นิตยสารสาระวิทย์ ฉบับที่ 121 เดือนเมษายน 2566

A Team Bulletin สารบญั เลขเปลี่่�ยนโลก 31 ท่ีปรกึ ษา Cover Story 3 ห้องภาพสตั วป์ า่ ไทย 36 ชกู จิ ลิมปิจำ�นงค์ Sci Delight 7 เปิดโลกดาราศาสตร์ 37 จมุ พล เหมะครี ินทร์ สาระวิทย์ในศลิ ป์ 41 Sci Variety 190 บรรณาธกิ ารผ้พู ิมพโ์ ฆษณา ร ะเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 13 อ๋อ ! มันเป็นอยา่ งนน้ี เ่ี อง 46 จุฬารัตน์ ตนั ประเสริฐ หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 15 ปั�้้นน้ำำ��เป็็นปลา 47 บรรณาธิการอำ�นวยการ Sci Infographic 17 Sci Quiz 49 น�ำ ชยั ชีววิวรรธน์ สภากาแฟ 20 Sci เขา้ หู โน้ตความรฉู้ บบั ย่อ 50 บรรณาธกิ ารบริหาร รอ้ ยพันวทิ ยา 26 คำ�คมนักวทิ ย์ 51 ปรทิ ศั น์ เทียนทอง ENdiototer’s บรรณาธิการจัดการ NAC2023 เวทีนี ำ�ำ เสนอผลงานวิจิ ัยั และนวัตั กรรมครั้้ง� สำำ�คัญั ของ สวทช. รักฉตั ร เวทวี ุฒาจารย์ หน้า้ ร้อ้ นเมือื งไทยปีนีี้้� มีสี ภาพอากาศร้อ้ นจัดั มากในหลายพื้้น� ที่� เราจึงึ ต้อ้ งระวังั เสี่�ยงเป็น็ “โรคลมแดด หรือื ฮีตี สโตรก (heat stroke)” ซึ่�่งเป็็นภััยร้้ายที่�แฝงมากัับหน้้าร้้อน แม้้อยู่�ในที่่�ร่่มแต่่ด้้วยอากาศร้้อนจััดก็็ยัังสามารถเป็็นได้้ กองบรรณาธิการ และอาจอัันตรายถึึงขั้ �นเสีียชีีวิติ ศศธิ ร เทศนอ์ รรถภาคย์ ตอนนี้้�ทางเนคเทค สวทช. และกรมควบคุุมโรค ได้้ร่่วมกัันวิิจััยและพััฒนาแอปพลิิเคชััน “รู้้�ทััน” เป็็นแอปพลิิเคชััน วัชราภรณ์ สนทนา สื่่�อสารความเสี่�ยงด้า้ นสุุขภาพ ณ ตำำ�แหน่ง่ ปัจั จุุบัันและพื้้�นที่�ที่�สนใจ โดยระบบจะแสดงอุณุ หภูมู ิิ สภาพอากาศ และ วีณา ยศวังใจ การพยากรณ์์อากาศในแต่่ละวััน เพื่่�อเป็็นข้้อมููลให้้เราเตรีียมพร้้อมหากต้้องเผชิิญกัับอากาศร้้อนที่่�ร้้อนจััดอย่่าง ภทั รา สัปปินนั ทน์ หลีกี เลี่�ยงไม่ไ่ ด้้ หรืือจำ�ำ เป็็นต้อ้ งออกจากบ้้านไปไหนมาไหน เพื่่�อลดความเสี่�ยงโรคลมแดด อาทติ ย์ ลมลู ปลงั่ ผู้�ใช้ง้ านสามารถติดิ ตามความเสี่�ยงด้า้ นสุขุ ภาพได้ท้ั้้ง� สถานการณ์โ์ ควิดิ -19 สถานการณ์ไ์ ข้เ้ ลือื ดออก สถานการณ์์ นกั เขยี นประจำ� ฝุ่่�น PM2.5 และดััชนีีความร้้อน โดยอ้้างอิิงจากแหล่่งข้้อมููลที่่�มีีความน่่าเชื่�อถืือระดัับประเทศ ลองหาดาวน์์โหลด แอปพลิิเคชันั \"รู้้�ทันั \" กัันได้้ที่� Google Play และ App Strore ครัับ ชวลติ วทิ ยานนท์ รวิศ ทศั คร สำ�ำ หรัับนิิตยสารสาระวิิทย์์ฉบัับที่� 121 นี้้� มีีบทความน่่าติิดตามอ่่านในหลาย ๆ เรื่�อง เช่่น “ซีีเซีียม ธาตุุสารพััด พงศธร กิจเวช ประโยชน์์” จากคอลััมน์์ร้้อยพัันวิิทยา มาให้้ข้้อมููลว่่าเราควรกัังวลเรื่�องซีีเซีียม-137 ในเหตุุการณ์์ที่�เกิิดขึ้�น ป๋วย​ อุ่น​ใจ ในประเทศไทยเมื่่อ� เร็็ว ๆ นี้้�มากน้้อยเพีียงใด และ Cover Story เรื่�อง “ทรัพั ย์์สินิ ทางปััญญากัับความก้้าวหน้้าทาง วรศิ า ใจดี วิิทยาการ” เพื่่�อร่่วมเฉลิิมฉลองวัันทรััพย์ส์ ิินทางปัญั ญาโลก หรือื World Intellectual Day ในวัันที่� 26 เมษายน นครนิ ทร์ ฉนั ทะโส ที่�จะมาสร้้างความเข้้าใจเรื่�องทรััพย์์สิินทางปััญญาที่�หลายคนอาจมีีข้้อสงสััยและคิิดว่่าเป็็นเรื่�องไกลตััว นอกจากนี้้� ธนกฤต ศรีวลิ าศ วันั ที่� 13 เมษายน ซึ่�่งเป็น็ วัันผู้้�สูงู อายุุแห่ง่ ชาติิ ก็็มีเี รื่อ� งราวเกี่�ยวกับั ความชรา ที่�จะทำำ�ให้พ้ วกเราได้เ้ รีียนรู้�และเข้้าใจ ถกล ตงั้ ผาติ เกี่�ยวกัับกลไกความชรา การปฏิิบััติิตััวเพื่่�อรัับมืือและอยู่่�ร่่วมกัับความชรา รวมถึึงอุุปกรณ์์ เครื่�องมืือเครื่�องใช้้ที่� เหมาะกัับผู้้�สูงู วัยั เปิดิ อ่่านได้้ใน Sci Variety เรื่อ� ง “ความแก่ค่ ืืออะไร ทำำ�อย่า่ งไรไม่ใ่ ห้้แก่่ ตอนที่� 2” ซึ่�ง่ ในตอนนี้้จ� ะพููด บรรณาธกิ ารศลิ ปกรรม ถึึงการกิินอาหารว่่าควรกิินอย่า่ งไรจึงึ จะช่่วยชะลอความชราได้้ และคอลัมั น์์ Sci Delight ที่่�มีนี วัตั กรรมชุุดบอดีสี ููท จุฬารัตน์ นิ่มนวล ������เสริิมแรงกล้า้ มเนื้้อ� ช่่วยผู้้�สูงู วัยั เคลื่�อนไหวคล่่องตัวั มานำำ�เสนอ ติิดตามอ่า่ นกัันในเล่่มได้้เลยครับั ศิลปกรรม ปริิทัศั น์์ เทียี นทอง บรรณาธิกิ าร เกดิ ศิริ ขันตกิ ิตติกุล ผ้ผู ลติ ฝา่ ยสรา้ งสรรค์สอ่ื และผลิตภณั ฑ์ ส�ำ นักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตร์และ เทคโนโลยีแหง่ ชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศกึ ษา วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม 111 อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศัพท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ตดิ ต่อกองบรรณาธิการ โทรศัพท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 อีเมล [email protected]

Cover Story กอวิศาล์ สาธรสเุ มธี ทรััพย์ส์ ิินทางปัญั ญา กับั ความก้้าวหน้้าทางวิทิ ยาการ วัันที่�่ 26 เมษายนของทุุกปีีเป็น็ วัันทรััพย์ส์ ิินทางปัญั ญาโลก หรือื World Intellectual Property Day เรามาร่่วมเฉลิมิ ฉลองและทำำ�ความรู้�้จัักกัับวัันสำ�ำ คััญวัันนี้้� รวมถึึงความสำ�ำ คััญของทรัพั ย์ส์ ินิ ทางปัญั ญา (Intellectual Property: IP) ที่�ม่ ีีต่อ่ ความก้้าวหน้้าทางวิิทยาการของโลกเราผ่า่ นบทความนี้้ก� ันั เมษายน 2566 3

Cover Story ทรัพั ย์ส์ ินิ ทางปัญั ญาผลักั ดันั การ ล้มเหลว และยอมเปิดเผยข้อมูลผลงาน สะดวกรวดเร็วและมีประสิทธิภาพมาก วจิ ยั ใหเ้ ปน็ ความรแู้ กส่ าธารณะในรปู แบบ ข้นึ เร่ือย ๆ ประดิษิ ฐ์แ์ ละสร้้างสรรค์์ ของงานเขยี นหรอื รายละเอยี ดการประดษิ ฐ์ ผ่านการขอรับความคุ้มครองทรัพย์สิน ประเภทของทรัพั ย์ส์ ินิ ทางปัญั ญา ทรัพย์สินทางปัญญาเป็นกลไกหนึ่ง ทางปัญญา ซึ่งท้ายสุดแล้วผลงานวิจัย ที่ช่วยผลักดันการคิดค้น ประดิษฐ์ และ เหลา่ นนั้ จะไดร้ บั การพฒั นาตอ่ ยอดไปเปน็ ทรัพย์สินทางปัญญามีหลายประเภท สรา้ งสรรคผ์ ลงานใหม่ ๆ ไมว่ า่ จะเปน็ ผลงาน ผลิตภัณฑ์และบริการที่ใช้ในวงกว้างเพ่ือ ก ฎ ห ม า ย กำ � ห น ด ห ลั ก เ ก ณ ฑ์ ใ น ก า ร ใ ห้ ทางศลิ ปะหรอื วทิ ยาศาสตร์ อกี ทงั้ สง่ เสรมิ ทำ�ให้ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนสุขสบาย ความคมุ้ ครองทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญาแตล่ ะ ใหผ้ ปู้ ระดษิ ฐห์ รอื ผสู้ รา้ งสรรค์ไดเ้ ผยแพร่ และสะดวกมากยง่ิ ขนึ้ เหน็ ไดว้ า่ เปา้ หมาย ประเภทต่างกันไป ดังนั้นผู้ขอรับความ ผลงานเหล่าน้ันไปยงั ผู้บรโิ ภค ทแ่ี ทจ้ รงิ ของการสรา้ งและคมุ้ ครองทรพั ยส์ นิ คุ้มครองต้องพิจารณาลักษณะของงาน เ นื่ อ ง จ า ก ก า ร ป ร ะ ดิ ษ ฐ์ ห รื อ ก า ร ทางปญั ญากค็ อื การใชป้ ระโยชนท์ รพั ยส์ นิ ท่ีต้องการขอรับความคุ้มครองและหลัก สร้างสรรค์ผลงานแต่ละชิ้นต้องใช้ความ ทางปัญญาน่ันเอง เกณฑต์ ามกฎหมาย ประกอบกบั แนวทาง มานะพยายามฟันฝ่าความล้มเหลว เราจะเห็นภาพเหล่าน้ีได้ชัดข้ึนหาก การใช้ประโยชน์ทรัพย์สินทางปัญญา ใชก้ �ำ ลงั สมอง รวมถงึ เงนิ ลงทนุ หลายคน มองย้อนไปในอดีตที่ยารักษาโรคยังมี เพ่ือความคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา ไม่กล้าเริ่มต้น หลายคนท้อแท้และหยุด จำ�กดั การเดนิ ทางและการส่ือสารเป็นไป ที่เหมาะสมแก่บริบท โดยทรัพย์สินทาง ท�ำ ตอ่ ซง่ึ หากเปน็ เชน่ นผ้ี ลงานการประดษิ ฐ์ โดยยากลำ�บาก เทยี บกับยุคน้ีท่วี ทิ ยาการ ปัญญาที่กฎหมายไทยให้ความคุ้มครอง และการสร้างสรรคผ์ ลงานใหม่ ๆ ก็จะไม่ ถกู พฒั นาตามล�ำ ดบั และกา้ วหนา้ ขน้ึ อยา่ ง ไดแ้ ก่ เกิดข้ึน ดังนั้นการให้สิทธิแก่ผู้ประดิษฐ์ รวดเร็ว ประชาชนได้รับการรักษาจาก หรือผู้สร้างสรรค์แต่เพียงผู้เดียวในช่วง อุปกรณ์และยาท่ีทันสมัยทำ�ให้อัตราการ ระยะเวลาหนง่ึ ตามทกี่ ฎหมายก�ำ หนดเพอื่ เสียชีวิตจากการเจ็บป่วยลดลง อายุขัย ใช้แสวงหาประโยชน์เชงิ พาณิชย์ จึงเป็น ของคนเรายาวนานขน้ึ ผพู้ กิ ารมสี งิ่ อ�ำ นวย หนทางหนึ่งท่ีช่วยจูงใจให้ผู้ประดิษฐ์หรือ ความสะดวกมากย่ิงขึ้น การส่ือสารทำ�ได้ ผู้สร้างสรรค์ยอมเผชิญกับความเส่ียงใน การลงทุนวิจัยและพัฒนาผลงานที่อาจ เมษายน 2566 4

