสตฟี จ๊อบส์ ชน่ื ชอบ ศกึ ษา และน�ำ มา เสยี ใหม่ ใชใ้ นงานนวัตกรรม อาจารย์เซนทา่ นหนง่ึ เคยสอนลกู ศิษย์ว่า ในพทุ ธศาสนา เรามีค�ำ ทีส่ �ำ คญั มากอยู่ค�ำ หนึง่ ซ่ึงเปน็ “รู้ไหม สดุ ยอดแหง่ ปาฏหิ าริย์คอื อะไร ?” คำ�ทส่ี ตีฟ จ๊อบส์ (ในความหมายแฝงกค็ ือ “มนุษยบ์ ้างานทัง้ “การเดนิ บนน้�ำ การหายตวั ...” ศษิ ย์ตอบ หลาย”) อาจจะยงั ไม่คนุ้ ชิน น่นั กค็ อื คำ�วา่ “ทางสายกลาง” หรอื “น่ันไม่ใช่ปาฏิหาริย”์ อาจารยแ์ ยง้ ลกู ศิษย์จงึ ถามว่า ถา้ คำ�ว่า “ดลุ ยภาพ” ค�ำ ๆ น้ี เปน็ หวั ใจประการหน่ึงแหง่ ค�ำ สอนของ เช่นนน้ั ปาฏหิ ารยิ ์คอื อะไร อาจารย์จึงเฉลยวา่ พระพทุ ธองค์ ใครก็ตามเข้าใจคำ�ๆ น้ี เขาจะมีเวลาเหลอื มากมาย “เมอื่ หิว ก็จงกนิ , เม่อื งว่ ง กจ็ งนอน, นี่แหละ คอื ส�ำ หรับอย่ใู นโลกน้ตี อ่ ไปอย่างร่ืนรมย์ ปาฏิหารยิ ”์ สว่ นคนท่ีไมเ่ ข้าใจ และไมส่ นใจ ก็อาจมเี วลาแสนจำ�กัด สตฟี จ๊อบส์ ผูช้ อบศึกษาเซน คงลืมคำ�สอนเซนในเรอื่ ง และอกี ไม่นาน เวลาน้นั กค็ งหมดลงอยา่ งรวดเร็ว ! นีไ้ ป เขาจงึ ใช้ชวี ิตอยา่ งสมบุกสมบนั อันเป็นเหตุให้เวลาของเขามี “จ�ำ กัด” อยา่ งย่งิ ลองจนิ ตนาการดวู า่ หากเขามเี วลามากกว่าน้ี โลกของ เราจะเปลีย่ นโฉมหน้าไปอยา่ งไร ? บิล เก็ตส ์ ดเู หมือนวา่ จะเกิดปีเดยี วกับจ๊อบส ์ แตเ่ ขา ลาออกจากบริษัทในฐานะผู้บริหารล่วงหน้าก่อนจ๊อบส์นับสิบปี เพราะเขารู้ดีว่า มีบางส่งิ ทีส่ �ำ คญั กว่างาน นนั่ กค็ อื “สุขภาพ” และ “การแบง่ ปนั ” ใชห่ รอื ไม่ว่า หากเรามีทกุ อยา่ ง ทวา่ ไมม่ ี “สุขภาพ” ทุก ส่งิ ท่มี ี จะมคี วามหมายอะไร ในทางพทุ ธศาสนา พระพุทธองค์ตรัสวา่ เวลาของเราทกุ คนในยุคสมัยของพระองค์ (ซึ่งกค็ อื เวลาในยคุ น้ี) มไี ม่มากนกั อายุ ของมนษุ ยใ์ นยคุ น้ี เตม็ ท่ีก็เพยี ง ๑๐๐ ปี มากไปกว่านี้ก็เพียง ๑๒๐ ปี นค่ี ือเวลาอันจ�ำ กัดของเราทกุ คน แต่บางคน กำ�ลงั ทำ�ใหว้ นั เวลา

On October 5, 2011, Steve Jobs, founder and Zen teaching, and thus his time was curtailed. CEO of Apple Inc., succumbed to pancreatic cancer. Let us try to imagine how our world might have He was 56. His passing had global impacts. Steve Jobs developed if Steve Jobs had been given more time. was not just an ‘ordinary’ billionaire businessman; Microsoft’s Bill Gates, who was born in the he was perceived by many as “the best CEO of his same year as Jobs, stepped back from his company as century.” His name ranks alongside one of the greatest its ‘hands on’ CEO, for he knew that there were some mass communication innovators of the 19th & 20th things more important than his work, identifying “his centuries, Thomas Edison. Steve Jobs, creator of the health” and “the gift of sharing” as just two examples. iconic brand names Macintosh and Mac, and mass If we have everything but we do not have good communications gadgetry we all know as iPod, iPad, health, everything we have amounts to nothing. iPhone and their like, shaped the world and our way of In Buddhism, the Lord Buddha said that time life in the 21st century. He heralded and made possible in our existence is limited. It was so then and remains so a paperless age. We must also acknowledge his place now. The human lifespan has developed over millennia in the world of global visual entertainment, with the so that living to 90 or 100-years is common. But the animation movie industry in general and with Pixar qualitative limitations of ‘time’ remain unchanged from Animation Studios in particular. To do business, to the shorter lifespans that the Lord Buddha observed in undertake study and to communicate globally using the his era. “click only one button” concept is the legacy that Steve It may be said that someone living without Jobs left the world in the 21st century. any understanding of what happens to ‘time’ when Steve Jobs enjoyed a prosperous life, but his over-working becomes the daily norm is his own worst passing put an end to that at the tender age of 56. This enemy. They may work until they forget that the mind caused many people to think about people like Steve and the body are not part of a machine. Those who Jobs, those who contract fatal illnesses and have their become addicted to work and become workaholics will lives cut short at the height of their creative powers. mismanage their time and shorten their lifespans. In his first and only autobiography, Steve Jobs Our time is limited. told us stories about his life. He believed that the onset of his illness might have been linked to the Steve Jobs realized all this when he was already frenetic activities of running two burgeoning companies ill, and tried belatedly to adjust his ‘time’. He left us at at the same time, and with a lifestyle that meant little just 56. time to eat, sleep or rest. He believed that “his body Many people who enjoy good health and remain clock imbalance” allowed the cancer to develop. mentally alert should ask themselves if they are in any It has long been recognized that stress and danger of following in the ‘footsteps’ of Steve Jobs imbalance lower the body’s immune system and hinder and his predicament. Should they redesign their lives its ability to heal itself, allowing the onset of severe and have as their goals great achievements at work and illnesses such as cancer. Steve Jobs is an example of a pleasurable life, or simply aim to engage in “good this hypothesis. work and enjoy a great life?” In Zen philosophy, which Steve Jobs studied and applied to his creative processes and inventions, a Zen If we do not want to leave before our ‘time’, master engaged his disciple in the following dialogue: and we want to have more time, then we should review “Do you know the greatest miracle in life?” the way we think, the way we work and the way we live. “Yes”, his disciple replied, “to walk on water or In Buddhism, we have an important phrase to disappear.” which Steve Jobs may not have heeded. That phrase “That is not a miracle,” the Zen master retorted. is the “middle way” or “balance.” These words are at “Then what is the greatest miracle?”, responded the core of the Lord Buddha’s teaching, for whoever his disciple. understands this phrase will have more time to live and The Zen master replied: “When you are experience pleasure. For all those who do not understand hungry, just eat. When you feel sleepy, just sleep. this and ignore the words of the Lord Buddha, their time is limited. And their time will run out soon. That is the greatest miracle.” Steve Jobs might have forgotten or ignored this