นิตยสารสาระวิทย์ ฉบับที่ 109 เดือนเมษายน 2565

A Team Bulletin สารบญั ทป่ี รกึ ษา Cover Story 3 หอ้ งภาพสัตวป์ า่ ไทย 34 Sci Delight 9 สาระวิทย์ในศลิ ป์ 35 ณรงค์ ศิริเลศิ วรกลุ Sci Variety 13 จุฬารตั น์ ตนั ประเสรฐิ เปิดโลกนทิ านดาว 39 จุมพล เหมะครี นิ ทร์ ร ะเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 19 อ๋อ ! มันเปน็ อยา่ งนี้น่เี อง 43 บรรณาธิการผูพ้ ิมพผ์ โู้ ฆษณา หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 22 ปั�้้นน้ำำ��เป็็นปลา 44 กลุ ประภา นาวานุเคราะห์ Sci Infographic 23 Sci Quiz 45 บรรณาธิการอำ�นวยการ ร้อยพนั วิทยา 26 Sci เข้าหู โนต้ ความรูฉ้ บับยอ่ 46 น�ำ ชัย ชวี วิวรรธน์ สภากาแฟ 31 ค�ำ คมนักวทิ ย์ 47 บรรณาธกิ ารบริหาร ENdiototer’s ปริทศั น์ เทยี นทอง สวัสั ดีปี ีใี หม่่ไทย และวัันผู้�ส้ ููงอายุแุ ห่ง่ ชาติิ บรรณาธิการจัดการ เทศกาลสงกรานต์์เวีียนมาถึึงอีีกครั้�งในปีี พ.ศ. 2565 โดยที่�สถานการณ์์โควิิด 19 ก็็ยัังคงน่่าเป็็นห่่วง ทำ�ำ ให้้เรา รกั ฉัตร เวทวี ุฒาจารย์ ยัังไม่่สามารถจััดกิิจกรรมรื่่�นเริิงกัันได้้เหมืือนในอดีีตหลายปีีที่่�ผ่่านมา แต่่ช่่วงสงกรานต์์นี้้�ก็็ยัังมีีวัันสำำ�คััญที่�เรา ยัังจััดกิิจกรรมสร้้างความสััมพัันธ์์ได้้ภายในบ้้าน ในครอบครััวของเราเอง นั่�นคืือ “วัันผู้้�สููงอายุุแห่่งชาติิ” ซึ่่�งตรง กองบรรณาธิการ กัับวันั ที่� 13 เมษายน (ส่ว่ นวัันผู้้�สูงู อายุุสากล ตรงกัับวัันที่� 1 ตุุลาคม ของทุกุ ปีี) และ “วัันครอบครััว” ซึ่ง�่ ตรงกัับ วัันที่� 14 เมษายน ครัับ วัชราภรณ์ สนทนา อาทิตย์ ลมลู ปลงั่ ความหมายของคำำ�ว่่า \"ผู้้�สููงอายุุ\" หมายถึึง บุุคคลทั้้�งเพศชายและเพศหญิิงที่่�มีีอายุุตั้้�งแต่่ 60 ปีี ขึ้�นไป โดย วณี า ยศวงั ใจ รััฐบาลไทยได้้สนัับสนุุนให้้มีีวัันผู้้�สููงอายุุแห่่งชาติิ และกำ�ำ หนดนโยบายส่่งเสริิมความเป็็นอยู่�ของผู้้�สููงอายุุให้้ ภทั รา สัปปนิ ันทน์ สามารถดำ�ำ รงชีีวิิตและใช้ช้ ีีวิิตในสัังคมได้้อย่่างเป็น็ ปกติสิ ุขุ นกั เขียนประจำ� เนื่่อ� งจากวััยสููงอายุุจะเกิิดความเปลี่�ยนแปลงทั้้ง� ร่า่ งกายและจิติ ใจ อาจทำ�ำ ให้้เกิิดปััญหาในการใช้้ชีวี ิติ ประจำ�ำ วันั ที่�ไม่่ สามารถดำ�ำ เนิินชีีวิิตได้้เหมืือนวััยหนุ่�มสาว แต่่ด้้วยการความก้้าวหน้้าทางด้้านวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี นัักวิิจััย ขวลิต วิทยานนท์ ไทยได้ค้ ิดิ ค้น้ และพัฒั นางานวิจิ ัยั เพื่อ�่ ผู้้�สูงู อายุุ ซึ่ง่� เราได้ร้ วบรวมนวัตั กรรมที่่�น่า่ สนใจมาไว้ใ้ น Cover Story “นวัตั กรรม รวิศ ทศั คร รัับสัังคมผู้้�สูงู อายุุ อยู่�อย่่างไรให้้สุุขใจไปด้้วยกันั ” แล้ว้ ครัับ พงศธร กจิ เวช ปว๋ ย​ อุ่น​ใจ นอกจากนี้้�ก็็ยัังมีีเรื่�่องราวเกี่�ยวกัับครอบครััว ไม่่ว่่าจะเป็็นประโยชน์์ของการจััดทำ�ำ แผนภููมิิต้้นไม้้ครอบครััว วรศิ า ใจดี ในบทความ “พงศาวลี”ี , เทคโนโลยีทีี่�จะช่่วยสร้า้ งเมืืองที่�ใช่่สำำ�หรับั คนทุุกวััย ในบทความ “Traffy Fondue ร่่วมสร้า้ ง Smart City เมืืองที่�เหมาะกับั ทุุกคน” เป็็นต้น้ บรรณาธิการศิลปกรรม ☺สวัสั ดีปี ีใี หม่ไ่ ทย ขอให้ผ้ ู้้�อ่า่ นสาระวิทิ ย์ท์ ุกุ ท่า่ นมีคี วามสุขุ สนุกุ สนานแบบนิวิ นอร์ม์ ัลั ในเทศกาลสงกรานต์ป์ ีนีี้้ค� รับั จุฬารัตน์ นิ่มนวล ปริทิ ััศน์์ เทีียนทอง ศลิ ปกรรม บรรณาธิกิ าร เกดิ ศริ ิ ขันติกิตติกุล ผผู้ ลติ ฝ่ายสรา้ งสรรคส์ ่ือและผลิตภณั ฑ์ ส�ำ นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และ เทคโนโลยแี หง่ ชาติ (สวทช.) กระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวัตกรรม 111 อทุ ยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธนิ ต.คลองหน่ึง อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 โทรศัพท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ติดต่อกองบรรณาธิการ โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 อีเมล [email protected]

Cover Story วชั ราภรณ์ สนทนา นวััตกรรมรับั สัังคมผู้ส้� ููงอายุุ อยู่่�อย่า่ งไรให้้สุขุ ใจไปด้้วยกันั วัันที่�่ 13 เมษายนของทุกุ ปีี นอกจากจะเป็น็ วัันสงกรานต์แ์ ล้้ว รัฐั บาล ไทยยัังกำำ�หนดให้้เป็็น “วัันผู้้�สููงอายุุแห่่งชาติิ” วัันสำ�ำ คััญที่่�ชัักชวนให้้ คนไทยหันั มาใส่่ใจผู้้�สููงอายุุมากขึ้�น้ ยิ่่�งเฉพาะในปีี พ.ศ. 2565 นี้้� มููลนิิธิิ สถาบันั วิิจัยั และพััฒนาผู้้�สููงอายุไุ ทย (มส.ผส.) ระบุวุ ่า่ เป็น็ ปีที ี่ป่� ระเทศไทย กำ�ำ ลัังเปลี่�่ยนผ่่านเข้้าสู่่� “สัังคมผู้้�สููงอายุุอย่่างสมบููรณ์์” เนื่�่องจากมีี ประชากรที่ม�่ ีีอายุุมากกว่่า 60 ปีขี ึ้น�้ ไปคิิดเป็็นสัดั ส่่วนเท่า่ กับั ร้อ้ ยละ 20 ของจำำ�นวนประชากรทั้้�งหมด ดัังนั้้�นการเร่่งปรัับตััวและเตรีียม ความพร้อ้ มเพื่�่อรองรับั สังั คมผู้�้ สููงอายุจุ ึึงมีีความสำ�ำ คัญั อย่า่ งมาก โดย เฉพาะการพััฒนาเทคโนโลยีีและนวััตกรรมเพื่�่อผู้�้ สููงอายุุ ซึ่่�งนอกจาก จะช่ว่ ยเหลืือและอำำ�นวยความสะดวกให้แ้ ก่ผ่ ู้้�สููงอายุแุ ล้ว้ ยังั ช่ว่ ยลดภาระ ลดความเครีียด เพิ่�่ มคุุณภาพชีีวิิต สร้้างรอยยิ้้�มให้้ทั้้�งตััวผู้้�สููงอายุุ และคนในครอบครััว เมษายน 2565 3

Cover Story สื่่�อกระตุ้้�นความจำำ� ป้้องกััน จะรู้สึกผ่อนคลายท้งั ร่างกายและจิตใจ หรือ MONICA เกมฝึึกสมอง บางคร้ังเวลาท่ีผู้สูงอายุรู้สึกหงุดหงิดเม่ือ โรคสมองเสื่�อ่ ม จับหรือสัมผัสผ้าจะช่วยให้รู้สึกว่าได้คลาย และตอบสนองตา่ ง ๆ รวมถงึ การใชภ้ าษา โดย โรคสมองเส่ือมเป็นปัญหาที่พบมาก ความหงุดหงิด ลดความเครียด และความ ตวั เกม MONICA จะประกอบด้วยสว่ นของ ในผู้สูงอายุ โดยผู้ป่วยจะมีอาการลืมเลือน กระวนกระวายใจได้ นอกจากน้ียังออกแบบ โปรแกรมและปุ่มกดท่ีได้รับการออกแบบให้ สิ่งต่าง ๆ หงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน ให้มีช่องใส่รูปภาพ หรือกลิ่นหอมต่าง ๆ ท่ี เหมาะสมส�ำ หรบั ผสู้ งู อายุ การท�ำ งานของเกม ซ่ึงผู้ที่ดูแลนอกจากจะต้องมีความรู้และ ปรบั เปลยี่ นไดต้ ามความคนุ้ เคยของผสู้ งู อายุ จะมีให้เลือกความยากง่าย เน้นการใช้ภาพ ความเขา้ ใจอยา่ งมากแลว้ การพยายามกระตนุ้ ซง่ึ น�ำ มาท�ำ เปน็ เกมชว่ ยกระตนุ้ ประสาทสมั ผสั เพ่ือให้ง่ายต่อการจดจำ� โดยมีตัวอย่างเกม ใหผ้ ปู้ ว่ ยคงความสามารถ ดว้ ยการหากจิ กรรมให้ และความทรงจำ�ท่ีดีให้ผู้สูงอายุและผู้ป่วย เช่น เกมเปรียบเทียบภาพปัจจุบันกับภาพ ผปู้ ว่ ยท�ำ เชน่ การทายภาพสมาชกิ ในครอบครวั สมองเสื่อมได้ ขณะนี้มีการนำ�ไปใช้จริงใน กอ่ นหนา้ วา่ เหมอื นหรอื แตกตา่ ง หากเหมอื นกนั การเล่นเกม จะช่วยพัฒนาสมองและฟื้นฟู สถานดแู ลผสู้ งู อายุ และมบี รษิ ทั เอกชนเขา้ รบั ให้กดเคร่ืองหมายถูก หากต่างกันให้กด ความทรงจ�ำ ไดม้ ากขึ้น การถ่ายทอดเทคโนโลยีเพ่ือเตรียมผลิตขาย เคร่ืองหมายผิด เมื่อผู้สูงอายุเล่นเกมผ่าน ดร.สทิ ธา สุขกสิ ทีมวิจยั ออกแบบและ เชิงพาณิชย์ จะมคี วามรสู้ กึ ภาคภมู ใิ จ มคี วามรสู้ กึ มน่ั ใจใน แก้ปัญหาอุตสาหกรรม เอ็มเทค สวทช. นอกจากน้ียังมี “MONICA เกมฝึก การทำ�ส่ิงต่าง ๆ รวมถงึ มกี ารตดั สนิ ใจทดี่ ขี ้นึ พฒั นา “AKIKO ผา้ กระตุน้ สมอง” ทม่ี กี าร สมอง” สำ�หรับผู้สูงอายุและผู้ป่วยสมอง ออกแบบให้เหมาะสมกับบริบทของผู้สูง เสื่อม เพือ่ ให้มสี มาธิมากข้นึ โดยเกมจะช่วย อายุในประเทศไทย โดยผลงานน้ีมีลักษณะ กระตนุ้ สมองสว่ นตา่ ง ๆ ท่จี ำ�เป็นต้องใชง้ าน เป็นผ้าห่มท่ีทำ�จากผ้าไทย มีความสวยงาม ทง้ั ในเรอื่ งความจ�ำ การตดั สนิ ใจ การมองเหน็ เนื้อผ้าอ่อนนุ่ม เวลาผู้สูงอายุสัมผัสเนื้อผ้า AKIKO ผ้้ากระตุ้้�นสมอง อาหารเคี้�้ยวกลืืนง่่าย ปลอดภัยั ไม่่สำ�ำ ลััก การสำ�ลักน้ำ�และอาหาร รวมถึงภาวะ การกลนื ยาก เปน็ ปญั หาสำ�คัญของผสู้ งู อายุ เกิดจากอวัยวะในช่องปากเสื่อมลงและไม่ สามารถดม่ื น�ำ้ หรอื บรโิ ภคของเหลวไดเ้ หมอื น คนปกติ ซงึ่ นอกจากอนั ตรายแลว้ ยงั สง่ ผลให้ เกดิ ภาวะแทรกซอ้ นตา่ ง ๆ เช่น การขาดน�ำ้ ขาดอาหาร ทอ่ี าจรนุ แรงถงึ ข้ันเสียชวี ิตได้ ดร.ชัยวุฒิ กมลพิลาส นักวิจัยทีมวิจัย วัสดุศาสตร์อาหาร เอ็มเทค ร่วมงานกับ เมษายน 2565 4

Cover Story ผงเพิ่�ม่ ความหนืดื อาหารโดยใชเ้ ทคโนโลยีการพิมพ์ 3 มิติ (3D คั่วกล้ิง ลาบหมู มัสมั่นหมู หมูกระเทียม food printing) เพ่ือตอบรับความต้องการ ชว่ ยใหค้ วามรูส้ กึ ในการบรโิ ภคคงเดมิ บริษัทเอกชน พัฒนา “ผงเพิ่มความหนืด” ผลิตภัณฑ์อาหารเฉพาะบุคคลท่ีคาดว่าจะมี ส่วนท่ีพิเศษสุดคืออาหารปราบเซียน ใช้เติมในน้ำ�และเครื่องดื่มให้มีความหนืด ปรมิ าณมากขน้ึ ในอนาคต อยา่ งสเตก๊ ดร.อศริ า เฟอื่ งฟชู าติ ผอู้ �ำ นวยการ เพิ่มขึ้นตามที่ต้องการ เพ่ือให้เกิดการไหล นอกจากนี้ทีมวิจัยวัสดุศาสตร์อาหาร หน่วยวจิ ยั โพลเิ มอร์ เอม็ เทค พฒั นาตัวปรับ เขา้ สหู่ ลอดอาหารไดง้ า่ ยขนึ้ ไมต่ ดิ อยบู่ รเิ วณ ยังมีผลงานวิจัย “การพัฒนาผลิตภัณฑ์ เน้ือสัมผัสอาหารสำ�หรับประเภทเนื้อสัตว์สู่ คอหอยหรือหลุดเข้าไปในหลอดอาหาร ซ่ึง เนื้อสัตว์ท่ีปรับเนื้อสัมผัสให้บดเคี้ยวและ ผลิตภัณฑ์ “สเต๊กเนื้อนุ่ม” พร้อมอุ่นร้อน เป็นสาเหตุใหเ้ กิดอาการสำ�ลกั ได้ กลืนง่าย” ของ ดร.นิสภา ศีตะปันย์ ที่ใช้ จากเนื้อหมูหรือเนื้อวัวบดหยาบที่มีปริมาณ เร่ืองการบดเคี้ยวอาหารสำ�หรับผู้สูง เทคโนโลยีกระบวนการปรับโครงสร้างร่วม เน้ือสัตว์มากกว่าร้อยละ 70 โดยน้ำ�หนัก อายุ ทีมวิจัยยังใช้องค์ความรู้ในการปรับ กับการใช้ตัวปรับเน้ือสัมผัส เพ่ือพัฒนา และมไี ขมนั นอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 5 โดยผลติ ภณั ฑ์ โครงสร้างของเนื้อสัตว์ให้เกิดการแตกหัก ผลิตภัณฑ์ “เน้ือสัตว์ท่ีมีเนื้อสัมผัสนุ่ม” มีเนื้อสัมผัสคล้ายเนื้อช้ินแต่นุ่มและบด- ง่ายขึ้น เม่ือผู้สูงอายุรับประทานเข้าไปแล้ว บดเค้ียวง่ายด้วยฟันหรือเหงือก กลืนง่าย เคย้ี วงา่ ย ชว่ ยลดอปุ สรรคในการบรโิ ภคของ จะช่วยให้สามารถบดเค้ียวอาหารได้ง่าย มีปริมาณไขมันสัตว์น้อย และมีคุณค่าทาง ผู้สูงอายุ จากการใช้เหงือกหรือการใช้ล้ินดุนเพื่อให้ โภชนาการ ทสี่ �ำ คญั ยงั คงรปู รา่ งได้ มลี กั ษณะ เนอื้ สมั ผสั ของเนอื้ สตั วแ์ ตกตวั เปน็ ชน้ิ เลก็ ๆ ปรากฏคล้ายอาหารท่ีเตรียมจากเน้ือสัตว์ ผลิิตภัณั ฑ์จ์ ากพืื ช โปรตีีน และเกิดการย่อยได้ง่ายข้ึน ปัจจุบันทีมวิจัย ทวั่ ไป สามารถหนั่ หรอื ตัดเป็นชิ้นได้ จึงน�ำ ไป ทางเลือื ก กำ�ลังศึกษาแนวทางการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เตรียมเป็นอาหารได้หลากหลายเมนู อาทิ ไมเ่ พยี งการปรบั เนอื้ สมั ผสั เนอ้ื สตั วเ์ พอ่ื ให้ผู้สูงอายุรับประทานได้ง่ายและได้โปรตีน สเต๊๊กเนื้้อ� นุ่�ม ครบถว้ นแลว้ ทมี วจิ ยั วสั ดศุ าสตรอ์ าหาร เอม็ เทค ยงั พฒั นาผลติ ภณั ฑอ์ าหาร “โปรตนี ทางเลอื ก” ทดแทนการบริโภคเนื้อสัตว์ซ่ึงกำ�ลังเป็น ที่ต้องการของตลาด เช่น “Ve-Chick ผลิตภัณฑ์เน้ือไก่จากพืช” ผลงานวิจัยของ ผลิิตภััณฑ์เ์ นื้้�อสัตั ว์ท์ ี่�ป่ รัับเนื้้�อสััมผัสั ให้บ้ ดเคี้ย� วและกลืนื ง่่าย Ve-Chick ผลิิตภัณั ฑ์เ์ นื้้�อไก่่จากพืืช เมษายน 2565 5

Cover Story ปริมาณท่ีตำ่�กว่า โดยผลิตภัณฑ์มีอายุการ เกบ็ รักษานาน 2 สปั ดาห์ในตเู้ ยน็ และก�ำ ลัง อยรู่ ะหวา่ งการพฒั นาใหเ้ กบ็ ไว้ไดน้ านขนึ้ โดย ไม่ตอ้ งแชเ่ ย็น เครอ่ื งดื่ม M-Pro Jelly Drink มีปริมาณโปรตีนสูงกว่าร้อยละ 20* หรือ ร้อยละ 6 โดยนำ้�หนักของผลิตภัณฑ์ และ เสรมิ แคลเซยี มกวา่ รอ้ ยละ 10* (*ของปรมิ าณ ท่ีแนะนำ�ให้บริโภคต่อวันสำ�หรับคนไทยอายุ 6 ปีขนึ้ ไป (Thai RDI)) M-Pro Jelly Drink เครื่อ� งดื่ม� โปรตีีนสููงจากถั่�่วเขียี ว นวััตกรรม ‘รถเข็น็ ไฟฟ้า้ ’ เพื่่� อคนพิิ การและผู้�ส้ ูงู วัยั ดร.กมลวรรณ อศิ ราคาร ท่ีได้นำ�ความรู้เรื่อง อัตราส่วนที่เหมาะสม เพื่อช่วยในการพยุง ปจั จบุ นั มผี สู้ งู อายแุ ละคนพกิ ารทางดา้ น การออกแบบโครงสร้างอาหารมาผสานเข้า โครงสร้างและช่วยในการกระจายตัวของ การเคลื่อนไหวร่างกายที่ต้องการใช้รถเข็น กับความรู้เก่ียวกบั คุณสมบตั ิของโปรตนี จาก โปรตีนให้คงสภาพได้ดีภายหลังการให้ความ เพ่มิ มากขึ้น ทว่ารถเข็นที่ใชง้ านส่วนใหญม่ ัก ถั่วเหลอื ง เพือ่ จัดเรียงโครงสรา้ งของอาหาร ร้อนระดับพาสเจอไรซ์ ทำ�ให้ได้เคร่ืองด่ืม เปน็ รถเขน็ แบบทวั่ ไป ตอ้ งอาศยั ก�ำ ลงั แรงคน ให้มีลักษณะเป็นเส้นใยเหมือนกับเนื้อไก่ โปรตนี สงู ชนดิ เจลจากโปรตนี พชื ทม่ี ลี กั ษณะ ในการใช้มือผลักดัน ในกรณีที่ผู้สูงอายุหรือ ควบคู่ไปกับการปรุงแต่งกลิ่นและรสชาติให้ ปรากฏเป็นเน้ือเดียวกัน มีเน้ือสัมผัสท่ี คนพิการท่ีไม่มีกำ�ลังแขนก็ต้องพ่ึงพาคน เหมือนอาหารต้นแบบ ดังน้ันเม่ือผู้บริโภค เทียบเคียงได้กับผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มชนิด ใกลช้ ดิ ท�ำ ใหไ้ มส่ ามารถใชช้ วี ติ อยา่ งอสิ ระ และ รับประทาน Ve-Chick จะได้รับความรู้สึก เจลทางการค้าที่ไม่มีโปรตีนหรือมีโปรตีนใน ไมส่ ะดวกในการเดนิ ทางนกั ขณะทร่ี ถเขน็ ไฟฟา้ เหมือนรับประทานเนื้อไก่จริง และยังได้รับ สารอาหารในปริมาณท่ีแทบไม่แตกต่างกัน โดยเนอ้ื ไกป่ กติ 100 กรมั จะมโี ปรตนี ประมาณ ร้อยละ 20 ของน้ำ�หนัก ขณะท่ี Ve-Chick มีโปรตีนประมาณร้อยละ 16 ของนำ้�หนัก ท่ีสำ�คัญไม่มีคอเลสเตอรอลและปลอดภัย จากฮอร์โมนเรง่ การเจรญิ เตบิ โตทอี่ าจตกคา้ ง มาในเน้ือไก่ มอี าหารแลว้ ตอ้ งมเี ครอ่ื งดม่ื ดร.ศริ กิ าญจน์ วเิ ศษสวุ รรณภมู ิ พฒั นา “M-Pro Jelly Drink เครื่องด่ืมโปรตีนสูงจากถ่ัวเขียว” โดยนำ� โปรตีนถ่ัวเขียวมาผ่านกระบวนการผลิต เพ่ือเหน่ียวนำ�ให้เกิดโครงสร้างโปรตีนตาม ต้องการ ร่วมกับการใช้ไฮโดรคอลลอยด์ใน M-Wheel อุุปกรณ์์พ่ว่ งต่อ่ ปรับั รถเข็น็ ทั่่ว� ไปเป็น็ รถเข็็นไฟฟ้้า เมษายน 2565 6