Cover Story ทรัพย์สินทางปัญญาทุกประเภทเป็น ผลงานไปจนตลอดอายุของผู้สร้างสรรค์ ทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญา เชน่ Agreement on ทรพั ยส์ นิ ทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ด้ (intangible asset) และต่อไปอีก 50 ปี นับแต่ผู้สร้างสรรค์ Trade-Related Aspects of Intellectual ใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ ลายคนพรอ้ มๆกนั ตา่ งจาก ถงึ แกค่ วามตาย หมายความวา่ เมอื่ สน้ิ สดุ Property Rights (the “TRIPs Agreement”) ทรัพย์สินท่ีจับต้องได้ (tangible asset) อายคุ วามคมุ้ ครอง ความรเู้ หลา่ นนั้ จะไปสู่ Berne Convention 1883 สง่ ผลใหเ้ จา้ ของ อย่างหนังสือ โทรศัพท์ หรือท่ีดิน ถ้า สาธารณะ (public domain) ใครจะนำ� ไม่ต้องดำ�เนินการขอรับความคุ้มครอง อธิบายให้เห็นภาพ เช่น โทรศัพท์ ท่เี ม่อื ทรัพย์สนิ ทางปญั ญานี้ไปใชก้ ็ได้ ตา่ งประเทศอกี หมายความวา่ การลอกเลยี น คนหนึ่งใช้อยู่ คนอ่ืนใช้พร้อมกันไม่ได้ น อ ก จ า ก นี้ สิ ท ธิ ค ว า ม คุ้ ม ค ร อ ง งานเขียนหรือนำ�งานเขียนของชาว แตซ่ อฟตแ์ วรห์ รอื สงิ่ ประดษิ ฐ์ในโทรศพั ท์ ทรัพย์สินทางปัญญาจำ�กัดเฉพาะใน ต่างชาติมาแปลเป็นภาษาไทยโดยไม่ได้ ที่ไดร้ บั ความคมุ้ ครองทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญา อาณาเขตท่ีไดข้ อรบั ความคมุ้ ครองเทา่ นนั้ รับอนุญาต ถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ น้ัน บริษัทผู้ผลิตโทรศัพท์และผู้บริโภค เช่น ผลงานที่ได้ขอรับความคุ้มครอง เจ้าของผลงานชาวต่างชาตินั้นสามารถ ทั่วโลกนำ�ไปใช้ได้ สทิ ธบิ ตั รการประดษิ ฐ์ในสหรฐั อเมรกิ าและ ดำ�เนนิ คดีกับผลู้ ะเมิดในประเทศไทยได้ ประเทศจีน จะได้รับความคุ้มครองสิทธิ ความคุ้้�มครองทรัพั ย์์สิินทาง แคใ่ น2ประเทศน้ีหมายความวา่ ถา้ ไมไ่ ดข้ อ การใช้้ประโยชน์์ในทรััพย์์สิินทาง ปััญญามีีกำำ�หนดระยะเวลาและ ความคุ้มครองสิทธิบัตรในประเทศไทยไว้ ปััญญา อาณาเขต เจา้ ของผลงานนน้ั จะไมไ่ ดร้ บั ความคมุ้ ครอง สิทธิบัตรในประเทศไทย ใครก็ได้ท่ีอยู่ใน ในช่วงเวลาที่เจ้าของผลงานมีสิทธิ แม้ว่าสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา ประเทศไทยสามารถนำ�ผลงานนั้นไปใช้ แต่เพียงผู้เดียวตามอายุความคุ้มครอง เป็นสิทธิแต่เพียงผู้เดียวของเจ้าของสิทธิ ประโยชน์ได้โดยไมเ่ ป็นการละเมดิ สทิ ธิ สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา เจ้าของผล แตร่ ะยะเวลาทกี่ ฎหมายใหค้ วามคมุ้ ครอง อย่างไรก็ตาม กรณีของลิขสิทธ์ิและ ง า น อ า จ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น ท รั พ ย์ สิ น ท า ง น้ันมีจำ�กัด เช่น สิทธิบัตรการประดิษฐ์ ความลับทางการค้ามีความแตกต่างออก ปัญญาด้วยตนเอง โดยพัฒนาต่อยอด มีอายุความคุ้มครอง 20 ปีนับแต่วันย่ืน ไปเล็กน้อย คือได้รับความคุ้มครองใน จนกระทั่งเกิดเป็นผลิตภัณฑ์หรือบริการ ขอรับความคุ้มครอง อนุสิทธิบัตรมีอายุ ต่างประเทศตามกฎหมายของแต่ละ ทแ่ี ตกตา่ งสมู่ อื ผบู้ รโิ ภค สว่ นกรณที เ่ี จา้ ของ ความคุ้มครอง 10 ปีนับแต่วันย่ืนขอรับ ประเทศสมาชิกภายใต้ข้อตกลงระหว่าง ผลงานไมใ่ ชป้ ระโยชนด์ ว้ ยตนเอง สามารถ ความคุ้มครอง ลิขสิทธ์ิมีอายุความ ประเทศที่เก่ียวข้องกับความคุ้มครอง โอนสทิ ธคิ วามเป็นเจา้ ของ (assign) หรอื คุ้มครองโดยท่ัวไปต้ังแต่เมื่อสร้างสรรค์ อนญุ าตใหบ้ คุ คลอน่ื ใชป้ ระโยชน์ (license) โดยเรยี กเกบ็ คา่ ตอบแทนการใชป้ ระโยชน์ ก็ได้ ซง่ึ ถอื วา่ เปน็ ประโยชนต์ อ่ ทง้ั สองฝา่ ย โดยในส่วนของผู้ท่ีรับโอนความเป็น เจ้าของหรือรับอนุญาตให้ ใช้สิทธิใน ทรัพย์สินทางปัญญาไม่ต้องลงทุนใน การวิจัยและพัฒนา ไม่ต้องแบกรับความ เสย่ี งท่ีอาจเกิดข้นึ และเลือกรบั ถา่ ยทอด เทคโนโลยใี นผลงานวจิ ยั ทเี่ หมาะกบั ความ ตอ้ งการของตนไปใชป้ ระโยชน์ได้ ในขณะ ท่ีเจ้าของสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาจะ เมษายน 2566 5

Cover Story ได้รับค่าตอบแทนจากการใช้ประโยชน์ ความสำ�ำ คััญของทรััพย์์สิินทาง เรามสี ทิ ธดิ �ำ เนนิ คดลี ะเมดิ สทิ ธใิ นทรพั ยส์ นิ เปน็ รางวลั ส�ำ หรบั ประดษิ ฐแ์ ละสรา้ งสรรค์ ทางปัญญาได้ ในทางกลับกัน หากไม่มี นอกจากเป็นกำ�ลังใจให้สร้างผลงานแล้ว ปัญั ญากัับเรา ความคมุ้ ครองสทิ ธใิ นทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญา ยั ง เ ป็ น ทุ น ท รั พ ย์ ใ น ก า ร ป ร ะ ดิ ษ ฐ์ แ ล ะ เราอาจเสียกำ�ลังใจในการสร้างสรรค์ สร้างสรรคผ์ ลงานตอ่ ไปดว้ ย สินค้าและบริการต่าง ๆ ท่ีเราใช้กัน งานเขียน และไม่อยากเสี่ยงลงทุนสร้าง สว่ นกรณกี ารประดษิ ฐห์ รอื สรา้ งสรรค์ ทุกวันนี้สร้างขึ้นจากทรัพย์สินทางปัญญา ส่งิ ประดิษฐ์ท่ีใคร ๆ จะมาลอกเลียนแบบ ผลงานที่ดำ�เนินการภายใต้การเป็น และมกั จะมคี วามคมุ้ ครองสทิ ธใิ นทรพั ยส์ นิ ได้โดยไมจ่ า่ ยคา่ ตอบแทน พนักงานองค์กรน้ัน มักกำ�หนดใหอ้ งค์กร ทางปัญญาประเภทใดประเภทหน่ึงอยู่ ในกรณที เ่ี ราพฒั นาเครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช้ เป็นเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญาท่ีเกิด ไม่ว่าจะเป็นคอมพิวเตอร์ ครีมบำ�รุงผิว ที่ไม่เคยมีใครทำ�มาก่อน อย่างท่ีกล่าวไป ข้ึนภายใตก้ ารจา้ งงาน โดยหนว่ ยงานวจิ ัย ยารักษาโรค ฯลฯ แล้วสิ่งเหล่านั้นเกี่ยว ขา้ งตน้ วา่ อาจไดร้ บั ความคมุ้ ครองทรพั ยส์ นิ ภาครฐั และมหาวทิ ยาลยั สว่ นใหญก่ �ำ หนด อะไรกบั เรา ในเมอ่ื เราไมไ่ ดเ้ ปน็ คนประดษิ ฐ์ ทางปัญญาได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ใหม้ กี ารแบง่ ปนั ผลประโยชนท์ เ่ี กดิ ขนึ้ จาก คิดค้นสักหน่อย ถ้าคิดแบบนี้เร่ืองของ ลิขสิทธิ์ในซอฟต์แวร์ที่อยู่ในเครื่องน้ัน การใช้ประโยชน์ผลงานวิจัยเชิงพาณิชย์ ทรัพย์สินทางปัญญาอาจดูไกลตัวและไม่ สิทธิบัตรการประดิษฐ์ในกลไกของเคร่ือง แก่ผู้วิจัยด้วย ซึ่งนอกจากองค์กรจะนำ� น่าจะสำ�คัญอะไรมากมาย แต่ที่จริงแล้ว สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ ใน ผลประโยชน์ไปเป็นทุนวิจัยและพัฒนา ไมใ่ ช่แบบน้นั รปู ลกั ษณภ์ ายนอกของเครอ่ื ง โดยในชว่ ง ขององคก์ รในระยะตอ่ ไปแลว้ ยงั เปน็ การ พวกเราทุกคนเคยสร้างสรรค์ผลงาน เวลาทกี่ ฎหมายใหค้ วามคมุ้ ครองทรพั ยส์ นิ สรา้ งแรงจงู ใจใหแ้ กผ่ วู้ จิ ยั ในขณะเดยี วกนั ลขิ สทิ ธแ์ิ ละเปน็ เจา้ ของงานลขิ สทิ ธม์ิ าแลว้ ทางปญั ญาอยจู่ ะเปน็ ชว่ งทท่ี �ำ ใหธ้ รุ กจิ ของ ในกรณีที่มีบุคคลนำ�ผลงานไปใช้ ท้ังน้ัน ไม่ว่าจะเป็นภาพวาดทว่ี าดขน้ึ เอง เรามีแต้มต่อเหนือคู่แข่ง นอกจากน้ีหาก ประโยชนเ์ ชงิ พาณชิ ย์ในประเทศทเี่ จา้ ของ จากจินตนาการ เรียงความท่ีแต่งส่งครู เราทำ�ธุรกิจเฉพาะในตลาดสินค้าหนึ่ง ๆ ผลงานได้ขอรับความคุ้มครองทรัพย์สิน ภาพประทบั ใจท่ีไดล้ งมอื ถา่ ยภาพเอง หรอื เชน่ ตลาดสนิ คา้ ส�ำ หรบั เดก็ เราอาจไดร้ บั ทางปัญญาไว้โดยมิได้ขอรับอนุญาตจาก ไปจนถึงกรณีพัฒนาเครื่องมือเครื่องใช้ ผลประโยชน์เพ่ิมเติมจากการอนุญาตให้ เจา้ ของผลงาน ถอื วา่ ผอู้ นื่ นน้ั ใชป้ ระโยชน์ อะไรท่ีไม่เคยมีใครทำ�มาก่อน ซึ่งเป็น ผู้อ่ืนใช้ประโยชน์ในทรัพย์สินทางปัญญา ในผลงานโดยละเมิดสิทธิของเจ้าของ สิ่งท่ีได้รับความคุ้มครองทรัพย์สินทาง ของเราในตลาดสินค้าอื่น ๆ เช่น ตลาด ผลงาน เจ้าของผลงานสามารถดำ�เนิน ปัญญาได้หลากหลาย ได้แก่ ลิขสิทธ์ิใน สนิ ค้ากีฬา ไดด้ ว้ ย คดีละเมิดและเรียกร้องค่าเสียหายจาก ซอฟต์แวร์ที่อยู่ในเครื่องนั้น สิทธิบัตร แม้ว่าสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา ผ้ลู ะเมิดได้ การประดิษฐ์ในกลไกของเคร่ือง และ จะมีช่วงเวลาการคุ้มครองจำ�กัดตาม นอกจากทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญาจะสรา้ ง สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ ใน กฎหมาย เมอ่ื สนิ้ อายคุ วามคมุ้ ครอง คนอนื่ รายไดจ้ ากคา่ ตอบแทนการใชป้ ระโยชน์ใน รูปลักษณ์ภายนอกของเครื่องน้ัน หาก สามารถนำ�ทรัพย์สินทางปัญญาของเรา เชิงพาณชิ ยแ์ ล้ว ปัจจุบันการนำ�ทรัพย์สิน มีคนอื่นต้องการนำ�ผลงานเหล่าน้ี ไปใช้ ไปใช้ประโยชน์ได้โดยเสรี ซึ่งตอนนั้น ทางปัญญามาใช้ระดมทุนหรือเป็นหลัก ไมว่ า่ จะน�ำ เรยี งความของเราไปอา้ งวา่ เปน็ เทคโนโลยีก็ล้าสมัยไปเสียแล้ว เราจึง ประกันได้รับการยอมรับมากข้ึนและเป็น ของตวั เอง น�ำ ภาพถา่ ยของเราไปประกอบ ไม่ได้เสียประโยชน์อะไรและก็ได้รับผล อีกแนวทางการใช้ประโยชน์ในทรัพย์สิน หนังสือ หรือสร้างเคร่ืองมือท่ีกลไกการ ประโยชน์ที่เกิดข้ึนในช่วงเวลาที่กฎหมาย ทางปญั ญา ทำ�งานเหมอื นของเรา ควรขอรับอนญุ าต ให้ความคุ้มครองสิทธิในทรัพย์สินทาง ใชส้ ทิ ธใิ นผลงานจากเรา ผซู้ งึ่ เปน็ เจา้ ของ ปญั ญาแต่เพียงผ้เู ดยี วมาแลว้ ลิขสิทธิ์เสียก่อน ไม่ว่าจะมีค่าตอบแทน หรือไม่ก็ตาม ถ้าไม่ได้รับอนุญาตจากเรา เมษายน 2566 6

