นิตยสารสาระวิทย์ โดย สวทช. ฉบับที่ 103 เดือน ต.ค. 64

A Team Bulletin สารบญั Cover Story 3 ห้องภาพสตั วป์ า่ ไทย 28 ท่ปี รึกษา บทความพเิ ศษ 10 สาระวทิ ยใ์ นศิลป์ 29 เปดิ โลกนิทานดาว 34 ณรงค์ ศริ เิ ลิศวรกลุ ร ะเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 13 ออ๋ ! มันเปน็ อยา่ งนน้ี ่เี อง 38 จุฬารตั น์ ตันประเสรฐิ ป้ันน�้ำ เปน็ ปู 40 จุมพล เหมะคีรนิ ทร์ หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 14 Sci Quiz 42 ค�ำ คมนกั วทิ ย์ 45 บรรณาธกิ ารผพู้ ิมพ์ผโู้ ฆษณา Sci Infographic 16 รอ้ ยพนั วทิ ยา 18 กลุ ประภา นาวานเุ คราะห์ สภากาแฟ 24 บรรณาธกิ ารอำ�นวยการ ENdiototer’s นำ�ชัย ชีววิวรรธน์ World Space Week สััปดาห์์แห่่งการจััดกิิจกรรมอวกาศ ในเดืือนตุุลาคม บรรณาธิการบรหิ าร สมัชั ชาใหญ่แ่ ห่ง่ สหประชาชาติิ ได้ป้ ระกาศให้ว้ ัันที่� 4-10 ตุุลาคม ของทุกุ ปีี เป็น็ ช่ว่ งสััปดาห์อ์ วกาศโลก หรือื World ปริทศั น์ เทียนทอง Space Week ซึ่่�งเป็็นช่่วงเวลาที่�หน่่วยงานต่่างๆ และผู้�คนมากมายจะร่่วมจััดกิิจกรรมที่�เกี่�ยวข้้องกัับอวกาศ โดย ประเทศไทยก็็เป็็นหนึ่�งในร้้อยกว่่าประเทศทั่�วโลกที่�เข้้าร่่วมเฉลิิมฉลอง World Space Week ที่่�มีีการจััดกิิจกรรม กองบรรณาธิการ อวกาศอย่่างต่อ่ เนื่่อ� งมาหลายปีี นิิตยสารสาระวิทิ ย์์ ฉบับั เดืือนตุุลาคม พ.ศ. 2564 นี้้จ� ึงึ ได้จ้ ัดั เตรียี มเรื่อ� งราวเกี่�ยวกับั อวกาศมาให้อ้ ่า่ นกัันครับั โดย รักฉตั ร เวทีวุฒาจารย์ Cover Story ฉบัับนี้้� คุณุ วิวิ ัฒั น์์ จ่า่ งตระกูลู ผู้�ประสานงานประเทศไทย สัปั ดาห์์อวกาศโลกปีี พ.ศ. 2564 ให้้เกียี รติิ วัชราภรณ์ สนทนา มาถ่่ายทอดเรื่�องราวของ World Space Week แบบลงลึึกในรายละเอีียดความเป็็นมา สามารถติิดตามอ่่านกััน อาทติ ย์ ลมูลปลัง่ ในเล่่มได้เ้ ลยครับั วีณา ยศวงั ใจ นอกจากข่า่ วคราววงการอวกาศทั่�วโลกที่่�มีอี ย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง กลับั มาที่�ประเทศไทยของเรา ตอนนี้้ข� ่า่ วที่�ได้ร้ ับั ความสนใจ ภัทรา สัปปินันทน์ จากประชาชนคนไทยมากที่่�สุุด คงหนีีไม่่พ้้นคำำ�ประกาศของนายกรััฐมนตรีีที่�ได้้กำ�ำ หนดเป้้าหมายเปิิดประเทศไทย รัับนัักท่่องเที่�ยวต่่างชาติิให้้ได้้ในวัันที่� 1 พฤศจิิกายน พ.ศ. 2564 แต่่ก็็มีีข้้อสงสััยและกัังวลใจของหลายๆ ฝ่่าย นกั เขยี นประจ�ำ ☺ในเรื่�องของตััวเลขการฉีีดวััคซีีนที่่�ยัังไม่่ครอบคลุุม 70 เปอร์์เซ็็นต์์ของประชากร เราคงต้้องรอฟัังความชััดเจน รวศิ ทัศคร พงศธร กิจเวช จากภาครััฐในเรื่อ� งนี้้ก� ันั ต่่อไปครัับ ปว๋ ย​ อุ่นใ​ จ วรศิ า ใจดี ปริิทัศั น์์ เทีียนทอง บรรณาธิิการ บรรณาธิการศลิ ปกรรม จฬุ ารัตน์ นมิ่ นวล ศลิ ปกรรม เกดิ ศริ ิ ขันตกิ ติ ติกุล ผ้ผู ลิต ฝา่ ยสร้างสรรคส์ ่ือและผลติ ภณั ฑ์ สำ�นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และ เทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) กระทรวงการอดุ มศึกษา วิทยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธิน ต.คลองหน่งึ อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook page: นติ ยสารสาระวทิ ย์ ติดต่อกองบรรณาธิการ โทรศัพท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 อเี มล [email protected]

Cover Story วิวฒั น์ จ่างตระกูล ผ้ปู ระสานงานประเทศไทย สัปดาห์อวกาศโลกปี 2021 โปสเตอร์ส์ ัปั ดาห์อ์ วกาศโลกปีี 2021 ที่ม�่ า https://www.worldspaceweek.org/media/poster/ World Space Week: Women in Space ตุลาคม 2564 3

Cover Story ปีนี ี้ค�้ นไทยอาจตื่่น� ตัวั เรื่่อ� งอวกาศมากขึ้น�้ เพราะเห็น็ ข่า่ วอวกาศบ่อ่ ยครั้้ง� ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ การท่อ่ ง เที่่ย� วอวกาศโดยบริิษััทเอกชนสามรายคืือ Virgin Galactic, Blue Origin และ SpaceX ซึ่�่งได้้ร่่วมสร้้างสถิิติิส่่งมนุุษย์์อายุุน้้อยสุุด อายุุมากสุุด รวยสุุด ขึ้้�น-ลงที่่�เดีียวกััน หรืือ ลููกเรืือที่่�เป็็นพลเรืือนล้้วนทั้้�งยานไปอวกาศ และยัังมีียานอวกาศไปไกลถึึงดาวอัังคารไล่่ๆ กันั ถึึงสามชาติทิ ั้้ง� สหรััฐอเมริกิ า จีีน และยูเู ออีี รวมทั้้�งจีีนที่่�เริ่่�มสร้า้ งสถานีีอวกาศแห่่งใหม่่ และที่่�น่่าตื่่�นเต้้นสำำ�หรัับชาวไทยคืือการเปิิดตััวโครงการดาวเทีียมและยานอวกาศของ พัันธมิติ ร Thai Space Consortium (TSC) โดยหน่ว่ ยงานของรััฐสามแห่ง่ ที่่จ� ัับมืือกััน พััฒนาโครงการมาหลายปีี อีีกทั้้ง� ข่า่ วการร่า่ ง พรบ.กิจิ การอวกาศไทย ที่่ท� ำ�ำ ให้ห้ ลายคนสงสััย ว่า่ ไทยเราจะมีีองค์ก์ ารอวกาศ จะส่่งคนและยานอวกาศเมื่่อ� ไหร่่อย่่างไร (และทำำ�ไมด้ว้ ย) ดาวเทีียมสปุุตนิิก-1 วัตั ถุแุ รกที่่�มนุษุ ย์ส์ ามารถส่ง่ ขึ้น�้ โคจรรอบโลกสำำ�เร็็จเมื่อ่� วันั ที่่� 4 ตุลุ าคม พ.ศ. 2497 ตลุ าคม 2564 4

Cover Story ก็เป็นเรื่องดีที่ต่ืนตัวเรื่องอวกาศ ไม่ได้รบกันจริงๆ) แลว้ สงครามเย็นกป็ ะทุ ครง้ั แรกในปีพ.ศ.2504ผนู้ น้ั คอื ยรู ิกาการนิ มากขึ้น จะได้รู้ว่าโลกเราอยู่ในสภาวะ ขึ้นตอนโซเวียตสามารถส่งยานอวกาศ (Yuri Gagarin) จากโซเวยี ต ซงึ่ ผลกั ดนั ให้ การแข่งขันทางอวกาศ (space race) ขึ้นโคจรรอบโลกได้ก่อนใครเม่ือวันที่ สหรัฐอเมริกาตั้งเป้าหมายให้ไกลข้ึนเป็น รอบสองและไม่ได้เป็นการแข่งขันทาง 4 ตุลาคม พ.ศ. 2497 และทำ�ให้ชาว ดวงจันทร์ ซึง่ ก็ส�ำ เรจ็ ได้ในปี พ.ศ. 2512 การเมอื ง และการทหารเหมอื นเมอ่ื รอบแรก อเมริกันหวาดกลัวว่าถ้าโซเวียตสามารถ แตก่ ารแขง่ ขนั ทางดา้ นอวกาศยคุ แรก เม่ือกว่าคร่ึงศตวรรษก่อนระหว่างสหรัฐ- ส่งวัตถุขึ้นอวกาศได้ หากวัตถุนั้นเป็น น้นั ไม่ใช่เร่ืองสนุกส�ำ หรบั ชาวโลก เพราะ อเมรกิ ากบั สหภาพโซเวยี ต (หรอื รสั เซยี ใน ระเบิดนิวเคลียร์แทนจะเป็นอย่างไร ประเด็นด้านการทหาร หรือคิดง่ายๆ ว่า อดีตที่เป็นระบบอบคอมมิวนิสต์ผนวกกับ สหรัฐอเมริกาจึงเร่งพัฒนาเทคโนโลยี ถ้าส่งยานอวกาศน้ำ�หนักเท่าไรไปอวกาศ อีกหลายรัฐ) ท่ีก่อให้เกิดสงครามเย็น อวกาศเพ่ือให้ทันกัน และเป็นจุดเร่ิมต้น ได้ก็สามารถส่งระเบิดนิวเคลียร์น้ำ�หนัก (อาจเปน็ ศพั ทท์ เ่ี ยาวชนยคุ น้ีไมค่ นุ้ อธบิ าย ของการแข่งขันทางด้านอวกาศท่ีทำ�ให้ เทา่ กนั ได้ นานาชาตจิ งึ พยายามดบั ไฟดว้ ย ง่ายๆ ว่าเขาแข่งกันสร้างกำ�ลังอาวุธแต่ โลกได้เห็นมนุษย์ขึ้นโคจรรอบโลกเป็น วธิ ที างการทตู โดยองคก์ ารสหประชาชาติ (United Nations) ได้ตั้งคณะทำ�งาน การลงนามสนธิิสััญญาอวกาศเมื่อ�่ ต้น้ ปีี พ.ศ. 2507 ข้ึนมาโดยเฉพาะเพ่ือการน้ี และชวนให้ ประเทศสมาชิกร่วมกันแสดงเจตนาใน การรกั ษาสนั ตภิ าพดว้ ยการออกสนธสิ ญั ญา ว่าด้วยหลักกำ�กับดูแลกิจกรรมของรัฐ ต่างๆ ในการสำ�รวจและใช้ประโยชน์จาก อวกาศห้วงลึก รวมท้ังดวงจันทร์และ เทหวตั ถอุ นื่ ๆ อยา่ งสนั ติ หรอื เรยี กสนั้ ๆ วา่ สนธสิ ญั ญาอวกาศ (Outer Space Treaty) มีการลงนามเมื่อต้นปี พ.ศ. 2507 โดยประเทศต่างๆ ถึง 63 ชาติรวมท้ัง ประเทศไทย และมผี ลตง้ั แตว่ นั ท่ี10 ตลุ าคม ปีเดยี วกนั นั้น ปจั จบุ นั สนธสิ ญั ญานม้ี ภี าคี 111 ประเทศ สว่ นการแขง่ ดา้ นอวกาศของสองประเทศ มหาอำ�นาจสมัยนั้นยุติลงด้วยกิจกรรมใน อวกาศที่หลายคนอาจลืมไปแล้ว น่ันคือ ภารกจิ อะพอลโล-โซยซู (Apollo-Soyuz ทาง โซเวียตเรียกว่าภารกิจโซยูซ-อะพอลโล) ท่ีมนุษย์อวกาศจากสหรัฐอเมริกาและ โซเวยี ตจบั มอื กนั กลางอวกาศเมอ่ื วนั ท่ี 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2518 ตลุ าคม 2564 5

Cover Story ถงึ แมก้ ารแขง่ ขนั ดา้ นอวกาศไดย้ ตุ ไิ ป WSWA) โดย WSWA เป็นแกนนำ�ใน สำ�หรับปีน้ีได้มีการกำ�หนดธีมพิเศษ แต่ผลจากการแข่งขันพัฒนาเทคโนโลยี การทำ�งานร่วมกับผู้ประสานงานระดับ คอื “สตรีในอวกาศ” (Women in Space) อวกาศตลอดเวลาหลายสบิ ปนี นั้ ก็ไดส้ รา้ ง ประเทศ (National Coordinators) ซงึ่ เปน็ ซ่ึ ง มิ ไ ด้ ห ม า ย ถึ ง ผู้ ห ญิ ง ที่ ไ ด้ ไ ป อ ว ก า ศ ความเจริญทางวิทยาการอย่างมหาศาล ผู้โพรโมตและประสานงานกจิ กรรมฉลอง อย่างเดียวแต่รวมถึงผู้หญิงในทุกด้านที่มี ที่ใหป้ ระโยชนต์ อ่ ประชากรทงั้ โลก จวบจน สัปดาหอ์ วกาศโลกในแตป่ ระเทศ สว่ นขบั เคลอื่ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละวทิ ยาการ ปี พ.ศ. 2542 องค์การสหประชาชาติได้ เปา้ หมายของงานสปั ดาหอ์ วกาศโลก ไปถึงอวกาศได้ และก็เป็นธีมที่เหมาะกับ ประกาศให้ฉลองความมุ่งม่ันของมนุษย์ คือ ยุคสมัยนี้ท่ีประเด็นด้านความเท่าเทียม ในการพัฒนาวิทยาการเพื่อปรับปรุง - ช่วยต่อยอดกิจกรรมการศึกษาและ ทางเพศเป็นเรื่องสำ�คัญ ไม่ใช่แค่สำ�หรับ ความเป็นอยู่ให้ดีข้ึนอย่างย่ังยืนด้วย สตรเี อง แตต่ อ่ การพฒั นาอยา่ งยง่ั ยนื ส�ำ หรบั “สัปดาห์อวกาศโลก” (World Space เผยแพรด่ ้านอวกาศ ท้ังโลกของเรา ก่อนจะไปถึงประเด็นขอ Week) โดยอิงกับสองวันสำ�คัญด้าน - สง่ เสรมิ ความรวู้ า่ การส�ำ รวจอวกาศให้ หยบิ ยกตวั อยา่ ง Women in Space เดน่ ๆ อวกาศคอื 4 กบั 10 ตลุ าคม ให้รู้จักกนั ดกี วา่ นบั ตง้ั แตป่ ี พ.ศ. 2543 เป็นต้นมาก็มี ประโยชน์กับเราได้อย่างไร ปีน้ีมีภารกิจไปสำ�รวจดาวอังคารถึง การฉลองสปั ดาหอ์ วกาศโลก ประกอบดว้ ย - ส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากอวกาศ สามรายการ แลว้ สองภารกจิ มผี หู้ ญงิ เปน็ งานกิจกรรมเผยแพร่และการศึกษาด้าน ตวั เอกดว้ ย ภารกจิ ของนาซา (NASA) ที่ อวกาศ ซง่ึ จัดโดยองคก์ ารอวกาศ เอกชน เพ่ือการพฒั นาเศรษฐกิจอย่างยั่งยนื ช่ือว่า Mars 2020 (เพราะออกเดินทาง อุตสาหกรรมอวกาศ โรงเรียน สถาบัน- - แสดงการสนบั สนนุ ของประชาชนตอ่ ปี ค.ศ. 2020) มกี ารนำ�เฮลิคอปเตอร์ไป การศึกษา ท้องฟ้าจำ�ลอง พิพิธภัณฑ์ ทดลองบินท่ีนั่นด้วยคือยานอินเจนิวอิตี และชมรมดาราศาสตร์ ทั่วโลก โดย โครงการอวกาศต่างๆ (Ingenuity) แลว้ กท็ �ำ การบนิ ไดส้ �ำ เรจ็ และ จัดกิจกรรมกันในช่วงเวลาเดียวกัน การ - เพอื่ จดุ ประกายสรา้ งแรงบนั ดาลใจให้ บินได้มากกว่าเป้าหมายด้วย โดยหัวหน้า ประสานให้มีการจัดงานกิจกรรมด้าน ทมี วศิ วกร Ingenuity เปน็ สตรชี อื่ มมี ี ออง อวกาศพร้อมๆ กันมีพลังในการดึงดูด เยาวชนสนใจในวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี ความสนใจของประชาชนและส่ือมวลชน วศิ วกรรม และคณติ ศาสตร์ ได้ดีกว่า ตัวอย่างเช่นใน พ.ศ. 2560 - ส่งเสริมความร่วมมือในกิจกรรมการ สัปดาห์อวกาศโลกได้ทำ�สถิติจำ�นวนงาน ศึกษาและเผยแพร่ด้านอวกาศระดับ กจิ กรรมถงึ กวา่ 4,000 งาน ใน 82 ประเทศ นานาชาติ ท่ัวโลก โดยมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมนับต้ังแต่ ปี พ.ศ. 2550 เปน็ ตน้ มากว่า 2 ลา้ นคน มีมี ีี ออง หััวหน้า้ ทีมี วิศิ วกรเฮลิคิ อปเตอร์ด์ าวอังั คารของนาซา และมีผู้ชมทางส่ือสารมวลชนต่างๆ กว่า 500 ล้านคน สัปดาห์อวกาศโลกมีการประสาน งานโดยองค์การสหประชาชาติ ด้วย การสนับสนุนจากสมาคมสัปดาห์อวกาศ โลก (World Space Week Association: ตลุ าคม 2564 6

Cover Story (Mimi Aung) เป็นชาวพม่าท่ีอพยพ นอกจากนี้ในอกี ไมก่ ป่ี ขี า้ งหนา้ ภารกจิ ก็ไม่มีใครได้ไปดวงจันทร์อีกเลย) จะเป็น ไปอยู่สหรัฐอเมริกาแต่เด็ก ส่วนภารกิจ อารท์ มี สิ (Artemis) ไปดวงจนั ทรท์ นี่ �ำ โดย ผหู้ ญิงอเมริกนั ของสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์หรือยูเออี ท่ี นาซา (ต้องบอกว่านำ�โดยนาซา เพราะ หากยอ้ นไปในอดตี นกั บนิ อวกาศหญงิ ชื่อ Emirates Mars Mission นั้นเป็น นาซาต้องอาศัยความร่วมมือจากอีก คนแรกก็มาจากชาติแรกทีส่ ง่ ยรู ิ กาการิน ผลงานของสตรีอย่างเต็มเป่ียม เร่ิมจาก หลายประเทศ) แค่ชื่อภารกิจก็เป็นหญิง มนษุ ยค์ นแรกไปโคจรรอบโลกส�ำ เรจ็ นน่ั คอื หัวหน้าองค์การอวกาศยูเออี ซ่ึงเป็นรอง แล้วคือตามตำ�นานกรีก Artemis เป็น สหภาพโซเวียต แถมยังมพี ืน้ เพคลา้ ยกนั หวั หนา้ ภารกจิ และเปน็ รฐั มนตรกี ระทรวง ฝาแฝดกับอะพอลโล (Apollo) ชื่อของ กับยูริ ตรงที่เป็นชาวบ้านชนชั้นแรงงาน วิทยาศาสตร์ข้ันสูง เป็นผู้หญิงช่ือ ซารา โครงการไปดวงจันทร์เมื่อค่อนศตวรรษ มากอ่ น โดยคุณวาเลนตินา เทเรชโควา อลั อะมีรี (Sarah Al Amiri) ดว้ ยวัยเพียง ก่อนหน้า อีกท้ังเมื่อสองปีก่อนในการ (Valentina Tereshkova) ก่อนสมัครเป็น 34 ปี คุณซาราเองเคยอยู่ในทีมสร้าง เปิดตัวชุดมนุษย์อวกาศรุ่นใหม่ก็ได้ ให้ นกั บนิ อวกาศเธอเปน็ เพยี งสาวโรงงานทอผา้ ดาวเทยี มดวงแรกๆ ที่สร้างในยเู ออี และ วิศวกรหญงิ มาใสส่ าธิต กอปรกับปจั จุบนั ทีมวิศวกรยานอวกาศโฮป (Hope) ที่ไป สหรัฐอเมริกาก็มีตัวเลือกนักอวกาศ สำ�รวจบรรยากาศดาวอังคารส่วนมากก็ หญิงมากกว่าใคร เริ่มจาก เป็นผู้หญิงชาวยูเออีและอายุเฉล่ียเพียง สองคนท่ีมีประสบการณ์ 28 ปเี ท่าน้นั ทำ�งานบนสถานีอวกาศ มาแล้วเม่ือมานานมาน้ี และอายุยังไม่มาก บวก กับอีกหลายคนท่ีอยู่ใน กลมุ่ ฝกึ หดั อยตู่ อนนี้ จงึ มี ความเปน็ ไปไดส้ งู ทม่ี นษุ ย์ คนแรกในรอบกวา่ 50 ปี (หลงั ภารกจิ อะพอลโล 17 เม่ือปลายปี พ.ศ. 2525 ซารา อัลั อะมีรี ีี หััวหน้้าองค์ก์ ารอวกาศยูเู ออีีผู้้�ส่ง วาเลนติินา เทเรชโควา นัักอวกาศหญิงิ คนแรกของโลก ยานอวกาศไปดาวอัังคาร ตุลาคม 2564 7