Cover Story แมจ้ ะใชง้ านงา่ ยแตย่ งั มรี าคาคอ่ นขา้ งสงู ตง้ั แต่ Power Lift Bed ตอบโจทยผ์ บู้ รโิ ภค สรา้ งความรสู้ กึ ทแ่ี ตกตา่ ง ราคา 20,000-100,000 บาท มีเพยี งคนบาง จากเตียงผู้ป่วยแบบทั่วไป วางจำ�หน่าย กลุ่มเท่าน้ันที่เข้าถึงเทคโนโลยีได้ ดร.ศราวธุ เลศิ พลงั สนั ติ หวั หนา้ ทมี วจิ ยั แล้วท่ี SB Design Square หรือสั่งสินค้า ดร.ดนุ พรหมมนิ ทร์ ทมี วจิ ยั ชวี กลศาสตร์ ออกแบบและแกป้ ญั หาอตุ สาหกรรม เอม็ เทค ออนไลน์ไดท้ ่ี www.sbdesignsquare.com นบั เอ็มเทค พัฒนา “M-Wheel อุปกรณ์พ่วง พฒั นา “Power Lift Bed” เตยี งนอนส�ำ หรบั เป็นเฟอร์นิเจอร์ทางเลือกใหม่ท่ีสร้างความ ต่อปรับรถเข็นทั่วไปเป็นรถเข็นไฟฟ้า” ที่ ผสู้ งู อายหุ รอื ผปู้ ว่ ยพกั ฟนื้ หลงั การผา่ ตดั ซง่ึ มี อนุ่ ใจในการใชช้ วี ติ ภายในบา้ นใหแ้ กผ่ สู้ งู อายุ สะดวก ปลอดภัย และราคาไม่แพง เพื่อ กลไกชว่ ยใหส้ ามารถลกุ นง่ั ยนื ไดส้ ะดวกสบาย เพิ่มโอกาสให้ผู้ ใช้รถเข็นท่ัวไปไม่ว่าจะเป็น มคี วามปลอดภยั สงู โดยออกแบบใหเ้ ปน็ มติ ร Well-living Systems ผู้สูงอายุหรือคนพิการที่ยังใช้งานร่างกาย กับผู้สูงอายุ ใช้งานและควบคุมได้ง่ายผ่าน ระบบดููแลผู้�พ้ ัั กอาศััย ท่อนบนได้ดำ�รงชีวิตขั้นพ้ืนฐานได้ดียิ่งขึ้น รโี มตคอนโทรล มีตัวหนังสอื และสัญลักษณ์ เพื่่� อความเป็็นอยู่่�ที่่�ดีี โดยอุปกรณ์ท่ีพัฒนาขึ้นเป็นเทคโนโลยีท่ีไม่ อธบิ ายทชี่ ดั เจน สะดวกตอ่ การใชง้ านในชวี ติ และปลอดภััย ซับซ้อน ประกอบด้วย 3 ส่วนหลกั ๆ คอื ชดุ ประจ�ำ วนั ทสี่ �ำ คญั เตยี งยงั สามารถปรบั หมนุ หลายครอบครัวมีผู้สูงอายุอยู่บ้านตาม ขบั เคล่อื น ชุดควบคุมการเคลอื่ นที่ และชดุ ไปด้านซ้าย-ขวาได้ถึง 90 องศา ผู้สูงอายุ ลำ�พัง แม้ว่าผู้สูงอายุหลายคนจะแข็งแรง แหลง่ พลงั งาน เนน้ ใชอ้ ปุ กรณท์ หี่ าซอ้ื ไดง้ า่ ย ที่นอนอยู่สามารถกดรีโมตปรับเตียงมาอยู่ ชว่ ยเหลอื ตวั เองได้ แตก่ ็ยงั นา่ เปน็ ห่วงเรอื่ ง ในท้องตลาด สำ�หรับระยะเวลาการใช้งาน ในท่าน่ัง และกดคำ�สั่งให้เตียงหมุนมาด้าน ความปลอดภยั อาจจะเกดิ พลดั ตกหกลม้ หรอื แบตเตอรี่ หากชารจ์ ไฟฟา้ 8 ชวั่ โมง จะใชง้ าน ข้างเพ่อื นง่ั รับประทานอาหารหรอื ดโู ทรทศั น์ เกิดเหตไุ มพ่ ึงประสงค์ขึ้นได้ ได้ต่อเน่อื งนาน 4 ชัว่ โมง หรือระยะทาง 20 ไดท้ ันที พึง่ พาตนเองได้มากขน้ึ สร้างความ ดร.สทิ ธาสขุ กสิและทมี วจิ ยั การออกแบบ กโิ ลเมตร ซง่ึ ในกรณที แ่ี บตเตอรห่ี มดสามารถ ม่ันใจในการลุกข้ึนน่ังหรือยืน ไม่รู้สึกเป็น และแกป้ ัญหาอตุ สาหกรรม เอม็ เทค สวทช. สลบั เปลยี่ นการใชง้ านจากระบบไฟฟา้ มาเปน็ ภาระตอ่ ครอบครวั ได้พัฒนาระบบ Well-Living Systems มา ระบบปกตเิ หมือนเดิมได้ ปจั จบุ นั รว่ มกบั บรษิ ทั SB Design Square เปน็ “ผชู้ ว่ ย” ของลกู ๆ หลาน ๆ ในการดแู ล M-Wheel ผ่านการประเมินผลิตภัณฑ์ ปรับรูปลักษณ์เทคโนโลยีให้มีความสวยงาม เคร่ืองมือแพทย์ทางไฟฟ้า ด้วยการทดสอบ ทันสมยั มฟี งั กช์ นั ใช้สอยท่คี รบถ้วนสมบรู ณ์ ความปลอดภยั ทางไฟฟา้ การปอ้ งกนั สญั ญาณ รบกวนทางแม่เหล็กไฟฟ้า รวมทั้งผ่านการ ประเมนิ ความเสย่ี งของอปุ กรณ์ โดยศนู ยท์ ดสอบ ผลติ ภณั ฑ์ไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนกิ ส์ (PTEC) Power Lift Bed เตีียงนอนสุดุ ล้ำ��ำ ลุุก–นั่่ง� ปลอดภััย ด้วยสภาพร่างกายที่เส่ือมไปตามวัย ทำ�ใหห้ ลาย ๆ ครั้ง การใชช้ ีวติ ประจ�ำ วนั ของ ผสู้ งู อายุมีอุปสรรคท้ังในดา้ นการลกุ การนง่ั การยนื และเปน็ สาเหตขุ องการพลดั ตกหกลม้ เมษายน 2565 7

Cover Story ตัวั อย่า่ งอุุปกรณ์ท์ ี่ใ�่ ช้้ในระบบ Well-Living Systems มีเหตุฉุกเฉินจะมีผู้เข้ามาช่วยเหลือได้ทันที เป็นการเติมเต็มสิ่งที่ขาดหาย สร้างความ สบายใจ ลดการพง่ึ พาผู้ดแู ล สนับสนุนการ เป็น “สูงวัยอย่างมีคุณภาพ หรือ active aging” ให้ไดน้ านทส่ี ุด ปจั จบุ นั ระบบ LANAH App และอปุ กรณ์ ตา่ ง ๆ อยใู่ นขนั้ ตอนการทดลองในหอ้ งปฏบิ ตั ิ การและขยายผลสู่ภาคสนาม ซ่ึงกำ�ลังมอง หาพาร์ตเนอร์เพ่ือทดสอบการใช้งานจริง โดยคาดวา่ จะตอ่ ยอดสเู่ ชงิ พาณชิ ย์ไดภ้ ายใน ปลายปี พ.ศ. 2565 หรอื ตน้ ปี พ.ศ. 2566 ท้ังหมดน้ีเป็นตัวอย่างผลงานการวิจัย และพัฒนาของนักวิจัยไทยจาก สวทช. ท่ี ช่วยให้ผู้สูงอายุดำ�รงชีวิตพึ่งพาตนเองได้ อย่างมีคุณภาพและมีความสุข สอดคล้อง กับนโยบายโมเดลเศรษฐกิจบีซีจี (BCG Economy Model) วาระแห่งชาติ ท่ีมุ่ง ส่งเสริมพัฒนานวัตกรรมการแพทย์และ สุขภาพ เพื่อเพ่ิมคุณภาพชีวิตคนไทยและ เตรียมพร้อมเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยได้อย่างมี ประสิทธภิ าพ ผู้สูงอายุทอ่ี ยทู่ บ่ี า้ น ภายใตแ้ นวคดิ “ทกุ คน การทำ�งานของระบบแบ่งเปน็ 1) กรณี ขอ้ มูลและรายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ตดิ ต่อ ทบ่ี า้ นสบายดี (All is well at home)” เพ่ือ ไม่ฉุกเฉิน ใช้ AI เรียนรู้รูปแบบพฤติกรรม ศนู ย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ สร้างความอุ่นใจให้ทั้งผู้ ใหญ่ที่บ้านและ กิจวัตรประจำ�วันของผู้อยู่อาศัยเพ่ือบ่งบอก (เอ็มเทค) สวทช. ลูกหลานที่ต้องออกไปทำ�งาน โดยระบบ ถึงปญั หา และ 2) กรณฉี ุกเฉนิ มอี ุปกรณ์ให้ โทรศพั ท์ 0 2564 6500 มีศูนย์กลาง LANAH (Learning and เลอื กใชแ้ จง้ เตอื นหรอื เรยี กขอความชว่ ยเหลอื Need-Anticipating Hub) ขับเคล่ือน โดยทำ�งานร่วมกับอุปกรณ์ตรวจวัดต่าง ๆ ด้วยปัญญาประดิษฐ์ LANAH AI ที่เรียนรู้ (sensors) ที่ไม่มีกล้อง ไม่ละเมิดความเป็น พฤติกรรมของผู้อยู่อาศัย และแจ้งเตือน ส่วนตัวของผูอ้ ยอู่ าศัย นำ�ไปประยุกต์ใช้งาน ผู้ดูแลเมื่อผู้สูงอายุเกิดเหตุฉุกเฉินหรือมี ได้หลายแบบ เช่น บา้ นผสู้ ูงอายุ คอนโดที่มี พฤติกรรมท่ีผิดปกติ ผ่านแอปพลิเคชัน ผู้อยู่อาศยั คนเดียว สถานดูแลผ้สู งู อายุ โดย LANAH App เพ่ือช่วยดูแลเร่ืองความ ทีมวิจัยมุ่งหวังให้ผู้สูงอายุช่วยเหลือตัวเอง ปลอดภัย ให้ได้มากท่ีสุด เน้นสร้างความมั่นใจว่าหาก เมษายน 2565 8

Sci Delight ภทั รา สปั ปนิ นั ทน์ Traffy Fondue ร่่วมสร้้าง Smart City เมืืองที่่เ� หมาะกัับทุกุ คน ที่่�ผ่่านมาการแจ้้งสภาพปััญหาเมืืองที่่�เกิิดขึ้�้นในแต่่ละวัันทั้้�งถนนชำำ�รุุด ไฟฟ้า้ ไม่่ส่่องสว่่าง ทางเท้้าไม่่สะอาด ฝาท่่อน้ำำ�� ถููกเปิิดทิ้้�งไว้้ โรงงาน ส่่งกลิ่่�นเหม็็น ฯลฯ ให้้หน่ว่ ยงานผู้�้ รับั ผิิดชอบทราบ ทำำ�ได้้ยาก เสีียเวลา และค่า่ ใช้จ้ ่า่ ย แต่่ปัจั จุบุ ันั เราแจ้ง้ ปัญั หาที่่พ� บเพื่�่อร่่วมกันั พััฒนาเมืือง ได้ง้ ่่าย ๆ แล้้วผ่่านแพลตฟอร์์ม Traffy Fondue ข้้อมููลจะส่ง่ ตรงถึึง “หน่ว่ ยงานผู้�้ รัับผิิดชอบ” ช่ว่ ยให้้เจ้้าหน้า้ ที่่�แก้้ปัญั หาได้้รวดเร็ว็ ปััญหา ไม่ล่ ุกุ ลาม ตรงตามความต้อ้ งการของประชาชน ที่ส�่ ำ�ำ คัญั ตรวจสอบได้้ เมษายน 2565 9

Sci Delight ประชาชนร่่วมแจ้ง้ ปััญหาเมืือง “ส�ำ หรบั ปญั หาเมอื งทป่ี ระชาชนสามารถ ประชาชนเข้าแอปพลิเคชันไลน์ แล้วเพ่มิ แจง้ ผา่ น Traffy Fondue มี 16 ดา้ นหลกั คอื เพื่อน ID @traffyfondue ก็พิมพ์แจ้ง ได้้สะดวก ทันั ใจ ผ่า่ นสมาร์ต์ โฟน ไฟฟา้ /แสงสวา่ งประปาจราจร/รถยนต์ถนน ปญั หาไดท้ นั ทที หี่ นา้ แชต เชน่ พมิ พแ์ จง้ วา่ ทางเทา้ ระบบสอ่ื สารกลน่ิ เสยี งความสะอาด ‘พบปัญหาถนนชำ�รุด’ หรือ ‘ได้กลิ่น ดร.วสันต์ ภัทรอธิคม ทีมวิจัยระบบ ความปลอดภยั ตน้ ไม้สาธารณะ อาคาร- สารเคมี’ ระบบจะสอบถามรายละเอียด ขนสง่ และจราจรอจั ฉริยะ (ITS) เนคเทค ช�ำ รดุ วสั ดชุ �ำ รดุ หอ้ งประชมุ ระบบปรับ- ที่จำ�เป็นเพ่ิมเติมโดยอัตโนมัติ หลังจาก สวทช. อธิบายว่า Traffy Fondue เป็น อากาศ และสตั ว์ ซึ่งหากจุดทเี่ กดิ เหตยุ งั แจ้งปัญหาแล้ว ผู้แจ้งสามารถติดตาม แพลตฟอร์มตัวกลางระหว่างประชาชน ไม่มีหน่วยงานท่ีรับผิดชอบลงทะเบียนไว้ การแก้ไขปญั หาของเจา้ หนา้ ท่ีไดผ้ า่ นหนา้ กับหน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบ ทำ�หน้าท่ี ในแพลตฟอรม์ Traffy Fondue ระบบจะ แชตเดิม รวมถึงประเมินความพึงพอใจ รบั แจง้ ปญั หาผา่ นแอปพลเิ คชนั ไลน์ (Line) ดำ�เนินการแจ้งให้ผู้แจ้งเหตุรับทราบโดย ในการแก้ไขปญั หาได้อกี ด้วย ซง่ึ มรี ะบบแชตบอตหรอื ระบบตอบอตั โนมตั ิ อัตโนมัติ เพื่อให้ผู้แจ้งดำ�เนินการแจ้ง ในการสอบถามรายละเอียดของปัญหา ปัญหาท่ีเกิดขึ้นผ่านช่องทางอื่นต่อไป ที่ หน่่วยงานรัับแจ้ง้ ทัันใด และข้อมลู ตา่ ง ๆ ท่ีจำ�เปน็ อาทิ ต�ำ แหน่ง ผา่ นมามกี ารใช้ Traffy Fondue อยา่ งแพร่ แก้้ปััญหาไว ได้้ใจประชาชน ทตี่ ้ังและภาพถ่ายของปญั หา จากนน้ั AI หลายแลว้ ในหลายพน้ื ทขี่ องหลายจงั หวดั จะทำ�หน้าท่ีวิเคราะห์ปัญหาแล้วจัดส่ง เชน่ ในจงั หวดั อบุ ลราชธานี ปทมุ ธานี และ ดร.วสันต์อธิบายว่าหน่วยงานผู้ดูแล ข้อมูลให้หน่วยงานท่ีรับผิดชอบแบบ ชลบุร”ี รบั ผดิ ชอบอาคารสถานทห่ี รอื เมอื งทง้ั ภาครฐั เรียลไทม์ โดยผู้ดูแลรับผิดชอบปัญหา Traffy Fondue ใชง้ านงา่ ย ไม่มีมคี า่ และเอกชนใช้บริการ Traffy Fondue สามารถส่งรายงานความคืบหน้าการ ใช้จ่าย และไม่ต้องเปิดเผยตัวตน เพียง เพื่อรับแจ้งปัญหาได้ โดยไม่มีค่าใช้จ่าย แก้ ไขให้ประชาชนรับทราบผ่านระบบ เพียงเพ่ิมเพื่อน ID @fonduemanager ด้วยเช่นกนั แล้วดำ�เนินการสร้างพื้นที่ที่ดูแลและ กำ�หนดขอบเขตความรับผิดชอบของ หนว่ ยงาน กจ็ ะเรม่ิ ด�ำ เนนิ การรบั แจง้ ปญั หา ได้ทันที โดยในส่วนของเทศบาลและ อบต. ลา่ สดุ ทมี ผพู้ ฒั นาระบบไดจ้ ดั เตรยี ม พน้ื ทท่ี ง้ั หมดเอาไวเ้ พอ่ื อ�ำ นวยความสะดวก ใ น ก า ร ดำ � เ นิ น ง า น ใ ห้ แ ก่ ภ า ค รั ฐ เ ป็ น ท่ีเรียบร้อยแล้ว เจ้าหน้าท่ีท่ีเกี่ยวข้อง ขออนุมัติผ่านทางไลน์เพื่อเข้าใช้งานได้ โดยไม่ต้องดำ�เนินการสร้างขอบเขตพ้ืนท่ี ท่ดี ูแล “หลังจากลงทะเบียนเป็นผู้ดูแลแล้ว เจ้าหน้าที่สามารถตรวจสอบการรับแจ้ง ปัญหาจากประชาชนและรายงานสถานะ พร้อมรายละเอียดในการแก้ไขปัญหา แต่ละขั้นตอนเข้าสู่ระบบฐานข้อมูลได้ เมษายน 2565 10

Sci Delight แบบเรียลไทม์ ระบบจะดำ�เนินการส่ง จากเวที “Prime Minister’s TRIUP ออกมาเปน็ ขอ้ มลู ทพ่ี รอ้ มใชง้ าน ประกอบ ข้อมูลให้ผู้แจ้งปัญหาได้รับทราบโดย Award for Research Utilization with กับมีจุดแข็งตรงแพลตฟอร์มท่ีประชาชน อัตโนมัติ เพ่ือให้ผู้แจ้งสามารถติดตาม High Impact 2022” ท่ัวไปใช้งานง่าย จึงประยุกต์ใช้งานเพ่ือ การแก้ไขและประเมินความพึงพอใจใน ส่งเสรมิ การเป็น Smart City ในด้านอ่ืน การดำ�เนินงานของเจ้าหน้าที่ได้ Traffy Fondue ยกระดัับ ให้แกป่ ระเทศได้อีกหลากหลาย “ทั้งน้ี Traffy Fondue ยังมีระบบ Smart City สู่่� “เมืืองใจดีี ดร.วสันต์อธิบายเพิ่มเติมว่า ล่าสุด Dashboard ใหเ้ จ้าหน้าที่ ผบู้ ังคบั บญั ชา เที่่�ยวได้้ทุุกวัยั ” ทมี วิจัยไดน้ �ำ แพลตฟอร์ม Traffy Fondue และผู้บริหารท้ังระดับท้องถ่ิน ภูมิภาค ไปปรบั ใช้กบั การยกระดับ Smart City ใน และประเทศ ใชต้ รวจสอบภาพรวมปญั หา แพลตฟอรม์ Traffy Fondue เกิดข้นึ ด้านสุขภาวะของคนพิการและผู้สูงอายุ ท่ีได้รับแจ้ง สถานะการดำ�เนินงานแก้ไข จากการผสานการท�ำ งานของ 2 เทคโนโลยี โดยร่วมกับสำ�นักงานกองทุนสนับสนุน ปญั หา ความรวดเรว็ ในการท�ำ งาน รวมถงึ หลัก คือ Geographical Information การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ(สสส.)ท�ำ แพลตฟอรม์ ความพึงพอใจจากผู้แจ้ง เพ่ือใช้เป็นฐาน System (GIS) ซึ่งเป็นเทคโนโลยีเพื่อ ‘เมอื งใจดี เทย่ี วไดท้ กุ วยั ’ เพอ่ื ใชข้ น้ึ ทะเบยี น ข้อมูลในการสรุปผลการดำ�เนินงาน เปิด การจัดเก็บรายละเอียดข้อมูลตำ�แหน่ง ประเมนิ แจง้ ปัญหา และค้นหาส่ิงอ�ำ นวย เผยความโปร่งใสในการทำ�งานและใช้ใน และรูปภาพของสถานท่ี และเทคโนโลยี ความสะดวกส�ำ หรบั คนพกิ ารและผสู้ งู อายุ การบริหารงานท้ังระดับหน่วยงานและ AI ซงึ่ ท�ำ หนา้ ทป่ี ระมวลผลขอ้ มลู บก๊ิ ดาตา ระดับภาพรวมประเทศ” ดร.วสันต์เสริมว่านอกจากการให้ ความสำ�คัญเรื่องความสะดวกรวดเร็วใน การดำ�เนินงานของเจ้าหน้าที่แล้ว อีกสิ่ง หน่ึงท่ีทีมวิจัยให้ความสำ�คัญไม่แพ้กันคือ ‘ความย่ังยืนของแพลตฟอร์ม’ จึงได้มี การออกแบบให้ระบบ Traffy Fondue จัดเก็บข้อมูลและประมวลผลการทำ�งาน ผา่ นระบบคลาวด์ ท�ำ ใหข้ ยายพน้ื ทจี่ ดั เกบ็ ขอ้ มูล รวมถงึ พฒั นาความฉลาดใหร้ ะบบ ประมวลผลได้อยู่เสมอ ระบบจึงมีความ พรอ้ มในการให้บรกิ ารในระยะยาว ดว้ ยจดุ แขง็ ทง้ั หมดนท้ี �ำ ใหแ้ พลตฟอรม์ Traffy Fondue ไดร้ บั รางวลั รองชนะเลิศ อันดับท่ี 1 ด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม ประเภทหนว่ ยงานภาครฐั จากเวที “รางวลั นวัตกรรมแห่งชาติ ประจำ�ปี 2564” แ ล ะ ร า ง วั ล ผ ล ง า น วิ จั ย แ ห่ ง ช า ติ ที่ มี ผลกระทบสูง ปี พ.ศ. 2565 ระดับดี เมษายน 2565 11