Sci Delight ภัทรา สปั ปินันทน์ ‘Rachel’ บอดีสี ููทเสริิมแรงกล้า้ มเนื้้อ� ช่่วยผู้ส�้ ููงวัยั เคลื่่�อนไหวคล่อ่ งตััว แ ม้้ ก ล้้ า ม เ นื้�้ อ ข อ ง ผู้้�สูู ง อ ายุุ จ ะ อ่่ อ น แ ร ง ไปตามวััย แต่่หััวใจของผู้�้ สููงวััยส่่วนใหญ่่ ไม่่ได้้อ่่อนแรงไปตามกััน สำำ�นัักงานพัั ฒนา วิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีแี ห่ง่ ชาติิ (สวทช.) โดยศููนย์์เทคโนโลยีีโลหะและวััสดุุแห่่งชาติิ (เอ็ม็ เทค) ร่ว่ มกับั หน่ว่ ยงานพัันธมิติ ร พััฒนา Rachel (เรเชล) นวััตกรรมบอดีีสููทเสริิม แรงกล้้ามเนื้�้อ ที่่�ช่่วยเติิมเต็็มให้้ผู้้�สููงวััยใน กลุ่่�มพฤฒพลังั (active aging) ซึ่ง�่ ยังั มีใี จ และมีไี ฟได้ส้ นุกุ กับั การใช้ช้ ีวี ิติ ประจำ�ำ วันั และทำ�ำ กิิจกรรมต่า่ ง ๆ ด้ว้ ยตนเอง เมษายน 2566 7

Sci Delight ดร.วรวริศ กอปรสิริพัฒน์ นักวิจัย ทีมวิจัยจึงได้ร่วมกับหน่วยงานพันธมิตร ของผู้สวมใส่ จากน้ัน AI จะส่ังการ ทีมวิจัยการออกแบบเพื่อการเป็นอยู่ที่ดี พฒั นานวตั กรรม Rachel (เรเชล) motion- ให้กล้ามเน้ือจำ�ลองออกแรงกดไปยัง เอ็มเทค สวทช. เล่าถึงการศึกษาข้อมูล assist bodysuit ชดุ บอดสี ทู ส�ำ หรบั เสรมิ กล้ามเน้ือส่วนต่าง ๆ ของผู้สูงอายุที่ เชงิ ลกึ เกยี่ วกบั ความตอ้ งการของผสู้ งู อายุ แรงกลา้ มเนอ้ื เพอ่ื เสรมิ ความมนั่ ใจในทกุ ตอ้ งการความชว่ ยเหลอื ทง้ั ในดา้ นกระตนุ้ เพื่อใช้ในการออกแบบผลงานนวัตกรรม การเคล่ือนไหวใหแ้ ก่ผูส้ งู อายุ การทำ�งานและการช่วยเสริมแรงให้แก่ แบบมผี ู้ใชเ้ ปน็ ศนู ยก์ ลาง (human-centric เรเชลผ่านการออกแบบให้เป็นชุด กลา้ มเนอ้ื ของผสู้ งู อายใุ นระดบั ทเ่ี หมาะสม design) ว่า ผู้สูงอายุโดยท่ัวไปรวมถึง เสริมแรงกล้ามเน้ือท่ีควบคุมการทำ�งาน โดยการเสริมแรงระบบ AI จะส่ังการให้ ผสู้ งู อายแุ บบพฤฒพลงั สว่ นใหญต่ า่ งตอ้ ง ด้วยระบบปัญญาประดิษฐ์ (artificial ป๊ัมเติมลมเข้าสู่กล้ามเนื้อจำ�ลองแบบ เผชิญภาวะมวลกล้ามเนื้อลดลงตาม intelligence: AI) โดยมีกล้ามเน้ือจำ�ลอง นิวเมติก (pneumatic artificial muscles) อายุขัย ทำ�ให้การทรงตัวและเคลื่อนไหว 2 ชนิดทำ�งานสอดประสานกัน เพื่อเสริม ที่อยู่บริเวณต้นขาและหลังช่วงกลางถึง ร่างกายอาจไม่มั่นคงเท่าสมัยวัยหนุ่มสาว แรงและพยงุ กลา้ มเนอื้ ของผสู้ งู อายุ ชว่ ย ช่วงล่าง เพื่อให้ท่อลมพองตัวขึ้นและ จึงเส่ียงต่อการหกล้มหรือเกิดอุบัติเหตุ ให้ผู้สูงอายุทำ�กิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิต ความยาวของท่อหดส้ันลง กล้ามเน้ือ ทง้ั จากการลุกยนื เดนิ ข้นึ ลงบนั ได และ ประจ�ำ วนั ได้สำ�เร็จอย่างปลอดภัย จำ�ลองแบบนิวเมติกจะทำ�งานร่วมกับ ยกของ เป็นเหตุให้ผู้สูงอายุหลายคน ดร.วรวริศอธิบายถึงกลไกการเสริม กล้ามเนื้อยางยืดท่ีอยู่บริเวณสะโพก ขาดความมั่นใจในการใช้ชีวิต ปฏิเสธ แรงให้กับกล้ามเนื้อของผู้สูงอายุว่า เมื่อ บัน้ ทา้ ย และสะบกั ของผ้สู วมใส่ โดยการ การทำ�กจิ กรรมต่าง ๆ จนสขุ ภาพรา่ งกาย ผูส้ งู อายุสวมใสบ่ อดสี ูท ระบบเซนเซอรท์ ี่ หดตัวของกล้ามเนื้อจำ�ลองแบบนิวเมติก และจิตใจอ่อนแอลง ดังนั้นแล้วเพ่ือให้ ตดิ ตงั้ อยกู่ บั ชดุ จะตรวจจบั การเคลอื่ นไหว จะดึงให้กล้ามเนื้อยางยืดยืดออก ซ่ึง ประชากรสงู วยั ในประเทศไทยมที างเลอื ก ของรา่ งกาย แลว้ สง่ ขอ้ มลู ให้ AI ท�ำ หนา้ ที่ ทำ�ให้เกิดแรงดึงกลับท่ีช่วยเสริมแรงให้ ในการยกระดับคุณภาพชีวิตมากย่ิงข้ึน วเิ คราะหท์ า่ ทางและการปรบั เปลย่ี นอริ ยิ าบถ ผู้สูงอายุเคล่ือนไหวได้งา่ ยขนึ้ เชน่ ในท่า ลุกข้ึนยืน นอกจากน้ีการพองตัวขึ้นของ กล้ามเนื้อจำ�ลองแบบนิวเมติกยังทำ�ให้ เกิดแรงกดลงออ่ น ๆ ที่บริเวณกลา้ มเนือ้ ต้นขาด้านหน้าและบริเวณหลัง เป็นการ ช่วยพยุงกล้ามเน้ือและอาจกระตุ้นให้ กลา้ มเนอ้ื ทำ�งานดีขึน้ ได้ ส่ิงหนึ่งท่ีทีมวิจัยให้ความสำ�คัญเป็น อย่างยิ่งในการพัฒนางานนี้ คือ เรเชล ต้องทำ�หน้าที่เสริมแรงกล้ามเนื้อเพื่อ ช่วยให้ผู้สูงวัยเคล่ือนไหวได้คล่องตัวขึ้น แต่ไม่ท�ำ หน้าที่ออกแรงแทนกล้ามเนื้อที่ ยงั ทำ�งานไดด้ ี เพ่อื คงความแขง็ แรงของ กล้ามเน้ือผู้สงู อายุใหน้ านที่สดุ ดร.วรวริศอธิบายว่า การเสริมแรง ของเรเชลในปัจจุบันควบคุมโดย AI ซึ่ง เมษายน 2566 8

Sci Delight ผ่านการออกแบบให้มีการเสริมแรงอย่าง (exoskeleton) ที่มีลักษณะเป็นชุด มหี ลากหลายขนาด รองรบั รปู รา่ งสว่ นใหญ่ เหมาะสม และเปน็ ผลการทดสอบใชง้ าน โครงสรา้ งแขง็ ซง่ึ ท�ำ ใหผ้ สู้ วมใสส่ ว่ นใหญ่ ของประชากรสูงวัยไทย รวมถึงรองรับ จริงโดยกลุ่มผู้สูงอายุ หลังจากนี้ทีมวิจัย รสู้ กึ อดึ อดั ท�ำ กจิ กรรมได้ไมค่ ลอ่ งตวั และ ความสะดวกสบายในการเขา้ หอ้ งน�ำ้ ดว้ ย” มีแผนพัฒนาต่อยอดให้ AI คำ�นวณการ ปฏเิ สธทจ่ี ะสวมใสเ่ ปน็ ประจ�ำ การออกแบบ ดร.วรวริศกลา่ วท้ิงทา้ ย เสริมแรงให้สอดรับกับความต้องการราย เรเชลจึงไม่มีการใช้ โครงสร้างแข็งที่มี ปัจจุบันผลงาน ‘Rachel’ พร้อม บุคคล เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพในการดูแล นำ้�หนักมากและมีขนาดใหญ่เทอะทะ ถา่ ยทอดเทคโนโลยีสู่ผปู้ ระกอบการ เพ่ือ รักษาความแข็งแรงของกล้ามเน้ือให้แก่ เป็นส่วนประกอบ รวมถึงเลือกใช้วัสดุท่ี ส่งต่อนวัตกรรมดี ๆ ที่จะช่วยส่งเสริมให้ ผสู้ งู อายมุ ากยง่ิ ขน้ึ นอกจากการเสรมิ แรง ระบายความรอ้ นได้ดี น�้ำ หนักเบา สวมใส่ ผู้สูงวัยได้เคล่ือนไหวทำ�กิจกรรมอย่าง กลา้ มเนอ้ื ซง่ึ เปน็ ปจั จยั หลกั แลว้ อกี โจทย์ และถอดได้สะดวก โดยผู้สูงอายุสวมใส่ อิสระและลดความเสี่ยงต่อการหกล้ม ทา้ ทา้ ยทสี่ �ำ คญั ไมแ่ พก้ นั คอื ความสะดวก ทดแทนชุดช้ันในหรือใส่ทับชุดช้ันใน บาดเจบ็ แลว้ ผสู้ นใจรบั ถา่ ยทอดเทคโนโลยี สบายในการสวมใส่ ทีมวิจัยจึงเน้นการ ไดเ้ ลย ในสว่ นของอปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ ส์ หรอื รว่ มท�ำ วจิ ยั พฒั นาตอ่ ยอด ตดิ ตอ่ ไดท้ ่ี ออกแบบชุดให้มีนำ้�หนักเบา สวมใส่ได้ ท่ีต้องถอดออกจากชุดเพื่อนำ�ไปชาร์จไฟ คณุ สนุ ทรยี ์ โฆษติ ชยั ยงค์ ฝา่ ยพฒั นาธรุ กจิ สบาย ช่วยให้ผ้สู ูงอายุสวมใส่ท�ำ กจิ กรรม ก็ถอดและติดตั้งได้ง่าย ผู้สูงอายุทำ�ได้ เอม็ เทค โทร 0 2564 6500 ตอ่ 4783 หรอื ในชีวิตประจำ�วันได้นาน และอยากหยิบ ด้วยตัวเอง สำ�หรับชุดเรเชลที่ทีมวิจัย e-mail [email protected] มาสวมใสใ่ นทกุ วนั เตรียมถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อการผลิต “เรเชลผ่านการออกแบบให้แตกต่าง และจำ�หน่ายจริง จะออกแบบเพ่ิมเติม จากผลิตภัณฑ์ประเภทเอ็กโซสเกเลตัน ให้ครอบคลุมสรีระท้ังเพศหญิงและชาย เมษายน 2566 9