Cover Story แต่ด้วยจิตใจของนักผจญภัย เธอชอบ การเมืองซ่ึงเธอยังคงมีบทบาทในสภา การงานสำ�หรับผู้หญิงในสมัยนั้นก็ยังมี แอบออกจากบ้านไปฝึกโดดร่มจนได้ดี จนถึงทุกวนั นี้ด้วยวัย 84 ปี ตัวอย่างที่โดดเด่นอย่างคุณแคเทอรีน กลายเป็นนักแข่งขันด่ิงพสุธาสมัครเล่น ทั้งนี้ความก้าวหน้าด้านการสำ�รวจ จอหน์ สนั (Katherine Johnson) หน่ึงใน ต้ังแต่วัย 22 โดยท่ีบ้านไม่รู้เร่ือง เธอใช้ อวกาศก็มีผู้หญิงเป็นแกนนำ�หลายคน ทีมคณิตกร (computer – สมัยก่อนนั้น คุณสมบัติอย่างหลังน้ีสมัคร จากผู้ผ่าน ถึงแม้ว่าในสมัยโครงการ Apollo ช่วง ใช้เรียกคนจริงๆ ท่ีเป็นผู้ทำ�การคำ�นวณ) เกณฑ์ 400 คนเธอผ่านการทดสอบ คริสต์ทศวรรษที่ 1960 นาซาจะมีพนัก- ทสี่ ามารถค�ำ นวณวถิ ใี นการสง่ ยานอวกาศ หลายด่าน และอบรมจนขึ้นถึงกลุ่มว่าที่ งานหญิงในสัดส่วนท่ีน้อยเพียงไม่เกิน ทม่ี มี นษุ ยข์ นึ้ โคจรรอบโลกไดส้ �ำ เรจ็ รวมทงั้ นกั อวกาศหญงิ กลมุ่ แรกของประเทศ 5 คน 16 เปอร์เซ็นต์ ที่เป็นผลจากความไม่ การคำ�นวณหาช่วงเวลาการยิงจรวดและ และแลว้ วาเลนตนิ าก็ไดร้ บั เลอื กใหข้ นึ้ บนิ เสมอภาคในการเข้าถึงการศึกษา และ วิถีการกลับสู่โลกได้สำ�เร็จ อีกท้ังยังเป็น อวกาศเดย่ี วกบั ยานวอสตอก-6 (Vostok-6) เมอื่ วนั ท่ี 16 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2506 ได้โคจร แคเทอรีนี จอห์น์ สััน ผู้้�คำ�นวณวิิถีีส่่งยานอวกาศไปและกลับั ได้้สำ�ำ เร็็จ รอบโลก 48 รอบเปน็ เวลาเกอื บ 3 วนั เตม็ ขากลับสู่โลกเธอต้องเปิดประตูของ แคปซูลยานอวกาศแล้วโดดร่มออกมาที่ ความสงู ถงึ 6 กโิ ลเมตร เนื่องตอนน้ันยานอวกาศยังไม่มี ระบบการลงจอดอย่างปลอดภัย เธอ ได้รับบาดเจ็บเล็กน้อยเมื่อถึงพื้นโลก กลางทะเลทราย มีชาวบ้านวิ่งเข้ามาให้ ความช่วยเหลือ ให้นำ้�กับอาหารเธอกิน จนกระทั่งเจ้าหน้าท่ีมารับตัว นอกจาก วาเลนตินาจะได้เป็นสตรีคนแรกที่ขึ้นไป โคจรรอบโลกสำ�เร็จ เธอยังเป็นสตรีอายุ น้อยท่ีสุดด้วยวัยเพียง 26 ปี และเป็น คนเดียวท่ีบินอวกาศเดี่ยวรอบโลกได้ จวบจนทุกวันนี้ หลงั ไดร้ ับการยกย่องเป็น ฮีโรหญิงและออกทัวร์ประชาสัมพันธ์ทั่ว โลกถึง 42 ประเทศ วาเลนตินายังได้ ทำ�หน้าที่เป็นทูตสันติภาพแก่ท้ังโซเวียต และรัสเซียจวบจนทุกวันนี้ เธอเรียนต่อ จนจบปริญญาเอกด้านวิศวกรรมการบิน อวกาศและสอบผา่ นหลกั สตู รนกั บนิ อวกาศ อีกครั้ง แต่ไม่มีใครยอมให้เธอเสี่ยงข้ึน บินอวกาศอีก วาเลนตินาได้ขยับไปเล่น ตุลาคม 2564 8

Cover Story ผู้ริเร่ิมโปรแกรมคอมพิวเตอร์เพื่อการ เปน็ นวนยิ ายและภาพยนตรเ์ รอ่ื ง Hidden เ ริ่ ม เ ป็ น อ า ส า ส มั ค ร ท่ี ห อ ดู ด า ว ข อ ง คำ�นวณต่างๆ ของภารกิจอวกาศให้ Figures เมือ่ ปี พ.ศ. 2559 และส่งผลให้ มหาวิทยาลัยฮาวาร์ดเมื่อปี พ.ศ. 2438 รวดเรว็ ยิง่ ขน้ึ แต่ดว้ ยความเป็นท้ังผู้หญงิ นาซาตง้ั ชอื่ อาคารศนู ยว์ จิ ยั คอมพวิ เตอรท์ ่ี อาศยั ความละเอยี ดละออ ความชา่ งสงั เกต และผิวดำ�ในสมัยนั้น เธอและคณิตกร สรา้ งใหมต่ ามชอ่ื เธอในปเี ดยี วกนั และยงั และคดิ วเิ คราะห์ จนรเิ รมิ่ พฒั นามาตรฐาน หญิงอีกจำ�นวนมากที่ NASA กลับไม่ได้ เปล่ียนชื่อถนนหลักกลางศูนย์นาซาเป็น การหาความสว่างของดวงดาว และใน รบั การยกยอ่ ง Hidden Figures Way ในอกี สองปีตอ่ มา พ.ศ. 2455 เธอได้ค้นพบความสัมพันธ์ จนกระทง่ั ปี พ.ศ. 2558 ประธานาธบิ ดี แตก่ วา่ มนษุ ยชาตเิ ราจะสง่ คนขน้ึ อวกาศ ระหว่างคาบกับความสว่างท่ีผันแปรของ บารัก โอบามา (Barack Obama) ได้ ได้ก็อาศัยองค์ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์ ดาวฤกษ์ชนิด Cepheid variable จนนำ� มอบเหรียญเชิดชูเกียรติขั้นสูงสุดให้แก่ หลายแขนงที่มีสตรีหลายท่านร่วมสร้าง ไปสู่การคำ�นวณระยะห่างของดาวฤกษ์ คุณแคเทอรีน รว่ มกบั สตรผี วิ ดำ�ท่านอ่ืนๆ เอาไว้ในอดีต เชน่ เฮนรีเอตตา เลวติ ต์ ระหวา่ งกาแลก็ ซีได้ จากทีมเดียวกัน เรื่องราวของเธอและ (Henrietta Leavitt, 4 กรกฎาคม พ.ศ. โดยเฉล่ียคร่ึงหนึ่งของประชากรโลก ทีมคณิตกรหญิงผิวดำ�ได้รับการถ่ายทอด 2411–12 ธันวาคม พ.ศ. 2464) เธอได้ เราเปน็ ชายและอกี หนง่ึ เปน็ หญงิ แตผ่ หู้ ญงิ กลับมีสัดส่วนในงานการโดยเฉพาะด้าน อวกาศนอ้ ย อยา่ งทน่ี าซาถงึ จะเพม่ิ อตั ราสว่ น พนกั งานหญงิ จาก 16 เปอรเ์ ซน็ ต์ ในครสิ ต-์ ทศวรรษท่ี 1960 ขึ้นเท่าตัวในปัจจุบัน ก็ยังไม่สอดคล้องต่ออัตราส่วนผู้หญิง ในประเทศ ในหลายประเทศอัตราส่วน น้อยกว่านี้มาก หากจะมองดว้ ยความเป็น กลางแลว้ สงั คมใดทอ่ี ตั ราสว่ นหญงิ -ชาย ในวงการงานไหนๆ สอดคล้องกันกับ สัดส่วนประชากรถึงจะถือว่าได้ประโยชน์ ทรพั ยากรบคุ คลอยา่ งเตม็ ทแี่ ละยงั่ ยนื ซงึ่ จะเป็นไปได้หากสังคมนั้นมีการส่งเสริม ความเท่าเทียมในการเข้าถึงทั้งการศึกษา และงานการอยา่ งเปน็ ระบบ สำ�หรับกิจกรรมต่างๆ ของคนไทยที่ เข้าร่วมสัปดาห์โลกปีนี้ ติดตามได้ทาง เฟชบ๊กุ World Space Week Thailand แล้วคุณจะได้ทราบว่าเยาวชนไทย โดย เฉพาะผหู้ ญงิ ไทยกา้ วหนา้ ไปถงึ ไหนแลว้ เฮนรีเี อตตา เลวิติ ต์์ ผู้้�ค้นพบความสััมพันั ธ์ร์ ะหว่่างคาบกับั ความสว่า่ งที่่ผ� ัันแปรของดาวฤกษ์ช์ นิดิ Cepheid variable ตลุ าคม 2564 9

บทความพเิ ศษ อรพนิ ท์ วภิ าสุรมณฑล เมนช รัังสีีคลื่�น่ แม่เ่ หล็็กไฟฟ้า้ จากอุุปกรณ์ไ์ ฟฟ้า้ เป็น็ อันั ตราย ต่่อร่่างกายและสมองเราจริิงหรืือ ? การทำ�กิจวัตรประจำ�วันในชีวิต สายไฟฟ้า หลอดไฟฟ้า โคมไฟฟ้า อุปกรณ์ทุกชนิดท่ีทำ�งานโดยใช้ ข อ ง เ ร า ไ ม่ ว่ า จ ะ ท่ี บ้ า น ห รื อ ท่ี หม้อแปลงไฟ พัดลม ตู้เย็น ทีวี วิทยุ กระแสไฟฟ้าสลับพวกนี้ ทุกครั้งท่ีเรา ท�ำ งานเรม่ิ มคี วามทนั สมยั สะดวกสบาย โทรศพั ท์ โดยเฉพาะโทรศพั ท์ มพี ฒั นาการ กดสวติ ชเ์ ปดิ ใชง้ านจะแผค่ ลนื่ แมเ่ หลก็ ตั้งแต่กลางคริสต์ศตวรรษที่ย่ีสิบเม่ือ อยา่ งรวดเรว็ ปจั จบุ นั ประชากรโลกสว่ นใหญ่ ไฟฟ้าในช่วงความถี่ตำ่�ออกมารอบๆ เรามไี ฟฟา้ ใช้ รอบๆ ตัวเราไม่วา่ ท่บี ้าน ทั้งเด็กและผู้ ใหญ่ต่างก็ใช้ โทรศัพท์มือ รงั สที เ่ี ราไดร้ บั เปน็ ประเภทไมก่ อ่ ไอออน หรือที่ทำ�งานแวดล้อมไปด้วยอุปกรณ์ ถือแบบไร้สาย ท้ังแบบเซลล์โฟนหรือ (non-ionizing radiation) คอื มพี ลงั งาน ไฟฟา้ มาชว่ ยอ�ำ นวยความสะดวก ตงั้ แต่ สมารต์ โฟน อยู่ในย่านไม่สูงถึงข้ันทำ�ให้อะตอมหรือ ตุลาคม 2564 10

บทความพเิ ศษ โมเลกลุ แตกตวั เปน็ ไอออน และไมม่ ผี ล น่าเช่ือถือเป็นจำ�นวนมาก และในปี ผลกระทบจากการรับรังสีจากการใช้ ต่อเน้อื เยอ่ื ในเชิงความรอ้ น นกั วิจยั ทั่ว พ.ศ. 2558 กสทช. ได้จัดพิมพ์เอกสาร เครื่องสื่อสารไร้สาย (โทรศัพท์มือถือ โลกเร่ิมต้ังคำ�ถามว่าพลังงานแม่เหล็ก เ พื่ อ ต อ บ คำ � ถ า ม ป ร ะ ช า ช น เ กี่ ย ว กั บ โทรศพั ท์ไรส้ าย แลป็ ทอ็ ป และแทบ็ เลต็ ) ไฟฟ้าท่ีเราได้รับอยู่ทุกวัน วันแล้ววัน ผลกระทบของสนามแม่เหล็กไฟฟ้าใน ต่อการทำ�งานของสมองส่วนความ เล่านั้นมีผลกระทบต่อสุขภาพร่างกาย ประเดน็ ตา่ งๆ อย่างกวา้ งขวาง [2] จำ�ภาพ (figured memory) และส่วน และมอี นั ตรายต่อสมองหรอื ไม่ มกี าร จากเอกสารท้ังของรัฐบาลสหรัฐ- ความจ�ำ คำ� (verbal memory) ในกลมุ่ ศึกษาวิจัยเพ่ือตอบคำ�ถามน้ีอย่างกว้าง อเมริกาและไทยสรุปได้อย่างกว้างๆ ว่า เดก็ วัยรนุ่ (adolescents) ขวางมาโดยตลอด จากผลงานศึกษาวิจัยเท่าท่ีผ่านมาจนถึง วิธีการศึกษาวิจัยนี้น่าเช่ือถือกว่า ในปี พ.ศ. 2535 รฐั สภาอเมริกาได้ ปี พ.ศ. 2557 นน้ั ยงั ไมม่ หี ลกั ฐานนา่ เชอ่ื ถอื ท่ีผ่านๆ มา กลุ่มเด็กอาสาสมัครใน ออกกฎหมายจัดต้ังโปรแกรมเฉพาะกิจ ท่ีส่อว่าการรับรังสีจากการใช้งานอุปกรณ์ งานวจิ ยั นค้ี อื นกั เรยี นระดบั มธั ยมศกึ ษา นำ�โดยสถาบันวิทยาศาสตร์สุขภาพ ไฟฟ้าดังกล่าวข้างต้น (ในสถานการณ์ ตอนตน้ และตอนปลาย (อายุ 12-17 ป)ี สงิ่ แวดลอ้ มแหง่ ชาติ รว่ มมอื กบั สถาบนั และระยะเวลาที่พิจารณา) มีอันตราย ของโรงเรยี นในประเทศสวติ เซอรแ์ ลนด์ กระทรวง และอุตสาหกรรมต่างๆ ที่ ต่อสุขภาพกายและสมองของมนุษย์ใน กลุ่มแรกเร่มิ เดอื นมถิ ุนายน พ.ศ. 2555 เกย่ี วขอ้ ง มเี ปา้ หมายใหต้ งั้ คณะท�ำ งาน ผู้ใหญต่ ลอดจนถึงเดก็ เล็ก จำ�นวน 24 โรงเรียน จำ�นวนนักเรียน รวบรวมขอ้ มลู วเิ คราะห์ ประเมนิ ผลงาน อย่างไรกต็ าม ในปี พ.ศ. 2557 กลุม่ 425 คน กลุ่มที่สองเริ่มเดือนเมษายน วิจัยที่เก่ียวข้อง เพ่ือให้ข้อสรุปเร่ืองน้ี นักวิจัยนานาชาติ (สวิตเซอร์แลนด์ พ.ศ. 2557 จำ�นวน 22 โรงเรียน มาเผยแพรต่ ่อสาธารณชน เบลเยียม สหรัฐอเมริกา) เริ่มศึกษา จ�ำ นวนนักเรียน 418 คน มกี ารติดตาม โปรแกรมนี้ได้พิมพ์สรุปผลกระทบ จากการรับรังสีจากอุปกรณ์และเครื่อง สเปกตรััมคลื่่�นแม่เ่ หล็ก็ ไพฟ้า้ ในช่ว่ งความถี่่�ต่่างๆ ใ ช้ ไ ฟ ฟ้ า ต า ม บ้ า น แ ล ะ ท่ี ทำ � ง า น โ ด ย ใช้กำ�ลังไฟฟ้าจากปลั๊กไฟฟ้าความถ่ี (เครดิติ ภาพ https://infocenter.nbtc.go.th/storage/files/_contentSource_20200227_040319_1582794199019.pdf ) 50-60 เฮริ ตซ์ ในรปู ค�ำ ถามค�ำ ตอบ เผย แพร่ในปี พ.ศ. 2545 [1] สำ�หรับประเทศไทย สำ�นักงาน คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กจิ การโทรทศั น์ และกจิ การโทรคมนาคม แห่งชาติ (กสทช.) ได้จัดทำ�มาตรฐาน ความปลอดภัยต่อสุขภาพมนุษย์จาก การใชเ้ ครอื่ งวทิ ยคุ มนาคม และประกาศ บังคับใช้มาตั้งแต่ วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2550 คณะผู้เชี่ยวชาญไทยได้วิเคราะห์ ข้ อ มู ล ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย ที่ ป ร า ก ฏ ใ น บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารวิชาการ ตุลาคม 2564 11