Sci Delight รวมถึงผู้ท่ีมีความต้องการใช้ส่ิงอำ�นวย เจา้ ของสถานทจ่ี ะไดร้ บั ใบรบั รองมาตรฐาน ผู้ สู ง อ า ยุ เ ข้ า ถึ ง ข้ อ มู ล ตำ � แ ห น่ ง ข อ ง ความสะดวก เชน่ หญิงตั้งครรภ์ เด็กเล็ก สิ่งอำ�นวยความสะดวก ซ่ึงนำ�ไปประชา- สง่ิ อ�ำ นวยความสะดวกไดง้ า่ ยและรวดเรว็ ผปู้ ว่ ย ผา่ นแอปพลเิ คชนั ไลน์ @jaideecity สัมพันธ์สร้างความมั่นใจให้ผู้พิการและ ต่อไปในอนาคต ลดความเหล่ือมล้ำ�ใน (ดรู ายลhะttเpอsยี:/ด/wเพwwม่ิ เ.tตraมิ ffไyด.inท้ .t่ี เhม/?อื pงaใgจeด_iี dเท=ย3่ี 1ว9ไ3ด้ ผู้สูงอายุเดินทางมายังสถานท่ีได้อย่าง สังคม ทhกุttpวsัย:/)/www.traffy.in.th/?page_id=3193 สะดวกสบายและปลอดภยั คำ�ว่า ‘Smart City’ จะไม่ไกลเกิน เจ้าของสถานท่ี เช่น สำ�นักงาน สำ�หรับประชาชนท่ีพบเจอปัญหา เอื้อมสำ�หรับเมืองไทยอีกต่อไปด้วย ห้างสรรพสินค้า ร้านค้า หรือประชาชน สิ่งอำ�นวยความสะดวก เช่น ที่จอดรถ แพลตฟอร์ม Traffy Fondue ทุกคน ทั่วไป ร่วมขึ้นทะเบียนสิ่งอำ�นวยความ- ห้องน�้ำ ทางลาด ฯลฯ แจ้งปญั หาพรอ้ ม ร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการขับเคลื่อนเมือง สะดวกในพ้ืนที่ให้บริการของตนเองหรือ ระบรุ ายละเอยี ดสำ�คญั เชน่ จ�ำ นวนและ ให้น่าอยู่ข้ึนไดง้ า่ ย ๆ เพยี งหยบิ มือถือมา ละแวกใกล้เคียง สร้างเป็นฐานข้อมูลให้ ต�ำ แหนง่ ของสง่ิ อ�ำ นวยความสะดวก รวมถงึ แอดไลน์ @traffyfondue แล้วบอกเล่า ผู้พิการและผู้สูงอายุค้นหาสิ่งอำ�นวย ชว่ ยกนั ประเมนิ วา่ สง่ิ อ�ำ นวยความสะดวก ปัญหาเมืองท่ีคุณพบเจอ และสำ�หรับผู้ที่ ความสะดวกเพื่อวางแผนเตรียมความ เหลา่ นนั้ ไดม้ าตรฐานหรอื ไม่ ควรปรบั ปรงุ สนใจพฒั นาแพลตฟอรม์ Traffy Fondue พร้อมในการเดินทาง โดยผู้เชี่ยวชาญ แก้ไขอย่างไร ได้เชน่ กนั ในรูปแบบเฉพาะ ติดต่อขอรบั บรกิ ารได้ท่ี สถาปนิก ผู้ประเมินท่ีได้รับการแต่งตั้ง ฐานขอ้ มลู เหลา่ นจ้ี ะน�ำ ไปสกู่ ารพฒั นา @fonduehelp หรอื ดรู ายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ หรือประชาชนทั่วไปยังร่วมประเมิน ยกระดับส่ิงอำ�นวยความสะดวกให้มี ท่ี www.traffy.in.th สิ่งอำ�นวยความสะดวกที่ข้ึนทะเบียน ประสิทธิภาพ ช่วยให้ผู้ท่ีมีความต้องการ ได้อีกด้วย หากผ่านเกณฑ์การประเมิน ใช้งาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้พิการและ เมษายน 2565 12

Sci Variety ร้อยต�ำ รวจเอกหญงิ ดร.รัชดาภรณ์ มรมว่ ง พงศาวลีี “พงศาวลีี” คำ�ำ นี้้อ� าจจะแปลกหููสำ�ำ หรับั ใครหลายคน แต่ถ่ ้า้ ได้้รู้จ�้ ักั แล้้วหลายคนคงจะร้้องอ๋๋อ ดัังนั้้�นก่่อนที่่�จะบอกว่่าพงศาวลีี นำ�ำ มาใช้้ประโยชน์อ์ ย่า่ งไรได้้บ้้าง มาทำ�ำ ความรู้จ้� ักั คำ�ำ ว่า่ พงศาวลีี กัันก่่อน พงศาวลีหรือเพดดีกรี (pedigree chart) หมายถงึ แผนภาพทีแ่ สดงลำ�ดบั เครอื ญาติ หรอื แผนภมู ติ น้ ไมค้ รอบครวั ล�ำ ดบั วงศต์ ระกลู หรอื บางครงั้ เรยี กวา่ family tree ซงึ่ จะแสดง ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสมาชกิ ในครอบครวั ทมี่ กี ารถา่ ยทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรม การจดั ท�ำ แผนภาพแสดงลำ�ดับเครือญาติทำ�ได้โดยการเก็บข้อมูลของบุคคลในครอบครัวหลาย ๆ ชั่วอายุคน แล้วนำ�มาเขียนแสดงเป็นแผนภูมิต้นไม้ในรูปแบบสัญลักษณ์มาตรฐานและ เชอื่ มตอ่ กนั ดว้ ยเสน้ แนวนอนและแนวตง้ั เพอ่ื แสดงถงึ เพศ ความสมั พนั ธภ์ ายในครอบครวั และลกั ษณะท่แี สดงออกหรอื ปรากฏให้เหน็ (phenotype) ของแต่ละบุคคล ซง่ึ จะชว่ ยให้ เหน็ รปู แบบการถา่ ยทอดทางพนั ธกุ รรมไดง้ า่ ยกวา่ การเขยี นแบบบรรยายประวตั คิ รอบครวั เมษายน 2565 13

Sci Variety ตัวั อย่า่ งแผนภาพแสดงลำดับั เครืือญาติิในรููปแบบสััญลัักษณ์์มาตรฐาน of Health and Human Services) ที่่ม� า : https://www.slideserve.com/darius-stevens/nist-standard-reference-family-pedigree สหรัฐอเมริกา ได้เปิดตัวโครงการการ รเิ รม่ิ การจดั ท�ำ แผนภาพประวตั คิ รอบครวั ประวตั ขิ องบคุ คลในครอบครวั มขี อ้ มลู ความน่าจะเป็นของการถ่ายทอดโรค เพื่อเป็นการสนับสนุนให้ชาวอเมริกัน สำ�คัญเกี่ยวกับชีวิตในอดีตและอนาคต ทางพนั ธกุ รรม ซ่งึ ณ ขณะนั้นอาจจะยงั ทุกคนเรียนรู้เก่ียวกับประวัติสุขภาพของ ที่จะใช้เป็นเครื่องมือวินิจฉัยและช่วย ไม่มีใครเป็นโรค แต่มีประวัติของบุคคล ครอบครัว สำ�หรับใช้เป็นแนวทางในการ ตดั สนิ ใจเกย่ี วกบั ลกั ษณะการถา่ ยทอดทาง ในครอบครัวที่เคยเป็นโรคมาก่อนได้ ส่งเสริมสุขภาพส่วนบุคคลและเป็นการ พันธุกรรม การบันทึกประวัติครอบครัว เป็นการคาดการณ์ว่าลักษณะใดจะถูกส่ง ป้องกันโรค ในรูปแบบเคร่ืองมือช่ือ My ในรูปแบบแผนภาพหรือพงศาวลีท่ีแสดง ต่อไปสู่ลูกหลานในอนาคต และเป็นการ Family Health Portrait ซึ่งเป็นเว็บไซต์ ลำ�ดับเครือญาติจะแสดงให้เห็นความ ประเมินโอกาสเส่ียงที่จะเกิดโรคทาง สำ�หรับสร้างแผนภาพประวัติสุขภาพของ สัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในครอบครัวจาก พนั ธกุ รรม เชน่ โรคหวั ใจ มะเรง็ เบาหวาน ครอบครัว เพื่อที่จะเรียนรู้เก่ียวกับความ รุ่นสู่รุ่นตามลักษณะการถ่ายทอดทาง รวมทง้ั ความผดิ ปกตขิ องยนี การกลายพนั ธ์ุ เส่ียงของการเกิดโรคหรือภาวะบางอย่าง พันธุกรรมอย่างชัดเจน โดยทั่วไปควรมี ความผันแปรของยีนตา่ ง ๆ ข้อมูลเหล่านี้ ในครอบครัวนั้น ๆ โดยเน้นโอกาสเกิด อย่างน้อยสามช่ัวอายุคน จึงจะบ่งบอก เปน็ ประวตั ทิ นี่ �ำ ไปสกู่ ารวนิ จิ ฉยั และรกั ษา โรค 6 ชนดิ คอื โรคหัวใจ โรคหลอดเลอื ด ว่าบุคคลในครอบครัวมีความสัมพันธ์กัน โรคได้ พงศาวลีจงึ เป็นเครอ่ื งมือคัดกรอง สมอง เบาหวาน มะเรง็ เตา้ นม มะเรง็ รงั ไข่ อยา่ งไรบ้าง ท่ีมีประสิทธิภาพท่ีจะช่วยให้แพทย์หรือ มะเร็งลำ�ไส้ ด้วยการวิเคราะห์พฤติกรรม ผู้เช่ียวชาญด้านสุขภาพดำ�เนินการเฝ้า เช่น การสูบบุหรี่ การไม่ออกกำ�ลังกาย พงศาวลีกี ัับการคาดการณ์์ ระวังและลดความเส่ียงของการเกิดโรค การสัมผัสส่ิงแวดล้อมท่ีมีความเส่ียงต่อ โรคทางพัั นธุุกรรม ในอนาคตได้ ในอนาคต การเกิดโรค เช่น ควันบหุ รี่ สารเคมี รวม ในปี พ.ศ. 2547 กระทรวงสาธารณสขุ ท้ังการตรวจคัดกรองท่ีเหมาะสม เช่น เราจึงใช้พงศาวลีวิเคราะห์ลักษณะ และบรกิ ารมนษุ ย์ (The US Department การตรวจเต้านม การตรวจลำ�ไส้ใหญ่ เฉพาะภาวะทางพันธุกรรมหรือทำ�นาย การตรวจความดันโลหิต ที่อาจตรวจพบ ปญั หาไดก้ อ่ นอยา่ งรวดเรว็ แผนภาพประวตั ิ สุขภาพของครอบครัวหรือพงศาวลีที่ สร้างขึ้นนี้ พิมพ์และแชร์กับสมาชิกใน ครอบครัวได้ และกรณีไม่ได้รับความ ยนิ ยอมจะไมส่ ามารถเปดิ เผยตอ่ สาธารณะ ยงั มงี านวจิ ยั ในตา่ งประเทศทแ่ี สดงให้ เหน็ ความส�ำ คญั ของการจดั ท�ำ พงศาวลใี น ครอบครัวที่มีโอกาสเส่ียงจะเกิดโรคบาง ชนิดที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม เช่น โรค หัวใจและหลอดเลือด เบาหวาน มะเร็ง หลายชนดิ เชน่ มะเรง็ เตา้ นม มะเรง็ รงั ไข่ มะเร็งลำ�ไส้ใหญ่ ซึ่งช่วยให้แพทย์ระบุ เมษายน 2565 14

Sci Variety ได้ว่าผู้ป่วยอาจมีความเสี่ยงสูงในการ ตาบอดสีท่ีจะเกิดข้ึนกับบุคคลรุ่นถัดไป และเพศหญงิ เปน็ เอกซเ์ อกซ์ (X chromo- พัฒนาไปสู่การเป็นโรคเร้ือรัง และยัง ของครอบครวั ในอนาคตได้ some + X chromosome) ถา้ แมเ่ ปน็ พาหะ ทำ � น า ย ห รื อ ค า ด ก า ร ณ์ ไ ด้ ว่ า บุ ค ค ล ใ น ตาบอดสีเป็นภาวะการมองเห็นสี ลูกชายที่ได้รับโครโมโซมเอกซ์ตาบอดสี ครอบครัวคนใดที่มีโอกาสเกิดโรคที่เกิด บางสีได้ไม่ชัดเจนหรือผิดเพี้ยนไปจากผู้ จากแม่ก็จะเกิดมาพร้อมภาวะตาบอดสี การการถา่ ยทอดทางพันธกุ รรมเหลา่ น้ี ทมี่ สี ายตาปกติ เปน็ ลกั ษณะทถ่ี า่ ยทอดได้ ส่วนลูกสาวถ้าได้โครโมโซมเอกซ์ตาบอด ตัวอย่างด้านล่างเป็นแผนภาพการ ทางพันธุกรรมผ่านยีนด้อยบนโครโมโซม สีจากแม่มาจะไม่แสดงอาการเพราะมี ถ่ายทอดลักษณะอาการตาบอดสีของ เพศชนดิ เอกซ์ (X chromosome) จึงพบ โครโมโซมเอกซ์ตัวปกติจากพ่อข่มอยู่ จึง บุคคลในครอบครัวจากรุ่นสู่รุ่น ท่ีแสดง ในเพศชายได้มากกว่าเพศหญิงในรุ่นลูก เป็นแค่พาหะ แต่ถ้าได้โครโมโซมเอกซ์ ให้เห็นว่าการจัดทำ�พงศาวลีสามารถ เนอ่ื งจากโครโมโซมทก่ี �ำ หนดเพศชายเปน็ ตาบอดสีมาจากทั้งพ่อและแม่ก็จะมีภาวะ ช่วยวิเคราะห์และคาดการณ์โอกาสเกิด เอกซว์ าย(Xchromosome+Ychromosome) ตาบอดสีได้เชน่ กัน แผนภาพแสดงการถ่า่ ยทอดอาการตาบอดสีีในครอบครัวั ในรุ่�นที่่� 1 ทั้้ง� บิิดาและมารดาไม่่แสดงอาการตาบอดสีี แต่่ในกรณีีนี้้ม� ารดาเป็น็ พาหะและ ถ่า่ ยทอดพัันธุุกรรมไปยัังรุ่�นลููก ซึ่่�งพบภาวะตาบอดสีีในลููกชาย ส่ว่ นลููกสาวทั้้ง� สองคนไม่่แสดงอาการ เมื่่�อดููไปที่�่รุ่�นหลาน หลานสาวจากครอบครัวั แรก ไม่แ่ สดงอาการเช่น่ กััน แต่ล่ ูกู ชายของเธอ (รุ่�นที่�่ 4) มีีภาวะตาบอดสีี แสดงว่า่ เธอเป็็นพาหะและถ่า่ ยทอดพัันธุุกรรมตาบอดสีีไปสู่่�ลูกู ชาย ดัดั แปลงจาก : https://www.khanacademy.org/science/ap-biology/heredity/non-mendelian-genetics/a/hs-pedigrees-review เมษายน 2565 15

Sci Variety พงศาวลีใี นงานนิติ ิวิ ิทิ ยาศาสตร์์ ทวา่ บางครง้ั ไมม่ ตี วั อยา่ งของผสู้ ญู หาย ปจั จบุ นั สหรฐั อเมรกิ ามผี เู้ สยี ชวี ติ ทย่ี งั ที่จะนำ�มาเปรียบเทียบกับศพที่พบได้ ไม่ทราบว่าเป็นใครมากกว่า 40,000 ศพ ในการพิสูจน์อัตลักษณ์บุคคลด้วย จึงต้องระบุตัวบุคคลด้วยการวิเคราะห์ ศพเหล่านเ้ี รยี กวา่ Jane Doe case หรือ วิธีการตรวจดีเอ็นเอ การจัดทำ�พงศาวลี เครือญาติโดยใช้ตัวอย่างอ้างอิงจาก John Doe case เปน็ คดที ย่ี งั ปดิ ไมไ่ ดข้ อง เป็นเครื่องมือที่จะช่วยคัดเลือกบุคคลท่ี ครอบครวั แทน เช่น ตวั อยา่ งดเี อ็นเอจาก เจา้ หนา้ ทตี่ �ำ รวจ หรอื ทเี่ รยี กวา่ cold case เหมาะสมท่ีสุดในครอบครัวสำ�หรับการ พอ่ แม่ ลกู หลาน พนี่ อ้ ง หรอื ลกู พลี่ กู นอ้ ง ข้อมูลและภาพศพเหล่านี้จะเก็บไว้ ใน ตรวจดเี อน็ เอเพอื่ ระบตุ วั ตนของผสู้ ญู หาย ของบุคคลสูญหาย ซ่ึงควรจะคัดเลือก ร ะ บ บ ฐ า น ข้ อ มู ล ท่ี ไ ด้ รั บ ก า ร ส นั บ ส นุ น ซงึ่ มหี ลาย ๆ สถานการณท์ ีต่ อ้ งมีการระบุ ตวั อยา่ งทม่ี คี วามสมั พนั ธ์ใกลช้ ดิ กบั บคุ คล จากกระทรวงยุติธรรมซึ่งเป็นฐานข้อมูล ตวั บคุ คล อยา่ งกรณเี หยอื่ สงครามทพี่ บใน นั้นมากที่สุด ดังน้ันการจัดทำ�พงศาวลี ผู้ สู ญ ห า ย แ ล ะ ซ า ก ศ พ ท่ี ไ ม่ ป ร า ก ฏ ชื่ อ หลุมศพ ศพทหารที่สูญหายจากสงคราม จึงเป็นเคร่ืองมือท่ีจะช่วยวิเคราะห์และ เรียกว่า NamUs เพ่ือให้ประชาชน คนทหี่ ายไปเนอื่ งจากเหตผุ ลทางเศรษฐกจิ คัดเลือกบุคคลท่ีเหมาะสมที่สุดสำ�หรับ สามารถเขา้ ถงึ และตรวจสอบขอ้ มลู บคุ คล และสังคม (เช่น ถูกฆาตกรรม) ซากศพ จดั เกบ็ ดเี อ็นเอเพ่ือนำ�มาเปรยี บเทียบ ในครอบครัวที่สูญหายได้ แต่ยังคงมี จากเหตุการณ์ภัยพิบัติทางธรรมชาติหรือ ผู้เสียชีวิตที่ไม่ทราบว่าเป็นใครอีกจำ�นวน การโจมตขี องผกู้ อ่ การรา้ ย (เชน่ เครอื่ งบนิ มากที่รอการพิสูจน์ตัวตนเพ่ือจะได้กลับ ตก โศกนาฏกรรม World Trade Center คืนสู่ครอบครัวอนั เป็นทรี่ ัก ภัยสึนามิในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้) ด้วยเหตุน้ีในปี พ.ศ. 2560 จึงเกิด หรือการตรวจพิสูจน์เพ่ือหาความสัมพันธ์ โครงการ DNA Doe Project ซง่ึ เปน็ องคก์ ร ทางสายเลอื ด พอ่ แม่ ลกู โดยการพสิ จู น์ ไมแ่ สวงหาก�ำ ไรขนึ้ มา โดยมวี ตั ถปุ ระสงค์ อตั ลกั ษณบ์ คุ คลจะตอ้ งมกี ารเปรยี บเทยี บ เพอื่ พสิ จู นต์ วั ตนของJohnและJaneDoes ตัวอย่างอ้างอิงโดยตรงของผู้สูญหาย ด้วยการใช้ดีเอ็นเอประกอบกับการจัดทำ� จากส่ิงของท่ีใช้ส่วนตัว เช่น แปรงสีฟัน พงศาวลีเพ่ือแสดงลำ�ดับเครือญาติใน แปรงหวผี ม ครอบครวั โครงการ DNA Doe Project ได้ทำ�การพิสูจน์บุคคลจนประสบความ สำ�เร็จแล้วท้ังส้ิน 12 คดี แต่มีอยู่หน่ึง คดีทม่ี คี วามยากขน้ั สุด ต้องใชเ้ วลากวา่ 30 ปีถึงจะปิดคดีลงได้ คดีน้ัน เรียกกันว่า “เบลล์ในบ่อนำ้�” (The Belle in the Well) เป็นคดีของหญิงสาวที่ถูก ฆาตกรรมดว้ ยการรดั คอ และ ซอ่ นศพในถงั เกบ็ น�ำ้ ในพน้ื ท่ี ชนบทขอลอว์เรนซ์เคาน์ตี ทางตอนใต้ของรัฐโอไฮโอ เมษายน 2565 16

Sci Variety ศพของเธอถูกพบเมื่อปี พ.ศ. 2524 to Use Family Tree Forensics Goes to สามทศวรรษที่คดียังไม่คลี่คลาย จน สภาพศพท่ีพบเน่าเปื่อยมากจนจำ�ไม่ได้ Trial ซ่ึงเป็นคดีฆาตกรรมท่ีเกิดข้ึนต้ังแต่ กระท่ังในเดือนพฤษภาคมปี พ.ศ. 2561 ดีเอ็นเอมีคุณภาพต่ำ�และเสื่อมสภาพ ปี พ.ศ. 2530 ในรฐั วอชงิ ตนั Jay Cook เจ้าหน้าที่ตำ�รวจได้จับผู้ต้องสงสัยเป็น ประกอบกบั ครอบครวั ของเธอมกี ารแตง่ งาน อายุ 21 ปี ถูกพบเป็นศพในสภาพห่อ ชายวัยกลางคนซ่ึงไม่เคยมีช่ืออยู่ในราย กนั ในหมญู่ าตพิ น่ี อ้ งคนใกลช้ ดิ ในครอบครวั ดว้ ยผา้ หม่ สนี �้ำ เงนิ ถกู รดั คอดว้ ยปลอกคอ ชอ่ื ผกู้ ระท�ำ ความผดิ ใด ๆ เลย แตจ่ ากการ รวมทง้ั มบี รรพบรุ ษุ อยใู่ นรฐั เวสตเ์ วอรจ์ เิ นยี สนุ ขั และมซี องบหุ รย่ี ดั อยใู่ นปาก สว่ นศพ วเิ คราะหก์ ารจดั ท�ำ พงศาวลสี าธารณะจาก ซงึ่ อยฝู่ ง่ั ตรงขา้ มแมน่ �ำ้ รฐั โอไฮโอทพี่ บศพ ของแฟนสาว Tanya Van Cuylenborg ขอ้ มลู ดเี อน็ เอกลบั พบวา่ ดเี อน็ เอจากวตั ถุ ทำ�ให้แผนภาพที่แสดงลำ�ดับเครือญาติมี อายุ 17 ปี พบก่อนหน้านั้นสองวัน เธอ พยานท่ีพบจากผู้เสียชีวิตตรงกับดีเอ็นเอ มากถงึ 43,130 คน อกี ทงั้ ฝา่ ยบดิ าของเธอ เสียชีวิตจากการถูกยิงและมีร่องรอยถูก ของการจัดทำ�พงศาวลีของครอบครัว ไมใ่ ชช่ าวอเมรกิ นั แตเ่ ปน็ ผอู้ พยพชาวเยอรมนั ลว่ งละเมดิ ทางเพศ ครอบครวั ของหนมุ่ สาว ผู้ต้องหา ซึ่งนำ�ไปสู่การสืบสวนสอบสวน ทำ�ให้การวิเคราะห์เพ่อื ท่จี ะคล่คี ลายคดีน้ี ชาวแคนาดาคนู่ เี้ ขา้ แจง้ ความหนง่ึ สปั ดาห์ จนจบั กมุ ตวั ผกู้ ระท�ำ ความผิดได้ เป็นไปด้วยความยุ่งยาก แต่ในท่ีสุดก็ หลังจากท่ีท้ังคู่ไม่ได้กลับบ้านบนเกาะ ประเทศไทยก็มีการจัดทำ�พงศาวลี ประสบความสำ�เร็จจากการเปรียบเทียบ แวนคูเวอร์ รัฐบริติชโคลัมเบีย ประเทศ เ พ่ื อ ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น ก า ร ข อ รั บ คำ � ป รึ ก ษ า กบั ดเี อน็ เอของลกู สาวของเธอจนสามารถ แคนาดา เจ้าหน้าที่ตำ�รวจตรวจสอบผู้ จากแพทย์เน่ืองจากบุคคลในครอบครัว พสิ จู น์ไดว้ า่ เธอเปน็ ใคร ต้องสงสัยหลายร้อยคนและนำ�ตัวอย่าง เป็นโรคท่ีมีการถ่ายทอดทางพันธุกรรม สหรัฐอเมริกายังใช้การวิเคราะห์ ดีเอ็นเอของผู้ต้องสงสัยไปตรวจด้วย เพื่อเป็นการประเมินโอกาสเสี่ยงท่ีจะ พงศาวลใี นทางนติ วิ ทิ ยาศาสตรเ์ พอื่ พสิ จู น์ เทคโนโลยดี เี อน็ เอใหม่ แตก่ ย็ งั ไมส่ ามารถ เกิดโรคกับบุคคลในครอบครัวคนอ่ืน ๆ ความจรงิ จากคดี The First Murder Case จับกุมผู้ต้องสงสัยได้ เป็นเวลานานกว่า รวมท้ังช่วยวิเคราะห์และคาดการณ์การ ถ่ายทอดโรคทางพันธุกรรมของบุคคลใน ครอบครวั เพอื่ น�ำ ไปสแู่ นวทางการปอ้ งกนั การวินิจฉัยและการรักษาของแพทย์ แต่ สำ�หรับการจัดทำ�พงศาวลีสาธารณะจาก ข้อมูลดีเอ็นเอเพื่อค้นหาญาติหรือบุคคล ท่ีมีความใกล้ชิดเก่ียวข้องกับครอบครัว ของตนเองนัน้ ยังไมเ่ ป็นทน่ี ยิ ม เนอื่ งจาก การตรวจดีเอ็นเอค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง ประกอบกับลักษณะขนบธรรมเนียม ประเพณีที่คนไทยนิยมอยู่เป็นครอบครัว ใหญ่ ใกล้ชิดกัน แม้ว่าปัจจุบันมีการ เปลี่ยนแปลงไปบ้างแลว้ แต่ก็ยังต่างจาก กรณขี องต่างประเทศ เชน่ สหรฐั อเมริกา ที่เป็นประเทศขนาดใหญ่ เม่ือลูกโตพอ สามารถดูแลตัวเองได้ก็จะย้ายออกไป อยขู่ ้างนอก ปีหนง่ึ จะกลบั มาบา้ นสกั ครง้ั เมษายน 2565 17