Sci Variety เดโช สรุ างค์ศรรี ฐั ความแก่ค่ ืืออะไร ทำำ�อย่่างไรไม่่ให้้แก่่ ตอนที่่� 2 อาหาร ในตอนที่่�แล้้วเราพููดถึึงทฤษฎีีและงานวิิจััยที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับเรื่่�องความแก่่ ชราและกลไกต่า่ ง ๆ ที่่ไ� ด้ร้ ับั การยอมรับั ในปัจั จุบุ ันั โดยอ้า้ งอิงิ จากบทสรุปุ ทางวิิทยาศาสตร์์ของหนึ่�่งในนัักวิิจััยด้้านเวชศาสตร์์ชะลอวััยที่่�มีีชื่่�อเสีียง คืือ ดร.เดวิิด ซิินแคลร์์ (David Sinclair) จากคณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยฮาร์์วาร์์ด ซึ่่�งตั้้�งสมมติิฐานว่่ากระบวนการแก่่ชรามีีต้้นเหตุุ หลัักมาจากการขาดหายไปของข้้อมููลเอพิิ เจเนติิกส์์ (epigenetics) หรืือข้อ้ มููลสำำ�หรับั กระบวนการควบคุมุ เหนืือพัันธุกุ รรมซึ่ง่� เป็น็ กระบวนการ เปลี่่�ยนแปลงการแสดงออกของเซลล์โ์ ดยไม่เ่ ปลี่่�ยนแปลงรหัสั ดีเี อ็น็ เอ เมษายน 2566 10

Sci Variety ดร.เดวดิ จงึ ไดศ้ กึ ษาตอ่ เนอ่ื งถงึ กลไก กับหนูที่อายุเทียบเท่ากับคนอายุ 60 ปี ไม่ว่าจะวิธีใด หากไม่ทำ�ให้เกิดภาวะขาด ตา่ ง ๆ ในร่างกายทเี่ กยี่ วขอ้ งกับวงจรการ ก็ยังช่วยยืดอายขุ ัยได้ โดยในการทดลอง อาหาร น่าจะเป็นผลดี เพราะจะกระตุ้น อยรู่ อดและซอ่ มแซมรา่ งกาย กลไกเหลา่ น้ี ส่วนใหญ่จำ�กัดปริมาณแคลอรีลงน้อย กลไกการป้องกันตนเอง งานวิจัยยังพบ จะถูกกระตุ้นให้ทำ�งานเพื่อตอบสนองต่อ กวา่ ปรมิ าณมาตรฐานทร่ี อ้ ยละ 10–30 ซง่ึ อีกว่าท้ังการจำ�กัดปริมาณแคลอรีและ ความเครียดทางชีววิทยา ซ่ึงหากความ ผลการทดลองท่ีได้จากการจำ�กัดปริมาณ ก า ร จำ � กั ด เ ว ล า รั บ ป ร ะ ท า น อ า ห า ร มี เครียดทางชีววิทยาน้ันไม่ก่อให้เกิดความ แคลอรีน้ีเหมาะสมและสอดคล้องกับ ความสัมพันธ์กับระดับฮอร์โมน IGF-1 เสียหายต่อเซลล์อย่างถาวร การกระตุ้น แนวโน้มของคนในปัจจุบันมีอัตราการ (insulin-like growth factor-1) ซ่ึงเป็น การทำ�งานของกลไกเหล่าน้ีก็จะช่วยให้ เสียชีวิตจากการเป็นโรคที่เกิดจากการ หนงึ่ ในฮอร์โมนท่ีใชท้ �ำ นายอายขุ ยั ของเรา รา่ งกายแข็งแรงขน้ึ กว่าเดมิ เป็นที่มาของ กนิ อาหารเกนิ จ�ำ เปน็ มากกวา่ จากการขาด ได้ค่อนข้างแม่นยำ� (ผมเคยเล่าถึงความ ทฤษฎีกระบวนการฮอร์มซี สิ (hormesis) อาหารอยหู่ ลายเทา่ ดงั นน้ั เราอาจตอ้ งปรบั ส�ำ คญั ของการจ�ำ กดั เวลารบั ประทานอาหาร ในบทความนเี้ ราจะมาดคู �ำ แนะน�ำ ของ ความคิดใหม่ โดยเฉพาะในกลุ่มคนท่ีมี และชว่ งเวลาการรบั ประทาน อา้ งองิ จาก ดร.เดวิดว่ามีวิธีใดบ้างท่ีจะกระตุ้นการ ดัชนีมวลกายมากกว่าค่ามาตรฐาน ว่า งานวิจัยของ ดร.ซัตชิดานันดา แพนดา ทำ�งานของกลไกเหล่าน้ดี ้วยตนเอง เพ่อื หิวบ้างเป็นคร้ังคราวไม่ใช่เร่ืองแย่ เราไม่ (Satchidananda Panda) จาก Salk ชว่ ยยดื อายุทางชีวภาพของเรา จ�ำ เปน็ ต้องรสู้ ึกอ่มิ ตลอดเวลา Institute for Biological Studies สหรฐั - ค�ำ แนะน�ำ แรกของ ดร.เดวดิ หลงั จาก นอกจากการจำ�กัดปริมาณแคลอรี อเมริกา ไว้ในบทความเรื่อง กินตอนน้ี การศึกษาวิจัยเร่ืองความแก่ชรามานาน แล้ว การจำ�กัดเวลารับประทานอาหาร ดหี รือไม่ กินตอนไหนดกี ว่ากนั สาระวทิ ย์ กวา่ 25 ปี คอื “อย่ากนิ อาหารเยอะและ (intermittent fasting) ก็เป็นอีกหนึ่ง ฉบับท่ี 112 กรกฎาคม 2565 หากสนใจ อยา่ กินบ่อย” แนวทางทม่ี งี านวจิ ยั จ�ำ นวนมากสนบั สนนุ กลบั ไปอ่านไดค้ รับ) การศึกษาในสัตว์พบว่าการจำ�กัด ซ่ึงการจำ�กัดเวลารับประทานอาหารนั้น ปริมาณแคลอรีให้แค่เพียงพอต่อการ ทำ�งาน ไม่มากไปกว่าน้ัน จะช่วยกระตุ้น ใหร้ ะบบเซอรท์ อู นิ ท�ำ งาน เปน็ การกระตนุ้ กลไกการป้องกันตนเองและซ่อมแซม เซลลต์ ่าง ๆ โดยผลการทดลองสว่ นใหญ่ แสดงให้เห็นถึงดัชนีมวลกาย ความดัน- เลือด ระดับนำ้�ตาลในเลือด และระดับ คอเลสเตอรอลที่ลดลง ตัวอย่างเช่น การทดลองจำ�กัด ปริมาณแคลอรีในลิง 20 ตัว พบว่ามีถึง 6 ตวั ทอี่ ายยุ นื กวา่ คา่ เฉลย่ี มาก หรอื อายยุ นื เทียบเท่ากับคนอายุ 120 ปี ส่วนอีก หลาย ๆ การทดลองท้ังในลิงและในหนู ก็แสดงให้เห็นว่าไม่มีคำ�ว่าสายเกินไปใน การจำ�กัดปริมาณแคลอรี แม้เร่ิมต้นทำ� เมษายน 2566 11

Sci Variety ชนิดของอาหารที่เรารับประทานก็มี ดงั นน้ั การจ�ำ กดั ปรมิ าณการรบั ประทาน และเข้ากันได้กับการใช้ชีวิตประจำ�วัน ความสำ�คัญ งานวิจัยจำ�นวนมากยืนยัน เนื้อแดงและผลิตภัณฑ์จากเนื้อแดงก็ ของเรา ซึ่งจะทำ�ให้เราสามารถทำ�ได้ แล้วว่าอาหารท่ีมีเนื้อสัตว์ปริมาณมาก ถอื เป็นจดุ เริ่มต้นท่ีดี แล้วจึงคอ่ ยทดแทน ตลอดไป ให้คิดว่ารูปแบบการกินอาหาร โดยเฉพาะเนอ้ื สัตวแ์ ปรรูป เชน่ ไส้กรอก ด้วยโปรตีนจากพืชผัก โดยหลักสำ�คัญ ท่ีเราจะทดลองทำ�น้ันคือการใช้ชีวิตแบบ แฮม เบคอน มีความสัมพันธ์กับการ ของการกินโปรตีนของพืชผักเป็นหลัก ปกติที่เราท�ำ ไดต้ ลอดไป ไมใ่ ชโ่ ปรแกรมที่ เสียชีวิตด้วยโรคหลอดเลือดหัวใจและ นั้นต้องเข้าใจก่อนว่าพืชผักแต่ละชนิด ทนท�ำ ชว่ั คราวแลว้ ก็เลกิ ค่อย ๆ เรมิ่ จาก เพิ่มความเส่ียงในการเป็นโรคมะเร็ง มีกรดอะมิโนที่จำ�เป็นไม่ครบในตัวเอง ส่งิ ท่พี อทำ�ได้ แล้วทำ�เพ่มิ มากข้นึ ทีละนิด นอกจากนน้ั เนอ้ื สตั วม์ กี รดอะมโิ นทจี่ �ำ เปน็ แตกต่างจากเน้ือสัตว์ ดังนั้นเราจึงต้อง จนเปน็ นิสยั และกลายเปน็ เรอ่ื งปกติ โดย ครบท้ัง 9 ชนิด ซ่ึงเป็นการทำ�ให้กลไก กินให้หลากหลาย และต้องเข้าใจด้วย ไม่จำ�เป็นต้องทำ�ให้ได้ 100 เปอร์เซ็นต์ mTOR (mammalian target of rapamycin) ว่าหากเป้าหมายคือการเพ่ิมปริมาณ ตลอดเวลา การไปกนิ บฟุ เฟตห์ รอื สงั สรรค์ ทก่ี ระตนุ้ การเจรญิ เตบิ โตของเซลล์ ท�ำ งาน กลา้ มเนอ้ื หรอื ซอ่ มแซมฟน้ื ฟกู ลา้ มเนอ้ื จาก กับเพ่ือนเป็นคร้ังคราวไม่ได้ส่งผลให้ อยตู่ ลอดเวลา ถงึ แมว้ า่ จะเปน็ ผลดใี นการ การบาดเจบ็ การกินเนอ้ื สัตวอ์ าจจะดีกวา่ อายุขัยสั้นลงไปกว่าการเครียดกับความ เรง่ การเตบิ โตของรา่ งกาย แตไ่ มเ่ ปน็ ผลดี เนอ่ื งจากมปี รมิ าณโปรตนี ทจ่ี �ำ เปน็ มากกวา่ รู้สึกท่ีว่าถูกจำ�กัดให้ไม่ได้ทำ�หรือไม่ได้ กบั การซอ่ มแซมเซลล์ เพราะเราตอ้ งการให้ พืชผกั สว่ นมากในปริมาณทเี่ ท่ากัน ใช้ชีวิตแบบท่ีอยากจะใช้ หากเราเข้าใจ mTOR ถูกยับยั้งบ้าง เพ่ือให้เซลล์เข้าสู่ คำ�แนะนำ�โดยท่ัวไปอย่างหนึ่งเก่ียว หลกั การและเชอื่ จรงิ ๆ วา่ อะไรเปน็ สง่ิ ทด่ี ี สภาวะตัง้ รับและรไี ซเคลิ เซลล์เก่า กับอาหารคือ หาหลักการท่ีเราเชื่อถือ กบั เราในระยะยาว เราจะมแี นวโนม้ อยากท�ำ สงิ่ ที่ดนี ั้นมากข้ึน และตอ้ งการทำ�ส่ิงท่ีเรา รแู้ กใ่ จวา่ ไมด่ ลี ดลงเรื่อย ๆ ซงึ่ ก็ขอแสดง ความยินดีล่วงหน้ากับทุกท่านที่เข้าใกล้ หรือไปถึงจุดน้ันได้แล้ว ไม่เพียงแต่กับ เร่ืองอาหาร แตก่ บั ทกุ เรอื่ งในชีวิตครับ ในตอนหน้าซ่ึงเป็นตอนสุดท้ายของ เรื่องน้ีแล้ว ผมจะมาเล่าถึงคำ�แนะนำ�ใน เรอ่ื งอน่ื ๆ อยา่ งเชน่ วธิ กี ารออกก�ำ ลงั กาย ทจ่ี ะชว่ ยกระตนุ้ วงจรการอยรู่ อดและกลไก การซ่อมแซมเซลล์ท่ีอาจช่วยให้มีชีวิต ทีย่ ืนยาวขน้ึ แล้วพบกันครบั อ้างองิ - หนังสอื แก่ชา้ อายุยืน (Lifespan) David Sinclair - Podcast (Youtube): The Science Behind Why We Age | Lifespan with Dr. David Sinclair #1 เมษายน 2566 12