บทความพเิ ศษ ผลต่อเนื่องทุกปีจนถึงเดือนเมษายน computerized testing - ผลเปรยี บเทยี บความจ�ำ สว่ นเกย่ี วกบั พ.ศ. 2559 system) ผลลัพธ์คือความ คำ�พดู มีคา่ เปน็ บวก แต่ไมน่ ่าเชอ่ื ถอื กลุ่มวิจัยนี้ใช้เครื่อง portable แ ต ก ต่ า ง ข อ ง ค ะ แ น น exposimeter วัดปริมาณรังสีสะสม ก่ อ น กั บ ห ลั ง เ ข้ า ร่ ว ม - รงั สจี ากเครอ่ื งสอ่ื สารไรส้ ายในกจิ กรรม (doze ท่ผี ู้ใช้ไดร้ ับ) จากการใชอ้ ุปกรณ์ โปรแกรมทดลองในเวลา อ่ืนๆ ไม่มีผลกระทบต่อสุขภาพแต่ สอ่ื สารไรส้ าย (โทรศพั ทม์ อื ถอื โทรศพั ท์ หนึ่งปี ถ้ามีค่าเป็นลบ อย่างใด ไรส้ ายแลป็ ทอ็ ปและแทบ็ เลต็ )ในกจิ กรรม แสดงว่าความจำ�เส่ือม ต่างๆ คือ ใช้เป็นโทรศัพท์ ใช้เล่นเกม ลง ถ้าเป็นบวกแสดงวา่ สรุปการศึกษาขั้นพื้นฐานนี้ส่อว่า ใช้ส่งขอ้ ความ (texting) จากเครอื ขา่ ย ความจำ�ดขี ้ึน รังสีช่วงคล่ืนวิทยุจากการใช้ โทรศัพท์ บรกิ ารโทรคมนาคมสองเครอื ขา่ ย ไดแ้ ก่ เ น่ือ ง จ า ก ส ม อ ง มือถอื และโทรศพั ท์ไรส้ ายมผี ลตอ่ ความจ�ำ GSM (global system for mobile สว่ นทเ่ี ก่ียวขอ้ งกบั รปู ภาพ (ถือด้านขวา communications) และ UTMS (universal ด้านซ้ายทำ�งานเกี่ยวกับคำ�พูด สมอง ที่อยู่ใกล้สมองด้านขวาซ่ึงจะได้รับรังสี mobile telecommunication system) ด้านขวาเก่ียวกับรูปภาพ ในการใช้ กวา่ บรเิ วณอน่ื ๆ) แตไ่ มอ่ ธบิ ายถงึ สาเหตุ (พบว่าระบบ GSM ปล่อยรังสีออกมา เคร่ืองโทรศัพท์มือถือน้ัน ข้อมูลจึงแยก ไมไ่ ดอ้ ธบิ ายวา่ เกยี่ วขอ้ งกบั กระบวนการ มากกวา่ ระบบ UTMS 100-500 เทา่ ) ย่ อ ย เ ป็ น ก ร ณี ถื อ เ ค ร่ื อ ง มื อ ข ว า - ฟั ง อะไรในสมอง ผู้วิจัยลงความเหน็ ว่าควร ข้อมูลเวลาที่ใช้อุปกรณ์ส่ือสาร หูขวา และกรณีถือเคร่ืองมือซ้าย-ฟัง มกี ารศกึ ษาทดลองกบั กลมุ่ ผู้ใชอ้ น่ื ๆ เพอื่ ไร้สายส่วนหน่ึงได้จากการให้นักเรียน หซู า้ ย ให้ได้ผลแน่ชัดยง่ิ ขึ้น พร้อมแนะนำ�ดว้ ย จำ�นวน 322 คน ตอบแบบสอบถาม - ผลการวิเคราะห์ข้อมูลพบว่าโดยเฉล่ีย ว่าความเส่ียงต่อผลกระทบในระยะยาว อีกส่วนหนึ่งจากผู้บันทึกการใช้เครื่อง จะลดลงได้ หากผู้ใช้โทรศัพท์ไร้สาย (operator data) ซง่ึ ข้อมูลจากนักเรยี น ตอ่ วนั ตอ่ จ�ำ นวนนกั เรยี นทงั้ หมด สมอง หลกี เลย่ี งการไดร้ บั รงั สปี รมิ าณมากเกนิ มักสูงกว่าเสมอ ต้องมีการปรับแก้ให้ ไ ด้ รั บ รั ง สี เ ป็ น ป ริ ม า ณ รั ง สี ส ะ ส ม ไปโดยไมถ่ ือหฟู งั ใกลห้ เู กนิ ไป [3] สมเหตุสมผลกนั ร้อยละ 82.3 มาจากการใช้โทรศัพท์ เอกสารอ้้างอิิง ขอ้ มลู ความจ�ำ วดั โดยใชแ้ บบทดสอบ (ร้อยละ 66 หากคิดจากระยะเวลา ความจำ�มาตรฐาน (standardized ที่ได้จากผูบ้ ันทึกการใชเ้ ครอื่ ง) 1. https://www.niehs.nih.gov/health/ma- - ผลเปรียบเทียบความจำ�ส่วนเกี่ยวกับ terials/electric_and_magnetic_fields_ รปู มคี า่ เปน็ ลบ (มผี ลกระทบในดา้ นลบ) associated_with_the_use_of_elec- แต่ตวั เลขผลต่างไม่มีนยั ยะส�ำ คัญทาง tric_power_questions_and_answers_ สถิติถ้าคิดจากกลุ่มทดลองท้ังหมด english_508.pdf) แต่มีนัยยะสำ�คัญถ้าใช้ข้อมูลจากเวลา บนั ทกึ การใชเ้ คร่ือง 2. https://infocenter.nbtc.go.th/storage/ - ผลของรังสีจากโทรศัพท์มือถือไร้ files/_contentSource_20200227_ สายต่อความจำ�ส่วนรูปภาพมีค่าเป็น 040319_1582794199019.pdf ลบ เริ่มมีนัยยะสำ�คัญในกรณีที่มักใช้ โทรศัพท์ด้านขวาของสมอง (ผลจาก 3. Environmental Health Perspectives, ผู้ใช้ดา้ นซา้ ยขอ้ มลู มีจำ�นวนนอ้ ย สรปุ 126(7) July 2018) ผลไม่ได)้ ตลุ าคม 2564 12

ระเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย ผิวกายจากสาหร่ายมุกหยก (Nostoc commune)” ประกอบด้วย สบู่ แอลกอฮอล์เจล และครีมบำ�รุงผิว โดยผลิตภัณฑ์ทั้ง 3 มี ติดิ ตามความคืบื หน้้า 2 วััคซีีนป้้องกััน คุณสมบัติในการกักเก็บความชุ่มชื้นและบำ�รุงผิวได้ดีด้วยคุณสมบัติ โรคโควิิด 19 ของไทย เริ่่ม� ทดสอบใน พอลิแซก็ คาไรดจ์ ากสาหร่าย มนุุษย์เ์ ฟส 2 แล้ว้ ทมี่ าและรายละเอยี ดเพ่ิมเติม อวัคซนี ชนิดแรกคอื ChulaCov19 วัคซนี ชนิด mRNA พัฒนา เส้นทางเศรษฐี (https://bit.ly/3oK0TzZ) โดยจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ผลการทดสอบในมนษุ ยร์ ะยะแรก แป้ง้ ดัดั แปรคาร์์โบไฮเดรตและดัชั นีี ออกมาดี ส่วนใหญ่มีผลข้างเคียงเพียงเล็กน้อย สามารถหายได้ น้ำำ��ตาลต่ำำ�� เพื่่�อผู้้�สููงอายุแุ ละผู้้�ป่ว่ ยเบาหวาน ใน 1-2 วนั ปจั จุบนั อยูร่ ะหว่างรอผลการทดสอบในมนุษย์ระยะที่ 2 วัคซีนชนิดที่สอง คือ HXP-GPOVac วัคซีนเช้ือตายโดยองค์การ 1 ใน 11 ของคนไทยทอ่ี ายุ 15 ปขี น้ึ ไป ก�ำ ลงั ปว่ ยดว้ ยโรคเบาหวาน เภสชั กรรมและคณะเวชศาสตรเ์ ขตรอ้ น มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ผลการ และมคี นจ�ำ นวนมากทก่ี �ำ ลงั เผชญิ ภาวะเบาหวานแฝงและโรคอว้ นจาก ทดสอบในมนษุ ยร์ ะยะแรกพบวา่ สามารถกระตนุ้ ภมู คิ มุ้ กนั ไดด้ ี และ การบริโภคนำ้�ตาลมากเกินไป นักวิจัยจากบริษัทเทสเต็ด เบ็ตเตอร์ ก�ำ ลงั อยู่ในชว่ งทดสอบระยะท่ี 2 เช่นกัน นอกจาก 2 วคั ซนี ข้างต้น (ไทยเเลนด์) จำ�กัด โดยการสนับสนุนของอุทยานวิทยาศาสตร์ ยงั มอี กี วคั ซนี ไทยทเี่ รมิ่ เดนิ หนา้ ทดสอบในมนษุ ยร์ ะยะแรกแรกแลว้ ประเทศไทย ได้พฒั นาผลติ ภัณฑ์แป้งดัดแปรคาร์โบไฮเดรตและดชั นี คอื วคั ซนี ใบยา วคั ซนี จากใบยาสบู พฒั นาโดยบรษิ ทั ใบยาไฟโตฟารม์ นำ้�ตาลตำ�่ มีใยอาหารมากกวา่ แปง้ สาลีท่ัวไปถึง 3,000 เท่า มีโปรตนี จ�ำ กดั สตารต์ อปั ดา้ นการแพทยจ์ ากจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั วคั ซนี สูงกว่า 900 เทา่ และมคี ่าดชั นีน้ำ�ตาลน้อยกวา่ รอ้ ยละ 97 แต่ยังคง ชนิดน้ีเร่ิมทดสอบระยะแรกเดือนกันยายนแล้ว ปัจจุบันยังไม่มี ลักษณะและรสชาติที่พึงประสงค์ของแป้งสาลีทุกประการ สามารถ การรายงานผลการทดสอบ นำ�มาใช้ประกอบอาหารหรือทำ�ขนมได้ตามปกติ เหมาะแก่การผลิต ท่มี าและรายละเอียดเพมิ่ เตมิ อาหารทางเลือก 1. มตชิ น (https://bit.ly/3FiIBvd) เพื่อสุขภาพให้แก่ 2. Nation TV (https://bit.ly/3mmi6MR) ผปู้ ว่ ยโรคเบาหวาน 3. สาระวิทย์ (https://bit.ly/3D4knTu) ผทู้ ม่ี ภี าวะเบาหวาน 4. Image used under license from Shutterstock.com แฝง ผทู้ ท่ี านอาหาร ผลิิตภัณั ฑ์เ์ พื่่�อสุุขภาพผิวิ แบบคโี ตเจนกิ รวม จากสาหร่่ายพัั นธุ์์�ไทย ถงึ ผทู้ ดี่ แู ลสขุ ภาพ ท่มี าและรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ วว.เผยผลงานศนู ยค์ วามเปน็ เลศิ ดา้ นสาหรา่ ยน�ำ สาหรา่ ยพนั ธ์ุไทย 1. สวทช. (https://bit.ly/2YfnVE1) มาสร้างมูลค่าเพิ่มเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพผิว อาทิ “ครีมกันแดด 2. Image used under license from Shutterstock.com ผสมสารกลุ่มแซนโทฟิลล์จากสาหร่าย (Coelastrum morus)” มี SPF50 PA++++ ช่วยป้องกนั การเกดิ รว้ิ รอย และชะลอการเส่ือม สภาพของผวิ กอ่ นวยั อนั ควร “ชดุ ผลติ ภณั ฑท์ �ำ ความสะอาดและบ�ำ รงุ ตลุ าคม 2564 13

ทำำ�เกษตรแม่น่ ยำ�ำ ด้้วยเทคโนโลยีี งานจรงิ พบวา่ นอกจากผลผลติ มคี ณุ ภาพดขี น้ึ แลว้ ปรมิ าณผลผลติ ยงั “HandySense” เพม่ิ ขน้ึ เฉลย่ี รอ้ ยละ 20 รวมถงึ ใชแ้ รงงานลดลงเฉลย่ี รอ้ ยละ 52 เนคเทค สวทช. เผยผลงานระบบเกษตรแมน่ ย�ำ HandySense ท่ีมาและรายละเอยี ดเพมิ่ เติม เตรียมเปิดพิมพ์เขียวให้ประชาชนนำ�ไปใช้งานโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย 1. สวทช. (https://bit.ly/2SS35rz) ภายใตแ้ นวคดิ “Smart Opening Innovation” เพอ่ื เพม่ิ โอกาสให้ 2. กรุงเทพธุรกิจ (https://bit.ly/3B462Ga) เกษตรกรไทยยุคใหม่ได้มีเคร่ืองมือท่ีทันสมัยใช้งานในราคาท่ี 3. Image used under license from Shutterstock.com จบั ตอ้ งได้ หากสนใจจองสทิ ธก์ิ ารใชง้ านไดท้ เ่ี ฟซบกุ๊ HandySense HandySense เปน็ นวตั กรรมการท�ำ เกษตรทน่ี �ำ เซนเซอรผ์ นวกเขา้ กบั เทคโนโลยไี อโอที เพอ่ื ใหผ้ ู้ใชง้ านตรวจวดั และควบคมุ สภาพแวดลอ้ ม การเพาะปลูกได้จากทางไกล ไม่ว่าจะเป็นการให้นำ�้ ป๋ยุ การควบคุม อณุ หภมู ิ ความชน้ื และปรมิ าณแสง ผู้ใชง้ านดขู อ้ มลู สภาพแวดลอ้ มและ สง่ั การท�ำ งานไดง้ า่ ยผา่ นแอปพลเิ คชนั บนสมารต์ โฟนหรอื คอมพวิ เตอร์ และน�ำ ขอ้ มลู การท�ำ งานทง้ั หมดไปใช้ในการวเิ คราะหเ์ พอ่ื วางแผนการ เพาะปลูกรอบต่อไปให้มีประสิทธิภาพมากย่งิ ข้นึ จากการทดสอบใช้ หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก ตัดั แต่ง่ พัันธุกุ รรมยุงุ ลาย ป้อ้ งกันั การ ล่า่ เหยื่่�อแบบระบุุเป้้าหมาย \"Molnupiravir\" ยารัักษาโควิิด 19 ชนิิด ใหม่่ ความหวัังในการเดินิ หน้้าต่่อของโลก นกั วิจัยชาวอเมรกิ ัน University of California วทิ ยาเขต Santa Barbara ตัดแต่งสารพันธุกรรมของยุงลายด้วยเทคนิค CRSPR/ เม่ือต้นเดือนตุลาคม พ.ศ. 2564 บริษัท Merck ได้รายงาน Cas-9 เพอื่ จ�ำ กดั จ�ำ นวนตวั รบั แสงในดวงตาของยงุ ท�ำ ใหย้ งุ ลายตวั เมยี ความคืบหนา้ เกี่ยวกับยา Molnupiravir (โมลนูพิราเวยี ร์) ยาฆา่ ไมส่ ามารถระบเุ ปา้ หมายทมี่ สี เี ขม้ หรอื มคี ารบ์ อนไดออกไซดบ์ รเิ วณนน้ั เชื้อไวรสั กอ่ โรคโควดิ 19 ว่า ยาไดผ้ ่านการทดลองในเฟสสองแล้ว ได้ดีดังเดิม (ไม่ทำ�ให้ยุงตาบอด) ผลที่เกิดข้ึนกับยุงที่ถูกตัดแต่ง ไดผ้ ลดีเปน็ ที่นา่ พอใจ จากการทดสอบในกลมุ่ อาสาสมัคร 775 คน พันธุกรรมคือ ยุงจะไม่พยายามค้นหาเป้าหมายแม้จะได้กลิ่น พบวา่ กลมุ่ ท่ีไดร้ บั ยาตอ้ งเขา้ โรงพยาบาลเพยี งรอ้ ยละ 7.3 และไมม่ ี คาร์บอนไดออกไซด์ นักวิจัยคาดว่าการศึกษาน้ีอาจนำ�ไปสู่การต่อสู้ ผู้เสียชีวิต ขณะท่ีกลุ่มท่ีไม่ได้รับยาต้องเข้าโรงพยาบาลมากกว่าถึง กับโรคที่มยี งุ ลายเปน็ พาหะ เชน่ ไขเ้ ลือดออก ไขเ้ หลือง และไข้ซิกา 2 เทา่ หรอื รอ้ ยละ 14.1 และมผี เู้ สยี ชวี ติ 8 ราย ปจั จบุ นั มกี ารประเมนิ ซง่ึ โรคเหล่าน้ีได้คร่าชีวิตผคู้ นไปปลี ะหลายแสนคน ราคาขายเบ้ืองต้นอยู่ที่เม็ดละ 580 บาท หรือคิดเป็นราคา 23,100 บาท/คน (ราคาสงู กวา่ ฟาวพิ ริ าเวยี รท์ ่ีใชร้ กั ษาอยู่ในปจั จบุ นั 10-14 เทา่ ) ท่ีมาและรายละเอยี ดเพ่มิ เตมิ ท่ีมาและรายละเอยี ดเพ่มิ เติม 1. ฐานเศรษฐกิจ (https://bit.ly/3iuWxsy) 1. VOA Thai (https://bit.ly/3uBD2mS) 2. MERCK (https://bit.ly/3DeSVml) 2. Image used under license from Shutterstock.com 3. Image used under license from Shutterstock.com ตุลาคม 2564 14

ระบบสั่่�งการสมาร์ต์ โฟนเพื่่�อผู้้�พิิการ นักั สำำ�รวจรุ่่�นเยาว์ค์ ้น้ พบฟอสซิลิ เพนกวินิ จากการประเมินว่าในในสหรัฐอเมริกามีคนวัยผู้ ใหญ่มากถึง ยักั ษ์์อายุุกว่่า 30 ล้า้ นปีี 61 ลา้ นคน มภี าวะบกพร่องทางการเคลื่อนไหวและการพูด (รายงาน โดยศนู ยค์ วบคมุ และปอ้ งกนั โรคแหง่ สหรฐั ฯ : CDC) เปน็ แรงบนั ดาลใจ เมอ่ื ปี พ.ศ. 2549 นกั ส�ำ รวจรนุ่ เยาว์ในนวิ ซแี ลนด์ไดค้ น้ พบฟอสซลิ ให้ Google พฒั นาเคร่ืองมือใหมเ่ พอ่ื ให้ผพู้ กิ ารสามารถส่งั การทำ�งาน ของนกเพนกวินท่ีอ่าวคาเฟีย (Kawhia Harbor) ล่าสุดหลังจาก ของสมาร์ตโฟนไดส้ ะดวกมากขึน้ เช่น Camera Switches การใช้การ นักวิทยาศาสตร์ของมหาวิทยาลัยแมสซีและพิพิธภัณฑ์บรูซ ใน แสดงออกของสีหนา้ แทนการใชน้ ว้ิ กดหรือเลือ่ นบนหนา้ จอเพอ่ื เลือก สหรัฐอเมริกาใช้เครื่องสแกนสามมิติเปรียบเทียบฟอสซิลดังกล่าว โหมดต่างๆ ของสมาร์ตโฟน, Activate ใช้การแสดงท่าทางเพ่ือออก กับกระดูกอ่ืนๆ ที่พบท่ัวโลก แล้วพบว่าฟอสซิลนี้เป็นฟอสซิลของ คำ�สั่งสมาร์ตโฟน เช่น การส่งข้อความ หรือการโทรออก นอกจาก นกเพนกวินขายาวในยุคดึกดำ�บรรพ์ท่ีไม่เคยค้นพบมาก่อน ฟอสซิล 2 ฟเี จอร์ใหมข่ า้ งตน้ ทน่ี า่ จะได้ใชก้ นั ในระยะอนั ใกล้ ทผ่ี า่ นมา Google ชิน้ นมี้ ีอายรุ ะหว่าง 27.3 ถงึ 34.6 ลา้ นปี มีลกั ษณะคล้ายกบั เพนกวนิ ยังได้พัฒนาระบบต่างๆ เพื่ออำ�นวยความสำ�ดวกให้แก่ผู้พิการ เช่น ยักษ์ไครูคู (Kairuku giant penguin) ท่ีค้นพบครั้งแรกในภูมิภาค ระบบส่ังการด้วยเสียง โปรแกรมอ่านออกเสียงข้อความบนหน้าจอ โอทาโก บนเกาะทางตอนใต้ของนิวซีแลนด์แต่มีขายาวกว่ามาก และระบบค�ำ บรรยายอัตโนมตั ิบนคลปิ วิดโี อ ทีมนักวิจัยจึงเรียกฟอสซิลที่ค้นพบใหม่น้ีว่า waewaeroa เป็นภาษา โดยในเรื่องเทคโนโลยีเพ่ือผู้พิการทางฝ่ังคู่แข่งอย่าง Apple ชนพนื้ เมอื งเมารแี ปลวา่ \"ขายาว\" (waewae แปลวา่ ขา และ roa แปล ก็ได้มีการพัฒนาฟีเจอร์ต่างๆ มาโดยตลอดเช่นกัน อาทิ ระบบ วา่ ยาว) โดยนกั วจิ ยั คาดวา่ เพนกวนิ ชนดิ นอ้ี าจมคี วามสงู ราว 1.4 เมตร AssistiveTouch ใน iPhone และ Apple Watch เพอ่ื ใหส้ ามารถควบคมุ ซ่ึงส่งผลต่อความเร็วในการว่ายน้ำ�และระดับความลึกในการดำ�น้ำ� อุปกรณ์ด้วยการใช้นิ้วเดียวแตะบนหน้าจอ และระบบ VoiceOver ของมนั เพ่ือให้สามารถใช้ Apple Watch ขณะกำ�ลังเดินด้วยไม้เท้าหรือใช้ สุนัขนำ�ทางอยู่ ทมี่ าและรายละเอยี ดเพม่ิ เติม 1. BBC News ไทย (https://bbc.in/2YhkdZP) 2. Live Science (https://bit.ly/2Yorasv) ท่มี าและรายละเอียดเพม่ิ เติม 1. VOA Thai (https://bit.ly/3uFiidG) 2. XDA (https://bit.ly/2Ycdfp7) 3. The New York Times (https://nyti.ms/2YcDhIQ) 4. Image used under license from Shutterstock.com ตุลาคม 2564 15

Sci Infographic ตุลาคม 2564 16

Sci Infographic ตุลาคม 2564 17

รวอ้ ทิ ยยพานั รวิศ ทศั คร รวิศ ทศั คร เคยเป็นกรรมการบรหิ ารและสมาชิกทีมบรรณาธิการวารสารทางชา้ งเผือก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเปน็ นกั เขยี น ประจำ�นิตยสาร UpDATE นติ ยสารวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของบรษิ ทั ซเี อด็ ยเู คชนั่ (มหาชน) จำ�กัด ปัจจุบนั รบั ราชการ เปน็ อาจารยป์ ระจำ�สาขาวชิ าวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีการอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ ดาวอังคาร บา้ นใหม่ของมนษุ ยชาติ ตอนที่ 1 “Mars is there, waiting to be reached.” ... ดาวอัังคารอยู่�่ที่น่� ั่�่น รอให้้พวกเราไปให้ถ้ ึึง ... คำ�กล่าวน้ีของ บัซซ์ อัลดริน (Buzz Aldrin) นักบินอวกาศ โครงการ อะพอลโล 11 ผ้ทู ต่ี ่อมาเป็นแรงบันดาลใจของคาแรกเตอร์ “บซั ไลตเ์ ยยี ร์” ในภาพยนตร์ Toy Story ที่โดง่ ดงั คงไมเ่ กินความจริงนักในอนาคตอันใกลน้ ี้ ตุลาคม 2564 18