Sci Variety หรอื บางครงั้ หายไปตดิ ตอ่ ไมไ่ ด้ การจดั ท�ำ พันธุกรรมท่ีพบจากประวัติของบุคคลใน จากนี้การจัดทำ�พงศาวลีเพ่ือแสดงลำ�ดับ พงศาวลจี งึ เปน็ เหมอื นการเพมิ่ โอกาสการ ครอบครัวที่เคยเป็นมาก่อน ทำ�ให้คาด เครือญาติในครอบครัวยังเป็นเครื่องมือ พบกันของบุคคลในครอบครัว การณ์ได้ว่าโรคดังกล่าวจะถูกส่งต่อไปยัง ช่วยสนับสนุนงานนิติวิทยาศาสตร์ของ จะเห็นได้ว่าการจัดทำ�พงศาวลีมี ลูกหลานคนใด นำ�ไปสู่การหาแนวทาง เจ้าหน้าที่ตำ�รวจ ในการพิสูจน์อัตลักษณ์ ประโยชน์ในการช่วยวิเคราะห์และคาด การป้องกัน/ลดความเสี่ยงที่จะเกิดโรค ของผู้สูญหายจนพบว่าเป็นใคร หรือใน การณ์การถ่ายทอดทางพันธุกรรมของ ขึ้นได้ รวมทั้งช่วยแพทย์ในการวินิจฉัย การสืบสวนสอบสวนผู้ต้องสงสัยในคดี บุคคลในครอบครัวจากรุ่นอดีตสู่รุ่น และรักษาโรคอย่างมีประสิทธิภาพนอก ต่าง ๆ ซึ่งนำ�ไปสู่การจับกุมตัวผู้กระทำ� อนาคต โดยเฉพาะการถ่ายทอดโรคทาง ความผดิ และปดิ คดีได้ในทสี่ ดุ แหลง่ ข้อมลู Chantelle M Wolpert & Marcy C Speer. (2005). Harnessing the power of the pedigree. PubMed,50(3), p.189-96. Genetic Alliance. (2009). Understanding Genetics. CHAPTER 3 Pedigree and Family History-Taking.p.15-19. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK115563/pdf/Bookshelf_NBK115563.pdf Iowa Department of Public Health. (n.d.). Family Health History Initiative. Retrieved from https://idph.iowa.gov/genetics/public/family-health Molteni Megan. (2019). The First Murder Case to Use Family Tree Forensics Goes to Trial. Retrieved from https://www.wired.com/story/ the-first-murder-case-to-use-family-tree-forensics-goes-to-trial/ National Cancer Institute. (.n.d.). pedigree. Retrieved from https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/genetics-dictionary/def/pedigree Pobpad. (2016). ตาบอดสี. Retrieved from https://www.pobpad.com/%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AA%E0%B8%B5 Zhang Sarah. (2019). Using DNA, genealogists finally confirmed the identity of the “Belle in the Well,” found 38 years ago. Retrieved from https://www.theatlantic.com/science/archive/2019/07/belle-well-dna/594976/ เมษายน 2565 18

ไบโอเทค สวทช. พััฒนา ‘ไวรัสั ตััวแทน’ REMI แชตบอตติดิ ตามสุุขภาพ ทดสอบสููตรวััคซีีนและยารักั ษาโรค หญิงิ ตั้้ง� ครรภ์จ์ ากทางไกล โควิิด 19 แบบเชิิงรุุก ด้วยปัญหาเศรษฐกิจและสังคมทำ�ให้มีหญิงตั้งครรภ์จำ�นวนหนึ่ง ไบโอเทค สวทช. น�ำ ความรเู้ ทคโนโลยี ‘Pseudotyped Virus’ หรือ หลดุ จากระบบการตรวจตดิ ตามสขุ ภาพโดยแพทยร์ ะหวา่ งการตงั้ ครรภ์ ‘ไวรสั ตัวแทน’ พัฒนา ‘ไวรสั ตัวแทนไวรสั ก่อโรคโควดิ 19’ สำ�เร็จ อาจเกดิ ความเส่ยี งท่เี ป็นอันตรายรา้ ยแรงแกท่ ้ังแม่และทารกได้ เพอ่ื เป็นคร้ังแรกของประเทศไทย สามารถใช้ศึกษาวิจัยพัฒนาวัคซีน แกป้ ญั หาดงั กลา่ ว เนคเทค สวทช. รว่ มกบั สตู นิ ารแี พทย์ โรงพยาบาล ประเมินประสิทธิภาพวัคซีน และยารักษาโรคโควิด 19 ทุกสายพันธ์ุ ธรรมศาสตรเ์ ฉลมิ พระเกยี รติ พฒั นา “REMI แชตบอตตดิ ตามสขุ ภาพ ท่สี �ำ คญั มีความปลอดภัย เพราะไวรัสตวั แทนไม่กอ่ ให้เกดิ โรค ไม่ตอ้ ง หญงิ ตงั้ ครรภ์จากทางไกลผา่ นแอปพลิเคชันไลน์” แยกเชอื้ ไวรสั จากผ้ปู ว่ ย และไม่ต้องรอพบเช้อื ในประเทศไทย ชว่ ยให้ นกั วจิ ยั และเจา้ หนา้ ทท่ี �ำ งานแบบเชงิ รกุ รบั มอื การระบาดของโรคโควดิ 19 โดยระบบ REMI อำ�นวยความสะดวกหญงิ ตง้ั ครรภ์ในการบันทกึ ไดอ้ ยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ ขอ้ มลู ดา้ นสขุ ภาพเพอ่ื จดั สง่ ขอ้ มลู ใหแ้ กแ่ พทยผ์ ดู้ แู ลจากทางไกล และ ให้บริการข้อมูลด้านการแพทย์ที่เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพของหญิง ทีม่ าและรายละเอยี ดเพม่ิ เติม : สวทช. ต้ังครรภ์และทารก ส่วนทางด้านสูตินารีแพทย์ ระบบจะให้บริการ (https://bit.ly/37cSBtF) แดชบอร์ดฐานข้อมูลสุขภาพของหญิงต้ังครรภ์ท่ีอยู่ในการดูแล เพ่ือ อำ�นวยความสะดวกในการตรวจสอบขอ้ มูล ทั้งนี้การพัฒนา REMI มีเป้าหมายเพื่อลดจำ�นวนหญิงตั้งครรภ์ หลุดออกจากระบบให้ได้มากที่สุด โดยเนคเทคพร้อมถ่ายทอด เทคโนโลยี REMI ใหแ้ กผ่ ปู้ ระกอบการหรอื สถานพยาบาลทส่ี นใจ รวม ถงึ พร้อมร่วมทำ�วิจัยเพ่ือพฒั นาระบบ Telemedicine ส�ำ หรบั ใหบ้ รกิ าร ผปู้ ่วยโรคต่างๆ เพอื่ หนนุ เสริมใหค้ นไทยเข้าถึงระบบการดูแลสุขภาพ ทม่ี ีประสิทธภิ าพมากยิง่ ขึน้ ทมี่ าและรายละเอียดเพม่ิ เติม : สวทช. (https://bit.ly/36yrWHp) เมษายน 2565 19

หมดปััญหาน้ำำ��มะนาวราคาแพง “มะนีีมะนาว” น้ำ��ำ มะนาวแท้้แช่แ่ ข็็ง ราคาเดีียวตลอดปีี นาโนเทค สวทช. รว่ มกบั บรษิ ทั เชยี งใหมไ่ บโอเวกกี้ จ�ำ กดั พฒั นา กระบวนการยืดอายนุ ้�ำ มะนาวค้นั สดแชแ่ ขง็ แบรนด์ “มะนมี ะนาว” ให้ เก็บในช่องแช่แข็งไดน้ าน 2 ปี และเกบ็ ในช่องแชเ่ ย็นได้นาน 3 เดอื น โดยคงกล่ินและรสชาติที่เทียบเคียงกับนำ้�มะนาวคั้นสด เพื่อช่วย ให้ผู้ประกอบการร้านอาหารและผู้บริโภคมีโอกาสเข้าถึงนำ้�มะนาว สำ�เร็จรูปคุณภาพสูงท่ีมีราคาใกล้เคียงกับการใช้มะนาวจากผลสดใน ช่วงราคาปกติ วว.พััฒนากระถางเพาะชำ�ำ ย่อ่ ยสลายได้้ วว.พัฒนากระถางเพาะชำ�จากวัสดุเหลือท้ิงทางการเกษตร อาทิ ใยมะพร้าว แกลบ เปลือกข้าวโพด ฯลฯ ได้เป็นกระถางเพาะชำ� ย่อยสลายได้ มีความแข็งแรง ทนทาน ยืดหยุ่นสูง สามารถอุ้มน้ำ� และระบายอากาศดี รากชอนไชออกจากก้นกระถางและดา้ นข้างของ กระถางได้ สอดคล้องกับความต้องการในการเจริญเติบโตของพืช กระถางเพาะชำ�นี้จึงใช้ทดแทนกระถางเพาะชำ�ที่ผลิตจากพลาสติก ได้เป็นอย่างดี ปัจจุบัน วว.พร้อมถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตให้แก่ ผูท้ ีส่ นใจแลว้ ทมี่ าและรายละเอยี ดเพิม่ เตมิ : สวทช. (https://bit.ly/3IqVaVU) ท่ีมาและรายละเอียดเพ่ิมเติม : ผจู้ ดั การออนไลน์ (https://bit.ly/3u6Z6ap) เมษายน 2565 20

นัักวิิจััยค้้นพบ “ผึ้้ง� หยาดอำ�ำ พัันภููจอง” และ “ผึ้�ง้ บุุษราคัมั ภููจอง” ผึ้ง้� หายาก 2 ชนิิดใหม่่ของโลก นกั วิจยั มรภ.อบุ ลฯ ค้นพบผง้ึ สองชนดิ ใหมข่ องโลก “ผึ้งหยาด อ�ำ พนั ภจู อง (Phujong resin bee)” และ “ผงึ้ บษุ ราคมั ภจู อง (Topaz cuckoo bee)” ในการสำ�รวจอุทยานแห่งชาติภูจองนายอย อำ�เภอ นาจะหลวย จงั หวัดอุบลราชธานี โดยการสนบั สนุนของ สวทช. “ผ้ึงหยาดอำ�พันภูจอง (Phujong resin bee)” เป็นกลุ่มผึ้ง “ผึ้งบษุ ราคมั ภูจอง (Topaz cuckoo bee)” เป็นผ้ึงปรสติ ชนิด หายากที่เคยมีการค้นพบก่อนหนา้ นเ้ี พียง 4 ชนดิ ในโลกเทา่ น้ัน และ ใหม่ของโลกพบภายในรังของผึ้งหยาดอำ�พันภูจอง โดยผึ้งชนิดน้ีจะ ค้นพบเฉพาะในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ลักษณะที่โดดเด่นคือ แอบวางไข่ในรังของผึ้งหยาดอำ�พันและแย่งอาหารของลูกผึ้งหยาด จะทำ�รังบริเวณหน้าผาดิน เก็บยางไม้บริสุทธ์ิมาสร้างปากทางเข้ารัง อ�ำ พันกิน ปัจจบุ ันคน้ พบเฉพาะในผนื ป่าของอทุ ยานแหง่ ชาติภจู องนา เมื่อโดนแสงอาทิตย์สะท้อนแสงจะมีประกายสีเหลืองสวยงาม โดย ยอยในประเทศไทยเท่าน้ัน โดยท่ีมาของช่ือบุษราคัมมาจากลักษณะ ชื่อหยาดอำ�พันภูจองมาจากช่ือของสถานที่ที่ค้นพบและลักษณะเด่น พเิ ศษทม่ี สี เี หลอื งเขม้ สลบั ลายด�ำ บรเิ วณล�ำ ตวั คลา้ ยกบั ความสวยงาม เฉพาะทง่ี ดงาม ของบุษราคมั ท่มี าภาพ : ภากร นลนิ รชตกณั ฑ์ ทีม่ าและรายละเอียดเพิม่ เติม : สวทช. (https://www.nstda.or.th/sci2pub/phujong-resin-bee/) เมษายน 2565 21

นักั วิทิ ย์เ์ ตืือนโควิิดอาจปัักหลักั ทงั้ นมี้ ผี ปู้ ว่ ยไมน่ อ้ ยทมี่ ภี าวะ hypoxia แตไ่ มม่ กี ารแสดงออกความ ในประเทศกำ�ำ ลัังพััฒนา ผดิ ปกตทิ างรา่ งกาย ทางการแพทยเ์ รยี กภาวะนว้ี า่ “happy hypoxia” หรือ “silent hypoxia” ส่งผลให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาช้ากว่าที่ควร หลายประเทศทว่ั โลกเรม่ิ ทยอยยกเลกิ มาตรการควบคมุ โรคโควดิ 19 WHO จงึ แนะน�ำ ใหผ้ ปู้ ว่ ยทกี่ กั ตวั อยบู่ า้ นใชเ้ ครอื่ งวดั ออกซเิ จนปลายนว้ิ เพ่ือให้เศรษฐกิจและสังคมเข้าสู่สภาวะปกติเหมือนก่อนหน้า แต่นัก- ขวัดาดคอ่าโอดSกยpซผOเิ้ปู จ2ว่นอยสยทาู่เมี่มสีามSรอถpดO�ำ2เนมนิากกการวต่าดิ 9ต4ามเปอาอกรา์เซรตน็ อ่ตทแ์ บี่ลา้ะนยไงั ดไม้ แ่มตอี ห่ าากกามรี วทิ ยาศาสตรช์ เ้ี ตอื นวา่ การเปลย่ี นแปลงนอี้ าจท�ำ ใหก้ ลมุ่ ประเทศยากจน เSพp่ิมOเ2ตนิมอ้ ทย่ีโกรวง่าพหยราอื บเทาลา่ กเพบั ื่อ9ป4้อเปงกอันรเ์ อซาน็ กตา์ รผทปู้ ่ีอว่ ายจคแวยรไ่ลดงร้ ับแกลาะรตหิดากตคาม่า ถกู ทอดท้ิงให้ต้องเผชญิ กับโรคระบาดนตี้ อ่ ไปเหมอื นหลายโรคระบาด ไSปpรOกั 2ษนาทอ้ ี่โยรกงวพา่ ยหารบือาเลทโา่ ดกยบั เร9ว็ 0 เปอร์เซ็นต์ ผ้ปู ว่ ยควรไดร้ บั การสง่ ตัว ท่ผี ่านมา อาทิ มาลาเรยี วัณโรค เอดส์ ท่มี าและรายละเอยี ดเพิ่มเติม : TNN Online รองศาสตราจารยน์ าเดยี ซมั -อากดู ู จากสถาบนั ไวรสั วทิ ยามนษุ ย์ (https://bit.ly/3uOUHrL) คณะแพทยศาสตรม์ หาวทิ ยาลยั แมรแี ลนด์ ซง่ึ ท�ำ งานในประเทศไนจเี รยี คอนแท็็กต์์เลนส์์อััจฉริยิ ะฉายภาพ AR ให้เหตุผลว่าเม่ือหลายประเทศประกาศยุติการระบาดของโรคแล้ว จะมีการตัดงบประมาณสนับสนุนการวิจัยตามไปด้วย ซึ่งจะกระทบ Mojo Vision บริษัทในแคลิฟอร์เนีย พัฒนาสมาร์ตคอนแท็กต์- โดยตรงกับประเทศท่ีต้องอาศัยการสนับสนุนทุนวิจัยจากหน่วยงาน เลนสท์ แ่ี สดงผลภาพและวดิ โี อความละเอยี ดสงู 14,000 พกิ เซลตอ่ นวิ้ ระหวา่ งประเทศ ซงึ่ ความล�ำ บากนยี้ งั ไมน่ บั รวมถงึ โอกาสในการเขา้ ถงึ คมชัดไม่ว่าจะใช้ภายในอาคาร กลางแจ้ง แสดงผลได้ท้ังขณะลืมตา การป้องกันโรคและการรักษาของประชากรในประเทศกำ�ลังพัฒนาที่ และหลบั ตา อปุ กรณน์ ้ีโดดเดน่ ในเรอ่ื งการตดิ ตามการเคลอ่ื นไหวของ นอ้ ยกวา่ ประเทศรำ่�รวยเปน็ ทุนเดมิ อยู่แล้ว ดวงตาเพื่อประมวลผลการแสดงภาพแบบ Augmented Reality (AR) แทนการใช้กล้อง อีกทั้งยังสามารถทำ�งานแบบไร้สายได้ทังการชาร์จ ท่มี าและรายละเอยี ดเพิ่มเติม : BBC ไทย แบตเตอร่ีและการเช่ือมต่ออุปกรณ์ที่ทำ�งานร่วมด้วย ปัจจุบันผลงาน (https://bbc.in/3r0bPtp) น้ียงั อย่ใู นชว่ งของการวิจยั และพัฒนา Happy Hypoxia ภััยเงีียบโควิิด 19 ท่ีมาและรายละเอียดเพิม่ เตมิ : โควดิ 19 เปน็ โรคตดิ เชอื้ ทม่ี กี ารท�ำ ลายปอด ท�ำ ใหก้ ารแลกเปลย่ี น 1. Interesting Engineering (https://bit.ly/3uP5132) กา๊ ซออกซเิ จนเปน็ ไปดว้ ยความยากล�ำ บาก สง่ ผลใหผ้ ปู้ ว่ ยมอี าการออกซเิ จน 2. Mojo Vision (https://bit.ly/36Wtnjb) ในเลือดต่ำ�หรือ hypoxia ตามมา ซ่ึงหากระดับออกซิเจนในเลือด (ตSอ่ pกOา2ร)ทล�ำ งดาตน�่ำ ขลองงจสนมถอึงรงะทดำ�บั ให8้ผ0้ปู-8ว่ 5ยมเปอี อากรเ์าซรน็สตับ์สจนะหเรร่ิมอื สซง่ึมผลแกลระะหทาบก ต�ำ่ ลงจนถงึ ระดบั 65 เปอรเ์ ซน็ ต์ จะมภี าวะเขยี ว รมิ ฝปี ากและปลายมอื ปลายเท้าเปน็ สมี ว่ ง สุดทา้ ยอาจเขา้ สขู่ ้นั โคมา่ และเสยี ชวี ติ ได้ เมษายน 2565 22

Sci Infographic เมษายน 2565 23

Sci Infographic เมษายน 2565 24

Sci Infographic เมษายน 2565 25

รวอ้ ทิ ยยพานั รวิศ ทศั คร รวศิ ทศั คร เคยเปน็ กรรมการบรหิ ารและสมาชกิ ทีมบรรณาธกิ ารวารสารทางชา้ งเผือก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเป็นนกั เขยี น ประจำ�นติ ยสาร UpDATE นิตยสารวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของบรษิ ัทซเี อด็ ยูเคชั่น (มหาชน) จ�ำ กดั ปจั จุบนั รับราชการ เปน็ อาจารยป์ ระจ�ำ สาขาวิชาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ ตอนที่�่ 2 บทความตอนที่่�แล้้ว เราได้้เดิินทางย้้อนกาลเวลาไปดููที่่�มาของ การคิิดค้้นระเบิิดในยุุคโบราณ ซึ่่�งมีีเส้้นทางมาอย่่างยาวนาน ควบคู่่�กัับประวััติิศาสตร์์และการทำ�ำ สงครามของมนุุษย์์ จน กระทั่่�งมาถึึงยุุคปััจจุุบัันที่่�ความรู้้�ด้้านวััตถุุระเบิิดพัั ฒนาไปมาก บทความตอนที่่�สองนี้้� เราจะมาดููประเภทของวััตถุุระเบิิด และ ระเบิิด เฉพาะบางชนิิดที่่�น่่าสนใจหรืือมีีบทบาทต่่อการพัั ฒนา ของวงการอาวุธุ ยุุทโธปกรณ์์ในปััจจุุบัันกันั ครับั เมษายน 2565 26