จุฬุ าฯ เริ่่�มทดสอบย่า่ นความถี่่� 6 GHz นวััตกรรมสุุดว้า้ วจาก 'มะพร้้าวราชบุรุ ีี' เตรียี มพร้อ้ มการสื่่�อสารไร้้สาย ในอนาคตแล้ว้ ขณะทผ่ี คู้ นทว่ั โลกทยอยเปลย่ี นอปุ กรณส์ อ่ื สารใหร้ องรบั ยา่ น 'มะพรา้ วน�ำ้ หอมพนั ธกุ์ น้ จบี ' เปน็ สนิ คา้ GI ของจงั หวดั ราชบรุ ี ความถ่ี 5 GHz หรอื สัญญาณ 5G ซ่ึงจะเป็นยา่ นความถ่ีกลางที่ ที่ขึ้นช่ือเรื่องรสชาติหอมหวานเป็นเอกลักษณ์ หากแต่ท่ีผ่านมา ท่ัวโลกใช้เป็นหลักใน พ.ศ. 2568-2573 อีกด้านหนึ่งนักพัฒนา เกษตรกรผู้เพาะปลูกกลับต้องเผชิญปัญหาในการจำ�หน่ายผลสด เทคโนโลยีท่ัวโลกก็ต่างกำ�ลังพัฒนาย่านความถี่ 6 GHz คู่ขนาน ทั้งด้วยเรื่องสินค้าล้นตลาด และผิวมะพร้าวเกิดรอยชำ้�ขณะ กนั ไปอยา่ งเตม็ ก�ำ ลงั เพอ่ื เตรยี มพรอ้ มเสริ ฟ์ ความตอ้ งการของคน เก็บเก่ียวและขนส่งได้งา่ ย ส่งผลใหส้ ินค้าตกเกรด ในประเทศทันทเี มื่อถงึ จุดเปลี่ยน ไบโอเทค สวทช. ร่วมกับสถาบันอาหาร และสถาบันวิจัย ในงาน The Largest and Most Influential Connectivity วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ประเทศไทย (วว.) น�ำ องคค์ วามรู้ Event 2023 (MWC2023) ที่จดั ขน้ึ เม่อื ช่วงเดอื นทผี่ า่ นมา นักวิจัย และเทคโนโลยเี ขา้ ชว่ ยพฒั นากระบวนการแปรรปู มะพรา้ วน�้ำ หอม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเผยภายในงานว่า จุฬาฯ กำ�ลังทำ�วิจัย สผู่ ลิตภัณฑม์ ลู คา่ สงู เชน่ น้�ำ ส้มสายชูหมกั เคร่อื งดื่มโพรไบโอติก เร่ืองย่านความถี่ 6 GHz เพ่ือรองรับการส่ือสารแบบไร้สายใน โยเกิร์ตและโยเกิร์ตพร้อมดื่ม ผงน้ำ�มะพร้าวเร่งการเจริญเติบโต อนาคต และเม่ือเดือนธันวาคม พ.ศ. 2565 จุฬาฯ ได้รบั อนญุ าต ของพชื จาก กสทช. ให้เปน็ ผู้ทดสอบประสิทธิภาพการใช้งานคลืน่ ความถ่ี สงู กว่า 6 GHz (6425–7125 MHz) ในสถานที่จรงิ แลว้ โดยเมอ่ื ภายใต้แนวคิดปรับเปล่ียนการทำ�เกษตรไทยสู่ 3 สูง ได้ผลการทดสอบแล้วจะทำ�การเปิดเผยต่อสาธารณะเพ่ือให้ ประสทิ ธภิ าพสูง มาตรฐานสูง และรายได้สงู ตามโมเดลเศรษฐกิจ ผู้วางนโยบายในไทยและนานาประเทศในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก BCG ได้ใช้อ้างอิงส�ำ หรบั การออกนโยบายต่อไปในอนาคต ท่มี าและรายละเอียดเพมิ่ เตมิ : สวทช. ที่มาและรายละเอียดเพ่มิ เติม : The Story Thailand (https://bit.ly/3K2QZSN) (https://bit.ly/3GcdAeE) เมษายน 2566 13

แก้ป้ ััญหา 'ทุุเรียี นหน้า้ ฝน' คณะวิิทย์ฯ์ มธ. เปิดิ ผลงาน ด้ว้ ยเทคโนโลยีีชักั นำำ�รากลอย ‘ผลิิตภััณฑ์ข์ ้้นหวานแคลอรีตี ่ำ��ำ ’ ผลิิตจากข้้าวและธััญพืื ช 'ทุเรียนหมอนทอง' เป็นหน่งึ ในพืชเศรษฐกิจส่งออกของไทย คณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ ทส่ี รา้ งรายไดก้ ลบั เขา้ ประเทศมหาศาล แตป่ ญั หาหนง่ึ ทเ่ี กษตรกรไทย เปิดเผยผลงานผลิตภัณฑ์ข้นหวานจากข้าวและธัญพืชท่ีมีดัชนี ตอ้ งเผชญิ อยบู่ อ่ ยครง้ั คอื ทเุ รยี นทเ่ี กบ็ เกย่ี วในชว่ งฤดฝู นมกั มอี าการ น�้ำ ตาลปานกลางถงึ ต�ำ่ ผลติ ภณั ฑท์ างเลอื กเพอื่ สขุ ภาพส�ำ หรบั ผทู้ ่ี 'ไสซ้ มึ ' ซง่ึ ท�ำ ใหเ้ นอ้ื ทเุ รยี น 'ขม' สง่ ผลใหส้ นิ คา้ ตกเกรดไมส่ ามารถ ตอ้ งการลดน�ำ้ ตาลและผทู้ แี่ พอ้ าหารประเภทกลเู ตนและแลก็ โทส สง่ ออกได้ หรอื จ�ำ หนา่ ยได้ในราคาต�ำ่ โดยนักวิจัยได้ถ่ายทอดเทคโนโลยีและพัฒนาต่อยอดสูตร นักวิจัยศูนย์แห่งความเป็นเลิศทางวิชาการด้านนวัตกรรม ร่วมกับเอกชนจนได้เป็น ‘Oryzwel’ ผลิตภัณฑ์ข้นหวานสูตร การเกษตรตลอดห่วงโซ่อุปทานและคุณค่าแห่งมหาวิทยาลัย มังสวิรัติ ท่ีมาพร้อมพรีไบโอติกและใยอาหารฟรักโทโอลิโกแซ็ก- ธรรมศาสตรแ์ ละคณะ พฒั นานวตั กรรมการสรา้ งระบบนเิ วศชกั น�ำ คาไรด์ (fructo-oligosaccharide) และอินูลิน (inulin) ผู้ท่ีสนใจ รากลอยเพ่อื แก้ไขปัญหาโรครากและโคนเน่าในทุเรียนแบบถาวร สามารถส่งั ซื้อผลติ ภัณฑ์ได้ทางชอ่ งทางออนไลน์ นวตั กรรมนจ้ี ะชว่ ยแกป้ ญั หาโรคเนา่ ซง่ึ เปน็ ปญั หาเรอ้ื รงั ทเ่ี กษตรไทย ทม่ี าและรายละเอยี ดเพ่มิ เติม : The Story Thailand ตอ้ งเผชญิ มานานกวา่ 30 ปี และยงั ชว่ ยแกป้ ญั หาเรอ่ื งอาการไสซ้ มึ (https://bit.ly/3KqdK4G) ในเนอ้ื ทเุ รยี นไดเ้ ปน็ อยา่ งดอี กี ดว้ ย นอกจากนวัตกรรมท่กี ล่าวถึงข้างต้นแล้วทีมวิจัยยังได้พัฒนา อีกหลายนวัตกรรมเพ่ือตอบโจทย์อุตสาหกรรมทุเรียนไทย อาทิ นวตั กรรมการใหน้ �ำ้ ทเุ รยี นแบบ basin fertigation ตามรอบการปดิ เปดิ ปากใบ เทคโนโลยีการเคลือบผิวผลสดทุเรียนด้วยสารเคลือบ จากเสน้ ใยธรรมชาติ ทม่ี าและรายละเอยี ดเพมิ่ เติม : กรงุ เทพธุรกิจ (https://bit.ly/3Mhbxdf) เมษายน 2566 14

สวทช.เปิดิ ให้บ้ ริกิ าร จีนี เปิิดตัวั ‘แพลตฟอร์ม์ บิิกเดตาข้า้ ว’ 'โรงงานต้น้ แบบชีวี กระบวนการไบโอเทค' ตอบโจทย์อ์ ุตุ สาหกรรมฐานชีวี ภาพ สวทช.เปดิ ใหบ้ รกิ ารโรงงานตน้ แบบชวี กระบวนการไบโอเทค เมอ่ื ตน้ เดอื นเมษายนทผ่ี า่ นมาจนี เปดิ ตวั แพลตฟอรม์ บกิ เดตา (BBF) หนุนเอกชนไทยพัฒนาผลิตภัณฑ์จากจุลินทรีย์ท่ัวไปและ ท่จี ะช่วยยกระดับตลอดห่วงโซ่ของอุตสาหกรรมข้าวในประเทศ จลุ นิ ทรยี ด์ ดั แปลงพนั ธกุ รรม ภายใตส้ ถานทผี่ ลติ อาหารมาตรฐาน โดยแพลตฟอร์มนี้จะดำ�เนินงานรวบรวม จัดเก็บ ประมวลผล Codex GHPs และ HACCP วิเคราะห์ และให้บริการข้อมูลแก่ผู้ท่ีมีส่วนเก่ียวข้องกับ อุตสาหกรรมข้าว เพื่อนำ�ไปสู่การใช้ประโยชน์จากบิกเดตาใน โรงงานตน้ แบบนรี้ องรบั การผลติ ตงั้ แตต่ น้ น�้ำ ถงึ ปลายน�ำ้ ทง้ั เชิงลกึ และการสรา้ งระบบนเิ วศดิจิทัลเพอ่ื ยกระดบั อตุ สาหกรรม การพัฒนาสูตรอาหารเล้ียงเชื้อ กระบวนการหมัก การเก็บเกี่ยว ขา้ วอย่างย่งั ยนื ผลิตภัณฑ์ การทำ�เข้มข้น การทำ�บริสุทธิ์ การทำ�แห้ง การผสม ท่ีมาและรายละเอียดเพมิ่ เติม : สูตรผลิตภัณฑ์ การวิเคราะห์ผลิตภัณฑ์ การตรวจสอบคุณภาพ The Standard (https://bit.ly/41gAs4X) และอายุผลิตภัณฑ์ การข้ึนทะเบียนผลิตภัณฑ์ รวมถึงให้บริการ China daily (https://bit.ly/3U6KX8o) ด้านคำ�ปรึกษาและ ฝึกอบรม การสร้างพันธมิตรด้านเทคโนโลยี ชีวกระบวนการในระดับขยายทงั้ ในไทยและตา่ งประเทศ ท้ังนี้เพื่อสร้างผลกระทบเชิงเศรษฐกิจ ยกระดับขีดความ สามารถในการแข่งขันของผู้ประกอบการไทย ลดการนำ�เข้าและ การพง่ึ พาเทคโนโลยจี ากตา่ งประเทศ ชว่ ยขบั เคลอื่ นเศรษฐกจิ ไทย ไปสเู่ ป้าหมายการพฒั นาทย่ี ั่งยนื ตามโมเดลเศรษฐกิจ BCG ที่มาและรายละเอียดเพิ่มเติม : สวทช. (https://bit.ly/40PXL58) เมษายน 2566 15