รวอ้ ทิ ยยพานั มนุษย์สังเกตเห็นดาวอังคารมานาน พิทักษ์ปศุสัตว์ ต่อมาจึงได้รับบทบาทให้ ท�ำ ใหเ้ นอรก์ ลั เปน็ เทพทป่ี กปอ้ งดนิ แดนดว้ ย แล้วในสมัยโบราณ คนโบราณจึงผูก เป็นเทพผู้ปกป้องทหารและเป็นเทพแห่ง ซึ่งจ�ำ เป็นตอ่ ความสงบสุข และด้วยความ ดาวองั คารไวก้ บั เทพปกรณมั และเรอ่ื งเลา่ การสงครามด้วย ซ่ึงเทพท่ีปรากฏในเทพ น่ายำ�เกรงของเขา จึงเป็นเทพผู้ปกป้อง มากมาย อย่างในคติไทยเราน้ันพระศิวะ ปกรณัมกรีกที่เทียบเท่ากับมาร์ส คือเทพ บ้านเรือนให้ปลอดจากความชั่วร้ายที่จะ ให้กำ�เนิดพระอังคารข้ึนมาด้วยการนำ� แอรสี น่นั เอง มากล้ำ�กรายอกี ดว้ ย เทพองค์นี้มลี ักษณะ ควายแปดตวั มาบดเปน็ ผง หอ่ ผา้ สชี มพเู ขม้ ชาวบาบิโลเนียเรียกเทพมาร์สว่า เป็นครง่ึ คนครึ่งสิงหด์ งั รปู พรมด้วยน้ำ�อมฤต เสกด้วยฤทธ์ิบันดาล เนอร์กัล (Nergal) ซึ่งเป็นเทพตัวแทน ในอารยธรรมจีนและเกาหลี มอง เกดิ เปน็ พระองั คาร เทพบรุ ษุ ผมู้ พี ระวรกาย แหง่ ไฟ การท�ำ ลาย และสงคราม ในระบบ ดาวอังคารเป็นลางบอกเหตุแห่งหายนะ สีชมพู มี 4 กร ทรงหอก ตรศี ลู กระบอง ความเช่ือของพวกเขา ครั้งหนึ่งเนอร์กัล ความเศรา้ โศก สงคราม และการฆาตกรรม และศร ทรงเคร่ืองประดับทองแดงและ เคยเป็นเทพแห่งดวงอาทิตย์ ซึ่งภายหลงั ชาวจนี เรยี กดาวองั คารวา่ หว่ั ซงิ (Huŏxīng) แกว้ โกเมน ในไตรภมู ิพระร่วง พระองั คาร ภาคที่เป็นตัวแทนของดาวอังคารได้ (火星) หรือดาวแห่งเพลิง ซ่ึงเป็นหน่ึง มีวิมานอยู่ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ เอาชนะ จึงกลายเป็นเทพแห่งความตาย ในธาตุท้ังห้า (ไม้ ดิน ทอง น้ำ� และไฟ) ของเขาพระสุเมรุ เป็นเทพแห่งสงคราม โรคระบาด กาฬโรค และเจ้าแหง่ ปรโลก ซ่ึงมีความเก่ียวพันทางธาตุกับ จู้หรง ผปู้ ระสาทพรแกก่ ษตั รยิ แ์ ละนกั รบ คนไทย ในอารยธรรมแถบเมโสโปเตเมียตอนใต้ (Zhùróng) (祝融) ซ่ึงเปน็ เทพแหง่ ไฟที่ เราถือว่าพระอังคารเป็นเทพประเภท อย่างไรก็ตามความเป็นเทพสงครามก็ นา่ ย�ำ เกรง ผทู้ รงพาหนะเปน็ มงั กรสองตวั บาปเคราะห์ คือจะมีผลในอารมณ์ท่ี ร้อนแรง คนท่ีเกิดวันอังคารหรือมี นอรก์ ัล เทพแหง่ ไฟ ความตาย การท�ำ ลาย สงคราม และการปกปอ้ งดินแดนของอารยธรรมแถบ พระอังคารอยู่ในลัคนามักจะมีอารมณ์ เมโสโปเตเมีย โกรธงา่ ย ชอบใชก้ ำ�ลัง ไม่ยอมคน ใจรอ้ น แต่ผลในทางดีก็มี คือด้วยจิตใจเช่นนี้จะ ทำ�ให้ขยัน อดทน กล้าหาญ มีพลังงาน และมนั่ ใจในตนเอง เร่ืองราวของพระอังคารของไทยใน แงข่ องการเปน็ เทพแหง่ สงคราม ซง่ึ นา่ จะ รับคติมาจากทางอินเดีย ก็มีส่วนพ้องกับ ความเชอื่ ชองชาวโรมนั โบราณในประเดน็ ทช่ี าวโรมนั เองก็ถอื วา่ เทพมาร์ส (Mars) เปน็ เทพแห่งสงคราม ท่ีเปน็ บุตรแหง่ เทพ จูปิเตอร์และเทพีจูโน ชาวโรมถือว่าเทพ องค์น้ีเป็นบิดาของรอมิวลุส กษัตริย์องค์ แรกแห่งโรม เทพมาร์สจึงมีความสำ�คัญ รองลงมาจากเทพจูปิเตอรเ์ ลยทีเดียว ซึ่ง เทพองค์นี้เดิมทีเป็นเทพแห่งความอุดม สมบูรณ์ พืชผล เกษตรกรรม และการ ตุลาคม 2564 19

รวอ้ ทิ ยยพานั เป็นเทพผู้นำ�ไฟจากสวรรค์ลงมาสู่โลก อลั แลน (Allan Hill) ซงึ่ เปน็ กลมุ่ เนนิ เขาที่ มีความสนใจในเรื่องนี้ และยานสำ�รวจ มนุษย์และซัดมันเป็นอาวุธใส่ศัตรูในยาม อยปู่ ลายสดุ ของเทอื กเขา Transantarctic ท่ีส่งออกไปหลังจากนั้นมีเป้าหมาย และ สงคราม และเป็นเทพแห่งการป้องกัน Mountains System ในภูมิภาค Oates เครื่องมือบนยาน ท่ีพยายามหาหลักฐาน อกี ด้วย Land และ Victoria Land ของทวีป การมีอยู่ของสิ่งมีชีวิตบนดาวอังคารใน จะเห็นว่าดาวอังคารมีความผูกพัน แอนตาร์กติกา เมื่อปี พ.ศ. 2527 มี ปจั จบุ นั หรอื รอ่ งรอยการมอี ยขู่ องสงิ่ มชี วี ติ กับมนุษย์เรามาตลอดต้ังแต่โบราณกาล ร่องรอยของส่งิ มชี ีวติ ปรากฏอยู่ ในอดตี ให้ได้ ในหลายอารยธรรม แม้ในปัจจุบันมนุษย์ อุกกาบาตลูกน้ีเป็นจุดเปลี่ยนหน้า อั น ท่ี จ ริ ง ด า ว อั ง ค า ร เ ค ย มี ช่ ว ง ที่ มีเทคโนโลยีมากขึ้นแล้ว แต่สายตาท่ี ประวัติศาสตร์ของการสำ�รวจดาวอังคาร อุณหภูมิอบอุ่น มีความช้ืน บรรยากาศมี มนุษย์มองไปยังดาวเคราะห์สีแดงดวงนี้ ไปตลอดกาล เมือ่ ลักษณะผิวทีพ่ บภายใต้ ความหนาแนน่ และความดนั มากกวา่ ปจั จบุ นั กย็ งั คงเตม็ ไปดว้ ยความสนใจตอ่ มนั ไมเ่ คย กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแสดงให้เห็น มีแม่น้ำ�ไหลหลายสาย มีมหาสมุทรอยู่ เปลี่ยนแปลง แต่ในยุคของวิทยาศาสตร์ ถึงแร่คาร์บอเนตรูปทรงประหลาดขนาด บนพื้นผิว มีการปะทุของภูเขาไฟ และมี และการสำ�รวจอวกาศ ท่ามกลางความ เลก็ ราว1ไมครอนทส่ี นั นษิ ฐานวา่ นา่ จะเปน็ สนามแม่เหล็กเหมือนโลก แต่ในปัจจุบัน เสื่อมโทรมลงของสภาพแวดล้อมบนโลก ฟอสซิลของจุลชีพจากยุคโบราณของ หายไปจนหมด เหลอื เพยี งดาวทแ่ี หง้ ผาก จึงเริม่ มคี นต้งั คำ�ถามวา่ มคี วามเป็นไปได้ ดาวแดงดวงนี้ เพราะเหตุใดจึงเป็นเช่นน้ัน ในการตอบ เพียงใดที่ดาวอังคารจะเป็นบ้านแห่ง สิ่งท่ีพบจากอุกกาบาต ALH84001 ค�ำ ถามน้ี ขอใหค้ ณุ ผอู้ า่ นลองมาดแู ผนภมู ิ ทีส่ องของมนษุ ย์เรา ยังเป็นคำ�ถามท่ีรอคำ�ตอบมานาน เพราะ แสดงสมมติฐานของการสูญเสียชั้น- ท่ า ม ก ล า ง ส ง ค ร า ม เ ย็ น แ ล ะ ก า ร ยังไม่ชัดเจนว่าสิ่งที่ปรากฏบนกล้องและ บรรยากาศของดาวองั คารกนั แข่งขันสำ�รวจอวกาศของสหรัฐอเมริกา ร่องรอยของสารประกอบอินทรีย์ท่ีมี สาเหตุแรกท่ีมีคนสันนิษฐานว่าทำ�ไม และโซเวียตในระยะเวลากว่า 46 ปี ใน โครงสร้างซับซ้อนในกลุ่ม polycyclic บรรยากาศของดาวอังคารจึงหายไป ช่วงปี พ.ศ. 2488-2534 ทำ�ให้เกิดแรง aromatic hydrocarbon (PAH) ที่พบ อาจเปน็ เพราะการตกกระทบของอกุ กาบาต ผลกั ดนั ในการแขง่ ขนั กนั ระหวา่ งสองชาติ เป็นส่ิงท่ีหลงเหลืออยู่จากการสลายตัว ในช่วงพันล้านปีแรกของระบบสุริยะ ซึ่ง มหาอ�ำ นาจ มนษุ ย์ส่งยาน Viking 1 และ ของจุลินทรีย์หรือไม่ ซ่ึงเป็นเหตุให้โลก ท้ังโลกและดาวอังคารเคยมีช่วงท่ีถูก Viking 2 ไปยังดาวอังคารในช่วงปี พ.ศ. 2518 และ 2519 ตามล�ำ ดับ โลกไดข้ อ้ มลู (ซา้ ย) เม็ดแรค่ าร์บอเนตขนาดเส้นผ่านศนู ยก์ ลาง 100–200 ไมครอน ทพ่ี บในอกุ กาบาต ALH84001 ทม่ี ปี ระโยชนม์ ากมาย แตก่ ารส�ำ รวจกเ็ วน้ ท่ีมปี รมิ าณเพียงเล็กนอ้ ยประมาณรอ้ ยละ 0.5 ของเนื้ออุกกาบาต (ขวา) ภาพถ่ายดว้ ยกลอ้ งจุลทรรศน์ ช่วงไปนานจนถงึ ปี พ.ศ. 2535 ทม่ี กี ารส่ง อิเล็กตรอน (SEM) แสดงให้เห็นถึง “ฟอสซิล” ขนาดเล็กกว่า 1 ไมครอน ท่ีอยู่บนพื้นผิวของเม็ด ยาน Mars Observer ไปส�ำ รวจดาวองั คาร คารบ์ อเนตที่นำ�มาตรวจสอบ (ทีม่ า: [1]) อีกครั้ง แต่สัญญาณติดต่อก็ได้ขาดหาย ไปก่อนจะเข้าวงโคจรรอบดาวองั คาร โลกเข้าสู่ความตื่นตัวของการสำ�รวจ ดาวเคราะห์แดงดวงน้ีอีกครั้งหน่ึงเมื่อมี การค้นพบว่าในตัวอย่างอุกกาบาตจาก ดาวองั คาร ชอ่ื ALH84001 ทเ่ี คยมกี ารขดุ พบในทวีปแอนตาร์กติกา ใกล้เนินเขา ตุลาคม 2564 20

รวอ้ ทิ ยยพานั แผนภมู แิ สดงกระบวนการสามแบบที่น�ำ ไปสกู่ ารสญู เสยี ช้ั นบรรยากาศของดาวองั คาร 1) ช้ั นบรรยากาศหลดุ ออกไปสอู่ วกาศ 2) การตกกระทบของอกุ กาบาต 3) ปฏิกิรยิ าทางเคมกี ายภาพ (ทม่ี า: [1]) อุกกาบาตตกกระทบอย่างถี่ยิบในช่วงต้น เป็นคาร์บอเนตทำ�ให้ปริมาตรของช้ัน แนวคดิ วา่ บางทสี ภาพแวดลอ้ มโบราณของ ที่ระบบสุริยะเกิดขึ้นมาไม่นาน เนื่องจาก บรรยากาศลดลง ซง่ึ บนโลกกระบวนการน้ี ดาวอังคารอาจเหมาะต่อการตกตะกอน อวกาศโดยรอบยังคงมีเศษช้ินส่วนที่ อยใู่ นสมดลุ เนอ่ื งจากมกี ารหมนุ เวยี นของ ของสารซัลเฟต น�้ำ บนพ้ืนผวิ อาจมีสภาพ เหลอื จากการกอ่ ตวั ของดาวเคราะหต์ า่ งๆ ช้นั หนิ จากกระบวนการเคลอ่ื นทีข่ องแผน่ ทคี่ อ่ นขา้ งจะเปน็ กรด และสารคารบ์ อเนต ล่องลอยอยู่มาก ทำ�ให้เกิดการสูญเสีย เปลอื กโลก ซง่ึ สารจ�ำ พวกคารบ์ อเนตทถี่ กู เกือบทกุ ชนดิ ไม่น่าจะสามารถก่อตวั ได้ บรรยากาศไปจากการชน แตห่ ลงั จากนัน้ ดึงลงไปในเนื้อโลกพร้อมกับเปลือกโลก แตก่ ม็ อี กี แนวคดิ วา่ บางทชี น้ั บรรยากาศ โลกของเรายังคงเหนย่ี วร้ังชน้ั บรรยากาศ จะคายคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา และ โบราณของดาวอังคารอาจถูกกักอยู่ที่ใต้ ไว้ได้เพราะมีแรงโน้มถ่วงสูงกว่า ขณะ ในเวลาต่อมาจะกลับคืนสู่ชั้นบรรยากาศ ผิวดาวในรูปของคาร์บอเนตจริงๆ แต่ท่ี ที่ดาวอังคารสูญเสียช้ันบรรยากาศไป พรอ้ มกบั การระเบดิ ของภูเขาไฟ สว่ นบน ไม่พบบนพ้ืนผิวก็เพราะแม่น้ำ�โบราณบน เน่ืองจากมีแรงโน้มถ่วงต่ำ�กว่า แต่แม้ ดาวอังคาร กิจกรรมของเปลือกโลก/ ดาวองั คารบางสายไดล้ ะลายหนิ ใตพ้ น้ื ผวิ กระนั้นก็ตาม จากการคำ�นวณที่อิงกับ เปลือกดาวหยุดชะงักไป ชั้นบรรยากาศ จนกลายเปน็ โพรงคาสต์ (Karstic cavities) ข้อมูลท่ีทราบเก่ียวกับการกัดกร่อนของ เกือบทั้งหมดอาจเปล่ียนเป็นคาร์บอเนต ซึ่งคาสต์ (Karst) บนโลกก็คือลักษณะ ชน้ั บรรยากาศ ท�ำ ใหพ้ บวา่ แม้ในชว่ งปลาย ซ่ึงในปี พ.ศ. 2551 ยังไม่มีหลักฐาน ของหินปูนท่ีถูกน้ำ�กัดเซาะละลายหิน ของยคุ ท่มี ีอุกกาบาตตกใสถ่ ่ีๆ ดาวอังคาร การค้นพบคาร์บอเนตที่มากเพียงพอ ออกไป ท�ำ ใหเ้ กดิ เปน็ ทางน�้ำ และถ�ำ้ ใตด้ นิ ก็ยังมีชั้นบรรยากาศหนากว่าปัจจุบันอยู่ ทจี่ ะบง่ ชว้ี า่ บรรยากาศสว่ นใหญเ่ ปลย่ี นเปน็ นำ้�ท่ีไหลข้างบนมักจะซึมหายลงไปใน มากโข คาร์บอเนต เท่าที่เจอในปี พ.ศ. 2546 เน้ือหินลงไปใต้ดิน บนโลกมักเกิดกับ สาเหตุต่อมาคือการทำ�ปฏิกิริยากับ ส่วนใหญ่จะพบคาร์บอนในรูปของแร่ พ้ืนท่ีแห้งแล้งที่มีธารน้ำ�ไหลลงท่ีต่ำ�ใน ผิวดาว ซึ่งในกรณีท่ีมีนำ้�ที่เป็นของเหลว แมกนีไซต์ (MgCO3) ในฝุ่นดาวอังคาร หน้าฝน พื้นท่ีแบบนี้มีหินปูนมากและมี ค า ร์ บ อ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ ใ น ช้ั น บ ร ร ย า ก า ศ และพบในสัดส่วนเชิงมวลแค่ร้อยละ 5 คาร์บอเนตอุดมสมบูรณ์ หากเกิดส่ิงนี้ จะทำ�ปฏิกิริยากับหินท่ีพื้นผิวเพื่อก่อตัว ปะปนมาในฝุ่นเท่านั้น ทำ�ให้ในช่วงน้ันมี ขึ้นตรงที่เคยเป็นแม่นำ้�บนดาวอังคาร ตุลาคม 2564 21