รวอ้ ทิ ยยพานั วตั ถรุ ะเบดิ อาจแบง่ ออกเปน็ วตั ถรุ ะเบดิ กำำ�เนิิดทีีเอ็น็ ทีี (TNT) สูงเกิน 200 องศาเซลเซียส อย่างไร ก�ำ ลงั สงู (high explosives) และวตั ถรุ ะเบดิ ไตรไนโตรโทลอู นี หรอื ทเี อน็ ทมี ลี กั ษณะ ก็ตามข้อได้เปรียบของทีเอ็นทีคือทำ�ให้ กำ�ลงั ต่�ำ (low explosives) เป็นผลึกรูปเขม็ สีเหลอื งซีด ละลายในน้ำ� หลอมละลายได้อย่างปลอดภัยโดยใช้ วัตถุระเบิดกำ�ลังสูงเป็นวัตถุระเบิด ไดน้ อ้ ยแตล่ ะลายไดด้ ใี นตวั ท�ำ ละลายอนิ ทรยี ์ ไอน้ำ�หรือนำ้�ร้อน จึงเทลงในหัวกระสุน ท่ีมีอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีไวมากและ ชอื่ เต็ม 2-methyl-1,3,5-trinitrobenzene ปนื ใหญไ่ ด้ในสภาพหลอมเหลว กอ่ แรงดนั สงู ท�ำ ใหม้ คี ลนื่ กระแทกวง่ิ ผา่ น สารตัวน้ีสังเคราะห์ข้ึนเป็นครั้งแรกโดย การผลิตทีเอ็นทีน้ันทำ�ได้ด้วยการทำ� เน้ือวัตถุระเบิดและมีแรงเพ่ิมขึ้นจาก โจเซฟ วิลแบรนด์ (Joseph Wilbrand) ปฏิกิริยาไนเตรชันให้โทลูอีน ด้วยกรด การลกุ ไหม้ วงิ่ ไปดว้ ยความเรว็ สงู สดุ ไดถ้ งึ ในปี พ.ศ. 2406 และผลิตปริมาณมาก ไนตรกิ (HNO3) และกรดก�ำ มะถนั (H2SO4) 6 ไมลต์ อ่ วนิ าที ซงึ่ ยงั แบง่ แยกยอ่ ยออกไป ครง้ั แรกในประเทศเยอรมนี ปี พ.ศ. 2434 เมอ่ื เกดิ ปฏกิ ริ ยิ าแลว้ จะไดผ้ ลติ ภณั ฑอ์ อกมา อีกเป็น วัตถุระเบิดกำ�ลังสูงข้ันปฐมภูมิ ทีเอ็นทีเป็นวัตถุระเบิดและสารเคมีท่ีใช้ เป็นทีเอ็นทีและ 2,4,6-ไตรไนโตรโทลูอีน (primary high explosives) ซงึ่ จะจดุ ระเบดิ งานกันอย่างกว้างขวางทั้งทางทหารและ ผสมกนั อยู่ตอ้ งผา่ นกรรมวธิ กี ารท�ำ ใหบ้ รสิ ทุ ธ์ิ ดว้ ยความรอ้ นจากแหลง่ ก�ำ เนดิ ตา่ งๆรวมถงึ ในอตุ สาหกรรม จงึ ใชเ้ ปน็ มาตรฐานในการ ด้วยการตกผลึก หากจะนำ�มาใช้สำ�หรับ แรงเสียดทาน ประกายไฟ การกระทบ วัดความแรงของระเบิดและวัตถุระเบิด กิจการด้านการทหารต้องมีความบริสุทธ์ิ กระแทก ตวั อยา่ งเชน่ mercury fulminate, ชนดิ ต่าง ๆ สงู กวา่ ทใ่ี ช้ในอตุ สาหกรรมอน่ื ๆ คอื ทเี อน็ ที diazo nitrophenol, lead styphnate และ ในชว่ งแรกๆทส่ี งั เคราะหข์ นึ้ มาจวบจน เกรดทหารจะมคี วามชน้ื ไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.1 วตั ถรุ ะเบดิ ก�ำ ลงั สงู ขน้ั ทตุ ยิ ภมู ิ (secondary หลายปนี บั จากนน้ั กไ็ มไ่ ดม้ กี ารใหค้ วามส�ำ คญั มีจุดหลอมเหลวท่ี 80.2 องศาเซลเซียส high explosives) ซง่ึ จะระเบดิ ได้โดยอาศยั ตอ่ ศกั ยภาพของทเี อน็ ทใี นฐานะวตั ถรุ ะเบดิ มีกรดซัลฟิวริกไม่เกินร้อยละ 0.02 และ ตวั จดุ ชนวน (detonator) สง่ คลน่ื กระแทก เนื่องจากมันจุดระเบิดยากและมีกำ�ลัง มีสารอ่ืน ๆ ที่ไม่ละลายในตัวทำ�ละลาย เขา้ ไป หรอื อาจตอ้ งพง่ึ พาตวั เรง่ (booster) น้อยกว่าวัตถุระเบิดอ่ืน จึงจัดอยู่ในฐานะ เบนซีนไม่เกินร้อยละ 0.05 ซ่ึงทีเอ็นที เพ่ิมคลื่นกระแทกข้ึนอีก จึงจะระเบิดได้ ของวัตถุระเบิดท่ีมีความเส่ียงปานกลาง ทผ่ี ลติ ออกมานนั้ จะมโี ครงสรา้ งไอโซเมอร์ แต่เม่ือเกิดการระเบิดแล้วจะเกิดอย่าง เพราะการจะทำ�ให้มันระเบิดอาจต้องมี ได้ถงึ หกแบบ[1] ดังภาพ ฉับพลัน ซ่ึงมีอันตรายมาก ตัวอย่างเช่น แรงกระทบกระแทกก่อน หรือมีอุณหภูมิ trinitrotoluene (TNT), ammonium nitrate, picric acid, dinitrotoluene (DNT), โครงสร้า้ งทางเคมีีของไอโซเมอร์์ทีีเอ็็นทีีแบบต่า่ ง ๆ cyclotrimethylene trinitramine (RDX), ที่่�มา : [1] ethylene diaminedinitrate (EDNA) ส่วนวัตถุระเบิดกำ�ลังต่ำ�นั้นเป็น วัตถุระเบิดที่จะเกิดการเผาไหม้ได้อย่าง รวดเร็ว เกิดแรงดัน แต่มีค่าน้อยกว่า แบบแรก ทำ�ให้นำ�ไปใช้ประโยชน์ในการ ใหแ้ รงขบั เคลอื่ นกบั กระสนุ หรอื จรวดไดด้ ี ตวั อย่างเชน่ ไนโตรเซลลูโลส ดนิ ปืนหรือ ดนิ ด�ำ (black powder) ดินขบั ควันนอ้ ย (smokeless powder) ไนโตรกลีเซอรีน เมษายน 2565 27

รวอ้ ทิ ยยพานั กองทพั เยอรมนั น�ำ ทเี อน็ ทมี าบรรจใุ ส่ กระสนุ ปนื ใหญแ่ รงระเบดิ สงู ในปี พ.ศ. 2445 ระหว่างสงครามโลกครง้ั ที่ 1 รวมถงึ ใช้ใน กระสนุ ปนื เรอื แบบเจาะเกราะดว้ ย ซง่ึ กระสนุ ท่ีบรรจุด้วยทีเอ็นทีนั้นจะระเบิดหลังจาก ทม่ี นั เจาะเขา้ ไปในเกราะของเรอื รบองั กฤษ ไตรไนโตรโทลููอีีนและสูตู รโครงสร้า้ ง แลว้ ในขณะทพ่ี วกองั กฤษยงั คงใชห้ วั กระสนุ ที่�ม่ า : https://th.wikipedia.org/wiki/ไตรไนโตรโทลูอู ีีน ทบ่ี รรจดุ ว้ ย กรดพคิ ริก (picric acid) หรอื เพราะใช้งานได้กว้างขวาง ทีเอ็นที ท�ำ ใหเ้ กดิ อาการปวดหวั อ่อนเพลีย ภาวะ เรยี กอกี อยา่ งวา่ lyddite ซง่ึ จะระเบดิ ทนั ที จึงใช้เป็นสารมัธยันตร์ (intermediate) โลหิตจาง และอาจเป็นสารก่อมะเร็งใน ท่ีกระทบกับเกราะของเรือรบเยอรมัน ในการผลิตสีย้อมและสารเคมีท่ีใช้ใน มนุษย์ได้ด้วย พลงั งานจะกระจายออกไปนอกล�ำ ตวั เรอื อุตสาหกรรมภาพถ่ายได้อีกด้วย ทีเอ็นที หลังจากใช้กระสุนท่ีมีประสิทธิภาพ มคี วามเปน็ พษิ อาจกอ่ ใหเ้ กดิ โรคผนื่ แพท้ ี่ ระเบิดิ สุุญญากาศคืืออะไร ด้อยกว่าเป็นเวลาหลายปี พวกอังกฤษ ผิวหนัง (dermatitis) และระคายเคืองต่อ จึงเร่ิมหันมาใช้กระสุนแบบเดียวกันบ้าง ดวงตา จมูก ล�ำ คอ และผิวหนังได้ โดยสี มีีหลัักการทำ�ำ งานอย่่างไร ในปี พ.ศ. 2450 ของมันจะติดกับผิวหนังเป็นสีส้มเหลือง ข่าวใหญ่ในปี พ.ศ. 2565 นี้ คงหนี และซึมผ่านผิวหนังได้อย่างรวดเร็ว โดย ไม่พ้นเหตุการณ์บุกยูเครนของรัสเซีย เฉพาะหากผิวหนังเปียกชื้น มันก่อความ และการที่รัสเซียถูกกล่าวหาว่าใช้ระเบิด เสยี หายแกต่ บั หรอื ระบบประสาทสว่ นกลาง สุญญากาศในการโจมตี ซ่ึงหลายคนอาจ ไม่ทราบว่าเจ้าส่ิงนี้ทำ�งานอย่างไร และมี อานุภาพตา่ งจากระเบดิ ธรรมดาอยา่ งไร ระเบดิ สญุ ญากาศ หรอื thermobaric ระเบิิดน้ำำ��แข็็งแห้้ง การทดลองที่่ห� ้้ามทำ�ำ เองที่่บ� ้้าน !! bomb มอี กี ชอ่ื เรยี กวา่ ระเบดิ ละอองลอย หรือ aerosol bomb มีหลักการทำ�งาน เราอาจเคยเหน็ รายการโชวว์ ิทยาศาสตร์ หรอื เห็นเด็กฝรั่งทช่ี อบเลน่ แผลง ๆ ท�ำ ระเบิดน�้ำ แขง็ แหง้ คือการระเบิดของไอละอองลอย ซ่ึง ปรากฏการณ์นี้มักเกิดข้ึนตามโรงถ่านหิน (dry ice bomb) ในช่อง YouTube ระเบิดน้ำ�แข็งแห้งทำ�ง่าย โดยเอาภาชนะปิด เช่น ขวดพลาสติก หรือโรงโม่แป้งสาลี โดยฝ่นุ ละอองท่เี ป็น มาเติมน้ำ�และใส่นำ้�แข็งแห้งลงไป แล้วปิดฝาขวดให้แน่น เมื่อนำ้�แข็งแห้งสัมผัสกับนำ้�มันจะเร่ิมระเหิด ของแขง็ เล็ก ๆ ของถา่ นหนิ หรือแปง้ สาลี ทำ�ให้ความดนั ในขวดพลาสติกมีมากขนึ้ เรอ่ื ย ๆ จนในที่สดุ ก็ระเบิด ซ่ึงอาจจะกินเวลาไม่เท่ากนั แล้วแต่ อาจฟุ้งอยู่ในพื้นที่ปิดท่ีมีออกซิเจนผสม สดั สว่ นของนำ้�แขง็ แหง้ ท่ีใส่ลงไปตอ่ น้�ำ กบั ความทนทานของภาชนะ อยู่ในอัตราส่วนพอเหมาะ เมื่อมีประกาย การเลน่ แบบนข้ี องเดก็ วยั รนุ่ ฝรงั่ ทก่ี ลายมาเปน็ แฟชนั่ ใน YouTube ชว่ งหลงั นนั้ เปน็ การเลน่ แผลง ๆ ไฟจากสาเหตใุ ดกต็ าม เชน่ อาจเกดิ จาก ทอี่ าจกอ่ ใหเ้ กดิ อนั ตราย เพราะเราไมอ่ าจทราบเวลาทแี่ นน่ อนของการระเบดิ ได้ ซงึ่ บางครงั้ เพยี งไมก่ วี่ นิ าที การปล่อยประจุไฟฟ้าสถิตของอุปกรณ์ ขวดก็อาจระเบิดได้แล้ว หากเป็นขวดพลาสติกอาจจะแค่ฉีกขาด แต่ขวดแก้วสามารถเกิดสะเก็ดท่ีพุ่ง ในโรงงานเหล่านั้น ก็จะเกิดการลุกไหม้ ออกมาด้วยความเรว็ สูง ท�ำ ใหบ้ าดเจบ็ และเสยี ชีวติ ได้ อย่างรวดเร็วและเกิดการระเบิดตามมา โบราณวา่ โงม่ ากอ่ นฉลาด สมยั เดก็ ประมาณ 12 ขวบ ผเู้ ขยี นเองกเ็ กดิ ไอเดยี บรรเจดิ กบั เขาเหมอื นกนั เรียกปรากฏการณ์นี้ว่า “ระเบิดฝุ่น” สมยั นน้ั ขวดน�้ำ อัดลมแบบวันเวย์ฝาเกลยี วหาซ้อื ง่ายและคนนิยมดืม่ น้�ำ แข็งแห้งก็หาไดง้ า่ ย เพียงขอซอื้ (dust explosion) เอากบั รถขายไอศกรมี ทผี่ า่ นมาหนา้ บา้ น ผเู้ ขยี นในตอนนนั้ ทเี่ ปน็ เดก็ ทอี่ า่ นสารานกุ รมวทิ ยาศาสตรม์ ากไป ก็รอจังหวะท่ีผู้ใหญ่ไมอ่ ยบู่ ้าน ทดลองส่งิ นี้โดยคิดขึ้นเอง ไมเ่ คยรู้ว่ามีคนท�ำ แบบนี้ทีต่ า่ งประเทศ เพราะ สมยั นั้นยงั ไมม่ ีอนิ เทอรเ์ น็ต ปรากฏวา่ หลังจากวิง่ ไปหลบหลังกำ�แพงรออยนู่ าน ขวดก็ไม่ระเบิด จึงเดนิ ไปเปดิ คลายเกลยี วโดยไมท่ นั คดิ ใหร้ อบคอบถงึ อนั ตราย ท�ำ ใหม้ เี สยี งดงั บมึ พรอ้ มกบั ปากขวดเกดิ รอยรา้ ว และง่ามนว้ิ ห้อเลือด นับวา่ ผเู้ ขียนสมยั ยังเด็กทท่ี ดลองเลน่ ส่งิ นี้และอนื่ ๆ อกี หลายอย่างทีเ่ ปน็ สารเคมี สิ่งท่ีลุกไหม้ หรือไฟฟ้า ยังโชคดีมากที่บาดเจ็บเพียงเล็กน้อย และได้มาพบคุณผู้อ่านโดยไม่พิการหรือ เสยี ชวี ติ ไปเสยี กอ่ น จึงขอเล่าเปน็ อุทาหรณถ์ ึงอันตรายทีอ่ าจเกิดได้แก่บุตรหลาน (โดยเฉพาะเดก็ ทช่ี อบ วิทยาศาสตร)์ เมษายน 2565 28

รวอ้ ทิ ยยพานั ระเบิดละอองลอยก็อาศัยหลักการ คลน่ื พลั สข์ องการระเบดิ ทมี่ คี วามยาวนาน ส่วนผสมของออกซิเจนเหลวร้อยละ 60 เดียวกันน้ี แต่ใช้เชื้อเพลิงอ่ืนที่ทำ�ให้เป็น มากขน้ึ นย้ี งั สะทอ้ นไปพน้ื ทโ่ี ดยรอบ ณ จดุ และผงถา่ นหินร้อยละ 40 ละอองลอยในสภาพคล้ายกัน อาจเป็น ทมี่ กี ารระเบดิ ได้ ทงั้ คลนื่ พลั สท์ เี่ ปน็ แรงอดั ในสงครามโลกครั้งท่ีสอง ทหาร เชอ้ื เพลงิ เหลวท่ีติดไฟงา่ ย เมอ่ื สง่ ระเบดิ (positive pulse) และแรงดูด (negative เยอรมันใช้เครื่องยิงจรวดหลายลำ�กล้อง ไปด้วยจรวดหรือทิ้งระเบิดจากเคร่ืองบิน pulse) ซง่ึ สะทอ้ นไปทว่ั บรเิ วณนน้ั ไดเ้ ชน่ กนั Nebelwerfer ซึ่งมีหัวจรวดให้ใช้ท้ังก๊าซ- แล้ว ใช้แรงระเบิดขนาดย่อมทำ�ให้เกิด ทง้ั คู่ และสง่ิ ทจ่ี ะเกดิ ระหวา่ งคลน่ื พลั สเ์ หลา่ น้ี ฟอสจีน (phosgene) มัสตาร์ด ระเบิด ละอองไอกระจายไปในบริเวณที่ต้องการ กค็ อื สภาพสุญญากาศ ท่มี ีผลทำ�ลายลา้ ง แรงสงู และระเบดิ มา่ นควนั เครอ่ื งยงิ จรวด ระเบดิ จากนนั้ จดุ ระเบดิ อกี ลกู ทท่ี �ำ ใหเ้ กดิ เช่นกัน ประกอบดว้ ยหกล�ำ กลอ้ ง มกี ารน�ำ กระสนุ การลุกไหม้ของละอองลอยอย่างรวดเร็ว เมอ่ื มองยอ้ นกลบั ไปในประวตั ศิ าสตร์ ระเบดิ แบบสญุ ญากาศมาใชท้ แ่ี นวรบดา้ น ออกซเิ จนในบริเวณน้ันจะถูกดดู เขา้ ไปทำ� ผทู้ ป่ี ระดษิ ฐร์ ะเบดิ ละอองลอยหรอื ระเบดิ ตะวนั ออก โดยหา้ ล�ำ กลอ้ งแรกบรรจกุ า๊ ซ- ปฏกิ ริ ยิ าเผาไหม้ จนท�ำ ใหเ้ กดิ ลกู ไฟลกุ ไหม้ สุญญากาศ คือ มาริโอ ซิปเปอร์ไมร์ โพรเพน และลำ�กล้องที่หกบรรจุกระสุน ขนาดใหญ่ คลื่นกระแทกและสภาพ (Mario Zippermayr) เขาเป็นนักฟิสิกส์ ระเบิด ก๊าซที่ปล่อยออกมาจะไปผสมกับ สุญญากาศจะเกิดตามมา สามารถมงุ่ เป้า ชาวออสเตรีย และยังเป็นสมาชิกนาซี อากาศจนกลายเปน็ ไอทพี่ รอ้ มระเบดิ และ ไปยงั ฝา่ ยตรงขา้ มทซ่ี อ่ นอยใู่ นบงั เกอร์ ถ้ำ� อกี ดว้ ยประมาณปีพ.ศ.2485เขาเรม่ิ กอ่ ตง้ั ไอเหล่าน้ีถูกจุดระเบิดด้วยกระสุนนัด อโุ มงค์ อาคาร หรือทอ่ ระบายน้�ำ ได้ ย่งิ ใน สถาบนั วจิ ยั ขน้ึ ในกรงุ เวยี นนาและโลเฟอร์ สดุ ทา้ ย จากนนั้ มาก็ไมม่ กี ารพฒั นาระเบดิ พื้นทปี่ ดิ อานภุ าพของระเบิดย่งิ รา้ ยแรง (Lofer) ซ่ึงหลังจากนั้นในปี พ.ศ. 2486 ชนดิ นต้ี อ่ ไปอกี จวบจนยคุ ทศวรรษ 1960s กุญแจสำ�คัญในการพัฒนาอาวุธ ก็มีการทดสอบระเบิดสุญญากาศขนาด (พ.ศ. 2503-2512) ซ่งึ มนั พฒั นาไปอีกข้นั ชนิดนี้มาจากการท่ีนักพัฒนาสังเกต 60 กิโลกรัมขึ้นเป็นคร้ังแรก และมีการ โดยกองทพั สหรฐั อเมรกิ า ผลกระทบของความดันท่ีจุดสูงสุดของ ทดสอบอีกหลายครั้งในพ้ืนท่ีฝึกซ้อม สหรฐั อเมรกิ าเรม่ิ ใชว้ ตั ถรุ ะเบดิ มรณะ ปฏกิ ริ ยิ าการระเบดิ (peak pressure) ของ ทางทหารและท่ีทะเลสาบสตานเบิร์ก ที่มีเชื้อเพลิงผสมกับอากาศ (FAEs) ใน อาวธุ ทว่ั ไป ซง่ึ เคยคดิ กนั มานานวา่ หากเพม่ิ (Lake Starnberg) ซึง่ ผลทดี่ ที ี่สดุ เกดิ จาก ช่วงสงครามเวียดนาม ผลของสงคราม ความดันสูงสุดจะก่อให้เกิดคลื่นกระแทก (blast wave) ทีร่ นุ แรงข้ึนตามล�ำ ดบั ซง่ึ ก็ เปน็ เชน่ น้ันจรงิ แต่นกั วิทยาศาสตร์ก็เร่ิม ตระหนกั วา่ มอี กี วธิ ที จี่ ะสง่ ตอ่ แรงระเบดิ ได้ คอื การสง่ ตอ่ พลงั งานไปยงั เปา้ หมายโดยตรง ในการน้ีแทนท่ีจะต้ังเป้าไปที่ค่าความดัน สงู สดุ แตอ่ อกแบบใหม้ ีกระสนุ ระเบิดทีม่ ี คลนื่ พลั สข์ องการระเบดิ ยาวนานแทนการ ระเบิดในช่วงสั้น ๆ จะทำ�ให้ได้พลังงาน ท่ีส่งต่อไปมากกว่า ส่วนผสมระหว่าง เชอื้ เพลงิ กบั อากาศจะระเบดิ ชา้ กวา่ ท�ำ ให้ คลื่นระเบิดมีการก่อแรงคู่ควบกับอาคาร หรอื เป้าหมาย อาจจะล้มอาคารไดท้ ีเดียว เมษายน 2565 29