อเมริิกาห้า้ มจด ‘ลิิขสิิทธิ์์’� 'ARTEMIS' หุ่่�นยนต์ฮ์ ิวิ แมนอยด์์ ภาพวาดจากเอไอ ที่่เ� คลื่่อ� นที่่ไ� ด้้เร็็วที่่�สุุดในโลก เตรียี มลงแข่่ง RoboCup 2023 หนง่ึ ในเทรนดก์ ารสรา้ งงานศลิ ปท์ มี่ าแรงในปจั จบุ นั คอื การใช้ 'ARTEMIS' หรอื 'อารเ์ ทมสิ ' เปน็ หนุ่ ยนตร์ ปู รา่ งคลา้ ยมนษุ ย์ เทคโนโลยี 'generative AI' หรอื การให้ AI สรา้ งภาพใหมข่ นึ้ จาก ท่ีมีความคล่องตัวสูง พัฒนาโดยนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยแห่ง บิกเดตา โดยผู้สร้างเป็นผู้กำ�หนดคำ�สำ�คัญเพื่อให้ AI ประมวล แคลฟิ อรเ์ นยี ลอสแองเจลสิ (UCLA) ผลขอ้ มลู ซ่ึงน่ันส่งผลใหเ้ ทรนดเ์ ทคฯ นี้ตกอยู่ในกระแสข้อสงสยั จากคนทว่ั โลกวา่ 'ภาพทเี่ กดิ ขนึ้ น้ี ใครเป็นผคู้ รอบครองลิขสิทธ์?ิ ' อาร์เทมิสเป็นหุ่นยนต์ท่ีเคล่ือนไหวด้วย 2 เท้า นำ้�หนัก 38 กโิ ลกรมั สงู ประมาณ 120 เซนตเิ มตร ไดร้ บั การพฒั นาโดยเนน้ ล่าสุดส�ำ นกั งานลขิ สทิ ธขิ์ องสหรฐั ฯ หรือ USCO ได้แถลงถงึ การเคล่อื นท่บี นพ้นื ผิวท่ีไม่ราบเรียบ เพ่อื เลียนแบบการเดินและ กรณนี แี้ ลว้ วา่ รปู ภาพใด ๆ ทส่ี รา้ งขนึ้ ดว้ ยการสง่ ขอ้ ความ (prompt) การเคล่อื นไหวของมนุษย์ให้ได้มากท่สี ุด นอกจากน้ยี ังมีมอเตอร์ ไปยงั เครอ่ื งมอื เอไอตา่ ง ๆ เชน่ Midjourney หรอื Stable Diffusion พิเศษท่ชี ่วยควบคุมการเคล่อื นไหวโดยเลียนแบบการทำ�งานของ จะไม่สามารถจดลิขสิทธิ์ในประเทศได้ เนื่องจากไม่ถือว่าเป็น กลา้ มเนอ้ื สง่ิ มชี วี ติ จรงิ อกี ดว้ ย ผลงานที่มนุษย์เป็นผู้สร้างสรรค์ แต่ถือเป็นผลงาน 'ผลิตซ้ำ�ใน ทางกลไก (mechanical reproduction)' ด้วยปัจจัยเหล่าน้ีทำ�ให้อาร์เทมิสเดิน ว่ิง และกระโดดบน ที่มาและรายละเอยี ดเพมิ่ เติม : พ้นื ผิวท่ีไม่เรียบและไม่ม่นั คงได้อย่างมีเสถียรภาพ แม้จะถูกผลัก กรงุ เทพธรุ กจิ (https://bit.ly/3Md98Qu) หรอื รบกวนอยา่ งรนุ แรง จากการทดสอบพบวา่ อารเ์ ทมสิ เดนิ ดว้ ย สวทช. (https://bit.ly/436dhM8 ความเรว็ 2.1 เมตรตอ่ วนิ าที ซง่ึ เปน็ สถติ ทิ เ่ี รว็ ทส่ี ดุ ส�ำ หรบั หนุ่ ยนต์ ประเภทน้ี ลา่ สดุ ก�ำ ลงเตรยี มลงแขง่ ฟตุ บอลในศกึ RoboCup ซง่ึ จะจดั ขน้ึ ทป่ี ระเทศฝรง่ั เศสในเดอื นกรกฎาคม อยา่ ลมื สง่ แรงเชยี ร์ ใหอ้ ารเ์ ทมสิ กนั ที่มาและรายละเอยี ดเพิ่มเติม : TNN Online (https://bit.ly/3K2fS10) Interesting Engineering (https://bit.ly/3ZIY2pA) UCLA (https://bit.ly/436xYb1) เมษายน 2566 16

Sci Infographic เมษายน 2566 17

Sci Infographic เมษายน 2566 18

Sci Infographic เมษายน 2566 19

รวอ้ ทิ ยยพานั รวิศ ทศั คร รวศิ ทัศคร เคยเปน็ กรรมการบริหารและสมาชิกทีมบรรณาธิการวารสารทางชา้ งเผอื ก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเป็นนักเขยี น ประจ�ำ นิตยสาร UpDATE นิตยสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของบริษัทซีเอด็ ยเู คช่ัน (มหาชน) จ�ำ กัด ปจั จบุ นั รับราชการ เปน็ อาจารย์ประจ�ำ สาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร คณะอตุ สาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ ซีีเซีียม ธาตุุสารพัั ดประโยชน์์ ซีีเซียี ม (สะกดได้ท้ ั้้ง� cesium หรืือ caesium) เป็น็ ธาตุใุ นหมู่่� 1A ซึ่ง่� เป็น็ หมู่่�ของโลหะแอลคาไลน์์ ค้้นพบใน ปีี ค.ศ. 1860 (พ.ศ. 2403) โดย กุสุ ตาฟ เคียี ร์ช์ ็อ็ ฟ (Gustav Kirch- hoff) นัักฟิสิ ิิกส์์ชาวปรััสเซีีย และ โรแบร์ท์ บุนุ เซินิ (Robert Bunsen) นัักเคมีีชาวเยอรมััน โดยใช้้สเปก- โทรสโกปที่่�พวกเขาเป็็นผู้�้ประดิิษฐ์์ ขึ้้�น เพื่่� อศึึกษาสเปกตรััมของรัังสีี ที่่�แผ่่ออกมาจากวััตถุุที่่�ได้้รัับความ ร้อ้ น และได้ค้ ้น้ พบธาตุสุ องชนิดิ คืือ ซีเี ซีียมและรููบิเิ ดีียม โดยบุนุ เซิินเอง ก็็ เ ป็็ นผู้�้ ป ร ะ ดิิ ษ ฐ์์ ต ะ เ กีี ย ง บุุ น เ ซิิ น (Bunsen burner) อุุปกรณ์์ห้้อง แล็็บที่่�พวกนัักเรีียนสายวิิทย์์ทุุกคน รู้�จ้ ัักคุ้้�นเคยกัันดีอี ีกี ด้้วย เมษายน 2566 20

รวอ้ ทิ ยยพานั กุุสตาฟ เคีียร์ช์ อฟ (ซ้า้ ย) และ คร่ึงชีวิต 30.1671 ปี และจะสลายตัวเป็น เกดิ จากปฏกิ ริ ยิ านวิ เคลยี รฟ์ สิ ชนั ไดด้ ว้ ย รวม โรแบร์ท์ บุนุ เซิิน (ขวา) แบเรียม-137 (Barium-137m) โดยปล่อย ถงึ การเกดิ ขน้ึ ของซเี ซยี ม-137 ในการทดลอง ที่่ม� าภาพ : Public Domain via https://commons. รังสีออกมาได้ท้ังรังสีแอลฟาและรังสีบีตา ระเบดิ นวิ เคลยี รท์ ง้ั หลายในอดตี ซง่ึ สง่ ผลให้ และไอโซโทปทเ่ี สถยี ร ไมเ่ ปน็ สารกมั มนั ตรงั สี มซี เี ซยี ม-137 ปะปนอยใู่ นอากาศ ดนิ และน�ำ้ wikimedia.org/wiki/File:Bunsen-Kirchhoff.jpg อย่างซีเซียม-133 (133Cs) รวมถึงไอโซโทป ในโลกมาหลายสบิ ปตี ง้ั แตก่ ารทดลองเหลา่ น้ี กัมมันตรังสีท่มี ีค่าคร่งึ ชีวิตยาวนานท่สี ุดของ ไดท้ �ำ ขน้ึ เพยี งแตอ่ ยใู่ นระดบั ทเ่ี มอ่ื เจอื จางแลว้ ที่่�ซีีเซีียมได้้รัับการตั้ �งชื่ �อเช่่นนี้ �เนื่ �องจาก มนั อยา่ งซเี ซยี ม-135 (135Cs) ซง่ึ มคี า่ ครง่ึ ชวี ติ ยงั ไมก่ อ่ อนั ตรายแกม่ นษุ ยอ์ ยา่ งเรา ๆ ทา่ น ๆ มัันมีีเส้้นสีีน้ำ��ำ เงิินในสเปกตรััมของมััน 2.3 ลา้ นปเี ลยทเี ดยี ว ทร่ี บั มนั เขา้ ไปทกุ วนั (ในภาษาละตินิ caecius แปลว่า่ สีนี ้ำ�ำ� เงินิ ท้อ้ งฟ้า้ หรือื sky-blue) ซีเี ซียี มมีอี ยู่�ในเปลือื กโลกใน ซเี ซยี มเปน็ ธาตโุ ลหะทม่ี กี ารผลติ ออกมา ซเี ซยี มเปน็ ธาตโุ ลหะแอลคาไลนเ์ หมอื น ปริมิ าณ 7 ส่ว่ นในล้า้ นส่ว่ น ในแร่ธ่ าตุตุ ่า่ ง ๆ เช่น่ จ�ำ นวนไมม่ ากเพราะมคี า่ ใชจ้ า่ ยสงู ในการแยก โซเดียมกับโพแทสเซียม ไอออนของมันมี แร่่พลอยพอลลููไซต์์ (pollucite) แร่่โรดิิไซต์์ ใหบ้ รสิ ทุ ธ์ิ เนอ่ื งจากในธรรมชาตมิ นั มกั จะพบ ความสามารถในการละลายในนำ้�สูง เส่ียง (rhodizite) และแร่่เลพิิโดไลต์์ (lepidolite) ด้วยกันกับรบู ิเดียมเสมอ และยังผสมอยกู่ บั ต่อการสะสมอย่ใู นส่งิ มีชีวิตในระบบนิเวศท้งั ซึ่�งเป็น็ แร่ใ่ นกลุ่�มไมกา ในจำ�ำ นวนที่�กล่า่ วมานี้้� โลหะแอลคาไลนช์ นดิ อน่ื อกี ดว้ ย ซง่ึ รบู เิ ดยี ม ในทะเลและในนำ�้ จืด ซ่งึ อาจส่งผลต่อมาถึง แร่พ่ อลลูไู ซต์์ (Cs4Al4Si9O26∙H2O) เป็น็ แร่่ เองก็มีความเหมือนกันในทางเคมีกับซีเซียม มนษุ ยเ์ มอ่ื บรโิ ภคพชื และสตั ว์ รวมถงึ ดม่ื น�ำ้ ท่ี ที่่�มีีซีีเซีียมมาก มีีลัักษณะคล้้ายควอตซ์์ ที่่�มีี ค่อนข้างมาก กระบวนการแยกพวกมันออก ปนเปอ้ื นซเี ซยี มเขา้ ไปการไดร้ บั มนั เขา้ ไปนานๆ แหล่ง่ ขนาดใหญ่ใ่ นประเทศซิมิ บับั เว จากกนั จงึ มคี วามยงุ่ ยากท�ำ ใหค้ า่ ใชจ้ า่ ยในการ จึงอาจมีการสะสมอยู่ในเน้ือเย่ืออ่อนต้ังแต่ ผลติ แพง ตอ่ มไทรอยด์ ปอด เตา้ นม และไขกระดกู ของ ซเี ซยี มเปน็ แรโ่ ลหะทม่ี สี เี งนิ เหลอื บทอง มนษุ ย์ได้ สง่ ผลไดเ้ ชน่ เดยี วกบั การไดร้ บั รงั สี จาง ๆ นบั เปน็ ธาตทุ ม่ี ไี อโซโทปจ�ำ นวนมากมาย อยา่ งไรกต็ ามในยคุ ปจั จบุ นั ทม่ี กี ารใชง้ าน จากแหล่งรังสีภายนอก ทำ�ให้เกิดเน้ืองอก หลากหลายแบบท่ีสุดธาตุหน่ึงในธรรมชาติ โรงฟา้ พลงั งานนวิ เคลยี รก์ นั ทว่ั โลก ไอโซโทป หรอื มะเรง็ จากรงั สไี ด้ และอาจมกี ระบวนการ พอ ๆ กับแบเรียมและปรอท ในจำ�นวนน้มี ี กัมมันตรังสีของซีเซียมก็อาจเปิดมาจาก กลายพนั ธเ์ุ กดิ ขน้ึ ในเซลลส์ บื พนั ธ์ุ ไอโซโทปทเ่ี ปน็ สารกมั มนั ตรงั สที ค่ี นไทยคงรจู้ กั เคร่ืองปฏิกรณ์ในฐานะหน่ึงในผลิตภัณฑ์ท่ี กนั ดอี ยา่ งจากขา่ วดงั ในชว่ งนค้ี อื ซเี ซยี ม-137 (137Cs) ซง่ึ เป็นไอโซโทปทพ่ี บมากทส่ี ดุ มคี ่า เมษายน 2566 21