รวอ้ ทิ ยยพานั ก็เป็นไปได้ท่ีชั้นบรรยากาศจะกลายเป็น แต่เม่ือสองปีที่แล้วมานี้เอง ในปี ดาวอังคาร โดยแหง่ ใหญ่สดุ มคี วามกวา้ ง คาร์บอเนตและถูกฝังอยู่ใต้ผืนทราย พ.ศ. 2562 มีหลักฐานใหม่ที่แสดงอย่าง ถึง 30 กิโลเมตร ของดาวอังคารซ่ึงตรวจไม่พบในขณะน้ัน ชัดเจนว่าดาวอังคารเคยมีน้ำ�บนพื้นผิวที่ ถ้าตัดประเด็นเรื่องบรรยากาศที่ ท่ียาน Phoenix พบในสภาพแร่แคลไซต์ เปน็ ของเหลวซง่ึ มไี อออนของคารบ์ อเนต/ เบาบางและอุณหภูมิท่ีอาจหนาวเย็น ในปริมาณร้อยละ 3–5 โดยนำ้�หนักใน ไบคารบ์ อเนตทม่ี าจากคารบ์ อนไดออกไซด์ ถึง –61 องศาเซลเซียสออกไป เหตุผล ตัวอย่างดินด้วยอุปกรณ์ thermal and ในช้ันบรรยากาศ จับตัวอยู่ปะปนกับ ที่มนุษย์เรามองดาวอังคารว่าเหมาะ evolved gas analyzer (TEGA) กถ็่ อื วา่ ยงั เกลือแร่ที่มีน้ำ�ปะปนในโครงสร้างอยู่ทั่ว จะไปต้ังอาณานิคมมากกว่าดาวดวง พบในปริมาณน้อย [1], [2] พื้นผิวดาวอังคาร [3],[4] โดยมีความหนา อ่ื น ท่ี มี ม ว ล แ ล ะ แ ร ง ดึ ง ดู ด ใ ก ล้ เ คี ย ง อย่างไรก็ตามในเวลาต่อมา ในปี ต้ังแต่ไม่กี่เซนติเมตรจนถึงเป็นร้อยเมตร กบั โลก เชน่ ดาวศุกร์ ก็เพราะดาวองั คาร พ.ศ. 2553 ยานโรเวอร์สำ�รวจพื้นดาว ผลการวิเคราะห์ข้อมูลจากการสำ�รวจ เป็นดาวเคราะห์ท่ีมีพ้ืนผิวแข็งเหมือน Spirit ท่ีลงจอดบริเวณหลุมอุกกาบาต ระยะไกล(remotesensing)น้ีท�ำ ไดจ้ ากกลอ้ ง โลกเรา สามารถนำ�ยานลงจอดและ กูเซฟ (Gusev crater) ซ่ึงเปน็ ปากปล่อง high resolution stereo camera (HRSC) สร้างสิ่งก่อสร้างต่างๆ ได้เหมือนโลก ภูเขาไฟโบราณบนดาวอังคาร ได้ยืนยัน ทต่ี ดิ ตงั้ อยบู่ นยาน Mars Express ที่โคจร อีกท้ังยังไม่มีบรรยากาศท่ีหนาแน่น การค้นพบพื้นที่ในเนินเขาโคลัมเบียใน เก็บข้อมูลรอบดาวอังคารมานานหลายปี และมีความดันสูงเหมือนดาวศุกร์ ซึ่งแม้ หลุมอุกกาบาตดังกล่าวที่อุดมไปด้วยแร่ ซ่ึงเม่ือปี พ.ศ. 2563 หรือปีท่ีแล้วน้ีเอง จะมีแนวคิดในการตั้งถิ่นฐานท่ีดาวศุกร์ แมกนีเซยี ม-เหล็กคารบ์ อเนต ในปรมิ าณ ยาน Mars Express ก็ยังค้นพบข้อมูล แต่การสร้างฐานที่พักบนผิวดาวคงยังทำ� รอ้ ยละ 16-34 โดยน�้ำ หนกั ซงึ่ นา่ จะเกดิ จาก ทรัพยากรอันมีค่าต่อการต้ังถ่ินฐานของ ไม่ได้ในเร็วๆ น้ี นอกจากยานในรูปของ การตกตะกอนจากสารละลายทม่ี คี ารบ์ อเนต มนุษย์เพิ่มอีกจากอุปกรณ์ MARSIS บอลลูนในระดับช้ันเมฆของดาวศุกร์ ภายใต้สภาพแวดล้อมของภูเขาไฟในยุค บนยาน ซึ่งเป็นอุปกรณ์กำ�เนิดคล่ืนพัลส์ เท่าน้ัน แต่ท่ีดาวอังคาร แม้ความดัน ธรณขี องดาวองั คารชอื่ ยคุ Noachian era เรดารค์ วามถตี่ �่ำ คน้ พบวา่ มที ะเลสาบยกั ษ์ บรรยากาศจะนอ้ ยมากและมแี รงโนม้ ถว่ ง ในช่วง 3700–4100 ลา้ นปีมาแล้ว [2] ซ่อนอยู่ใต้ธารนำ้�แข็งบริเวณขั้วโลกของ เพียงร้อยละ 38 ของโลกเท่าน้ัน แต่ การสร้างโครงสร้างกักอากาศบนผิวดาว ก็ ไ ม่ ใ ช่ ปั ญ ห า ใ น ช่ ว ง ต้ น ข อ ง ก า ร ต้ั ง ถิ่นฐาน อีกทั้งดาวอังคารยังมีบริเวณ ต่างๆ ที่เป็นหลุมยุบบริเวณปากปล่อง ของภูเขาไฟท่ีดับแล้ว ซ่ึงมีเครือข่าย ของอุโมงค์ใต้ดินที่เคยเป็นทางไหลของ ลาวาเมอ่ื นานมาแลว้ เปน็ ถ�้ำ โดยธรรมชาติ มผี มู้ องวา่ มนษุ ยเ์ ราอาจจะได้ใชป้ ระโยชน์ จากโครงสร้างที่มีอยู่แล้วตามธรรมชาติน้ี ในการสรา้ งเมอื งภายใต้นัน้ ก็เปน็ ได้ ลักั ษณะของโพรงคาสต์์ ที่่น� ้ำ�ำ�เซาะหินิ จนเป็็นโพรงใต้ผ้ ิิวดาว (ที่่ม� า: [1]) ตลุ าคม 2564 22

รวอ้ ทิ ยยพานั หลุมภูเขาไฟท่ีใหญ่ท่ีสุดบนดาวอังคาร ใกล้ Pavonis Mons ใกล้บริเวณเสน้ ศูนยส์ ูตรของดาวอังคาร ถา่ ยโดยยาน Mars Reconnaissance Orbiter การสร้างฐานท่ีพัก ซึ่งต่อไปในอนาคต อาจกลายเปน็ เมือง มคี วามนา่ สนใจเนื่องจาก สามารถปกป้องมนุษย์จากรังสีคอสมิกบน พ้ืนผิวดาวอังคารได้ รวมถึงก้อนอุกกาบาต เพราะดาวอังคารไม่มีชั้นบรรยากาศที่มี ความหนาแนน่ หรือสนามแมเ่ หล็กท่มี ีแรงสงู คอยปกป้องเหมือนโลกของเรา ไปติดตาม เรอ่ื งนี้กันต่อในฉบบั หนา้ ครับ แหล่งขอ้ มลู 12. https://www.globaltimes.cn/page/202106/1226925.shtml 13. https://gizmodo.com/china-hopes-to-put-first-human-on-mars- 1. Forget, F., Costard, F., and Lognonne, P. 2008. Planet Mars: Story of another world. Praxis Pub., Ltd. Dorset, UK. in-2033-report-1847163177 14. https://en.wikipedia.org/wiki/China_Academy_of_Launch_ 2. https://en.wikipedia.org/wiki/Carbonates_on_Mars 3. https://eos.org/research-spotlights/detecting-carbonates-on-the- Vehicle_Technology 15. https://www.sundayvision.co.ug/science-china-plans-to- surface-of-mars 4. Bultel, B., Viennet, J., Poulet, F., Carter, J., & Werner, S. C. (2019). send-androids-to-mars-before-a-manned-base/ 16. Oze, C., Beisel, J., Dabsys, E., Dall, J., North, G., Scott, A., Lopez, Detection of carbonates in martian weathering profiles. Journal of Geophysical Research: Planets. doi:10.1029/2018je005845 A.M., Holmes, R., Fendorf, S. (2021). Perchlorate and Agriculture 5. https://www.wired.co.uk/article/underground-mars-habitat on Mars. Soil Systems, 5(3), 37. doi:10.3390/soilsystems5030037 6. https://www.space.com/37200-read-elon-musk-spacex-mars- 17. Eichler, A., Hadland, N., Pickett, D., Masaitis, D., Handy, D., Perez, colony-plan.html A., Batcheldor, D., Wheeler, B., Palmer, A. (2021). Challenging the 7. https://www.cnet.com/news/spacex-mystery-moon-passenger- agricultural viability of Martian regolith simulants. Icarus, 114022. yusaku-maezawa-first-bfr-tourist/ doi:10.1016/j.icarus.2020.114022 8. https://en.wikipedia.org/wiki/SpaceX_Mars_program#Mars_ 18. https://www.sciencenews.org/article/mars-farming-harder- early_missions martian-regolith-soil 9. https://en.wikipedia.org/wiki/SpaceX_Starship 19. Davila, A. F., Willson, D., Coates, J. D., & McKay, C. P. (2013). 10. https://www.nasa.gov/feature/nasa-x-hab-2017-challenge-seeks- Perchlorate on Mars: a chemical hazard and a resource for exploration-systems-and-habitation-designs-from-university humans. International Journal of Astrobiology, 12(04), 321–325. 11. https://engineering.purdue.edu/CE/AboutUs/News/Features/ doi:10.1017/s1473550413000189 nasa-selects-purdue-to-develop-resilient-and-smart-deep-space- habitats ตลุ าคม 2564 23

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อนุ่ ใจ ผศ. ดร.ป๋วย​อุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วจิ ยั ชวี ฟสิ กิ ส​์และอาจารยป์ ระจ�ำ ภาควิชาชีววิทยา​ คณะวิทยาศาสตร์​ มหาวิทยาลยั​ มหิดล​ นักสื่อสารวทิ ยาศาสตร​์ นกั เขียน​ ศลิ ปินภาพสามมติ ​ิ และผปู้ ระดษิ ฐ์ฟ​ อนต์ไทย​ มีความสนใจท้งั ในดา้ นวทิ ยาศาสตร​เ์ ทคโนโลย​ี งานศลิ ปะและบทกวี แอดมนิ และผรู้ ่วมก่อต้งั เ​ พจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทกุ สง่ิ ล้วนเป็นพษิ เรื่�่องราวของเปีียซโซและทริิป ในที่่ส� ุดุ ก็ม็ าถึงึ เดืือนสิบิ เดืือนแห่ง่ การประกาศผลรางวัลั โนเบล ตุลาคม 2564 24

สภากาแฟ ปีน้ีรางวัลน่าสนใจเกือบทุกสาขา สงิ่ ทพี่ าทาปเู ตยี นสนใจคอื กายสมั ผสั ก็ค้นพบโปรตีนที่อยู่เบ้ืองหลังการรับ ตั้งแต่โปรตีนรับสัมผัสไปจนถึง เขาอยากรวู้ า่ โมเลกลุ อะไรทที่ �ำ ใหร้ า่ งกาย สัมผัสของสัตว์ พวกเขาตั้งช่ือมันว่า นักจำ�ลองแบบภูมิอากาศ ในคอลัมน์ ของคนเรารับรูส้ มั ผัสได้ เปียซโซ 1 (PIEZO1) สภากาแฟคราวนี้ ผมจะมาเลา่ ใหฟ้ งั ถึง เขาและเบริ ต์ แรนด์ คอสเต (Bertrand เเละต่อมาไม่นาน พวกเขาก็เจอ ปูมหลังของสองนักวิทยาศาสตร์ผู้พิชิต Coste) ตั้งสมมติฐานว่าโปรตีนรับสัมผัส โปรตีนในตระกูลเดียวกันอีกตัวเรียกว่า รางวลั โนเบลสาขาสรรี วทิ ยาหรอื การแพทย์ นา่ จะเปน็ พวก ion channel ทที่ �ำ หนา้ ทเ่ี ปน็ เปียซโซ 2 (PIEZO2) แห่งปี พ.ศ. 2564 กนั ครบั ท่อขนส่งเกลือไอออนผ่านเย่ือหุ้มเซลล์ ก า ร ค้ น พ บ โ ป ร ตี น เ ปี ย ซ โ ซ ข อ ง การไหลของเกลอื ผา่ นเยอ่ื หมุ้ จะท�ำ ใหเ้ กดิ พาทาปูเตียนถือเป็นจุดพลิกผันที่ทำ�ให้ รางวลั แดช่ ายผคู้ น้ พบ การเปลยี่ นแปลงศกั ย์ไฟฟา้ ทจี่ ะกระตนุ้ ให้ เราเข้าใจว่าร่างกายรับรู้กายสัมผัสและ กลไกแหง่ กายสมั ผสั เกดิ การส่งกระแสประสาทได้ อากัปกิริยาท่ีกำ�ลังกระทำ�อยู่ได้อย่างไร พาทาปูเตียนและคอสเตเลยลอง แต่การจะเข้าใจการทำ�งานของโปรตีนให้ เขม็ สน้ั นาฬกิ าเพงิ่ จะเคลอื่ นผา่ นเลข ค่อยๆ น็อกเอายีนสร้าง ion channel รู้ซ้ึงถึงกึ๋นต้องเห็นโครงสร้างสามมิติใน สองไปไม่นาน นี่เป็นช่วงเวลาหลายคนท่ี ออกไปจากเซลล์หนูทีละยีน ก่อนที่จะ ระดบั อะตอมเท่านัน้ เรียกวา่ wee hours เอาปลายปิเปตตเ์ ลก็ ๆ จมิ้ ไปทีเ่ ซลล์ แล้ว ปัญหาก็คือโปรตีนเปียซโซมีขนาด อาร์เดม พาทาปูเตียน (Ardem ลองวัดศักย์ไฟฟ้าดู เพ่ือหาดูว่าเซลล์หนู ใหญโ่ ตมโหฬาร ยากจะหาโปรตนี ในเยอื่ หมุ้ Patapoutian) นักวิจัยชีวฟิสิกส์หนุ่มจาก กลายพันธุ์ขาด ion channel ตัวไหนไป ตัวไหนใหญ่เท่า คือมีกรดอะมิโนมากถึง สถาบนั วิจัยสครปิ ส์ (Scripps Research) ถึงจะไม่สามารถตอบสนองการรับสัมผัส 2,500 โมเลกุล และมวลโมเลกุลรวม ก�ำ ลงั พกั ผอ่ นอยา่ งสบายในบา้ นของเขาท่ี (หรือการจ้ิม) ราวๆ 300 กิโลดาลตัน หรือถ้าเทียบก็ แคลิฟอรเ์ นยี ท้ังสองเผยว่าตอนแรกคิดว่าน่าจะใช้ คือต้องเท่ามวลของธาตุไฮโดรเจนราวๆ เสยี งโทรศพั ทท์ ด่ี งั อยอู่ ยา่ งไมข่ าดสาย เวลาไม่นาน อย่างมากกค็ งไม่ก่เี ดือน แต่ 300,000 อะตอม ปลุกเขาจนตื่น มันเป็นเบอร์ที่คุ้นเคย ในความเป็นจริงกว่าจะได้มาก็เล่นเอาหืด ซึ่งโครงสร้างใหญ่โตขนาดนี้ การหา พาทาปูเตียนสะลึมสะลือรับสายบิดาวัย ขนึ้ คอแตค่ วามพยายามอยทู่ ไ่ี หนความส�ำ เรจ็ โครงสรา้ งโปรตนี โดยผลกึ ศาสตรเ์ อกซเรย์ 94 ปี มนั ตอ้ งมีเรื่องอะไรเกิดข้นึ แนน่ อน ยอ่ มอยทู่ น่ี นั่ ในปี พ.ศ. 2552 ทมี ของเขา ปกติแลว้ ทำ�ได้ยากมาก ย่งิ เปน็ โปรตนี ใน “ฉันคิดว่าแกได้รางวัลโนเบลนะ” เสียงชายชราเอ่ยเจ้ือยแจ้วมาตามสาย โปรตีีนเปีียซโซ 1 (PIEZO1) ที่่ค� ้น้ พบโดยพาทาปูเู ตียี น พาทาปูเตียนเล่าว่า “ความรู้สึกมัน เออ่ ทน้ จนเกนิ จะรบั ไหว แตผ่ มกม็ คี วามสขุ ” เปน็ ขา่ วใหญก่ ระจายไปทว่ั พาทาปเู ตยี น นกั วจิ ยั อเมรกิ นั เชอ้ื สายอารเ์ มเนยี ทอ่ี พยพ ยา้ ยประเทศมาจากเลบานอนคอื นกั วทิ ยา- ศาสตรผ์ พู้ ชิ ติ รางวลั โนเบลสาขาสรรี วทิ ยา หรือการแพทย์ ในปี พ.ศ. 2564 “บางทใี นวงการวทิ ยาศาสตร์ สง่ิ ทเี่ รา ไมเ่ คยใหค้ วามส�ำ คญั กลบั กลายเปน็ สงิ่ ที่ ผู้คนให้ความสนใจ” ตลุ าคม 2564 25

สภากาแฟ เยื่อหมุ้ เซลล์ดว้ ยจะยิง่ ยาก แต่โชคดีท่ีใน รางวลั เผช็ ๆ ส�ำ หรบั จริงๆ กเ็ หมาะสมท่ีสดุ แล้วกับรางวัล” ตอนปี พ.ศ. 2556 ไปห๋ ลง เซยี ว (Bailong ชายผคู้ น้ พบโปรตนี แหง่ ทจี่ รงิ แลว้ ไมน่ า่ แปลกใจทร่ี างวลั โนเบล Xiao) อดีตนักวิจัยหลังปริญญาเอกของ ความเจบ็ ปวด ในปีน้ีจะตกเป็นของเขา ชื่อของเดวิด พาทาปเู ตยี นก�ำ ลงั อยใู่ นระหวา่ งการจดั ตงั้ จเู ลยี ส โดง่ ดงั มานาน เรยี กไดว้ า่ เปน็ หนง่ึ ห้องแล็บใหม่ของท่ีมหาวิทยาลัยชิงหัว ข้อความเด้งแต่เช้า มือถือข้างเตียง ในบก๊ิ ชอ็ ตทท่ี กุ คนทท่ี �ำ งานในสายชวี ฟสิ กิ ส์ ประเทศจีน ประจวบเหมาะกับที่ตอนนั้น ส่ันระริกเป็นจังหวะ ‘rrrrrrrrrr’ เดวิด นา่ จะไม่มใี ครไม่เคยได้ยินชื่อเสยี ง มีอีกเทคนิคนึงที่ใช้ ในการหาโครงสร้าง จูเลียส (David Julius) นักสรีรวทิ ยาและ เขาคือดาวรุ่งพุ่งแรงตั้งแต่สมัยเรียน โปรตนี ทเี่ รยี กวา่ เทคนคิ cryoEM ก�ำ ลงั เรมิ่ ชีวฟิสิกส์จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย แถมยังได้ฝึกกับนักวิทยาศาสตร์ระดับ สุกงอมพอดี ซานฟรานซสิ โก (UCSF) งวั เงยี ลุกข้นึ มา โนเบลมาหลายคน เซียวเลยได้ โอกาสใช้เทคนิคใหม่ มันเกิดอะไรขึ้น ! ข้อความนี้มาจาก จูเลยี สเปน็ ลูกศษิ ยป์ ริญญาเอก ของ cryoEM หาโครงสรา้ งสามมติ ิของโปรตนี น้องสะใภ้ของเขาในซานตาครซู เจเรมี ทอรน์ เนอร์ (Jeremy Thorner) และ เปียซโซ ทีมวิจัยของเขาพบว่าโครงสร้าง “ผมนกึ วา่ มนั เปน็ การแกลง้ กนั ” จเู ลยี ส อดตี นกั วทิ ยาศาสตร์รางวลั โนเบล แรนดี ของเปียซโซน้ันมีหน้าตาแปลกพิลึกคือ เปรย เชรก็ แมน (Randy Schrekman) ซงึ่ ถอื เปน็ เปน็ รปู ใบพดั สามแฉก ซง่ึ แตกตา่ งมากถา้ ข้อความเขียนประมาณวา่ “มีใครสกั หนง่ึ ในนกั วทิ ยาศาสตรท์ ที่ รงอทิ ธพิ ลทสี่ ดุ เทยี บกบั โปรตนี ทพี่ บทว่ั ไปในเยอื่ หมุ้ เซลล์ คนกำ�ลังพยายามติดต่อพี่อยู่ ช่ือโทมัส ในวงการวิจัยเซลล์และอณูชีววิทยาของ โครงสรา้ งของโปรตนี เปยี ซโซจะชว่ ย เพริ ล์ แมน (Thomas Perlman) และฉัน สหรฐั อเมรกิ า ไกดแ์ นวทางใหเ้ ราเขา้ ใจวา่ ใบพดั นา่ จะขยบั ก็ไม่อยากจะให้เบอร์พ่ีกับเขา และนี่คือ และหลังจากได้ดีกรีจากเบิร์กลีย์ อยา่ งไรเพอ่ื กระตนุ้ กลไกการรบั สมั ผสั ทาง เบอรข์ องเขา” (University of California Berkeley) จเู ลยี ส กายของมนษุ ยแ์ ละสตั ว์ นา่ จะมปี ระโยชน์ “ผมหันไปถามภรรยาว่าคิดยังไงกับ ข้ามประเทศกลับไปทำ�โพสต์ดอกต่อ อยา่ งยิ่งในการประยุกต์ใช้ทางการแพทย์ เร่ืองนี้ เธอก็เลยลองโทรไปเบอร์น้ันดู” ที่นิวยอร์กกับอดีตนักวิทยาศาสตร์รางวัล “การค้นพบเปียซโซคือก้าวสำ�คัญ และเสยี งปลายสายกต็ อบมา “ผมพยายาม โนเบลอีกคน ริชารด์ แอกเซล (Richard ส�ำ หรบั ทง้ั วงการ แตช่ ดั เจนวา่ คงไมไ่ ดม้ แี ค่ ติดตอ่ เดวดิ มาหลายครั้งแล้ว” Axel) ผู้ไขปริศนาแห่งการรับกล่ิน ที่ เปยี ซโซ” เคต พลู (Kate Poole) นกั ชวี วทิ ยา แตก่ วา่ ทท่ี ง้ั สองจะไดค้ ยุ กนั เพริ ล์ แมน มหาวิทยาลัยโคลัมเบีย (Columbia จากมหาวทิ ยาลัยนวิ เซาท์เวลสก์ ล่าว ก็เหลือเวลาอีกเพียงแค่สามนาทีก่อนท่ี University) และถา้ ถามความเหน็ ของบคุ คลส�ำ คญั เขาจะต้องไปประกาศรางวัล จูเลียสสนใจการรับความเจ็บปวด ผู้อยู่เบื้องหลังการค้นพบเปียซโซ ว่าใน และกว่าจะได้คุยกันเป็นกิจลักษณะ ตอนท่ีเขาเริ่มต้ังคำ�ถามว่าจะทำ�อย่างไร เรื่องความเข้าใจในเชิงอณูของการรับ ก็อีกราวๆ ยี่สิบนาทีต่อมา ตอนที่จูเลียส ให้เซลล์เจ็บปวด เพ่ือที่เขาจะได้ศึกษา สัมผัส พวกเราก้าวหนา้ ไปถึงข้ันไหนแลว้ โทรกลับไปหาเพิร์ลแมนอีกรอบหลัง ได้ว่าเซลลร์ ับรู้ความเจ็บปวดไดอ้ ย่างไร “เพ่ิงจะแค่สะกิดผิวๆ เท่าน้ันเอง !” การประกาศผลรางวัลไปแล้ว แต่จูเลียส จูเลียสเร่ิมหาสารสร้างความเจ็บ พาทาปเู ตยี นตอบ ไม่ใช่คนท่ตี นื่ เตน้ ที่สดุ ปวดทรมานท่ีจะเอามาใช้กับการทดลอง การคน้ พบของนกั วทิ ยาศาสตรร์ างวลั เพราะทนั ทที ร่ี วู้ า่ สามขี องเธอคอื หนงึ่ ของเขา และก็ไปสุดที่พริก โดยเฉพาะ โนเบลไม่ใช่จุดส้ินสุด แต่เป็นจุดเริ่มของ ในสองผพู้ ชิ ติ รางวลั โนเบลสาขาสรรี วทิ ยา อย่างย่ิงกับสารแคปไซซินในพริกที่ทำ�ให้ การค้นพบส่ิงใหม่ๆ ที่จะทำ�ให้เราเข้าใจ หรือการแพทย์แห่งปีน้ี ภรรยาของเขาก็ คนทก่ี นิ เผด็ ไมไ่ ด้เจ็บปวดทรุ นทุราย โลกใบนม้ี ากย่งิ ข้นึ หลง่ั ไหลถงั่ ทน้ ออกมา “ฉนั ไมอ่ ยากจะเชอื่ และในอกี ไมก่ ป่ี ตี อ่ มา จเู ลยี สกค็ น้ หา เลย” เธอกล่าว “แต่เขาทำ�งานหนกั มาก ตลุ าคม 2564 26