รวอ้ ทิ ยยพานั อันโหดเห้ียมในครั้งน้ันได้คร่าชีวิตชาว Nebelwerfer 41 แหลง่ ขอ้ มูล เวียดนามไปนบั ลา้ นคน (966,000 คน ถึง ที่�ม่ า : https://commons.wikimedia.org/ 3.8 ล้านคน แล้วแต่แหล่งข้อมูล) จาก bwriekia/Fchile.jp:Ggerman_Nebelwerfer_41_ 1. พนมวรรณ ปานสีทา. (2556). การศึกษา สารพัดอาวุธท่ีนำ�มาใช้ ซ่ึงส่วนหน่ึงของ เปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพของทีเอ็นที ยอดผเู้ สยี ชวี ติ กม็ าจากระเบดิ ชนดิ น้ี หลงั ในกระบวนการข้ึนรูปทีเอ็นทีแท่ง. วารสาร จากนน้ั กองทพั สหรฐั ฯ และองั กฤษกย็ งั ใช้ วชิ าการโรงเรยี นนายรอ้ ยพระจลุ จอมเกลา้ , 11, อาวธุ ละอองลอยอกี ในอฟั กานสิ ถาน สว่ น 137–144. ทางรัฐบาลรัสเซียและซีเรียก็ใช้ระเบิด ชนดิ นกี้ บั เปา้ หมายในเขตของกบฏเชน่ กนั 2. Meyer, R., Köhler, J., and Homburg, A. อันทจ่ี รงิ แลว้ พลังงานความรอ้ น Q ท่ี 7th ed. 2015. Explosives. Wiley-VCH Verlag ปลอ่ ยออกมาจากการระเบดิ ของอากาศผสม GmbH & Co. เช้ือเพลิงนั้นมีค่ามากกว่าพลังงานจาก การระเบิดของวัตถุระเบิดที่อัดแนน่ อย่าง แหล่งขอ้ มลู เพิ่มเตมิ ทเี อน็ ทมี าก ดงั ตารางเปรยี บเทยี บความรอ้ น ที่ได้จากการระเบิดของวัตถุระเบิดชนิด https://www.newworldencyclopedia.org/entry/ ต่าง ๆ ดังนี้ Trinitrotoluene ชนิดของเช้อื เพลิง Q (kJ/kg) ความยากในการจุดระเบดิ https://jmvh.org/article/munitions-thermobaric- munitions-and-their-medical-effects/ TNT (ระเบดิ เชอ้ื เพลงิ แข็ง) 4200 ระเบดิ ทุตยิ ภูม*ิ https://www.standingwellback.com/ww2- อะเซทิลีน หรอื เอทีน (ethyne) 5000 งา่ ย thermobarics/ อะลมู ิเนียม (ผงฟุ้ง) 16000 ยาก https://aoav.org.uk/2022/what-is-a-thermobar- ic-or-vacuum-bomb/ เอทลิ นี ออกไซด์ (สภาพไอ) 21000 งา่ ย https://lieber.westpoint.edu/are-thermobaric- นำ้�มนั เชือ้ เพลิง (ละอองลอย) 37000 ปานกลาง weapons-lawful/ กา๊ ซโพรเพน 38000 ปานกลาง https://en.wikipedia.org/wiki/Mario_Zippermayr https://en.wikipedia.org/wiki/Thermobaric_ *ระเบิดทุติยภูมิ หรือ secondary explosives เป็นวัตถุระเบิดที่ต้องการตัวจุดระเบิด และอาจจะต้องมี สารชว่ ยเรง่ การระเบดิ ซงึ่ จะตา่ งจากวัตถุระเบิดแบบ primary explosives ซ่ึงจดุ ระเบิดได้จากไฟ การสปารก์ weapon การกระแทก หรอื แหล่งความร้อนอ่นื ๆ ทีเ่ พยี งพอ https://www.ndtv.com/world-news/rus- จะเหน็ ไดว้ า่ พลงั งานจากผงอะลมู เิ นยี ม ชนิดที่น่าเรยี นรู้เกยี่ วกับมัน เพราะถงึ แม้ sia-ukraine-war-what-are-thermobar- ท่ีฟุ้งอยู่น้ันมากเกือบเป็นสี่เท่าของที่ได้ จะเปน็ ของทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ อนั ตราย แตถ่ า้ เอามา ic-weapons-and-why-should-they-be- จากทเี อน็ ทเี ลยทเี ดยี ว ใช้ในทางสร้างสรรค์ วัตถุเคมีเหล่านี้ก็ banned-2800732 บทความตอนนี้คงต้องลาผู้อ่านไป ให้ประโยชน์อเนกอนันต์แก่มวลมนุษย์ เพยี งเทา่ น้ี อนั ทจี่ รงิ แลว้ เรอื่ งนา่ รเู้ กยี่ วกบั เชน่ กนั วตั ถรุ ะเบดิ ยงั มอี กี มากมาย และมอี กี หลาย เมษายน 2565 30

สภากาแฟ ผศ. ดร.ปว๋ ย อ่นุ ใจ ผศ. ดร.ปว๋ ย​อุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วจิ ัยชวี ฟสิ ิกสแ์​ ละอาจารย์ประจำ�ภาควชิ าชวี วิทยา​ คณะวทิ ยาศาสตร์​ มหาวทิ ยาลย​ั มหิดล​ นักส่อื สารวทิ ยาศาสตร์​ นกั เขยี น​ ศลิ ปนิ ภาพสามมติ ิ​ และผู้ประดษิ ฐ์ฟ​ อนต์ไทย​ มคี วามสนใจทงั้ ในดา้ นวิทยาศาสตร​์เทคโนโลย​ี งานศิลปะและบทกวี แอดมนิ และผู้ร่วมก่อตัง้ ​เพจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทุกสิง่ ลว้ นเป็นพษิ ภาพปลามา้ ลายตวั เต็มวยั มะเร็ง็ เมลาโนมา กับั น้อ้ งปลาชุบุ เงินิ นักั วิทิ ยาศาสตร์ช์ อบการถกเถีียง ในสัังคมของวิทิ ยาศาสตร์์ เราเถีียงกัันด้้วยเหตุแุ ละผล (หรืืออย่า่ งน้้อยนั่่น� คืือสิ่่�งที่่พ� วกนัักวิทิ ยาศาสตร์์ชอบเอามาอ้้าง) เร่ืองมันมีอยู่ว่า ผมเป็นคนท่ีชอบว่ายนำ้� และในตอนท่ีอยู่ท่ี แคลิฟอร์เนีย ผมจะไปว่ายนำ้�ที่สระในยิมแถวบ้านที่ผมเป็น สมาชกิ อยู่แทบทกุ วันจนเป็นกิจวัตร เมษายน 2565 31

สภากาแฟ วนั หนง่ึ ในฤดรู อ้ น โซลแทน เพอื่ นสนทิ การตากแดดจะช่วยกระตุ้นเซลล์ใน (Keith C Cheng) ศาสตราจารย์ทางด้าน ชาวสวิสผู้นิยมชมชอบการว่ายน้ำ�และ ผวิ หนังท่เี รยี กว่า เมลาโนไซต์ (melano- พยาธวิ ทิ ยา เภสชั วทิ ยา อณชู วี วทิ ยา และ การออกก�ำ ลงั เปน็ ชวี ติ จติ ใจ ชวนผมไปวา่ ยน�ำ้ cyte) ใหส้ รา้ งเมด็ สหี รอื รงควตั ถทุ เี่ รยี กวา่ ชวี เคมี ทม่ี หาวทิ ยาลยั แหง่ รฐั เพนซลิ เวเนยี ดว้ ยกนั ท่สี ระวา่ ยน�้ำ ของมหาวิทยาลัย เมลานนิ (melanin) เพม่ิ ขนึ้ ท�ำ ใหผ้ วิ เขม้ ขนึ้ (Penn State University) ผู้ซง่ึ คร�่ำ หวอด ผมตอบตกลงเพราะวนั น้นั จริง ๆ คือ จากซดี ขาวกก็ ลายเปน็ แทน จากแทน (ทจี่ ะ อยู่ในวงการเม็ดสีมานานนับทศวรรษ ก็ไมไ่ ดม้ แี ผนอะไรเปน็ พเิ ศษอยแู่ ลว้ มคี น ขาว) อยู่แลว้ (แบบผม) ก็จะกลายเป็นสี จึงได้เร่ิมคิดวิธีท่ีจะศึกษาเซลล์เม็ดสี แฮงกเ์ อาตม์ าเมาทด์ ว้ ยแกเ้ ครยี ด ก็ไมน่ า่ อเมริกาโนเขม้ ไมใ่ ส่นม ! ด้วยวิธีใหม่ โดยใช้การสร้างภาพด้วย จะมีอะไรเสยี หาย แม้ว่าหลายคนอาจจะมีมุมมองท่ีว่า รังสีเอกซ์ (X-ray imaging) และเพราะ พอพบกันที่สระ โซลแทนก็เริ่มบท การมีผิวสีแทนเท่ากับเซ็กซีและสุขภาพ รงั สเี อกซม์ กี �ำ ลงั ทะลทุ ะลวงมากกวา่ แสง สนทนา “วนั นอี้ ากาศดมี ากเลย เหมาะแก่ ทด่ี ี แตก่ ารไปนอนอาบแดดหรือเล่นกีฬา ทัว่ ไปมากนกั เมลานนิ จงึ ไมเ่ ปน็ ปัญหา การท�ำ กจิ กรรมเอาตด์ อรม์ าก” อากาศดที ว่ี า่ กลางแจ้งแบบเกินพอดี เพื่อปรับสีผิวก็ สัตว์ทดลองที่ห้องแล็บของเฉิงใช้ สำ�หรับตอนเหนือของแคลิฟอร์เนีย คือ อาจพ่วงมาด้วยความเสี่ยงของการเป็น เป็นโมเดลหลักในการศึกษาชีววิทยาของ ไม่หนาวจนเกินไป และท่ีสำ�คัญ ฟ้าเปิด มะเร็งผวิ หนงั ไดเ้ ช่นกัน เมลานนิ กค็ อื “ปลามา้ ลาย (zebrafish)” แดดเปรี้ยง นอกจากนมี้ ะเรง็ ผวิ หนงั บางชนดิ เชน่ ในอดีต ทีมของเขาได้ค้นพบยีนมากมาย “กด็ นี ะ แตไ่ อชอบวา่ ยน�ำ้ ในรม่ มากกวา่ ” มะเรง็ ของเซลลเ์ มด็ สที เ่ี รยี กวา่ เมลาโนมา ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเม็ดสีเมลานินใน ผมตอบกลับทันควัน (melanoma) จะสรา้ งเมลานนิ ออกมาอยา่ ง ปลามา้ ลาย และคงไม่ผิดหากจะกล่าวว่า “ว่ายน้ำ�ต้องว่ายกลางแจ้งดิ จะว่าย ผดิ ปกตดิ ว้ ย และค�ำ ถามหนง่ึ ทย่ี งั เปน็ ปรศิ นา เฉิงและทีมคือหน่ึงในผู้ที่วางรากฐานใน ทำ�ไมในร่ม” โซลแทนถามกลับ สีหน้า อยู่ก็คือ เมลานินมีบทบาทอะไรเก่ียวกับ การใช้ปลาม้าลายเพื่อศึกษาโรคต่าง ๆ งุนงงสงสยั การเกิดมะเร็งผิวหนังด้วยหรือเปลา่ ที่เก่ียวข้องความผิดปกติของการสร้าง “ก็ไอไมอ่ ยากตวั ด�ำ ใหว้ า่ ยกลางแดด ทง้ั นเ้ี พราะกอ้ นมะเรง็ ทแ่ี ทรกซมึ ลงไป เมลานนิ เชน่ โรคเผอื ก (albinism) มะเรง็ ไอกด็ ำ�เป็นเหน่ียงด”ิ ผมยอ้ น ใต้ผวิ ทค่ี วามลึกตา่ ง ๆ กนั มกั มพี ฤตกิ รรม ผิวหนงั แบบเมลาโนมา “เอ้า นั่นแหละคือประเด็น ว่ายน้ำ� และความดตุ า่ งกนั นกั วทิ ยาศาสตรม์ ากมาย และเพื่อให้สามารถเห็นเมลานิน กลางแจง้ ผวิ จะไดเ้ ปลยี่ นสแี ทนดารก์ ทอล จึงให้ความสนใจท่ีจะการศึกษาอิทธิพล ในปลาม้าลายท้ังตัวได้อย่างชัดเจน แอนด์แฮนดซ์ ัมอะ ร้จู กั ไหม” เขาแย้ง ของเมลานินกับการเกิดและการพัฒนา สเปนเซอร์ แคตซ์ (Spencer R. Katz) “ประเด็นคือมันเกินแทนอะดิ ยูเจอ ของก้อนมะเรง็ นกั ศกึ ษาปรญิ ญาเอกของเฉงิ จงึ ไดพ้ ฒั นา แดด ยแู ดง ยแู ทน แลว้ ไมก่ เี่ ดอื น ยกู ก็ ลบั ทว่าการศึกษาตำ�แหน่ง รูปร่าง และ เทคนิคใหม่ในการเอาปลาม้าลายไปชุบ มาขาวใหม่ แตข่ องไอนคี่ อื เจอแดด ไอแดง พฤติกรรมของเซลล์ท่ีมีเม็ดสีเมลานิน ในสารละลายเงิน ทำ�ให้โลหะเงินท่ีมี ไอด�ำ และจะด�ำ ตดิ ทนไปเรอื่ ย ๆ อกี นาน” น้ันไม่ใช่เรื่องง่ายเลย เพราะเมลานิน คณุ สมบตั ทิ ึบรังสีเอกซ์ค่อย ๆ แทรกซึม ผมตอบ พร้อมสรุปตัดจบ “ถ้าเลือกได้ น้ันมีสมบัติทึบแสง พอเอามาส่องด้วย เขา้ ไปจบั กบั เมลานนิ ภายในเซลลข์ องปลา ไอจะไม่มีทางว่ายน้ำ�กลางแดดแน่นอน กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงปกติที่ใช้ ทำ�ให้นักวิจัยมองเห็นและระบุตำ�แหน่ง เปลืองค่าไวต์เทนนงิ ” ในห้องปฏิบัติการทั่วไปก็มักจะบดบัง ของเซลลเ์ มด็ สที ง้ั หมดในตวั ปลาไดอ้ ยา่ ง แล้วผมก็ออกตัวว่ายไปโดยไม่สนใจ ทัศนียภาพไปหมด ทำ�ให้ไม่สามารถ ละเอยี ด คำ�ถามต่อมาจากเพื่อนชาวคอเคเชียน ตคี วามขอ้ มูลอะไรได้ชัดเจน และเพื่อให้งานวิจัยดำ�เนินไปอย่าง ของผม “ยใู ช้ไวต์เทนนิงดว้ ยเหรอ ?” ดว้ ยเลง็ เหน็ ถงึ ปญั หาดงั กลา่ ว คที เฉงิ ราบร่ืน เฉิงจึงได้ตัดสินใจจับมือกับ เมษายน 2565 32

สภากาแฟ ดูลา พาร์กินสัน (Dula Parkinson) ภาพปลาม้้าลายชุุบเงินสามมิิติิ (Credit: Spencer R. Katz and Daniel J. Vanselow/Penn ผเู้ ชย่ี วชาญดา้ นรงั สเี อกซจ์ ากหอ้ งทดลอง State College of Medicine) แหล่งกำ�เนิดแสงขน้ั สูง (Advance Light Source: ALS) และหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารแหง่ ชาติ ภาพหน้้าจอของซอฟต์แ์ วร์์แสดงผลภาพปลาม้า้ ลายสามมิิติิที่�่ทีีมวิิจััยของเฉิิงพัฒั นาขึ้�นมา ลอว์เรนซ์ เบริ ์กลยี ์ (Lawrence Berkeley National Laboratory) ในแคลฟิ อรเ์ นยี เพอ่ื ได้น้อยกว่าจึงมีแถบสีจางกว่าอย่างเห็น และอปั โหลดขน้ึ ไปบนเวบ็ ใหผ้ สู้ นใจเขา้ ไป สร้างภาพถ่ายรังสีเอกซ์สามมิติของปลา ได้ชัด เรยี กวา่ สายพันธ์ุโกลเดน หมนุ ๆ ภาพปลามา้ ลายชบุ เงนิ สามมติ ดิ ใู ห้ ม้าลายขึ้นมา (อยากกระซิบว่าในไทยก็มี ผลการทดลองของเขาชัดเจนมาก เวียนหัวเล่นได้ เคร่ืองมือท่ีทำ�งานแอดวานซ์แบบนี้ ได้ ภาพปลาชบุ เงนิ สามมติ ขิ องพวกเขาแสดง งานวจิ ยั นี้ไดร้ บั การตพี มิ พเ์ ผยแพรใ่ น เหมอื นกนั นะครบั เผอ่ื ใครจะสนใจ แหลง่ - ให้เห็นว่าปลาม้าลายสองสายพันธ์ุน้ีมี วารสาร Elife ในช่วงปลายปี พ.ศ. 2564 กำ�เนิดแสงข้ันสูงของประเทศไทยอยู่ท่ี ความแตกต่างกันอย่างชัดเจนทั้งในเรื่อง ที่ผ่านมา และถ้าให้เดา อีกไม่ช้าเราคง สถาบนั วจิ ยั แสงซนิ โครตรอน (Synchrotron ของจำ�นวนและการกระจายตัวของเซลล์ ได้เห็นมะเร็งชุบเงินเป็นสามมิติแน่ ๆ Light Research Institute) ที่โคราช เมลาโนไซต์ และทเ่ี ดด็ ทส่ี ดุ กค็ อื จากภาพ รับรองไม่นานเกินรอ ไม่แน่ว่าอีกไม่กี่ปี ครับ) นักวิจัยยังสามารถวิเคราะห์และเปรียบ เทคนคิ ประหลาด ๆ แบบนอ้ี าจจะกลายเปน็ เคยทำ� CT scan ไหมครับ ที่ให้คน เทียบปริมาณของเมลานินที่สร้างขึ้นใน เทคโนโลยีที่ช่วยเพิ่มความแม่นยำ�ใน เข้าไปนอนแล้วก็มีกล้องหมุนถ่ายภาพ ตัวปลาท้ังสองชนิดได้อีกด้วย การวางแผนการรักษาทางคลินิกสำ�หรับ รงั สเี อกซข์ องเราออกมาทกุ มมุ เพอ่ื ประกอบ และเพ่ือให้ง่ายต่อการจัดการข้อมูล โรคมะเรง็ ผิวหนังในอนาคตกเ็ ปน็ ได้ ข้ึนมาเป็นภาพสามมิติในคอมพิวเตอร์ ทีมวิจัยของเฉิงจึงได้เขียนซอฟต์แวร์ใน ว่าแต่ร้อนนี้ มีใครวางแผนจะไป เทคนคิ micro-CT ทพี่ ารก์ นิ สนั ใชถ้ า่ ยภาพ การแสดงผลและวิเคราะห์ภาพสามมิติ ชายทะเล นอนอาบแดดใหผ้ ิวเปน็ สแี ทน สามมิติของปลาม้าลายก็เป็นเทคนิค ของปลาม้าลายของพวกเขาขึ้นมาใหม่ (ท่ีจะขาว) กนั บ้างไหมครบั ? แบบเดียวกนั แค่เลก็ กวา่ และเพื่อให้ได้ มาซ่ึงภาพที่ละเอียดจนสามารถมองเห็น เซลล์เมลาโนไซต์ทุกเซลล์ได้ วิศวกรใน ทีมวิจัยของเฉิงจึงได้ออกแบบกล้องเก็บ ภาพรังสีเอกซ์แบบใหม่ขึ้นมาด้วย กล้อง พิเศษของเฉิงทำ�ให้ข้อมูลภาพสามมิติ ของเขามีความละเอียดสงู กวา่ CT scan ทวั่ ไปถึง 2000 เทา่ เเละเพอื่ พสิ จู นว์ า่ เทคนคิ การเอาปลา มา้ ลายไปชบุ เงนิ นนั้ เวริ ก์ จรงิ ใชง้ านไดจ้ รงิ เฉิงจึงเลือกปลาม้าลายมา 2 สายพันธุ์ ซ่ึงก็คือสายพันธุ์ปกติท่ีมีแถบคาดเป็น สีด�ำ ตามลกั ษณะของปลามา้ ลาย และอกี สายพนั ธเ์ุ ปน็ สายพนั ธก์ุ ลายทส่ี รา้ งเมลานนิ เมษายน 2565 33

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทีป ดว้ งแค คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ กะรางหััวหงอก Garrulax leucolophu กะรางหััวหงอกมีีขนบริิเวณหััว คอหอย และอก เป็น็ สีีขาว มีีพุ่่�มหงอนขนาดใหญ่ส่ ีีขาวบนหัวั มีีแถบ สีีดำ�ำ ทางด้้านข้า้ งของหัวั พาดผ่่านตา เป็น็ นกที่�พ่ บ เป็็นฝููงเกืือบทุุกฤดููกาล แต่่ละฝููงประกอบด้้วย นกประมาณ 6 ถึึง 15 ตััว อาจพบเป็็นฝููงของ นกกะรางหััวหงอกเพีียงชนิิดเดีียว หรืือรวมเป็็น ฝููงกัับนกกะรางชนิิดต่า่ ง ๆ และฝููงนกอื่น�่ ๆ อีีก หลายชนิิด เมษายน 2565 34

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เร่อื งและภาพโดย วริศา ใจดี วรศิ า ใจดี (ไอซี) เด็กสาย(พนั ธ์)ุ วทิ ย์สานศิลป์ ชอบเรยี นคณิตศาสตร์และฟสิ กิ ส์ สนใจเรอ่ื งเก่ียวกับอวกาศ และสัตว์เลีย้ งตวั จวิ๋ เวลาวา่ งชอบท�ำ งานศลิ ปะ ก�ำ ลังคน้ หาสูตรผสมที่ลงตัวระหว่างวทิ ยก์ บั ศลิ ป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee 3D printed food: เครื่่อ� งพิิ มพ์์ สามมิติ ิิ อนาคตของอาหาร เมื่�่อเดืือนมีีนาคมที่�ผ่ ่่านมา ฉัันได้้มีีโอกาสเข้้าร่่วมกิิจกรรม “3D printed Chocolate” ณ ห้้องเรีียนออกแบบ Weissman Foundry ของ Babson College วิิทยากร เป็น็ รุ่่�นพี่�่ปริิญญาโทที่ก่� ำ�ำ ลังั ทำ�ำ โครงงานพััฒนาเครื่อ�่ งพิิมพ์์ ช็อ็ กโกแลตสามมิิติิ เพื่�่อประยุกุ ต์ใ์ ช้ก้ ับั โรงงานช็อ็ กโกแลต ในอนาคต อันทจ่ี รงิ การพมิ พอ์ าหารสามมติ ิ อย่างต่อเนอ่ื ง อยา่ งเชน่ ในปี พ.ศ. 2549 ห้้อง Weissman Foundry ที่�่ Babson College เป็นท่ีรู้จักแพร่หลายใน โครงการทเี่ ปน็ ทร่ี จู้ กั กนั ดคี อื Fab@Home อตุ สาหกรรมอาหารมาระยะหนง่ึ แลว้ โดย โดยกลุ่มนักวิจัยจากคอร์เนล ได้ริเริ่ม มีการพัฒนาด้านความหลากหลายของ เครื่องพิมพ์สามมิติแบบรองรับวัตถุดิบ วัตถุดิบท่ีใช้เป็นส่วนประกอบในการพิมพ์ หลากหลายเคร่ืองแรกที่เปิดให้คนท่ัวไป เมษายน 2565 35