รวอ้ ทิ ยยพานั เหมืือนจะน่่ากลััว ยานส�ำ รวจตา่ ง ๆ โดยอาศยั ความรอ้ นทเ่ี กดิ แบบเพอรอฟสไคต์ (perovskite solar cells) แต่่ก็็มีีประโยชน์ใ์ ช้ง้ ามากมาย จากเตาปฏิกรณ์นิวเคลียร์มากำ�เนิดไฟฟ้า แบบฟิล์มบาง ซ่ึงใช้แร่เพอรอฟสไคต์เป็น นอกจากน้ียังมีการสร้างโลหะผสมระหว่าง ตวั ดดู ซบั แสง ปจั จบุ นั ไดร้ บั ความสนใจอยา่ ง ช่วงน้คี นไทยโดยท่วั ไปดูจะหวาดระแวง โซเดยี ม-โพแทสเซยี ม-ซเี ซยี ม (NaKCs) ซง่ึ มากว่าจะเป็นเทคโนโลยีโซลาร์เซลล์ท่จี ะใช้ เจ้าซีเซียม-137 กันมาก แม้ไอโซโทป มจี ดุ หลอมเหลวต�ำ่ น�ำ ไปใช้ในงานตา่ ง ๆ ได้ ในอนาคต โดยดึงให้มีประสิทธิภาพได้สูงถึง กัมมันตรังสีของมันมีพิษภัยก็จริง แต่อันท่ี ซเี ซยี มยงั มกี ารใชง้ านเชงิ การแพทยด์ า้ นรงั สี รอ้ ยละ 23.7 โซลารเ์ ซลลช์ นดิ นม้ี ตี น้ ทนุ การผลติ จริงแล้วธาตุโลหะชนิดน้ีมีประโยชน์ในการ บ�ำ บดั เพอ่ื รกั ษามะเรง็ รวมถงึ ใช้ในการสรา้ ง ตำ�่ กว่าแบบซิลิคอน แต่ยังต้องพัฒนาความ ใช้งานหลากหลายทีเดียว ตัวอย่างเช่น ใช้ นาฬกิ าอะตอมทแ่ี มน่ ย�ำ ทส่ี ดุ ในปจั จบุ นั อกี ดว้ ย ทนทาน เพราะไมท่ นความชน้ื และออกซเิ จน ซีเซียม-137 เป็นแหล่งรังสีแกมมาในการ ฉายรังสีอาหารเพ่ือฆ่าเช้ือก่อโรค แต่ใช้ไม่ ในส่วนของพลังงานทางเลือก ซีเซียม ในสว่ นของงานอตุ สาหกรรมอน่ื ๆ นน้ั กม็ ี มากนัก (อีกแหล่งท่มี ีการใช้งานมากกว่าคือ ยังใช้ผลิตโซลาร์เซลล์เน่ืองจากมีพลังงาน การน�ำ สารประกอบซเี ซยี มไปใชง้ าน อยา่ งเชน่ โคบอลต์-60) หรือใช้สร้างอุปกรณ์ท่ีแปลง ไอออไนเซชนั (ionization energy) ต�ำ่ น�ำ ไป ซเี ซยี มโบรไมด์ ใชผ้ ลติ ตวั ตรวจวดั การแผร่ งั สี พลังงานความร้อนเป็นพลังงานไฟฟ้าได้ ใช้เป็นธาตุท่ีเพ่ิมประสิทธิภาพของวัสดุทำ� (radiation detector) และอปุ กรณก์ ารวดั อน่ื ๆ โดยตรงอยา่ ง thermionic power converters โซลารเ์ ซลล์ ดว้ ยการท�ำ กระบวนการเจอื ดว้ ย เชน่ เครอ่ื งวดั การไหลของของเหลว เครอ่ื งวดั ท่ีใช้งานอย่างกว้างขวางในยานอวกาศและ ซเี ซยี ม (cesium doping) ใหแ้ กเ่ ซลลแ์ สงอาทติ ย์ ความหนาของวสั ดุ นาฬิกิ าอะตอมจากซีีเซียี ม ที่่ห� ้้องปฏิิบัตั ิกิ ารของสถาบัันมาตรวิทิ ยาแห่ง่ เยอรมนีี (Physikalisch-Technische Bundesanstalt: PTB) มีคี ่า่ ความคลาดเคลื่อ�่ นที่่� 1 วินิ าทีใี นสองล้า้ นปีี เมษายน 2566 22

รวอ้ ทิ ยยพานั ตรวจวัดั ไอโซโทปต่า่ ง ๆ เกิดการตกผลึกนาโนคริสตัลของเพอรอฟ- รังสี รังสีเอกซ์ และรังสีแกมมา (อ่านหลัก ของซีีเซียี มทั้้�งในสิ่่ง� แวดล้้อม สไคต์ แตถ่ า้ น�ำ มาใชง้ านอาจจะตอ้ งการแผน่ การทำ�งานได้ใน https://www.oap.go.th/ และอาหารได้้ไหม เยอ่ื มาเปน็ โครงรา่ งให้ ILs เกาะ ใหเ้ ปน็ วสั ดุ images/documents/ระบบหววด_Germa- ทเ่ี รยี กวา่ hybrid ionic liquid membranes nium_detector.pdf) อปุ กรณน์ เ้ี ดมิ ใชก้ นั มาก เม่อื กล่าวถึงอันตรายของไอโซโทปของ (HILM) โดยวสั ดพุ วกนม้ี ใี ชอ้ ยแู่ ลว้ ในงานดา้ น ในงานดา้ นนวิ เคลยี รฟ์ สิ กิ ส์ ในการศกึ ษาโดย ธาตซุ เี ซยี มทเ่ี ปน็ สารกมั มนั ตรงั สี บางทเี ราก็ การแยกกา๊ ซและการดดู ซมึ สารตา่ ง ๆ ผวู้ จิ ยั ใช้เทคนิคเอกซเรย์สเปกโทรสโกปี (x-ray อาจจะอยากทราบวา่ มวี ธิ อี ะไรบา้ งท่ใี ช้ในการ จงึ ได้ไอเดยี วา่ เยอ่ื ทม่ี เี สน้ ใยพอลเิ มอรจ์ �ำ นวน spectroscopy) รวมท้ังในงานด้านอาหาร ตรวจวัดไอโซโทปเหล่าน้ีได้ อันท่จี ริงแล้ววิธี มากพวกน้นี ่าจะเป็นพ้นื ผิวให้ผลึกมาเกาะได้ ก็ใช้ตรวจวัดสารกัมมันตรังสีในอาหารกัน วิเคราะห์หาไอออนของซีเซียมในห้องปฏิบัติ เป็นอย่างดีในขณะท่สี ่วนของ ILs ทำ�หน้าท่ี อย่างแพร่หลาย ตามวิธีของ International การก็มีหลายวิธีด้วยกัน เช่น inductively เปน็ รเี อเจนตแ์ ละตวั กลางในการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ า Organization for Standardization (ISO coupled plasma optical mass spectrometry น่าจะทำ�ให้เกิดการตกผลึกนาโนคริสตัลของ 11929-2019)[2] (ICP-MS), X-ray fluorescence spectros- เพอรอฟสไคต์ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ บน HILM copy (XRF) และ fluorescent molecular อุปุ กรณ์ห์ ััววััดเจอร์์เมเนียี ม chemosensors คณะวิจัยจึงผสม 1-octyl-3-methyl- Sทีe่่ม� mาicภoาnพduc:thort_tpdes:t/e/cetno.rwikipedia.org/wiki/ แimลidะaนzำ�oเlยiu่อื mกรbะroดmาษidทe่เี (ตCร8ียmมimไวB้มrา)ชกุบบั PจbนBไดr2้ ในการวิเคราะห์ท่ีใช้เคร่อื งไม้เคร่อื งมือ HILM ออกมา จากนน้ั จงึ น�ำ มาทดสอบกบั น�ำ้ สำ � ห รั บ ใ ช้ วิ เ ค ร า ะ ห์ โ ด ย ล ะ เ อี ย ด ใ น ห้ อ ง ทะเลทป่ี นเปอ้ื นดว้ ยซเี ซยี มโดยน�ำ มาหยดลง ปฏิบัติการเหล่าน้ัน อาจจะดีในแง่ของ ไปเพอ่ื ใหเ้ กดิ การตกผลกึ นาโนของเพอรอฟ- ความแมน่ ย�ำ แตก่ ม็ คี า่ ใชจ้ า่ ยสงู และตอ้ งการ สไคต์ แลว้ สอ่ งดว้ ยแสง UV ทค่ี วามยาวคลน่ื ผู้ท่ีมีความเช่ียวชาญในการใช้เคร่ืองมือ 365 นาโนเมตร พบวา่ มกี ารเรอื งแสงของผลกึ ประกอบกับมีความต้องการเคร่ืองมือท่ีช่วย เนกาดิ โขนน้ึ คจรริสงิ ตๆัลวขธิ นีอจ้ีงงึเนพา่ อสรนอใจฟใสนไฐคานตะ์ วCธิ sที PดbสBอบr3 ให้ตรวจวิเคราะห์ได้ง่ายและรู้ผลรวดเร็วใน การปนเป้ือนของซีเซียมไอออนในตัวอย่าง การปฏบิ ตั งิ านภาคสนาม จงึ มคี วามพยายาม ตา่ ง ๆ ทม่ี คี า่ ใชจ้ า่ ยไมแ่ พง[1] พัฒนาวิธีทดสอบให้ทราบผลแบบเร็วข้ึนมา ยกตวั อยา่ งเชน่ เมอ่ื เรว็ ๆ นม้ี ผี พู้ ฒั นาวธิ กี าร สำ�หรับในอาหารน้ัน หลังจากเกิด ท่ีมีค่าใช้จ่ายไม่แพงในการทดสอบซีเซียมท่ี เหตุการณ์โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ฟุกุชิมะไดอิจิ ปนเปอ้ื นมากบั น�ำ้ และตวั อยา่ งทเ่ี ปน็ ของเหลว (Fukushima Daiichi Nuclear Power Plant) ถกู ต่าง ๆ โดยอาศัยข้อเท็จจริงท่ีว่าแร่ในกลุ่ม คล่นื สึนามถิ ลม่ หลังเกดิ แผ่นดินไหวระดับ 9 เพอรอฟสไคตซ์ ง่ึ ประกอบดว้ ยซเี ซยี ม ตะกว่ั ทญ่ี ป่ี นุ่ ในปี ค.ศ. 2011 หรอื เมอ่ื 12 ปกี อ่ น แท่ีเลปะลโบ่งแรไสมงดได์ อ้หยล่าังงจาCกsกPาbรดBูดr3กลนืน้นั พเปล็นังวงัสานดุ จนเกดิ การรว่ั ไหลของสารกมั มนั ตรงั สี (รวมถงึ จากรังสแี มเ่ หล็กไฟฟา้ (photoluminescent ซเี ซยี ม-137) จากโรงไฟฟา้ จนท�ำ ใหต้ อ้ งมกี าร material) และมคี ณุ สมบตั ดิ า้ นโฟโตอเิ ลก็ ทรกิ อพยพประชาชนออกจากพน้ื ทก่ี วา่ 150,000คน (photoelectric effect) แตผ่ ลกึ ขนาดนาโนของ จงึ มกี ารก�ำ หนดวธิ กี ารทดสอบวดั หานวิ เคลยี ส เพอรอฟสไคต์น้นั ไวต่อความช้นื และอากาศ ของสารกัมมันตรังสีในอาหารโดยวิธีสเปก- ทำ�ให้โครงสร้างของมันเสียหาย และสมบัติ โทรเมทรีเพ่ือวัดรังสีแกมมา (gamma ray ในการเรอื งแสงหมดไปได้ จงึ มคี ณะผวู้ จิ ยั จาก spectrometry) โดยใชอ้ ปุ กรณห์ วั วดั เจอรเ์ มเนยี ม วทิ ยาลยั เคมี มหาวทิ ยาลยั เสฉวน ประเทศจนี (germanium detector) ซง่ึ มโี ครงสรา้ งเปน็ เสนอว่าของเหลวจำ�พวกไอออน (ionic ไดโอดสารกง่ึ ตวั น�ำ ทม่ี คี วามไวสงู กบั ไอออน- liquids: ILs) เป็นตัวกลางท่ีดีในการทำ�ให้ เมษายน 2566 23