สภากาแฟ TRPV1 ที่่�ค้น้ พบโดยจูเู ลีียส แห่งความเย็นและเมนทอล (cold and และโครงสร้างของ TRPV1 และ menthol receptor) ที่ท้ังจูเลียสและ TRPA1 ท่สี ามารถบอกเปน็ นัยไดว้ ่าความ และโคลนยีนที่สามารถเปล่ียนเซลล์ พาทาปเู ตยี นแขง่ ขนั กนั คน้ หา และทา้ ยทส่ี ดุ เจ็บปวดจากสารเผ็ดร้อนจากพริกและ ที่ปกติเพิกเฉยต่อรสชาติเผ็ดร้อนของ กเ็ สมอ คอื เจอพรอ้ มๆ กัน แกส๊ น�้ำ ตานน้ั เกดิ ขนึ้ ไดอ้ ยา่ งไร กเ็ ปน็ ฝมี อื เเคปไซซินให้ตอบสนองต่อสารสร้าง ส่วน TRP channel อีกตัวที่เปิดตัว ของทมี วิจัยของจูเลียสและเชงนนั่ เอง ความเจ็บปวดทรมานของพริกได้ อย่างอลังการก็คือโปรตีนรีเซปเตอร์แห่ง จูเลียสเชื่อมั่นว่าความเข้าใจอย่าง ยีนท่ีพบเป็นยีนท่ีใช้สำ�หรับสร้าง วาซาบิ TRPA1 ทนี่ อกจากจะตอบสนองกบั ถ่องแท้เกี่ยวกับการทำ�งานของ TRP โปรตีนในกลุ่ม ion channel หรือท่อส่ง รสแสบฉุนของวาซาบิแล้ว ยังเปน็ โปรตีน channel โปรตีนแห่งความเผ็ดร้อนและ ไอออนในเยื่อหุ้มเซลล์ (เช่นเดียวกับ ที่เป็นเป้าหมายหลักของแก๊สน้ำ�ตาด้วย เหน็บหนาวท่ีเขาค้นพบนั้น จะช่วยปูทาง เปียซโซ) ในกลุ่ม transient receptor และเน่อื งจากเซลลท์ ี่มี TRPA1 น้นั ไม่ได้ สู่การออกแบบยาต้านความเจ็บปวดแห่ง potential ท่ีชื่อว่า TRPV1 เม่ือจับกับ พบแคท่ ต่ี า แตพ่ บไดท้ ว่ั ไป รวมทง้ั ในเซลล์ อนาคตได้ แคปไซซิน โปรตีน TRPV1 จะเปิดออก ผวิ หนงั ดว้ ย ควนั ของแกส๊ น�ำ้ ตากเ็ ลยไมไ่ ด้ ซึ่งน่ันน่าจะยังคงต้องใช้เวลาอีก ทำ�ให้แคลเซียมไอออนไหลผ่านเยื่อหุ้ม ท�ำ ใหร้ สู้ กึ แสบรอ้ นแคท่ ตี่ า แตจ่ ะกระจาย สกั พกั (ใหญ่ๆ) แต่คงไมไ่ กลเกนิ ฝนั เข้าสู่เซลล์กระตุ้นให้เกิดกระแสประสาท ไปทวั่ ทุกสว่ นของร่างกายทสี่ มั ผสั โดน นคี่ อื เรอื่ งราวหนทางสโู่ นเบลของสอง สง่ ไปทส่ี มองใหร้ า่ งกายสามารถรบั รคู้ วาม ทางทีมวิจัยของจูเลียสเดินหน้า นักวิจัยมือฉมังท่ีเต็มไปด้วยความมุ่งม่ัน รู้สึกปวดแสบปวดร้อนได้ การค้นพบ เต็มกำ�ลังเพื่อสร้างองค์ความรู้ท่ีจะนำ�ไป และความสนุกกับการทำ�งานค้นคว้าวิจัย TRPV1 ถือเป็นการเปิดศักราชใหม่ของ สู่ความเข้าใจอย่างถ่องแท้เก่ียวกับกลไก ทางวิทยาศาสตร์ท่ีเขาสนใจ จนในท่ีสุด การศึกษาการรบั สัมผัสความเจ็บปวด แหง่ การรบั ความเจบ็ ปวด จเู ลยี สรว่ มงาน ก็สามารถคว้าเอารางวัลที่ทรงเกียรติ ผลงานของจูเลียสทำ�ให้โปรตนี TRP กบั นกั ชวี วิทยาเชงิ โครงสรา้ ง อฟี าน เชง ท่ีสุดในโลก โนเบลสาขาสรีรวิทยาหรือ channel กลายเป็นหนึ่งในโปรตีนที่ (Yifan Cheng) ทมี่ หาวทิ ยาลยั แคลฟิ อรเ์ นยี การแพทยม์ าไดส้ �ำ เรจ็ ในปี พ.ศ. 2564 เผ็ดร้อนท่ีสุดในวงการชีวฟิสิกส์ มีการ ซานฟรานซสิ โก ผเู้ ชย่ี วชาญ cryoEM เพอื่ คน้ พบโปรตนี TRP channel อีกหลายตวั หาโครงสรา้ งสามมิตขิ อง TRP channel และโคลนออกมาอยา่ งรวดเรว็ เดน่ ๆ กค็ อื TRPM8 หรือที่รู้จักกันในนามรีเซปเตอร์ ตุลาคม 2564 27

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทีป ด้วงแค คณะวนศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ เสือดาว เสอื ด�ำ เสือื ดาว เสืือดำ�ำ Panthera pardus เสือื ดาวหรือื เสือื ดำ�ำ เป็น็ เสือื ขนาดใหญ่่ สีสี ันั และ ลวดลายของขนบนลำำ�ตัวั มีี 2 แบบ แบบที่�่ 1 พื้้� นลำำ�ตััวมีีสีีน้ำ��ำ ตาลอมเหลืืองหรืือสีีเหลืือง มีีลายจุุดสีีดำ�ำ จำ�ำ นวนมากเรีียงตััวกัันเป็็น กลุ่่�มดอก เรีียกว่า่ “เสืือดาว” แบบที่�่ 2 ขนบน ลำ�ำ ตััวเป็็นสีีเข้้มหรืือสีีดำ�ำ ทั้้�งตััว เรีียกกัันว่่า “เสืือดำำ�” ทั้้�งที่่�ในความเป็็นจริิงแล้้วเป็็นเสืือ ชนิิดเดีียวกััน ลููกเสืือที่�่เกิิดมาในครอกหนึ่�่ง อาจมีีได้้ทั้้�งเสืือดาวและเสืือดำำ� ตลุ าคม 2564 28

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วริศา ใจดี สาระวิทย์ ในศลิ ป์24 วรศิ า ใจดี (ไอซี) เดก็ สาย(พันธุ์)วทิ ยส์ านศลิ ป์ ชอบเรยี นคณติ ศาสตร์และฟิสกิ ส์ สนใจเร่อื งเกีย่ วกับอวกาศ และสตั วเ์ ล้ียงตวั จ๋วิ เวลาว่างชอบท�ำ งานศิลปะ ก�ำ ลงั ค้นหาสตู รผสมที่ลงตวั ระหวา่ งวทิ ยก์ ับศลิ ป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee ภาพโดย : วริศา ใจดี Happy Month of Flexagon ตุลาคม 2564 29

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ในวันแรกของชีวิตการเป็นนักศึกษา ลงนิตยสาร Scientific American ให้ ไมพ่ อดนี นั้ คือคณุ อาร์เทอร์ เอช. สโตน มหาวิทยาลัย ฉันเองไม่ได้เตรียม เราได้อ่านกัน ถือเป็นผู้บุกเบิกวงการ (Arthur H. Stone) นักคณิตศาสตร์ชาว ใจไว้เลยว่า คาบแรกของการเรียนวิชา คณิตศาสตร์สานศิลป์คนสำ�คัญ ซึ่งหน่ึง อังกฤษ ขณะท่ีเขายังเป็นนักศึกษาอยู่ที่ คณิตศาสตร์ จะได้นั่งเล่นเกมและดู ในกลเกมแสนสนกุ นนั้ เปน็ ของเลน่ สดุ เจง๋ มหาลัยพรินซ์ตัน ด้วยความเนี้ยบ คุณ มายากลแสนสนกุ ?! จนฉันอดสงสัยไม่ ท่ชี วนใหข้ บคิด นั่นกค็ ือ เจา้ เฟล็กซากอน สโตนก็เลยตัดสินใจตัดแถบกระดาษ ได้ว่าคงไมไ่ ด้เขา้ ผิดหอ้ งใชไ่ หมน่ี ?! (Flexagon) ของเล่นทีม่ คี วามลับซอ่ นอยู่ สว่ นเกนิ ออกมา และในระหวา่ งทนี่ งั่ เบอื่ ๆ เม่ือพูดถึงมายากลและของเล่น มากมาย เจา้ ของเลน่ รปู หกเหลยี่ มแบนๆ นี้ เขาก็เร่ิมพับแถบกระดาษเหล่าน้ันเล่น แปลกๆ ที่กำ้�ก่ึงระหว่างวิชาการกับ สามารถเปิดไปมาได้ไม่มีที่สิ้นสุด เล่นได้ เป็นรูปแบบต่างๆ กัน พับไปพับมาดัน งานประดิษฐ์ อย่างจิ๊กซอว์พิศวงท่ี ไม่มีเบ่ือ ท่ีสำ�คัญมันทำ�เองได้ง่ายๆ จาก ออกมาได้รูปหกเหลี่ยมด้านเท่าที่พอ ฉันเคยพูดถึงเมื่อสาระวิทย์ฉบับที่ 98 กระดาษ ไมต่ ้องหาซ้ืออุปกรณ์ใหเ้ สียเงิน จับจีบให้ถูกมุม มันก็จะเปิดออกมาเป็น เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2564 และ และไมต่ อ้ งใสแ่ บตเตอรด่ี ว้ ยละ ! นา่ สนใจ หน้าใหม่ได้ทุกคร้ัง มันบิดได้หลาย อ่ืนๆ อีกมากมายท่ีล้วนดึงดูดให้ท้ังคน ใช่ไหม อ่านจบฉบับน้ีรับรองว่าทุกคน รปู แบบ แถมมลี กั ษณะเปน็ ทรงหกเหลย่ี ม ชอบวิทย์และศิลป์ร้องว้าวไปตามๆ กัน สามารถท�ำ ของเลน่ เจง๋ ๆ ดว้ ยตวั เอง เอาไป เขาเลยตั้งชื่อมันว่า เฮกซะเฟล็กซากอน ทำ�ให้ฉันนึกถึงคุณมาร์ติน การ์ดเนอร์ อวดเพื่อนๆ กันไดอ้ ยา่ งแน่นอน (hexaflexagon) ซะเลย ซง่ึ ค�ำ วา่ hexa แปล (Martin Gardner) ข้ึนมาทันที และใน เจา้ เฟลก็ ซากอนมที มี่ าทน่ี า่ มหศั จรรย์ วา่ หก ขยายค�ำ วา่ flexagon ทเ่ี กดิ จากการ วนั ท่ี 21 ตลุ าคมทจ่ี ะถงึ น้ี กเ็ ปน็ วนั ครบรอบ ยิ่งกว่ากลไกที่ลึกลับ โดยย้อนไปในปี ผสมค�ำ วา่ flex หรอื บดิ กบั ค�ำ วา่ polygon วันเกิดของคุณมาร์ตินซะด้วย เนื่องใน พ.ศ. 2482 การค้นพบของเลน่ สดุ น่าทง่ึ น้ี ตามรปู ลกั ษณข์ องมนั ทเ่ี ปน็ รปู หลายเหลย่ี ม โอกาสนี้ สาระวิทย์ในศิลป์ฉบับน้ีจึง มีต้นเหตุมาจากการท่ีขนาดของแผ่น ที่พับข้ึนจากแถบกระดาษ ท่ีสำ�คัญก็คือ ขอนำ�ทุกคนเข้าสู่มิติใหม่แห่งการเรียน กระดาษที่ผลิตใช้กันในสหรัฐอเมริกา มันสามารถเปล่ียนหน้าได้เมื่อพับให้ คณติ ศาสตร์ผ่านของเลน่ มีขนาดแตกต่างไปจากขนาดของแฟ้ม โค้งงอข้นึ แล้วเปิดออกตามทิศทางต่างๆ คุณมาร์ตินเป็นนักคณิตศาสตร์และ เก็บกระดาษท่ผี ลิตจากประเทศองั กฤษ ดงั ภาพประกอบที่ 1 นักเขียนเชิงวิทยาศาสตร์ชาวอเมริกัน ดังนั้นเมื่อพยายามจะใส่กระดาษ คุณสโตนต่ืนเต้นกับการค้นพบคร้ังน้ี ชื่อดัง เขาเป็นคนแรกที่ได้รวบรวม เหล่านี้ลงไปในแฟ้ม ก็จะทำ�ให้มีแถบ มาก รีบนำ�ไปอวดเพื่อนๆ และคุณครู เรื่องราวการอธิบายคณิตศาสตร์เชิง กระดาษสว่ นหนง่ึ โผลย่ นื่ เลยแฟม้ ออกมา ของเขา หนึ่งในนั้นคือเป็นคนท่ีถ้าเอ่ย สร้างสรรค์ผ่านเกมกลสนุกๆ ตีพิมพ์ และเจา้ ของแฟม้ ทป่ี ระสบกบั ปญั หาความ ชื่อถึง ทุกคนคงจะคุ้นหูกันดี เขาคือ คุุณมาร์์ก อัับราฮััมส์์ กำำ�ลังั ชููโล่ร่ างวัลั อิกิ โนเบล สำำ�หรัับผู้�ช้ นะ โล่่เหล่่านี้้น� อกจากจะหน้้าตาประหลาดแล้้วยััง ภาพประกอบที่่� 1 แสดงการบิิดเจ้้าเฮกซะเฟล็ก็ ซากอน แหวกแนวไม่่ซ้ำ�ำ� กัันเลยในแต่ล่ ะปีี และยัังมีีเรื่่�องราวเบื้้�องหลังั ซ่่อนอยู่�ในการออกแบบของแต่่ละโล่อ่ ีีกด้ว้ ย ตุลาคม 2564 30

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ คุณริชาร์ด พี. ไฟยน์แมน (Richard ภาพประกอบที่่� 2 แสดงขนาดของสามเหลี่่�ยมด้้านเท่่าที่่�สััมพันั ธ์ก์ ัับความกว้า้ งและความยาวของแถบ P. Feynman) นักฟิสิกส์ทฤษฎีชื่อดัง กระดาษในการทำำ�เฮกซะเฟล็ก็ ซากอน ผู้นำ�เสนอวิธีการเข้าใจควอนตัมฟิสิกส์ใน แบบใหม่ ซ่ึงในตอนน้ันคุณไฟยน์แมน ด้วยกัน คอื ไตรเฮกซะเฟลก็ ซากอน (trihexaflexagon) และเฮกซะเฮกซะเฟล็กซากอน เป็นเพียงนักศึกษาสาขาฟิสิกส์ ที่สนใจ (hexahexaflexagon) แคอ่ า่ นช่อื กล็ ้นิ พนั กนั แล้ว ไปดูกันดกี ว่าว่ามันต่างกันอยา่ งไร การเล่นพับกระดาษเท่านั้นเอง แต่แล้ว แบบแรก ไตรเฮกซะเฟลก็ ซากอน เปดิ ได้ 3 หนา้ ภาพคลข่ี องมนั เปน็ แถบสามเหลยี่ ม ด้วยความร่วมมือของเพื่อนๆ สมาคม ด้านเท่าจ�ำ นวน 10 รูป หลงั ได้แถบกระดาษคณุ สมบตั ิตามขา้ งต้นแล้ว ดูขัน้ ตอนการท�ำ เฟล็กซากอน (Flexagon Committee) ไตรเฮกซะเฟล็กซากอนทีละขั้นตามภาพประกอบท่ี 3 กนั ได้เลย จึงก่อต้ังข้ึน พวกเขาได้ทำ�การศึกษา ลงลกึ ไปถงึ กลไกของ Flexagon ทงั้ ล�ำ ดบั ภาพประกอบที่่� 3 ขั้�นตอนการทำ�ำ ไตรเฮกซะเฟล็ก็ ซากอน การเปลยี่ นหนา้ เงอ่ื นไขต่างๆ จนได้เป็น ทฤษฎีและแผนผังท่ีโยงเร่ืองราวการเล่น อนั แสนสนกุ นี้ไปสเู่ นอื้ หาวชิ าการไดอ้ ยา่ ง ไมน่ า่ เชอื่ อา่ นมาถงึ ตรงน้ี ทกุ คนคงอยาก จะเลน่ เจา้ ของเลน่ อนั แสนมหศั จรรยช์ น้ิ นี้ แล้วใช่ไหม เอาละ ! ฉันขอชวนเพื่อนๆ มาลงมือทำ�ของเล่นช้ินนี้กันก่อนที่จะ เขา้ สเู่ น้อื หาทางวิชาการ เฮกซะเฟล็กซากอนประกอบขึ้น ม า จ า ก ก ร ะ ด า ษ แ ถ บ ย า ว ท่ี แ บ่ ง เ ป็ น สามเหลี่ยมด้านเท่า เรียงกลับด้านสลับ กนั ไปมา กอ่ นอน่ื เราจงึ ตอ้ งหาแถบกระดาษ ท่ีมีความยาวสักหน่อย ซ่ึงขนาดช้ินของ เ จ้ า ข อ ง เ ล่ น ห ก เ ห ล่ี ย ม ที่ ไ ด้ นั้ น จ ะ ขึ้ น อยกู่ บั ความกวา้ งของแถบกระดาษ ดงั นนั้ เราจึงปรับได้ตามใจชอบ ถ้าต้องการ สามเหลี่ยมความยาวด้านละ x หน่วย ตามทฤษฎีบทพีทาโกรัส ความกว้างของ แถบกระดาษ (ความสูงของสามเหล่ียม) กค็ วรจะเป็น √_2_3x หนว่ ย ดงั ภาพประกอบ ที่ 2 จะต้องใช้สามเหลี่ยมก่ีรูปน้ันก็ขึ้น อยู่กับว่าเราอยากให้เฟล็กซากอนเปิดได้ กี่หนา้ ทเ่ี ราจะมาท�ำ กนั ในวนั น้ี มสี องแบบ ตลุ าคม 2564 31