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ สามารถเขา้ ถงึ ได้ และประสบความส�ำ เรจ็ งานวิจัยภายใต้โครงการ FoodFab จริง ๆ แล้วเคร่ืองพิมพ์สามมิติมีผู้ ในการพมิ พช์ อ็ กโกแลต แตง่ หนา้ เคก้ รวมถงึ ได้สรุปไว้ว่า ยิ่งเราใช้เวลาเคี้ยวนานมาก ผลิตจำ�หน่ายหลากหลายบริษัทด้วยกัน ก้อนเนยแข็งให้ออกมาเป็นรูปทรงต่าง ๆ ขึ้นเท่าไหร่ ความอิ่มและความพึงพอใจ แต่ที่ฉันได้ทดลองใช้ ในกิจกรรมนี้เป็น อย่างน่าสนใจ นับต้ังแต่น้ันเครื่องพิมพ์ ในการรับประทานก็ย่ิงมีแนวโน้มจะเพิ่ม เครอื่ งพมิ พย์ ห่ี อ้ Procusini ทอี่ อกแบบมา สามมิติก็นำ�มาใช้ ในวงการอาหารอย่าง มากข้ึนเท่าน้ัน เทคนิคการดัดแปลงรูป เพอ่ื ใชพ้ มิ พอ์ าหารโดยเฉพาะ ซงึ่ วตั ถดุ บิ ท่ี กวา้ งขวางมากขนึ้ และรปู แบบของเครอื่ ง แบบของโครงสรา้ งภายในน้ีเรียกวา่ infill น�ำ มาใชพ้ มิ พน์ นั้ กแ็ ลว้ แตเ่ ราจะเลอื กสรร กม็ กี ารพฒั นาโดยมงุ่ เปา้ หมายทล่ี ดตน้ ทนุ ที่แม้ภายนอกจะดูลักษณะเหมือนกัน ไมว่ า่ จะเปน็ เครอ่ื งเคยี งอยา่ งซอสอาโวคาโด ให้ถูกลงและมีขนาดกระทัดรัดสำ�หรับ แต่การออกแบบโครงสร้างภายในก่อให้ พิวเร ไปจนถึงอาหารคาวหวาน กระท่ัง ใช้ในครัวเรอื น เกิดช่องว่างมีรูพรุนเพ่ิมข้ึน ซึ่งฉันคิดว่า เส้นพาสตา ส่วนท่ีเราจะทำ�ในวันนี้ก็คือ การพิมพ์อาหารสามมิติมักใช้ในการ เทคนิคนี้น่าสนใจมากทีเดียวสำ�หรับการ ช็อกโกแลต สร้างสรรค์รูปลักษณ์ภายนอกของอาหาร ผลิตอาหารสำ�หรับผู้ป่วยหรือผู้ท่ีต้องการ ใหด้ สู วยงามนา่ รบั ประทานทเ่ี รยี กวา่ เทคนคิ ลดนำ้�หนัก เพราะทำ�ให้รู้สึกอยากอาหาร mouthfeel ชว่ ยกระตนุ้ ความอยากกนิ และ และรบั ประทานอาหารอรอ่ ย ๆ ในปรมิ าณ เพม่ิ มลู คา่ ใหแ้ กอ่ าหาร ซงึ่ นอกจากอาหาร ท่ีอ่ิมพอดี แถมร่างกายได้รับสารอาหาร จะสวยงามนา่ รบั ประทานแลว้ เรายงั ประยกุ ต์ ที่ถูกต้องตามหลักโภชนาการ โดยที่ยัง ใช้เทคนิคการพิมพ์สามมิติปรับรูปแบบ ควบคมุ ปรมิ าณการรบั ประทานใหเ้ หมาะสม เชิงโครงสร้างภายในของอาหาร ที่แม้ ไดอ้ กี ดว้ ย แบบนเี้ รากส็ ามารถผลติ อาหาร ปริมาณแคลอรีท่ีผู้บริโภครับประทานจะ ท่ีมีสูตรผสมท่ีลงตัวตามความต้องการ ได้รับเท่าเดิม แต่ผู้บริโภคต้องใช้เวลาใน ของผบู้ รโิ ภคกันไดเ้ ลยนะน่ี เจง๋ ใชไ่ หมละ่ การเคี้ยวนานขึ้น ตััวอย่า่ งรููปแบบ Infill ซึ่่�งพิิมพ์์ออกมาแม้ร้ ูปู ร่่างภายนอกจะเหมืือนกัันแต่่ถ้้าผ่่าดูภู าพหน้้าตััดจะมีี ภาพเครื่อ� งพิิมพ์์อาหารสามมิิติิ Procusini โครงสร้า้ งภายในที่อ�่ อกแบบต่่างกันั ไป กำหนดได้้ด้้วยการพิิมพ์ส์ ามมิิติิ เคร่ือง Procusini ประกอบไปด้วย ส่วนประกอบหลักคอื หวั พิมพ์ (extrusion nozzle) ท่อใส่วตั ถดุ ิบ และแผ่นรองพมิ พ์ หลกั การท�ำ งานกค็ ลา้ ยกบั เครอ่ื งพมิ พส์ าม มติ ทิ วั่ ไป คอื แตล่ ะสว่ นจะสามารถขยบั ไป มาในพนื้ ที่พกิ ัดคาร์ทีเซียน (แกนx, y, z) ขณะทหี่ วั พมิ พซ์ ง่ึ มรี ะบบใหค้ วามรอ้ นเพอ่ื ละลายวตั ถดุ บิ แลว้ รดี ผา่ นหวั พมิ พอ์ อกเปน็ เมษายน 2565 36

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เส้นเลก็ ๆ เหลว ๆ เพอื่ ขึน้ รูปลงบนแผน่ แตล่ ะครงั้ เพอื่ ไมใ่ หเ้ สยี เวลาเปลา่ พวกเรา รองพิมพ์ซิลิโคนตามรูปทรงที่โปรแกรม จงึ ขอลองชมิ วตั ถดุ บิ ทสี่ ญู เสยี ระหวา่ งการ ส่งั การไป ทดสอบน้นั ไปพลาง ๆ ก่อน และแล้วผล ตอบแทนจากการเฝ้ารอเป็นเวลานานก็ คมุ้ คา่ งานทอี่ อกมาทง้ั ละเอยี ดและเนย้ี บ สดุ ๆ ถ้าหยิบขึน้ มาดใู กล้ ๆ จะเหน็ เส้น ช็อกโกแลตเล็ก ๆ เรียงต่อกันในแต่ละ เลเยอร์เลยทีเดียว แท่่งช็อ็ กโกแลตสำหรับั ป้อ้ นให้เ้ ครื่�อง (บน) แกนการเคลื่อ� นไหวทั้้ง� สามของเครื่อ� ง และนี่�ค่ ืือชื่�อของฉัันที่�่พิิมพ์์ออกมา ! ก่อ่ นจะถูกู หัวั พิิมพ์์รีีดออกมาเป็น็ เส้้น Procusini ช็็อกโกแลต (ล่า่ ง) การสร้างสรรค์ชิ้นอาหารเริ่มต้นจาก การท�ำ งานนน้ั แอบคลา้ ยกบั การวาดรปู การออกแบบรูปทรงในซอฟต์แวร์ และ ดว้ ยมอื เพยี งแตว่ า่ ในกรณนี ้ี ไมใ่ ชแ่ คม่ อื เรา รูปแบบที่ทดลองทำ�กันในกิจกรรมพิมพ์ อย่างเดียวท่ีขยับไปมา แต่แผ่นกระดาษ อาหารคร้ังแรกนเี้ ป็นแบบเรียบง่าย กค็ อื เองก็ขยับด้วย ตัวหัวพิมพ์จะขยับในแนว เปน็ ชอ่ื ของพวกเรานน่ั เอง แคป่ ้อนคำ�ส่งั แกน Y และ Z (หน้า-หลังและขึ้น-ลง) ลงไป โปรแกรมก็จัดการเปล่ียนชื่อของ ส่วนแผ่นรองพิมพ์จะขยับในแนวแกน X พวกเราให้เป็นภาพวาดสามมิติพร้อมคำ� (เขา้ -ออก) สอดคลอ้ งรว่ มกันเป็น 3 มติ ิ ส่ังโครงสร้างภายใน แล้วจึงส่งต่อไปยัง การแบ่งหน้าที่รับผิดชอบของแต่ละแกน เจ้าเครอื่ งพมิ พส์ ามมิติ Procusini นี้ทำ�ให้เครื่องท่ีออกมาแบบมามีขนาด กระทัดรัดขึ้นแต่ใช้งานได้ครอบคลุมครบ ภาพหน้้าโปรแกรมสำหรัับออกแบบดีีไซน์เ์ พื่่�อ ท้ังสามแกนตามเดมิ ส่่งไปยัังเครื่ �อง เนอ่ื งจากมผี เู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรมหลายคน หลากช่ือ เคร่ืองจึงใช้เวลาค่อนข้างนาน ในการปรบั ระดบั และทดสอบการพิมพ์ใน เมษายน 2565 37

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ถึงแม้เจ้าเคร่ือง Procusini ที่ฉันได้ อาหารทั้งในแง่ของรสสัมผัสและปริมาณ พิมพ์อาหารที่หลากหลายรูปแบบมาก มาทำ�ความรู้จักในวันน้ีจะใช้หลักการของ สารอาหารที่เหมาะสมกับร่างกายของ ยงิ่ ขน้ึ เพมิ่ ตวั เลอื กของวตั ถดุ บิ สว่ นผสม เครอ่ื งพมิ พส์ ามมิติทว่ั ๆ ไป ทม่ี ุ่งเนน้ เพ่อื มนษุ ย์ในแตล่ ะวัน สีสัน และรูปทรงที่ซับซ้อนขึ้น แม้แต่ ความสวยงาม เพือ่ ชว่ ยตกแต่งรปู ลกั ษณ์ การสำ�รวจอวกาศต้องใช้เวลานาน พซิ ซาก็มคี นพิมพด์ ้วยเครอ่ื งพมิ พ์สามมติ ิ ภายนอกของอาหารให้นา่ รับประทาน แต่ และมีข้อจำ�กัดของการขนส่งทรัพยากร มาแลว้ ก็นับว่าเป็นพื้นฐานสำ�คัญท่ีทำ�ให้ฉันได้ ไปเติม ต้องมีอาหารที่เก็บรักษาได้ใน นาซาเองกไ็ ดน้ �ำ เทคโนโลยเี ครอ่ื งพมิ พ์ เขา้ ใจวา่ ท�ำ ไมนวตั กรรมทเ่ี รม่ิ จากความคดิ ระยะเวลานานและจ�ำ นวนมากพอ อีกทัง้ อาหารสามมิตินี้มาพัฒนาต่อยอด เพ่ือ เชิงศิลป์น้ีถึงมีความสำ�คัญและเป็นท่ี ยังต้องคำ�นึงถึงสุขภาวะที่ดีของนักบิน- หวงั ใหน้ กั บนิ อวกาศไดร้ บั ประทานอาหาร จับตามองในวงการวิทยาศาสตร์ โดย อวกาศอีกด้วย อาหารจากเครื่องพิมพ์ ท่ีนอกจากจะอร่อยแบบท่ีเคยรับประทาน เฉพาะอุตสาหกรรมอาหารแห่งอนาคต สามมิติช่วยร่นระยะเวลาในการปรงุ แถม บนโลกแล้ว ยังมีทางเลือกที่หลากหลาย อยา่ งอาหารส�ำ หรบั นกั บนิ อวกาศ กเ็ พราะ ยังยืดหยุ่นรองรับการปรับเปลี่ยนวตั ถดุ บิ ในการควบคุมสัดส่วนของสารอาหารให้ ภายใต้ความสวยงามเชงิ ศลิ ปข์ องชนิ้ งาน ภายใต้ข้อจำ�กัดต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี สมดลุ กบั สภาพรา่ งกายในสภาวะไรน้ �ำ้ หนกั น้ันซ่อนความสามารถในการรักษาสภาพ อยา่ งกจิ กรรมในวนั น้ี ถา้ เราเปลย่ี นวตั ถดุ บิ ได้อย่างสะดวกอีกด้วย ฉันจึงขอยกให้ ของสารอาหาร การยืดอายขุ องอาหารให้ จากแท่งช็อกโกแลตเป็นอาหารอ่ืน ๆ เทคโนโลยีเคร่ืองพิมพ์อาหารสามมิติ เก็บได้นาน และการดัดแปลงรูปร่างให้ เครื่องก็สามารถรองรับการทำ�งานโดย เป็นหนึ่งในนวัตกรรมวิทย์สานศิลป์ ท่ีใช้ สะดวกต่อการรับประทานในสถานการณ์ ใช้หลักการเดียวกัน แถมยังมีรุ่นอื่น ๆ ได้ตั้งแต่ระดับครัวเรือนไปจนถึงอวกาศ ต่าง ๆ รวมไปถึงการควบคุมคุณค่าของ ท่ีพัฒนาต่อให้มีท่อนำ�ส่งหลายท่อ เพ่ือ เลยละ ติดิ ตามสาระความรู้้� วิทิ ยาศาสตร์์ สดใหม่่ ทั้้ง� ข่า่ ว บทความ Podcast และ Facebook Live ได้ท้ าง นิติ ยสารสาระวิทิ ย์์ เมษายน 2565 38

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer ดาวเตา่ ดาวไถ กาลคร้ังหนึ่งนานมาแล้ว มีนายพรานคนหนึ่งชื่อ โอไรออน (Orion) วนั หนง่ึ โอไรออนไดพ้ บกบั อารท์ มิ สิ ที่่�สามดวงช่ว่ งเรียี งเคียี งกันั ไป (Artemis) เทพธิดาแห่งการล่าสัตว์ โอไรออนพูดอวดว่าเขาสามารถ เขาเรีียกว่่าดาวไถแต่บ่ ุุราณ ฆา่ สตั ว์ใหห้ มดโลก พระแม่ธรณีไกอา (Gaia) ได้ยินคำ�พูดของโอไรออนก็โกรธมาก อิเิ หนา จงึ ส่งแมงปอ่ งยักษม์ าตอ่ ยโอไรออนเสยี ชวี ติ พระราชนิิพนธ์ใ์ นพระบาทสมเด็จ็ พระพุุทธเลิศิ หล้้านภาลััย เทพซูส (Zeus) ได้นำ�ร่างของโอไรออน แมงป่องยักษ์ รวมท้ัง หมา 2 ตัว ของโอไรออน ขึ้นไว้บนท้องฟ้า เพื่อเป็นเครื่องเตือนใจ รัชั กาลที่�่ 2 กลายเปน็ กลุ่มดาวนายพราน (Orion) กลมุ่ ดาวแมงป่อง (Scorpius) กลมุ่ ดาวหมาใหญ่ (Canis Major) และกลมุ่ ดาวหมาเลก็ (Canis Minor) ภาพถ่า่ ยกลุ่�มดาวนายพราน ที่�ส่ าธารณรัฐั เช็ก็ ถ่่ายภาพโดย Vojtěch Bauer ดาวสว่่างทางซ้้ายคืือดาวโจร (Sirius) ทhี่t่ม� tาpภs:า/พ/ap: NodA.SnAasa.gov/apod/ap200218.html เมษายน 2565 39

เปดิ โลก นทิ านดาว กลุ่มดาวนายพรานกับกลุ่มดาวแมงป่องจะอยู่ตรงข้ามกันบน ดาวสว่าง 3 ดวงตรงกลางที่เรียงเป็นเส้นตรงเรียกว่า เข็มขัด ท้องฟ้า ไม่สามารถเห็นกลุ่มดาวท้ังสองอยู่บนท้องฟ้าพร้อมกันเลย นายพราน (Orion’s belt) ประกอบด้วยดาวอัลไนแทก (Alnitak) เมื่อเห็นกลุ่มดาวนายพรานจะไม่เห็นกลุ่มดาวแมงป่อง เมื่อเห็น ดาวอัลไนแลม (Alnilam) และดาวมนิ ทากา (Mintaka) คนไทยเห็น กลมุ่ ดาวแมงปอ่ งกจ็ ะไม่เหน็ กลมุ่ ดาวนายพราน เป็นคนั ไถส�ำ หรบั ไถนาจงึ เรียกวา่ “ดาวไถ” โดยรวมดาว 3 ดวงทีเ่ ปน็ ในกลุ่มดาวหมาใหญ่จะมีดาวฤกษ์ที่สว่างท่ีสุดบนท้องฟ้าเวลา เข็มขัดนายพรานกับดาบนายพรานคือดาวที่เรียงลงมาทางด้านล่าง กลางคนื คอื ดาวโจร (Sirius ควรทบั ศพั ทต์ ามหลกั เกณฑร์ าชบณั ฑติ ย- ดาวอลั ไนแทกดว้ ย ดาวไถจึงปรากฏซอ้ นอย่บู นกระดองของดาวเต่า สภาว่า “ซเิ รยี ส” มากกวา่ ซริ ิอัส, ซิรีอสั , ซิริอสุ หรือ ซริ อี สุ ) บทละครเร่ือง “รามเกียรต์ิ” พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จ คนไทยเรยี กกลมุ่ ดาวนายพรานวา่ “ดาวเตา่ ” โดยดาวสวา่ ง 4 ดวง พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 ได้กล่าวถึงท่ีมาของ ของกลมุ่ ดาวนายพราน เรยี งเปน็ รปู สเี่ หลย่ี ม เหมอื นเทา้ ทง้ั 4 ของเตา่ ดาว 3 ดวง ที่เป็นเข็มขัดนายพรานนี้ว่า เมื่อพระรามยกทัพไปรบ คือ ดาวบีเทลจสู (Betelgeuse) เปน็ เท้าซ้ายหน้า ดาวเบลเลทริกซ์ กับทศกัณฐ์ พระรามส่งพระลักษณ์ท่ีเป็นน้องชายออกมารบกับ (Bellatrix) เป็นเทา้ ขวาหนา้ ดาวไซฟ์ (Saiph) เปน็ เท้าหลงั ซา้ ย และ กมุ ภกรรณทเี่ ปน็ น้องชายของทศกัณฐ์ ดาวไรเจล (Rigel) เปน็ เทา้ หลงั ขวา หวั นายพรานกเ็ ป็นหวั เต่า พระลักษณ์พลาดท่าโดนหอกโมกขศักด์ิซ่ึงเป็นหอกวิเศษของ กุมภกรรณปักอก (แต่ยังไม่เสียชีวิต) สุครีพที่เป็นลิงทหารเอกจึงให้ นลิ นนท์ไปทลู พระรามให้ทราบ ภาพวาดกลุ่�มดาวนายพรานจากหนัังสืือ Uranometria ของ Johann ภาพแสดงเขตพื้้น� ที่ข�่ องกลุ่�มดาวนายพราน (Orion) Bayer พิิมพ์์ครั้�งแรกปีี พ.ศ. 2146 (ภาพนี้้พ� ิิมพ์์ใหม่เ่ มื่่�อปีี พ.ศ. 2204) hที่t�่มtาpภs:า/พ/w:wสwห.พiaัันuธ.์o์ดrาgร/าpศuาbสlตiรc์/์สthากeลm(eIAs/Uc)onstellations/ ทhี่tม�่ tาpภs:า/พ/en: .Wwiikkiippeeddiiaa.org/wiki/Orion_(mythology) เมษายน 2565 40

เปดิ โลก นทิ านดาว เมอ่ื พระรามทราบกเ็ ศรา้ โศกอยา่ งมาก สงั่ ใหน้ ลิ นนทร์ บี น�ำ ทางไป มืดื คลุ้้�มอัับแสงดาวเดือื น หาพระลกั ษณ์ แตเ่ นอื่ งจากเป็นเวลากลางคืน เมฆเตม็ ท้องฟ้าบดบงั เมฆเกลื่่อ� นบดบังั รัศั มีี แสงดาวและแสงเดือน ทำ�ให้มืดสนิทไม่เห็นเส้นทาง นิลนนท์จึงพา ไม่เ่ ห็็นมรรคาพนาลีี พระรามหลงทาง พระรามโกรธนลิ นนท์ที่ท�ำ ให้เสียเวลา แลว้ พระราม กระบี่�พ่ าหลงวงไป จับศรจนั ทวาทิตย์ยงิ ขน้ึ บนทอ้ งฟา้ เกิดเปน็ ดวงจนั ทร์ (ศศธิ ร) 3 ดวง เปน็ แสงสวา่ งน�ำ ทางไปจนเจอพระลกั ษณ์ พระพิโิ รธโกรธกริ้้�วกระทืืบบาท ดวงจนั ทร์ 3 ดวงน้นั เมอื่ เวลาผ่านไปก็ลอยหา่ งไปเร่อื ย ๆ จนทุก พสุุธากัมั ปนาทหวาดไหว วันนเ้ี หน็ เปน็ ดาว 3 ดวง เหวยไอ้้นิลิ นนท์จ์ ังั ไร เหตุใุ ดจึ่ง่� พากูหู ลงมา ว่า่ แล้ว้ จัับจัันทวาทิิตย์์ ทรงฤทธิ์์พ� าดสายเงื้�อง่่า น้า้ วหน่ว่ งแผลงไปในเมฆา เสีียงสนั่น� ลั่่น� ฟ้้าธาตรีี เกิิดเป็็นศศิิธรสามดวง โชติิช่ว่ งจำรัสั รััศมีี แสงสว่า่ งพ่่างพื้้�นธรณีี ภูมู ีีเร่่งรีีบเสด็็จจร ภาพจิิตรกรรมฝาผนังั วััดพระศรีีรัตั นศาสดาราม (วัดั พระแก้้ว) กรุุงเทพฯ ภาพเปรีียบเทีียบดาวเต่า่ ดาวไถ กับั กลุ่�มดาวนายพราน ห้้องที่�่ 61 พระรามแผลงศรเกิิดเป็น็ ดวงจัันทร์์ 3 ดวง (เข็็มขัดั นายพราน) ที่ม�่ าภาพ : หนังั สือื มหัศั จรรย์ม์ นุุษย์ก์ ัับดวงดาว โดย นิิพนธ์์ ทรายเพชร ถ่่ายโดยผู้ �เขีียน พิิมพ์ค์ รั้ง� ที่�่ 4 สำนัักพิิมพ์แ์ ห่่งจุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลัยั 2555 หน้้า 78 เมษายน 2565 41