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ แบบทสี่ อง เฮกซะเฮกซะ- เฟล็กซากอน เปิดได้ 6 หน้า ครั้งน้ีเราต้องการแถบสาม- เหล่ยี มดา้ นเทา่ ทั้งหมด 19 รูป ดว้ ยกัน ซ่งึ จะซบั ซอ้ นมากกว่า แบบแรกทเ่ี ปิดได้เพยี ง 3 หน้า มาลองทำ�ตามทีละขั้นดังภาพ ประกอบที่ 4 กันเลย ในแบบแรกดจู ะไมม่ ปี ญั หา อะไร หน้าทั้งสามปรากฏขึ้น มาให้เห็นตามลำ�ดับตามที่เรา คาดไว้ แถมยงั เรยี งเหมอื นเดมิ ไม่สลับไปมา ไม่เช่ือก็ลอง วาดรปู ลงไปดเู ลย รบั รองเปิด ก่ีทีก็ยังได้รูปสวยเหมือนเดิม ถึงสามรูปที่แตกต่างกัน แต่ปัญหาอยู่ท่ีแบบท่ีสอง ถา้ ไดล้ องเลน่ แบบทส่ี องดแู ลว้ เราจะพบวา่ บางทเี รากเ็ ปดิ เจอ ไม่ครบหน้า หรือบางหน้าเปิด ได้สองทางบ้าง ทางเดียวบ้าง แล้วมันมีรูปแบบตายตัวหรือ เปลา่ นะ ? ภาพประกอบที่่� 4 ขั้น� ตอนการทำ�ำ เฮกซะเฮกซะเฟล็็กซากอน เมื่�อ่ ทำำ�เสร็็จแล้ว้ ลองเล่่นดูู เพื่�่อนๆ สังั เกตเห็น็ อะไรแปลกๆ รึึเปล่า่ นะ ? ตลุ าคม 2564 32

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ฉนั ไดท้ ดลองพลกิ เลน่ และจดล�ำ ดบั แบบรปู การเปลยี่ นหนา้ ออกมา ซง่ึ กรณแี รก เรม่ิ ท่ี ลองเปิดสองแบบก็แล้ว เจอชุด หนา้ เลข 2 โดยยดึ ขอบท่ีไฮไลต์สฟี ้าดงั รูป เม่ือเปดิ ออกมาก็จะพบกบั เลข 5 ซึง่ สามารถ ตัวเลขใหม่ก็แล้ว แต่เหตุไฉนไม่มี เปิดได้ทางเดยี วออกมาเป็นเลข 1 ซงึ่ เปิดได้ทางเดียวเช่นกนั วนกลบั ไปเป็นเลข 2 ถา้ เรา เลข 6… เลข 6 ของเราไปซอ่ นตวั อยทู่ ี่ไหน เปดิ แบบน้ตี ่อไปเรื่อยๆ ก็จะวนอยแู่ ค่ 3 หน้าน้ี ได้แก่ 2>5>1 (ภาพประกอบที่ 5) ซะงั้น ?! กันนะ ? ฉันอยากให้ทุกคนได้ลองทำ� แลว้ ตัวเลขหน้าอื่นๆ ทีเ่ ราเขียนไว้ละ่ ? เฟล็กซากอนทั้งสองแบบมาลองเปิดเล่น กันดูก่อนท่ีฉันจะอธิบายว่าเลข 6 นั้น ภาพประกอบที่่� 5 ลำำ�ดับั การเปลี่่ย� นหน้้าของเฮกซะเฮกซะเฟล็็กซากอนแบบ 2>5>1 ซอ่ นตวั อยทู่ ี่ไหนใหท้ กุ คนไดร้ ู้ในฉบบั หนา้ แตห่ ากใครหาเลข 6 เจอ ถา่ ยรปู สง่ มาทเี่ พจ นิตยสารสาระวิทย์ได้นะคะ มาเล่าให้ฟัง กนั ดว้ ยวา่ หาเจอไดย้ งั ไง ?! เพจสาระวทิ ย์ มรี างวลั มอบใหด้ ว้ ยนะ ฉบบั นขี้ อลาไปกอ่ น สขุ สนั ตเ์ ดอื นแหง่ เฟลก็ ซากอน ขอใหเ้ ลน่ ให้สนกุ นะ ! อย่าเพ่ิงตกใจไป นี่ไม่ใช่ของเล่นลวงโลกแต่อย่างใด ลองเปิดกลับไปที่หน้าเลข 2 อีกคร้ัง เราจะพบว่ามันสามารถเปิดได้ถึง 2 ทางด้วยกัน ถ้าเราลองเปิดไปทางที่ต่าง จากรอบแรกก็จะเจอตัวเลขที่ซ่อนอยู่ น่ันก็คือ…เลข 3 จากนั้นฉันก็เปิดต่อไปแบบ เพลนิ ๆ ตามครั้งแรก เลข 4 กป็ รากฏตัวออกมา แต่ทว่าดูเหมอื นเราจะเจอทางตนั เขา้ ให้ เพราะหนา้ เลข 4 นน้ั มที างเดยี วใหเ้ ปดิ ออก และกเ็ ปน็ ไปตามทค่ี าดคดิ ไว้ เราวนกลบั มาท่ี เลข 2 อกี แลว้ ทำ�ให้ในรอบนเี้ ราได้ล�ำ ดบั ออกมาคอื 2>3>4 (ภาพประกอบท่ี 6) ภาพประกอบที่่� 6 ลำำ�ดัับการเปลี่่�ยนหน้า้ ของเฮกซะเฮกซะเฟล็็กซากอนแบบ 2>3>4 ขอบคณุ ข้อมูลจาก: - หนงั สอื Hexaflexagons and Other Mathematical Diversions: The First 'Scientific American' Book of Puzzles and Games โดยคณุ Martin Gardner - Vihart - ช่องยูทบู ของคณุ Vi Hart นกั คณติ ศาสตร์ชาวอเมรกิ ัน ตุลาคม 2564 33

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer ดาวอังคาร ทม่ี าของวันองั คาร กาลครง้ั หนง่ึ นานมาแลว้ ตามต�ำ นานกรกี โบราณ แอรสี (Ares) เทพเจา้ แหง่ สงคราม ไดแ้ อบลกั ลอบเปน็ ชกู้ บั แอโฟไดตี (Aphrodite) เทพเจา้ แหง่ ความงาม ภาพวาดแอรีสี และแอโฟไดตีีถูกู ฮิิเฟสตััสสามีีของแอโฟไดตีจี ัับได้้ว่า่ เป็น็ ชู้้�กันั ชื่�อ่ ภาพ Mars and Venus Surprised by Vulcan โดย Alexandre Charles Guillemot ศิิลปินิ ฝรั่�งเศส ปีี พ.ศ. 2370 ที่่ม� าภาพ Wikipedia ตลุ าคม 2564 34

เปดิ โลก นทิ านดาว แอรสี ไดส้ งั่ อเลก็ ทรอี อน (Alectryon) แอรสี และแอโฟไดตมี าประจานตอ่ หน้าเหลา่ เทพเจ้าท้ังหลาย นายทหารหนมุ่ ใหด้ ตู น้ ทาง ถา้ เหน็ ดวงอาทติ ย์ แอรสี โกรธทอี่ เลก็ ทรอี อนหลบั ยาม จงึ สาปใหอ้ เลก็ ทรอี อนกลายเปน็ ไก่ เพอ่ื จะไดข้ นั กำ�ลังจะขน้ึ ให้รบี ปลุกแอรสี เตอื นทกุ เชา้ ก่อนดวงอาทิตย์ขึ้น อเล็กทรีออนเผลอหลับไป เมื่อถึง ชาวโรมนั รับตำ�นานกรีกมาแตเ่ ปลี่ยนช่อื เทพเจา้ ใหมด่ งั นคี้ ือ ตอนเช้าฮีเลียส (Helios) เทพเจ้าแห่ง กรีก โรมัน ความหมาย ดวงอาทติ ย์ไดเ้ หน็ แอรสี เปน็ ชกู้ บั แอโฟไดตี แอรสี (Ares) มารส์ (Mars) เทพเจ้าแห่งสงคราม, ดาวอังคาร ฮเี ลยี สจงึ ไปบอกฮเิ ฟสตสั (Hephaestus) แอโฟไดตี (Aphrodite) วนี สั (Venus) เทพเจา้ แหง่ ความรกั และความงาม, ดาวศกุ ร์ เทพเจา้ แห่งไฟ สามีของแอโฟไดตี ฮีเลยี ส (Helios) โซล (Sol) เทพเจา้ แห่งดวงอาทิตย์ ฮเิ ฟสตสั เมอื่ มาเหน็ ภาพบาดตาจงึ จบั ฮิเฟสตสั (Hephaestus) วลั เคน (Vulcan) เทพเจา้ แห่งไฟ ช่ือโรมันของแอรีสเป็นช่ือดาวอังคารในภาษาอังกฤษด้วย และเป็นท่มี าของชอ่ื วนั องั คารในภาษาไทย วนั องั คารในภาษาองั กฤษคอื Tuesday มาจากชอื่ เทพเจา้ Tiw หรอื Týr (เทีย) เทพเจา้ แห่งสงครามของชาวไวกิง (Viking) หรือ ชาวนอรส์ (Norse) แถวสแกนดิเนเวียในยุโรป ภาพถ่า่ ยดาวอัังคารจากยานอวกาศ Rosetta ปีี พ.ศ. 2550 ที่่�มา European Space Agency (ESA) https://www.esa.int/ESA_Multime- dia/Images/2007/02/True-colour_image_of_Mars_seen_by_OSIRIS ภาพวาดจิิตรกรรมฝาผนัังแอรีสี กับั แอโฟไดตีี เมืืองปอมเปอีี (Pompeii) ประเทศอิิตาลีี อายุุประมาณ 2,100 ปีี ที่่�มาภาพ Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Ares ตุลาคม 2564 35

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพถ่่ายภููเขาไฟโอลิิมปัสั บนดาวอังั คาร โดยยาน Viking 1 ปีี พ.ศ. 2521 ภาพสัญั ลัักษณ์ข์ องดาวอัังคารซึ่ง� เป็น็ สััญลักั ษณ์์ ที่่�มาภาพ NASA https://nssdc.gsfc.nasa.gov/photo_gallery/photogallery-mars.html ของเพศชายด้ว้ ย ที่่�มาภาพ Wikipedia https://en.wikipedia. ดาวอังคารเป็นดาวเคราะห์ดวงท่ี 4 เป็นเช่นน้ีเน่ืองจากดาวอังคารปกคลุมไป org/wiki/Mars นับจากดวงอาทิตย์ มีลักษณะคล้ายโลก ด้วยฝุ่นสนิมเหล็กหรือไอร์ออนออกไซด์ เป็นดาวเคราะห์หิน มีนำ้�แข็ง มีภูเขาไฟ (iron oxide) ดาวเคราะหท์ สี่ งู ทส่ี ดุ ในระบบสรุ ยิ ะ สงู กวา่ มีทะเลทราย 1 วันบนดาวอังคารใกล้เคียงกับโลก ภูเขาท่ีสุดในโลกคือภูเขาเอเวอเรสต์ แต่ดาวอังคารเล็กกว่าโลกเกือบ คือนาน 24.6 ช่ัวโมง แต่ 1 ปีบนดาว (Mount Everest) ถึง 2.5 เท่า (ภูเขา ครง่ึ หนง่ึ เยน็ กวา่ แหง้ กวา่ มอี ากาศเบาบาง อังคารนานถงึ 687 วันบนโลก เนือ่ งจาก เอเวอเรสต์สงู 8.9 กโิ ลเมตร) ภเู ขาทสี่ งู กวา่ (ตอ้ งใสช่ ดุ อวกาศ) มดี วงจนั ทรบ์ รวิ าร ดาวองั คารอยไู่ กลดวงอาทติ ยม์ ากกวา่ โลก ท่ีสุดของไทยคือดอยอินทนนท์สูง 2.6 2 ดวง มากกว่าโลกท่ีมีดวงจันทร์บริวาร จึงใช้เวลาโคจรครบรอบดวงอาทิตย์นาน กิโลเมตร ภเู ขาไฟโอลมิ ปสั บนดาวองั คาร เพียงดวงเดยี ว กว่าโลก จงึ สงู กวา่ ดอยอินทนนท์ 8.4 เทา่ มีผู้เรียกดาวอังคารว่า “ดาวเคราะห์ ภูเขาไฟท่ีใหญ่ที่สุดบนดาวอังคารคือ ชอื่ โอลมิ ปัสไดม้ าจากชอ่ื ภเู ขาในกรีก แดง” (Red Planet) เน่ืองจากเห็นดาว ภูเขาไฟโอลิมปัส (Olympus Mons) มี ท่เี ช่ือวา่ เป็นที่อย่ขู องเหล่าเทพเจา้ อังคารเป็นสีแดง (หรือออกส้มแดง) ท่ี ความสูง 21.9 กิโลเมตร เป็นภเู ขาไฟของ สัญลักษณ์ของดาวอังคารเป็นรูป วงกลมและลูกศรช้ีเฉียงขึ้นไปทางขวา วงกลมหมายถึงโล่ ลูกศรหมายถึงหอก รวมกนั หมายถงึ นักรบ หรอื สงคราม และ ใชเ้ ป็นสญั ลกั ษณข์ องเพศชายดว้ ย มียานอวกาศจำ�นวนมากที่ไปสำ�รวจ ดาวอังคาร ยานที่สามารถลงจอดอย่าง นมุ่ นวลบนดาวองั คารเรม่ิ จากยาน Mars 3 ของสหภาพโซเวียตในปี พ.ศ. 2514 และยาน Viking 1 ของสหรัฐอเมริกา ปี พ.ศ. 2519 หลังจากนั้นก็มียานสำ�รวจ อ่ืนๆ ตามมาอกี ตุลาคม 2564 36

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพถ่่ายพื้้�นผิิวดาวอัังคาร โดยยาน Perseverance ปีี พ.ศ. 2564 ภาพใบปิดิ ภาพยนตร์เ์ รื่่�อง The Martian ที่่�มาภาพ NASA https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA24430 ที่่�มาภาพ Internet Movie Poster Awards http://www.impawards.com/2015/ martian_ver2.html ล่าสุดปีนี้ พ.ศ. 2564 ยาน Perse- เนื่องจากคิดว่าเป็นเรื่องจริง ต่อมาได้ อาหารและอากาศท่ีเตรียมไปไม่พอ verance ของสหรัฐอเมริกา และยาน สรา้ งเป็นภาพยนตร์ในปี พ.ศ. 2496 และ สำ�หรับการอยบู่ นดาวอังคารยาวนาน Zhurong ของจีน ได้ลงจอดแล้วปล่อย พ.ศ. 2548 เราสามารถมองเหน็ ดวงจนั ทร์ไดด้ ว้ ย รถส�ำ รวจบนพืน้ ผิวดาวองั คาร Mission to Mars ปี พ.ศ. 2543 เปน็ ตาเปล่า ส�ำ หรับช่วงปลายปี พ.ศ. 2564 แ ล ะ มี โ ค ร ง ก า ร ท่ี จ ะ ส่ ง ม นุ ษ ย์ ไ ป ภาพยนตรเ์ กย่ี วกบั นกั บนิ อวกาศไปส�ำ รวจ ดาวอังคารจะข้ึนทางทิศตะวันออกช่วง สำ�รวจดาวอังคารเป็นครั้งแรก อาจเป็น ดาวอังคารแล้วค้นพบหลักฐานว่ามนุษย์ เช้ามืด เห็นได้ตั้งแต่ปลายเดือน ปี พ.ศ. 2576 บนโลกความจรงิ สบื เชอื้ สายมาจากมนษุ ย์ พฤศจิกายนเป็นต้นไป โดยปลายเดือน มีนิยายวิทยาศาสตร์และภาพยนตร์ ดาวอังคาร พฤศจิกายนดาวอังคารจะอยู่ในกลุ่ม หลายเรือ่ งที่เกีย่ วกบั ดาวอังคาร ตวั อย่าง The Martian ปี พ.ศ. 2558 เป็น ดาวคันช่ัง (Libra) แล้วย้ายไปกลุ่มดาว ทีน่ ่าสนใจเชน่ The War of the Worlds ภาพยนตรเ์ กยี่ วกบั นกั บนิ อวกาศไปส�ำ รวจ แมงป่อง (Scorpius) หลังกลางเดือน เขยี นโดย H. G. Wells พิมพเ์ ป็นหนงั สือ ดาวอังคารแล้วเกิดอุบัติเหตุ พระเอก ธันวาคม พ.ศ. 2564 เม่ือปี พ.ศ. 2441 เป็นเรื่องเกี่ยวกับ ถูกทิ้งไว้ให้อยู่บนดาวอังคารเพียงลำ�พัง มนุษย์ดาวอังคารบุกโลก มีการดัดแปลง เนื่องจากเพื่อนนักบินอวกาศคนอื่นๆ เป็นละครวิทยุในปี พ.ศ. 2481 และท�ำ ให้ เข้าใจผิดคิดว่าพระเอกเสียชีวิตแล้ว คนจำ�นวนมากตื่นตระหนกหวาดกลัว พระเอกต้องหาทางมีชีวิตรอด เพราะ ตุลาคม 2564 37

มนั อเอ๋ ปน็ อยา่ งนน้ี เ่ี อง by อาจารย์เจษฎ์ https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ แสงประหลาดที่่�ระนอง มีรายงานการพบเห็นแสงประหลาดบนท้องฟ้า บริเวณ เรีียกว่่า รมิ ทะเลอ�ำ เภอกระบรุ ี จงั หวดั ระนอง จากหลายพ้ืนท่คี รบั และมีการถา่ ยรปู ไว้ดว้ ยเป็นจำ�นวนมาก (แปลวา่ ไม่ใชภ่ าพตัดตอ่ \"เสาแห่่งแสง\" หลอกชาวบา้ นแน่นอน) (Pillars of Light) แสงทเี่ หน็ ไมใ่ ชฝ่ นดาวตก ประตู Asgard หรอื มนษุ ยต์ า่ งดาว บุกโลกอะไร แต่เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่สามารถพบเห็นได้ เรอื่ ยๆ แมจ้ ะไมค่ ่อยบ่อยก็ตาม ที่เรียกวา่ pillars of light (หรือ light pillars) แปลว่า เสาแหง่ แสง ภาพเสาแห่งแสงนี้เพ่ิงชนะการประกวดของสถาบันวิจัย ดาราศาสตรแ์ หง่ ชาติ (สดร.) โดยถ่ายจากบริเวณเขาแหลมหญ้า ในประเทศไทยของเราเอง ตลุ าคม 2564 38

มนั อเอ๋ ปน็ อยา่ งนน้ี เ่ี อง ทต่ี ่างประเทศอยา่ งประเทศฟิลปิ ปินส์ก็มีการพบเหน็ pillars of light แบบน้มี ากอ่ น ผู้เชี่ยวชาญของ PAGASA ได้ และเคยเปน็ ทแี่ ตกตนื่ มาดว้ ยเชน่ กนั โดยเรยี กกนั วา่ Lansuk-Lansuk ทแ่ี ปลวา่ เทยี นไข ให้ข้อมูลเพ่ิมเติมว่า แม้ว่าเมฆชนิด ซึ่งทางหน่วยงาน PAGASA (Philippine Atmospheric, Geophysical and ตา่ งๆ จะสามารถมผี ลกึ น�ำ้ แขง็ อยใู่ นเมฆ Astronomical Services Administration) ประเทศฟิลิปปินส์ ได้อธิบายปรากฏการณ์ ได้ แต่ไม่ใช่ว่าเมฆทุกชนิดจะสามารถ แสงประหลาดน้ีไวว้ า่ เปน็ ปรากฏการณธ์ รรมชาตทิ างอตุ นุ ยิ มวทิ ยาทเ่ี กดิ จากผลกึ น�ำ้ แขง็ สะท้อนแสงให้เกิด \"แสงในแนวตั้ง\" ขึน้ ในอากาศสะท้อนแสงของดวงจันทร์ บนท้องฟา้ ได้ เ ส า แ ห่ ง แ ส ง นั้ น อ า จ จ ะ ป ร า ก ฏ ข้นึ ท่ีไหนก็ได้ตราบเท่าท่สี ภาพแวดล้อม ปัจจัยตรงน้นั เหมาะสม โดยแสงที่เหน็ ท่ี ฟิลิปปินส์คร้ังน้ันปรากฏข้ึนประมาณ 20-30 นาที เน่ืองจากผลึกนำ้�แข็งใน ก้อนเมฆนั้นก็ค่อยๆ สลายตัวไป ทำ�ให้ การสะทอ้ นแสงน้ันค่อยๆ หายไปดว้ ย ห ลักการเดียวกันน้ีสามารถใช้ อธิบายปรากฏการณ์ \"จันทร์ทรงกลด\" หรอื \"halo\" ได้เช่นกนั ขอ้ มลู จาก https://www.gmanetwork.com/news/ scitech/science/700257/pillars-of-light-in- sulu-skies-pagasa-explains-aurora-like- sight/story/ ตุลาคม 2564 39

ปเปน้ั น็ นป�ำ้ ู ดร.ชวลิต วิทยานนท์ และจารุปภา วะสี ปกู า้ มขาว ปููก้้ามขาว ชื่่�อเรีียกตรงๆ ตามก้้ามโตๆ สีีขาว ของมันั ชื่่อ� ละตินิ คือื Galane bispinosa (กาเลนีี ไบสไปโนซา) ชื่่�อชนิิดหมายถึึงมีีหนามสั้้�นๆ อยู่่� ข้้างกระดองด้า้ นละสองอััน ตลุ าคม 2564 40

ปเปน้ั น็ นป�ำ้ ู นอ้ งปอู ยใู่ นวงศป์ กู า้ มขาว Family Galanidae (กาเลนิดี) ขนาดกระดองกวา้ งราว 8 เซนตเิ มตร รวมก้ามราว 13 เซนติเมตร อยู่ตามพื้นโคลน ปนทรายและหินกองต่างๆ ในแหล่งอาศัย เดยี วกับปูมา้ แตว่ ่ายนำ�้ ไมไ่ ด้เหมอื นปมู ้า ได้แต่ เดินจับหนอนทะเล ปู กุ้ง ที่ตัวเล็กกว่า หรือ ซากสัตว์ต่างๆ บนพ้ืนท้องทะเลกินเหมือน ปทู วั่ ไป ตดิ อวนรนุ อวนลากหนา้ ดนิ อวนลอยกงุ้ อวนลอยปมู ้า มาบอ่ ยๆ เมือ่ กอ่ นปชู นดิ น้ีไมม่ รี าคาอะไร คนจับมาได้ ก็โยนท้ิง เพราะแทบไม่มีเน้ือและกระดองหนา หรือไม่ก็ถูกส่งเข้าโรงปลาเป็ดพร้อมปลาเล็ก ปลาน้อยอ่ืนๆ แต่ในรอบสิบปีมานี้อาหารทะเล แพงขนึ้ มาก โดยเฉพาะปมู า้ เปน็ ๆ และเนอ้ื ปแู กะ มรี าคากโิ ลละหลายรอ้ ยบาทจนถงึ เกอื บพนั ปมู า้ และปูชนิดเล็กที่ไม่สดเร่ิมถูกเอามาต้มแกะเน้ือ ขาย เช่น ปอู นื่ ๆ ในตระกูลปูม้าขนาดเล็ก ปหู ิน ปูฤาษี และปูก้ามขาวตัวน้ี นอกจากน้ันคนไทย เองก็น่าจะกินอาหารทะเลได้หลากหลายและ แปลกมากขึ้น เพราะเรียนรู้จากเพื่อนบ้าน ของเราอยา่ งจนี ญป่ี ุ่น และเวยี ดนาม จุดเด่นของปูก้ามขาวอยู่ที่ก้ามโตและอวบ แม่ค้าหักแค่ก้ามมาต้มและโยนตัวทิ้งไป มีขาย ทงั้ แบบให้เอาไปทุบกินเองถุงละ 50 บาท หรอื แกะเปลอื กออกเหลอื แตป่ ลายกา้ มกบั เนอื้ เนน้ ๆ ขายกลอ่ งละ 200 บาท นบั ไดร้ าวๆ 30 กา้ ม ถอื วา่ ถูกกวา่ ก้ามปูม้า แม้ชิมแล้วเน้ือไม่แนน่ เทา่ แตก่ ็ หวาน อร่อย และมีกลิ่นหอมเฉพาะตวั ตุลาคม 2564 41

QSuciziบา้ นนักคดิ ฉฉบับั ที่แ่� ล้ว้ เหมียี วขอให้ค้ ุณุ ผู้้�อ่า่ นช่ว่ ยบอกชื่่อ� สัตั ว์อ์ ื่่น� ๆ นอกเหนือื ผู้ไ้� ด้้รับั รางวััลประจำำ�ฉบัับที่�่ 102 จากพวกหนูทู ี่ถ�่ ูกู นำ�ำ ไปใช้เ้ ป็น็ สัตั ว์ท์ ดลองทางวิทิ ยาศาสตร์์ รางวััลที่่� 1 30th anniversary NSTDA เราไปดกู นั เลยฮะวา่ มสี ตั วอ์ ะไรอกี บา้ ง tumbler ได้้แก่่ คุุณดรุณุ ีี อัศั วเสถีียร รางวัลั ที่่� 2 สมุดุ โน้ต้ I love science นอกจากหนููเมาส์์ หนููแรตแล้้ว ก็ม็ ีีสััตว์อ์ ีีกหลายชนิิดที่่�ถูกู นำ�ำ มาใช้้เป็น็ ได้แ้ ก่่ คุณุ สมรลักั ษณ์์ แจ่ม่ แจ้ง้ สััตว์ท์ ดลองทางวิทิ ยาศาสตร์์ ไม่ว่ ่า่ จะเป็็นญาติใิ นตระกููลสััตว์ฟ์ ันั แทะอย่่าง คุณุ สรรพวีีร์์ ประสิิทธิริ ัตั น์์ แฮมสเตอร์์ หนูตู ะเภา ฯลฯ, สััตว์เ์ ลี้้�ยงลูกู ด้ว้ ยนม เช่น่ กระต่า่ ย เฟอร์์เรต ด.ญ.พรพิิศุทุ ธิ์์� แอ่ง่ สาย แมว สุนุ ััข ลิิง ฯลฯ, สััตว์์มีีกีีบพวกวัวั ม้้า แพะ ฯลฯ, แล้้วก็ย็ ังั มีีพวกปลา, นก, แมลง อาจจะมีีการใช้ส้ ััตว์ท์ ดลองที่่�แตกต่่างออกไป ก็ข็ ึ้�น้ อยู่่�กัับวััตถุปุ ระสงค์ข์ อง รางวลั การทดลองฮะ แต่่ทั้้�งนี้ท�้ ั้้�งนั้้�นการใช้้สััตว์์ทดลองทางวิิทยาศาสตร์น์ ั้้น� ไม่่ใช่่ว่่าอยาก ประจำ�ฉบบั ท่ี 103 ใช้ต้ ััวอะไร จะใช้้อย่่างไรก็็ได้้นะฮะ เพราะสััตว์์ก็็มีีหัวั ใจ การดำ�ำ เนินิ งานต่่างๆ จึึงต้อ้ งเป็็นไปตามพระราชบััญญัตั ิสิ ััตว์เ์ พื่่�องานทางวิิทยาศาสตร์์ พ.ศ. 2558 เพื่�่ อร่่วมเฉลิมิ ฉลอง World Space Week ใน แนวตั้้�ง รางวลั ท่ี 1 เดืือนตุลุ าคมนี้้� เรามาเล่น่ เกมครอสเวิริ ์ด์ เกี่่ย� วกับั 1. ยานอวกาศที่่� NASA ส่ง่ ขึ้้�นไป ผา้ พันคอผา้ ฝ้ายทอมือ งานด้า้ นอวกาศกัันฮะ เหมีียวมีคี ำำ�ใบ้ไ้ ว้้ให้้พร้้อมแล้ว้ จ�ำ นวน 1 รางวัล ลุยุ กัันเลย ปฏิบิ ััติิภารกิจิ สำ�ำ รวจดาวอัังคาร ครั้้�งล่่าสุุดในปีี พ.ศ. 2563 รางวััลที่่� 2 2. ภารกิจิ ที่่� NASA จะพามนุษุ ย์์ กระบอกน้ำ��ำ 30th NSTDA กลัับไปเหยียี บดวงจันั ทร์์อีีกครั้้�ง จำำ�นวน 1 รางวัลั ในปีี พ.ศ. 2567 หลังั ที่่�ไปลมา ล่่าสุดุ เมื่่�อปีี พ.ศ. 2512 รางวััลที่่� 3 3. นัักดาราศาสตร์ห์ ญิงิ ผู้้�คิิดค้้นวิธิ ีี สมุดุ โน้ต้ I love science การคำำ�นวณระยะระหว่่างดาวใน จำำ�นวน 2 รางวััล กาแล็็กซีี 4. ดาวเทียี มสำำ�รวจดาวอัังคารของ สหรัฐั อาหรับั เอมิเิ รตส์์ 5. โครงการความร่่วมมืือระหว่า่ ง สหรััฐอเมริกิ ากัับโซเวียี ต ที่่�มีีการ เชื่่�อมต่อ่ ยานอวกาศของทั้้�งสอง ชาติิและนักั บินิ อวกาศออกมา จับั มือื กัันกลางอวกาศ แนวนอน 6. ภารกิจิ สำ�ำ รวจดาวอัังคารล่า่ สุดุ ของ NASA เริ่่�มขึ้้�นในปีี พ.ศ. 2563 7. ยานอวกาศของโซเวียี ตที่่�พา นักั บิินอวกาศหญิงิ คนแรกของ โลกเดิินทางไปอวกาศ 8. นักบินิ อวกาศหญิงิ คนแรกของโลก 9. เฮลิคิ อปเตอร์์ลำำ�แรกที่่� NASA ส่ง่ ขึ้้�นไปทดลองบินิ บนดาวอังั คาร และบินิ ได้ส้ ำำ�เร็จ็ 10. สถานีอี วกาศของจีีน สง่ ค�ำ ตอบมาร่วมสนุกได้ที่ หมดเขตสง่ ค�ำ ตอบ วนั ท่ี 31 ตลุ าคม พ.ศ. 2564 กองบรรณาธิการสาระวิทย์ ฝ่ายสรา้ งสรรคส์ ่ือและผลติ ภณั ฑ์ ค�ำ ตอบจะเฉลยพรอ้ มประกาศรายชอื่ ผ้ไู ดร้ บั รางวัล สำ�นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ ในสาระวทิ ย์ ฉบับท่ี 103สำ�หรบั ของรางวัล เราจะจดั ส่งไป 111 อทุ ยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนงึ่ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 หรอื สง่ ทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ที่ [email protected] ให้ทางไปรษณีย์ อยา่ ลืมเขียนชื่อ ท่ีอยู่ มาด้วยนะฮะ ตลุ าคม 2564 42

รวมรายการ Podcast “Sci เข้าหู” Podcast รายการ “Sci เข้าหู” โดยนิตยสารสาระวิทย์ รายการที่จะ รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์ มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็น ที่น่าสนใจ เกาะติดกระแสวิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน พบกันได้ทุกวันอังคารทางเพจ “นิตยสารสาระวิทย์” หรือติดตามรายการย้อนหลังทุกตอนได้ทางเว็บไซต์ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ หนังสือ “เกลียวชีวิต” เป็นเรื่องเล่า เกี่ยวกับการค้นพบ โครงร่างของสารทางพันธุกรรม ที่เรียกว่า กรดดีออกซีไรโบ- นิวคลิอิก (deoxyribonucleic acid) หรือ ดีเอ็นเอ (DNA) ผู้เขียนคือ ศาสตราจารย์เจมส์ ดี. วัตสัน นักวิทยาศาสตร์ ชาวอเมริกันซึ่งมีบทบาทสำ�คัญในการค้นพบเรื่องนี้ ได้บรรยาย ถึงเหตุการณ์ สถานที่ และบุคคลรอบตัวขณะที่กำ�ลังศึกษาวิจัย ในทวีปยุโรประหว่างปี ค.ศ.1951-1953 รายการ Sci เข้าหู โดยนิตยสารสาระวิทย์ ได้รับเกียรติ เป็นอย่างสูงจาก รองศาสตราจารย์ ดร.ภิญโญ พานิชพันธ์ ผู้ก่อต้ังและผู้อำ�นวยการคนแรกของสถาบันนวัตกรรมการเรียนรู้ มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งเป็นผู้แปลหนังสือ “เกลียวชีวิต (The Double Helix)” มารว่ มพดู คุยบอกเลา่ เรอื่ งราวทางประวัตศิ าสตร์ ของวงการวิทยาศาสตร์และเกร็ดความรู้ทางชีววิทยา

รายการ Sci เข้าหู โดย นิตยสารสาระวทิ ย์ ได้มีโอกาส สัมภาษณ์นักวิจัยเอ็มเทค สวทช. ผทู้ �ำ งานวิจยั เพ่ือช่วยแกป้ ัญหา เร่ืองโรค ศตั รพู ืช และแมลงกดั แทะ ท่ีทำ�ลายผลทุเรยี นพชื สง่ ออก อันดบั 2 ของไทย (สถติ ปิ ี 2564) ดว้ ย “นวัตกรรมถุงห่อผลไม้ นอนวฟู เวน Magik Growth” ซึง่ มีสมบัตสิ �ำ คญั คอื ป้องกนั แมลงรบกวน นำ้�และอากาศผ่านเข้าออกได้ง่าย และมสี มบัติการ คดั เลอื กชว่ งแสงทเ่ี หมาะสม ตวั ถงุ ผา่ นการออกแบบใหม้ คี วามทนทาน สามารถนำ�มาใชง้ านซ�ำ้ ไดถ้ งึ 3 ครง้ั ชว่ ยประหยดั ตน้ ทนุ และเปน็ มติ รตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม ผลการทดสอบใช้ Magik Growth ห่อผลทุเรียนพบว่า ทุเรียนทหี่ ่อมีนำ้�หนกั ส่วนเนอ้ื เพมิ่ ขน้ึ อยา่ งชดั เจน เนอ้ื มคี วามแนน่ และเหลอื งมากข้ึน ในขณะทีเ่ ปลอื กมีความหนาลดลง ผิวเปลือก สวยงาม ไม่มีรอ่ งรอยแมลงหรือโรคพชื ท�ำ ใหผ้ ลผลิตได้มาตรฐาน และยังช่วยเสริมความม่ันใจให้แก่ผู้บริโภคในเร่ืองความปลอดภัย จากสารเคมีปนเป้ือน นับเป็นผลงานนวัตกรรมท่หี นนุ เสริมให้การ เกษตรไทยเตบิ โตทางเศรษฐกจิ อย่างยงั่ ยืนตามหลกั BCG (Bio- Circular-Green) Economy Model นักวิทยาศาสตร์ค้นพบว่าการท่ีนักบินอวกาศต้องอยู่ ธุรกิจความงามและเครื่องสำ�อางเป็นอุตสาหกรรมหนึ่ง อาศัยในสภาวะไร้น้ำ�หนักเป็นระยะเวลานานหลายเดือน อาจส่ง ของโลกที่มีการเติบโตอย่างต่อเนื่องมาตลอดระยะเวลาหลายปี ผลกระทบต่อปัญหาสุขภาพส�ำ หรับนกั บินอวกาศ เชน่ สญู เสยี โดยในปัจจุบันมีการนำ�นาโนเทคโนโลยีมาใช้ ในการผลิต ความหนาแน่นของกระดูก นอกจากนี้สภาวะไร้น้ำ�หนักบนอวกาศ เครื่องสำ�อางเพื่อให้มีคุณภาพดีขึ้น เช่น การลดขนาดของ ยังมีเร่ืองราวท่ีน่าสนใจอีกหลายอย่างในการนำ�มาประยุกต์ ใช้ สารบำ�รุงผิวให้มีขนาดเล็กลงเพื่อการซึมสู่ผิวได้ดี ดา้ นการแพทย์ นิตยสารสาระวิทย์ โดย สวทช. ได้ชวน ดร.ธวิน เอี่ยมปรีดี รายการ Sci เข้าหู โดยนิตยสารสาระวทิ ย์ ไดเ้ ชิญ นอ้ ง หรือ ดร.นาว นักวิจัยจากทีมวิจัยความปลอดภัยระดับนาโนด้าน โอปอล์ ปาลิตา สุฤทธิ์ นักศึกษาโรงเรียนพยาบาลรามาธิบดี สุขภาพและสิ่งแวดล้อม กลุ่มวิจัยการวิเคราะห์ระดับนาโนขั้นสูง คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล และปลอดภัย ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (NANOTEC) ที่เพิ่ง เจา้ ของบทความ Human in Space ที่ได้เผยแพร่ลงในนติ ยสาร ได้รับรางวัลชนะเลิศอันดับที่1จากโครงการประกวดนวัตกรรม สาระวทิ ย์ มาร่วมพูดคุยให้ความเขา้ ใจในเรอื่ งผลกระทบของสภาวะ เครื่องสำ�อาง (COSMENOVATION) เพื่อสนับสนุนและส่งเสริม ไรน้ ้ำ�หนกั ทมี่ ตี ่อมนษุ ย์ และความรูด้ ้านอวกาศท่ีมีผลตอ่ การพัฒนา กลุ่มผู้ประกอบการเป้าหมาย มาร่วมพูดคุยให้ความรู้ในเรื่อง ยารักษาโรค นวัตกรรมด้านเวชสำ�อางชะลอวัย

ค�ำ คม นกั วทิ ย์ ดร.น�ำ ชัย ชวี ววิ รรธน์ Science is nothing but trained and organized common sense, differing from the latter only as a veteran may differ from a raw recruit. - Thomas Henry Huxley - วทิ ยาศาสตร์ไม่ไดเ้ ปน็ อะไรอนื่ นอกจากสามัญส�ำ นึกทผี่ า่ นการฝึกฝนและจัดระเบยี บ, เปน็ สามัญส�ำ นึกท่แี ตกตา่ งกนั ในแบบเดียวกับที่ทหารผา่ นศกึ แตกตา่ งจากทหารเกณฑ์ใหมส่ ดๆ ร้อนๆ - โทมสั เฮนรี ฮกั ซ์ลยี ์ - ภาพจาก https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Thomas_Henry_Huxley โทมัส เฮนรี ฮกั ซล์ ีย์ (4 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 - 29 มิถนุ ายน พ.ศ. 2538) โทมัส เฮนรี ฮักซ์ลีย์ เป็นนักชีววิทยาชาวอังกฤษและนักมานุษยวิทยาที่เชี่ยวชาญด้านกายวิภาคเชิงเปรียบเทียบ เขาเป็นที่รู้จักในนาม \"บูลด็อกของดาร์วิน\" หรือหมาดุพิทักษ์ดาร์วิน เพราะเป็นผู้ที่คอยออกมาโต้แย้งคนที่ไม่เชื่อในทฤษฎีวิวัฒนาการของชาลส์ ดาร์วิน อย่างดุดัน ฮักซ์ลีย์เจอกับดาร์วินตั้งแต่ พ.ศ. 2399 และดาร์วินเองก็เพิ่งจะเริ่มเขียน On the Origin of Species พ.ศ. 2402 ก่อนกลายมาเป็น เพื่อนที่คอยส่งเสริมซึ่งกันและกัน ใบสมคั รสมาชกิ สิทธิพิเศษส�ำ หรบั สมาชิก - ไดร้ บั “นิตยสารสาระวทิ ย”์ e-magazine https://www.facebook.com/SarawitNSTDA รายเดอื นอยา่ งต่อเนอื่ งทางอเี มล โดยไมเ่ สียคา่ ใช้จ่าย hhttttppss::////wwwwww..ffaaนccิeeติ bbooยookkส..ccooาmmร//สSSaaาrrรaawwะiiวttิNNทิ SSTTยDD์AA์ - ซอื้ หนงั สอื ของ สวทช. ไดร้ บั ส่วนลด 20% ณ ศนู ย์หนังสือ สวทช. https://www.facebook.com/SarawitNSTDA อทุ ยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ สามารถสมัครผา่ นชอ่ งทางออนไลนไ์ ด้ที่ลงิ ก์ https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 ติดต่อกองบรรณาธิการสาระวิทย์ หรือ ไดท้ างอเี มล Scan QR Code [email protected] ทีอ่ ยู่ ฝา่ ยสร้างสรรคส์ อื่ และผลติ ภัณฑ์ (MPC) ส�ำ นักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแหง่ ชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธิน ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 สาระวิทยเ์ ป็นนิตยสารอเิ ล็กทรอนิกส์ (e-magazine) รายเดอื น มีจุดประสงค์เพอ่ื เผยแพรข่ อ้ มูลขา่ วสารและความรูด้ า้ นวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทั้งของไทยและตา่ งประเทศให้แก่กล่มุ ผ้อู า่ นท่ีเป็นเยาวชน ตุลาคม 2564และประชาชนทวั่ ไปที่สนใจในเรื่องดงั กลา่ ว โดยสามารถดาวนโ์ หลดไดฟ้ รที ่ี www.nstda.or.th/sci2pub/ หรอื บอกรับเปน็ สมาชกิ ได้โดยไม่เสยี ค่าใช้จ่ายใดๆ 45จัดทำ�โดย ฝ่ายสร้างสรรคส์ ่อื และผลิตภัณฑ์ ส�ำ นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) ข้อความตา่ งๆ ท่ีปรากฏในนิตยสารอิเลก็ ทรอนิกสฉ์ บับนเ้ี ปน็ ความเห็นโดยอิสระของผ้เู ขียน สำ�นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี หง่ ชาตไิ มจ่ �ำ เปน็ ต้องเห็นพอ้ งด้วย

ภาพถ่่ายดาวพุุ ธระยะใกล้้ จากดาวเทียี ม BepiColombo 1 ตุลุ าคม พ.ศ. 2564 เครดิติ : ESA/BepiColombo/MTM