เปดิ โลก นทิ านดาว ดาวสวา่ ง 3 ดวงนเี้ ปน็ ดาวทโี่ ดดเดน่ สงั เกตจดจ�ำ ไดง้ า่ ย แม้ในเมอื ง ท่ีมมี ลพษิ แสงมากอยา่ งกรุงเทพฯ เหมาะส�ำ หรบั ผทู้ เ่ี ริม่ เรียนดูดาว กลมุ่ ดาวนายพรานหรอื ดาวเตา่ ยงั เปน็ ดาวชว่ ยบอกฤดกู าลอกี ดว้ ย โดยลากเสน้ จากดาวบเี ทลจสู ไปดาวโจรหรอื ดาวซเิ รยี สในกลมุ่ ดาวหมาใหญ่ และไปดาวโพรซอี อน (Procyon) ในกลมุ่ ดาวหมาเลก็ เกดิ เปน็ รปู สามเหลย่ี ม ขนาดใหญเ่ รยี กวา่ สามเหลย่ี มฤดหู นาว (Winter Triangle) เปน็ สามเหลย่ี ม ที่จะเห็นในฤดหู นาว ฤดหู นาวของประเทศในซกี โลกเหนอื ทม่ี ี 4 ฤดู จะเรม่ิ เดอื นธนั วาคม ถึงกุมภาพันธ์ ต่างจากประเทศไทยที่มี 3 ฤดู จะเร่ิมประมาณ กลางเดอื นตลุ าคมถงึ กลางเดอื นกมุ ภาพนั ธ์ (แตล่ ะปวี นั ทอ่ี าจไมต่ รงกนั ขึ้นกับการประกาศของกรมอุตุนยิ มวิทยาในปนี นั้ ) ภาพสามเหลี่�ย่ มฤดููร้อ้ น ภาพแสดงเขตพื้้น� ที่่ข� องกลุ่�มดาวนายพราน (Orion) hที่t่�มtาpภs:า/พ/en: .Wwiikkiippeeddiiaa.org/wiki/Winter_Triangle ทhี่t�ม่ tาpภs:า/พ/w:wสwห.พiaันั uธ.์o์ดrาgร/าpศuาbสlตiรc์/ส์ thากeลm(eIAs/Uc)onstellations/ ในเดือนเมษายนตอนหัวคำ่�เราจะเห็นกลุ่มดาวนายพรานทาง ทิศตะวันตก แต่ละวันกลุ่มดาวนายพรานจะต่ำ�ลงเรื่อย ๆ จนปลาย เดือนพฤษภาคมจะไม่เห็นกลุ่มดาวนายพราน ต้องรอถึงปลายเดือน กรกฎาคมตอนเชา้ มดื จะเหน็ กลมุ่ ดาวนายพรานทางทศิ ตะวนั ออก กลมุ่ ดาวนายพรานจะขน้ึ เรว็ ขนึ้ เรอ่ื ย ๆ เราจะเหน็ กลมุ่ ดาวนายพรานจนถงึ กลางเดือนพฤษภาคมอีกครง้ั เปน็ เช่นน้ที กุ ปี สงิ่ ทนี่ า่ สนใจมากทสี่ ดุ อยา่ งหนง่ึ ในกลมุ่ ดาวนายพรานคอื เนบวิ ลา นายพราน (Orion Nebula) หรอื M42 อยใู่ กลป้ ลายดาบของนายพราน (ใตเ้ ขม็ ขดั นายพราน) เนบวิ ลาคอื กลมุ่ ฝนุ่ และแกส๊ ในอวกาศ สามารถ เห็นได้ด้วยตาเปล่า (อันดับความสว่าง +4) ในที่มดื สนิท คำ�ำ ศััพท์์น่า่ รู้้� • กลุ่มดาว (constellation) คือเขตพ้ืนท่ีบนท้องฟ้า (เปรียบเทียบเหมือนการแบ่งเขตประเทศ) สหพันธ์ดาราศาสตร์สากล (International Astronomical Union ยอ่ ว่า IAU) แบ่งทอ้ งฟ้าทัง้ หมดออกเปน็ 88 กล่มุ ดาว เม่อื ปี พ.ศ. 2473 สำ�หรับดาวแบบไทยจะใช้คำ�วา่ “ดาว” น�ำ หน้า ไม่ใช้ “กลุ่มดาว” นำ�หน้า ตวั อย่างเช่น ใช้วา่ “ดาวเต่า” ไม่ใชว้ า่ “กลุ่มดาวเตา่ ” • ดาวเรียงเดน่ (asterism) คอื ดาวฤกษ์สว่างท่เี รยี งตัวคลา้ ยรูปร่างสตั วห์ รอื สิง่ ของ ดาวเรียงเด่นอาจจะเปน็ สว่ นหนง่ึ ในกลมุ่ ดาว ตวั อยา่ งเชน่ ดาวเรยี งเดน่ เขม็ ขดั นายพรานในกลมุ่ ดาวนายพราน หรอื อาจเชอ่ื มระหวา่ งกลมุ่ ดาว เชน่ ดาวเรยี งเดน่ สามเหลยี่ มฤดหู นาวทเ่ี ชอื่ มระหวา่ งกลมุ่ ดาวนายพราน กลมุ่ ดาวหมาใหญ่ กับกลุม่ ดาวหมาเล็ก • กระจุกดาว (star cluster) คอื ดาวฤกษห์ ลายดวงท่ีเห็นอยใู่ กลก้ ัน กระจุกดาวจะเป็นสว่ นเล็ก ๆ ในกลุ่มดาว ตัวอยา่ งเช่น กระจุกดาวลกู ไก่ (Pleiades) ในกลมุ่ ดาวววั (Taurus) เมษายน 2565 42

อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง by อาจารย์เจษฎ์ ซึ่ �งเป็็นเนื้ �องอกใต้้ผิิวหนัังของเล็็บที่ �สามารถเกิิดขึ้ �นได้้ทั้ �งนิ้ �วเท้้า https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ และนิ้�วมืือ ต้้องเข้้ารัับการผ่่าตััด โดยแพทย์์ได้้ขููดเล็็บและส่่วน หนึ่�งของกระดููกทิ้�ง จากนั้�นปลููกถ่่ายผิิวหนัังบริิเวณนิ้�วหััวแม่่มืือ เล็็บมีีเส้้นขีีดดำ�ำ โดยใช้้เนื้�อที่�แขนของเธอ ซึ่�งผลการทดสอบล่่าสุุดเผยว่่าไม่่มีี เซลล์ม์ ะเร็็งในเล็็บของเธออีกี ต่อ่ ไป อย่่ามองข้้าม ทำ�เอาหลายคนท่ีไดอ้ า่ นขา่ วน้ีเกดิ ตกใจเพราะที่นิว้ มือตัวเอง ว่า่ ไม่เ่ ป็็นอะไร ก็มีรอยแบบน้ี แลว้ จะมโี อกาสเปน็ มะเรง็ หรอื เปลา่ !? คำ�ตอบคือ เป็นไปได้ แต่ก็ไม่ใช่ว่าทุกคนท่ีมีรอยแบบนี้จะ สื่�่อต่า่ งประเทศรายงานข่า่ วคุณุ มาเรียี ซิลิ เวียี ที่�ได้โ้ พสต์์ กำ�ลังเปน็ มะเร็ง จงึ ไมค่ วรมองข้าม ไม่ควรประมาทครบั วิิดีีโอภาพเล็็บของเธอมีีเส้้นหนา ๆ สีีดำำ�น้ำ�ำ �ตาล ตามรายงานข่าวนั้นบอกว่า การมีรอยคล้ำ�สีดำ�ข้ึนใต้เล็บ ปรากฏขึ้�นในแนวตั้�งบริิเวณเล็บ็ หััวแม่ม่ ืือ โดยเห็น็ รอยนี้�ครั้�งแรก อาจจะเกิดไดจ้ ากหลายสาเหตุ เชน่ การติดเช้ือ ผลข้างเคียงของ ในปีี พ.ศ. 2555 ซึ่�งยัังมีีสีซี ีีดอยู่� หลัังจากนั้�นหนึ่�งปีีก็เ็ ริ่�มเปลี่�ยน ยา การบาดเจบ็ ลม่ิ เลอื ด แตถ่ า้ พบวา่ มคี วามเปลย่ี นแปลงเกดิ ขน้ึ เป็็นเส้้นสีีน้ำ�ำ �ตาล และเมื่�อเธอไปพบแพทย์์ก็็ได้้รัับการวิินิิจฉััยว่่า เชน่ ขนาดใหญข่ นึ้ สเี ขม้ ขน้ึ รปู รา่ งเปลย่ี นไป กค็ วรจะไปพบแพทย์ เป็น็ \"มะเร็็งผิวิ หนังั เมลาโนมาใต้เ้ ล็บ็ (subungual melanoma)\" เพราะอาจจะเป็นมะเร็งผิวหนังใต้เล็บก็ได้ ซ่ึงอาจจะมีอาการอื่น ประกอบไดแ้ ก่เสน้ เลอื ดใตเ้ ลบ็ แตกมเี ลอื ดออกเลบ็ บางรอยฟกช�้ำ ที่ไม่หายไป และผวิ หนงั บริเวณเล็บมีสคี ลำ�้ มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามักเกิดจากการสัมผัสกับรังสียูวี มีอันตรายสูงถึงแก่ชีวิตได้ (มีผู้เสียชีวิตจากมะเร็งผิวหนังเมลา- โนมา 2,300 รายในสหราชอาณาจกั รทุกปี) แต่ถา้ ตรวจพบต้ังแต่ เนนิ่ ๆ ต้งั แต่ระยะท่หี นึ่ง จะมีอัตราการรอดสงู ถึง 90 เปอร์เซ็นต์ สรุปคือหากเล็บเป็นเส้นขีดดำ�ก็ไม่ควรมองข้าม ถ้าดูแล้วมี ลักษณะที่ผิดปกติก็ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อป้องกันการเกิดโรค ร้ายแรงตามมาในภายหลงั ซงึ่ ถงึ ตอนนน้ั อาจจะยากต่อการรักษา บทความเร่ือง \"เล็บเป็นเส้นขีดดำ� สัญญาณเตือน เก่ียวกับสุขภาพที่ไม่ควรมองข้าม\" จาก เพจ hello คุณหมอ ว่าไว้ว่ามีอีกหลาย สาเหตุเลยท่ีทำ�ให้เกิดอาการมีเส้นขีดดำ� ในเล็บได้ อ่านเพิ่มเติมได้ท่ี https://bit. ly/3LOZ64X ครับ เมษายน 2565 43

ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ดร.ชวลิต วิทยานนท์ หอยวงเดืือน หอยวงเดืือน Neverita didyma เคยมีข่าวปลอมว่ามีนักท่องเที่ยว ปัจจุบันเป็นท่ีนิยมกินกันในตลาดอาหาร เป็น็ หอยในวงศ์์หอยตะกาย Naticidae มีี ล้มทับหอยวงเดือนแล้วถูกต่อยถึงตาย ทะเลทจ่ี งั หวดั ภเู กต็ สว่ นทป่ี ระเทศเวยี ดนาม ขนาดโตสุดุ ราว 5.5 เซนติเิ มตร อาศัยั ตาม แต่จริง ๆ แล้วหอยวงเดือนไม่สามารถ น้นั นิยมกนิ กันมานานแลว้ ในญี่ปุ่นเองก็มี พื้�นทรายปนโคลน พบได้ใ้ นชายฝั่�งเขตร้อ้ น ต่อยหรือมีพิษกับคนและสัตว์อ่ืน ๆ ใน หลายชนิดท่ีหนา้ ตาคล้าย ๆ กัน นยิ มกิน ของภููมิิภาคอิินโด-แปซิิฟิิก มัักฝัังตััวใต้้ ทางกลับกันหอยวงเดือนเป็นหอยที่มี และมีขายในท้องตลาดของหลายเมือง ผิวิ ทราย วางไข่เ่ ป็น็ แผงกลมม้ว้ นบนพื้�นทราย เนอื้ อรอ่ ย มเี นอ้ื มาก แตม่ กี รณที เี่ นอ้ื ของ ตอนใต้ และปล่อ่ ยให้ต้ ัวั อ่อ่ นฟักั ตัวั เป็น็ แพลงก์ต์ อน หอยวงเดือนบางตัวมีพิษปลาปักเป้า อยู่ �ระยะหนึ่ �งจึึงจมลงทรายเป็็นลููกหอย (tetraodotoxin) ท่ีได้รับผ่านทาง ตัวั จิ๋ว� มันั กินิ หอยอื่�นที่่�ตัวั เล็ก็ กว่า่ เป็อ็ าหาร อาหารที่มันกินตกค้างอยู่ในเนื้อ ด้้วยการเจาะเปลือื กเหยื่�อเข้้าไปกินิ เนื้�อ ซงึ่ กรณนี มี้ รี ายงานนอ้ ยมาก แผงไขห่ อยวงเดอื น เมษายน 2565 44

QSucizi บา้ นนกั คดิ สวัสั ดีีปีีใหม่ไ่ ทยฮะคุุณผู้อ้� ่า่ น เราไปดููเฉลยเกมหาคำ�ำ ศััพท์์ เกี่่ย� วกับั คณิิตศาสตร์์ 13 คำำ� ของฉบัับที่่�แล้้วกันั ผู้�ไ้ ด้้รัับรางวัลั ประจำำ�ฉบับั ที่่� 108 ผ้า้ พัั นคอผ้้าฝ้้ายทอมืือ ได้แ้ ก่่ คุุณปิยิ พััฒน์์ พููลทอง สมุุดบัันทึึก สวทช. ได้แ้ ก่่ คุณุ ณิิชา คงสำ�ำ ราญ กิิฟต์์เซตกระบอกน้ำ�ำ� + จานรองแก้้ว World Scientist ได้้แก่่ ด.ช.เมธาสิิทธิ์์� ปินิ ทะนา เหมียี วอ่า่ นเรื่่อ� งพงศาวลีใี นคอลัมั น์์ Sci Variety ก็เ็ ลยไปลองทำำ�พงศาวลีขี องครอบครัวั ตัวั เองบ้้าง ถ้า้ ดููจากสีีของเหมียี วกับั น้้อง ๆ ที่่ม� ีที ั้้ง� สีีส้้ม สีีดำ�ำ และสีีเปรอะ (tortoiseshell) คุณุ ผู้้�อ่า่ นพอเดาได้้ไหมฮะว่า่ พ่่ อกัับแม่่ของเหมีียวเป็น็ แมวสีอี ะไร 1. พ่่อแมวส้้ม แม่แ่ มวเปรอะ 2. พ่่อแมวดำำ� แม่แ่ มวเปรอะ รางวัลประจำ�ฉบับที่ 109 ผ้้าพัั นคอผ้้าฝ้า้ ยทอมืือ Tumbler สวทช. จำำ�นวน 1 รางวััล จำำ�นวน 1 รางวััล สง่ ค�ำ ตอบมาร่วมสนกุ ได้ที่ หมดเขตสง่ ค�ำ ตอบ วนั ที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2565 กองบรรณาธกิ ารสาระวทิ ย์ ฝา่ ยสรา้ งสรรค์สอ่ื และผลิตภณั ฑ์ ค�ำ ตอบจะเฉลยพร้อมประกาศรายช่อื ผูไ้ ด้รับรางวลั ส�ำ นักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 ในสาระวทิ ย์ ฉบับท่ี 110 สำ�หรับของรางวลั หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ท่ี [email protected] เราจะจดั ส่งไปใหท้ างไปรษณยี ์ อยา่ ลืมเขยี นชื่อ ที่อยู่ มาดว้ ยนะฮะ เมษายน 2565 45

Sci เขา้ หู โน้ตความรู้ฉบับย่อ ปริทัศน์ เทียนทอง โน้ตความรู้ฉบับย่อจากการพูดคุยกับแขกรับเชิญใน Podcast รายการ Sci เข้าหู ของนิตยสารสาระวิทย์ ซึ่งเป็น รายการที่รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็นที่น่าสนใจ เกาะติดกระแส วิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน ทุกวันอังคารที่ 2 และ 4 ของเดือน ทางเฟซบุ๊กเพจนิตยสาร สาระวิทย์ หรือติดตามย้อนหลังที่ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ Q : กรุงุ เทพมหานครและเมือื งใกล้้เคีียงจะเป็็นอย่่างไรในอีีก 30 ปีีข้้างหน้้า ? FutureTales Lab ศึึกษาวิิจััยร่่วมกัับ Arab Innovation and Foresight ของออสเตรเลีีย และร่่าง ฉากทัศั น์์ (scenario)* ของกรุงุ เทพมหานครในอนาคตได้้ 5 แบบ โดยทั้้�ง 5 แบบนี้้�อาจเกิดิ พร้อ้ มกันั เลยก็ไ็ ด้้ ฉากทัศั น์ท์ ี่่� 1 กรุุงเทพฯ เป็็นเมืืองแห่ง่ เทคโนโลยีี หรือื Technotopia ซึ่่�งปรับั ตัวั เองให้เ้ ป็น็ หนึ่่�งในผู้้�นำำ�ทางด้า้ น AI และ Automation ได้้ ด้ว้ ยเหตุผุ ลที่่�ว่า่ ในอดีตี ช่ว่ งรอยต่่ออุุตสาหกรรม 2.0 เปลี่่�ยนมาเป็็น 3.0 เรานำำ�เทคโนโลยีี Automation มาปรับั ใช้ไ้ ด้อ้ ย่า่ งรวดเร็ว็ พอมาถึงึ ยุคุ นี้้�ที่่�เรากำ�ำ ลังั ก้า้ วจากอุตุ สาหกรรม 3.0 เข้า้ สู่่� ยุุคอุุตสาหกรรม 4.0 เราก็็พร้อ้ มที่่�จะปรัับเปลี่่�ยนได้ด้ ีเี ช่่นกััน ฉากทัศั น์์ที่่� 2 พื้้� นที่่ส� ุุขภาพนิิยม หรืือ Urban Playground เพราะเรากำ�ำ ลังั ก้้าว เข้า้ สู่่�สังั คมผู้้�สูงู อายุโุ ดยสมบูรู ณ์์ ด้ว้ ยคนอายุยุ ืนื ขึ้้�นและยังั แข็ง็ แรง มีคี วามแอ็ก็ ทิฟิ เราสามารถเปลี่่�ยนเมือื งเพื่่�อคนทุกุ ช่ว่ งวัยั ผู้้�สูงู อายุกุ ็ส็ ามารถเข้า้ มาอยู่่�ในสังั คมและ ก็ม็ ีีกิจิ กรรมได้้ ฉากทััศน์ท์ ี่่� 3 เมืืองพร้อ้ มรัับทุกุ สภาวะ หรืือ Decentralized Resilience เพราะ ในอนาคตกรุุงเทพฯ จะถููกกดดัันด้้วยสภาวะอากาศที่่�เปลี่่�ยนไป น้ำำ��ท่่วมเยอะขึ้้�น น้ำำ��ทะเลหนุุนสููงขึ้้�น ดัังนั้้�นจะมีีการกระจายเมืืองออกไป พัั ฒนาและสร้้างเมืืองที่่�มีี ความยืดื หยุ่่�นมากกว่า่ กรุงุ เทพฯ ฉากทััศน์ท์ ี่่� 4 ขุุมพลัังของคนหลายเจน หรือื Accelerated Generation โดย กรุุงเทพฯ จะเป็็นพื้้�นที่่�ซึ่�่งเข้้าถึึงการศึึกษาและทัักษะได้้ง่่ายขึ้้�น คนทุุกช่่วงวััยจะมีี การพัั ฒนาตััวเองอยู่่�ตลอดเวลา ฉากทััศน์์ที่่� 5 ไลฟ์ส์ ไตล์์ที่่�ผสานกายใจกัันมากยิ่่�งขึ้้�น หรืือ Transforming Lifestyle มองในมิติ ิิของการท่อ่ งเที่่�ยวแบบ long-term tourism เน้้นในเรื่่�อง ของวิถิ ีีชีีวิติ ที่่�ดีี *พจนานุกุ รมศัพั ท์์เศรษฐศาสตร์์ (พิิ มพ์์ ครั้้�งที่่� 3 พ.ศ. 2558) ของราชบัณั ฑิิตยสภาให้้ความหมาย scenario ว่า่ ภาพเหตุุการณ์์ ดร.การดีี เลีียวไพโรจน์์ (ดร.อ้อ้ ) ฟังั บทสัมั ภาษณ์เ์ ต็ม็ ได้้ที่่� ผู้�้ อำ�ำ นวยการบริิหาร ศููนย์ว์ ิิจัยั อนาคตศาสตร์์ FutureTales Lab, Magnolia Quality Development Corporation Limited NSTDA Podcast รายการ Sci เข้า้ หูู EP 17 FutureTales Lab มองอนาคตไทย มองอนาคตโลก https://www.nstda.or.th/sci2pub/sci-in-ear-ep17 เมษายน 2565 46

ค�ำ คม นกั วทิ ย์ ดร.น�ำ ชยั ชีวววิ รรธน์ To expect the world to receive a new truth, or even an old truth, without challenging it, is to look for one of those miracles which do not occur.” - Alfred Russel Wallace - การคาดหวังให้โลกได้เรียนรู้สัจธรรมใหม่ ๆ หรือแม้แต่ที่เก่าแล้วก็ตาม โดยไม่ต้องท้าทายใด ๆ เลย ก็คือการมองหาหนึ่งในสิ่งมหัศจรรย์ ที่ไม่มีวันเกิดขึ้น - อัลเฟรด รัสเซล วอลเลซ - ที่มาภาพ : https://bit.ly/3Kcpc1b อัลเฟรด รสั เซล วอลเลซ (8 มกราคม พ.ศ. 2366 – 7 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2456) นักธรรมชาติวิทยา นักภูมิศาสตร์ นักมานุษยวิทยา ชาวอังกฤษ ผู้ตั้งทฤษฎีการคัดเลือกโดยธรรมชาติโดยเอกเทศ เช่นเดียวกับ ชาลส์ ดาร์วิน และเป็นผู้เสนอเส้นวอลเลซ (Wallace’s line) เส้นแบ่งเขตการแพร่กระจายชนิดพันธุ์สัตว์ในทวีปออสเตรเลียกับ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เขาสำ�รวจพบว่ามีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ใบสมัครสมาชิก สิทธพิ ิเศษสำ�หรับสมาชกิ - ได้รบั “นิตยสารสาระวิทย”์ e-magazine https://www.facebook.com/SarawitNSTDA รายเดอื นอยา่ งต่อเนือ่ งทางอเี มล โดยไม่เสยี ค่าใชจ้ ่าย hhttttppss::////wwwwww..ffaaนccิeeติ bbooยookkส..ccooาmmร//สSSaaาrrรaawwะiiวttิNNทิ SSTTยDD์AA์ - ซ้อื หนังสอื ของ สวทช. ไดร้ ับส่วนลด 20% ณ ศูนย์หนงั สอื สวทช. https://www.facebook.com/SarawitNSTDA อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ สามารถสมัครผ่านช่องทางออนไลนไ์ ด้ท่ีลงิ ก์ https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 ตดิ ต่อกองบรรณาธิการสาระวิทย์ หรอื ไดท้ างอเี มล Scan QR Code [email protected] ที่อยู่ ฝา่ ยสร้างสรรคส์ ื่อและผลติ ภัณฑ์ (MPC) ส�ำ นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธิน ต.คลองหนง่ึ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 สาระวิทยเ์ ปน็ นติ ยสารอเิ ล็กทรอนกิ ส์ (e-magazine) รายเดอื น มจี ดุ ประสงคเ์ พอื่ เผยแพรข่ อ้ มูลข่าวสารและความรูด้ า้ นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยที ้ังของไทยและต่างประเทศให้แกก่ ลุ่มผู้อ่านทีเ่ ปน็ เยาวชน เมษายน 2565และประชาชนทัว่ ไปทส่ี นใจในเร่อื งดงั กลา่ ว โดยสามารถดาวน์โหลดไดฟ้ รที ี่ www.nstda.or.th/sci2pub/ หรือ บอกรับเป็นสมาชิกไดโ้ ดยไม่เสยี คา่ ใชจ้ า่ ยใดๆ 47จดั ทำ�โดย ฝา่ ยสร้างสรรคส์ ือ่ และผลิตภณั ฑ์ ส�ำ นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) ข้อความต่างๆ ท่ปี รากฏในนติ ยสารอิเลก็ ทรอนิกสฉ์ บับนี้เป็นความเหน็ โดยอสิ ระของผู้เขียน ส�ำ นักงานพฒั นาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาตไิ มจ่ �ำ เป็นต้องเหน็ พ้องด้วย

ก Sciingsนั ทึกึ เรื่่องราวเล่่าไว้้ Gallery Annual Rรำำำ แดดกรำำำ ฝนทนหนาว บั ในแต่ล่ ะปีีที่่�ต้น้ ไม้เ้ จริญิ เติิบโตขึ้้�น ขนาดของลำ�ำ ต้้นและเนื้้�อไม้ก้ ็็เพิ่่�มขึ้้�นด้ว้ ย เนื้้�อไม้้ที่่�เกิิดขึ้้�นในหนึ่่�งปีีคือื วงปีี เป็็นวงสีอี ่่อนคู่่�กับั สีีเข้้ม เกิดิ จากปริมิ าณน้ำ�ำ �ในฤดูฝู นและฤดูแู ล้้ง จำำ�นวนและลักั ษณะของวงปีีอาจผิิดเพี้้�ยนไปจากปกติิ หากมีีปััจจัยั อื่่�น เช่่น ไฟป่่า อุทุ กภััย มารบกวน จำำ�นวนวงปีีบอกอายุุโดยประมาณของต้้นไม้้ ส่ว่ นลายเส้้นของวงปีีบอกสภาพแวดล้้อม และสถานการณ์ใ์ นอดีตี