รวอ้ ทิ ยยพานั ถ้ามีการปนเป้ือนของซีเซียมในนำ้�เสีย กระบวนการรเี วริ ส์ ออสโมซสิ คอลมั นแ์ ลกเปลย่ี น เม่อื ได้ตะกอนแล้วก็แยกเอาตะกอนท่มี ี จากโรงงานอตุ สาหกรรมหรอื แหลง่ อน่ื ๆ เรา ไอออน วธิ กี ารตกตะกอนรว่ ม (co-precipitaion ซเี ซยี มออกไปจากน�ำ้ ได้ โดยอาจจะใชก้ ารแยก จะมีวิธีในการบำ�บัด หรือกำ�จัดการปนเป้อื น method)กระบวนการระเหยหรอื ใชว้ สั ดปุ ระเภท ของแขง็ /ของเหลว การกรองทก่ี รองอนภุ าค อยา่ งไร แรด่ นิ เหนยี ว (clay minerals) ตา่ ง ๆ อาทิ ขนาด 11 ไมครอนได้ ซีโอไลต์ (zeolite) เบนโทไนต์ (bentonite) ซีเซียม-137 ใช้เป็นแหล่งรังสีแกมมา เวอรม์ คิ ไู ลต์ (vermiculite) มอนตม์ อรลิ โลไนต์ นอกจากน้ียังมีความพยายามพัฒนา ในเครอ่ื งมอื ตา่ ง ๆ อยา่ งแพรห่ ลาย โดยอาจ (montmorillonite) มาดูดซับเอาซีเซียม วสั ดกุ รองใหด้ ขี น้ึ [4] โดยพบวา่ หากใชเ้ ยอ่ื กรอง บรรจใุ นแคปซลู ในรปู ของเมด็ ซเี ซยี มคลอไรด์ ออกไป แตก่ ม็ ขี อ้ จ�ำ กดั คอื จะมกี ารแขง่ ขนั กนั ทม่ี กี ารผสมสารอะไมลอยด์ (amyloid) หรอื สำ�หรับกรณีการปนเป้ือนในสถานท่ีท่ัวไป ของไอออนโซเดยี ม ไอออนโพแทสเซยี ม และ เสน้ ใยอะไมลอยด์(amyloidfibrils)ซง่ึ เตรยี มขน้ึ ถ้ามีการปนเป้อื นปริมาณน้อยจากแหล่งเก็บ ซีเซียม ในการเข้าจับท่จี ุดท่มี ีการดูดซับ ซ่งึ จากโปรตนี หางนมรว่ มกบั ถา่ นกมั มนั ต์ (active ลงบนพ้ืนผิว ควรดูดด้วยเคร่ืองดูดฝุ่นก่อน ท�ำ ใหป้ ระสทิ ธภิ าพต�ำ่ ลงไป charcoal) น�ำ มากรองน�ำ้ ปนเปอ้ื นซเี ซยี ม-137 จะใชก้ ระบวนการเชด็ เปยี กและลา้ งหลาย ๆ จะลดปรมิ าณการแผร่ งั สขี องซเี ซยี ม-137 ใน รอบด้วยนำ้� ในกรณีของพ้ืนผิวท่ีเป็นแก้ว วธิ กี ารตกตะกอนรว่ ม (co-precipitaion ตวั อยา่ งทเ่ี ปน็ วฏั ภาคน�ำ้ ลงไปไดถ้ งึ 340 เทา่ ซีเซียมจะถูกดูดซึมเข้าไปบนพ้ืนผิวแก้วได้ method) ทเ่ี คยมผี เู้ สนอไว[้3] อาศยั โพแทส- ทเี ดยี ว จงึ ควรระวงั ในจดุ น้ี เไมนซายีเชตมว่ รเยตฟท(อN�ำ รใi(์หโNรซ้ ไOซเี 3ซย)2ยี า)มไแนตลดกะ์ไต(อKะอ4ก[อFอนeนซ(Cอลั Nอเฟก)6ตม]),า(Fนจeากิ SกเOกนลิ4�ำ้) ตามสมการตอ่ ไปน้ี อนั ทจ่ี รงิ แลว้ วธิ กี ารและสารตา่ ง ๆ ทน่ี �ำ สำ�หรับในเชิงอุตสาหกรรม การเอา มาใช้ในการบ�ำ บดั กย็ งั มอี กี มากมายหลายอยา่ ง ซีเซียม-137 ออกจากนำ้� โดยเฉพาะการ 137Cs+ + K4Fe(CN)6 + Ni(NO3)2 → CsxNixFe(CN)6 ↓ นอกเหนอื จากทก่ี ลา่ วมา ผสู้ นใจสามารถอา่ น บำ�บัดนำ�้ เสียท่ปี นเป้อื นด้วยสารกัมมันตรังสี เพม่ิ ได้ในบทความรวี วิ ตามลงิ กค์ รบั https:// จากโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ฟิสชันหรือจากพวก 137Cs+ + K4Fe(CN)6 + FeSO4 → CsxFex[Fe(CN)6]x ↓ www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ อตุ สาหกรรมผลติ โลหะและเหลก็ กลา้ อาจจะ PMC9965242/ ใช้วิธีกรองผ่านไส้กรองชนิดต่าง ๆ ท่ีใช้ใน เราควรกังั วลเรื่่�อง ซีีเซีียม-137 ในเหตุกุ ารณ์์ ที่่�เกิดิ ขึ้�น้ ในประเทศไทย เมื่่�อเร็ว็ ๆ นี้้ม� ากน้อ้ ยเพีี ยงใด ความเปน็ พษิ ของสารกมั มนั ตรงั สขี น้ึ กบั ปรมิ าณทม่ี นษุ ยแ์ ละสตั วท์ ดลองตา่ ง ๆ ไดร้ บั ค�ำ ถามคอื ระดบั การปนเปอ้ื นของซเี ซยี ม-137 ต้องน้อยขนาดไหนจึงจะถือว่ายอมรับได้ ซ่งึ ส�ำ หรบั มนษุ ยแ์ ลว้ คณะกรรมาธกิ ารก�ำ กบั ดแู ล นวิ เคลยี รแ์ หง่ สหรฐั อเมรกิ า (United States Nuclear Regulatory Commission: U.S.NRC) ได้ต้งั ข้อกำ�หนดไว้ว่าจะยอมให้มีซีเซียม-137 ปะปนในอากาศในทท่ี �ำ งานได้ไมเ่ กนิ 4X10-8 ไมโครคูรีต่อมิลลิลิตร (μCi/ml) สำ�หรับ ไอโซโทปซเี ซยี ม-134 และ 6X10-8 ไมโครครู ี ตอ่ มลิ ลลิ ติ ร (หรอื เทา่ กบั 2.22X10-15 เทอรร์ า- เบก็ เคอเรลตอ่ มลิ ลลิ ติ ร (TBq/ml)) ส�ำ หรบั เมษายน 2566 24

รวอ้ ทิ ยยพานั ไอโซโทปซีเซียม-137 สำ�นักงานปกป้องส่งิ - ดงั นน้ั ถา้ ตามขอ้ มลู ดา้ นบน อากาศแตล่ ะ กับเหล็กหรือจับอยู่กับฝุ่นท่ีไม่ฟุ้งกระจาย แวดลอ้ มสหรฐั (Environmental Protection มลิ ลลิ ติ ร (1X10-6 m3) จะตอ้ งมซี เี ซยี ม-137 ซ่ึงทำ�ให้การปนเป้ือนมีวงจำ�กัดเฉพาะพ้ืนท่ี Agency: EPA) ไดต้ ง้ั คา่ ปรมิ าณซเี ซยี มทย่ี อมให้ ไมค่ วรเกนิ 6.9X10-16 กรมั ถา้ หากคดิ ปรมิ าตร ขนาดเลก็ เทา่ นน้ั กอ่ นหนา้ ทบ่ี ทความนจ้ี ะออก มไี ด้ในน�ำ้ ดม่ื วา่ ไมใ่ หม้ เี กนิ 80 พโิ คครู ตี อ่ ลติ ร อากาศบรเิ วณโดยรอบโรงงานในปรมิ าตรครง่ึ ก็คงจะมีการกล่าวถึงประเด็นน้ีในข่าวต่าง ๆ (pCi/L) ส�ำ หรบั ซเี ซยี ม-134 และ 200 พโิ คครู ี ทรงกลมทม่ี รี ศั มี 1000 เมตร จะไดป้ รมิ าตร ไปแลว้ จากการค�ำ นวณตามตวั เลขจรงิ ผอู้ า่ น ต่อลิตร สำ�หรับซีเซียม-137 เพ่ือไม่ให้เกิน 2,094,395,102.39 m3 แปลว่ามวลอากาศ จงึ สามารถคลายความกงั วลเรอ่ื งการปนเปอ้ื น 4 มลิ ลเิ รม (ขอ้ มลู จากกรมควบคมุ โรคตดิ ตอ่ ปริมาณโดยรอบรัศมี 1 กิโลเมตรน้คี วรจะมี ในวงกวา้ งไปไดค้ รบั สหรฐั ฯ https://www.atsdr.cdc.gov/toxfaqs/ ซเี ซยี ม-137 ปนอยไู่ มเ่ กนิ 1.445 กรมั จงึ จะ tfacts157.pdf) อยใู่ นขอ้ ก�ำ หนดความปลอดภยั ดงั กลา่ ว จาก ผู้เขียนหวังว่าบทความในตอนน้ีจะให้ ขอ้ มลู หลายแหลง่ ทม่ี ผี คู้ �ำ นวณไวม้ กี ารค�ำ นวณ สาระความรู้เก่ียวกับซีเซียมแก่ทุกท่านตาม ทง้ั นห้ี นว่ ยครู ี (Curie, Ci) เปน็ หนว่ ยวดั สารกมั มนั ตรงั สที ค่ี งเหลอื อยใู่ นหลอดเกบ็ สาร สมควร บทความในตอนถัดไปเราจะกลับมา กมั มนั ตภาพ (activity) ของสารกมั มนั ตรงั สี โดย ได้ 0.505 มลิ ลกิ รมั บา้ ง* หรอื 0.488 มลิ ลกิ รมั คุยกันต่อเร่ืองการสกัดนะครับ พบกันใหม่ 1 ครู ี จะเปน็ การสลายตวั ของสารกมั มนั ตรงั สี บา้ ง** ถา้ ดจู ากตวั เลขเหลา่ น้ี หากปรมิ าณของ ฉบบั หนา้ ทง้ั หมด 3.7X1010 นวิ เคลยี สตอ่ วนิ าที (หรอื ซเี ซยี มทเ่ี หลอื อยใู่ นกระบอกจะฟงุ้ กระจายใน 3.7X1010 เบก็ เคอเรล) เทา่ กบั อตั ราการสลาย อากาศในรัศมี 1 กิโลเมตรโดยรอบโรงงาน ตวั ของธาตเุ รเดยี ม 1 กรมั ส�ำ หรบั ซเี ซยี ม-137 กถ็ อื วา่ ยงั นอ้ ยกวา่ ปรมิ าณ 1.445 กรมั มาก ๆ แตล่ ะกรมั จะมกี มั มนั ตภาพ 3.215 เทอรร์ า- นอกจากน้ีซีเซียมท่ีเหลืออาจจะหลอมรวม เบก็ เคอเรล แหลง่ ขอ้ มลู ออนไลน์ https://www.britannica.com/science/cesium https://www.bbc.com/news/magazine-29476893 https://en.wikipedia.org/wiki/Goi%C3%A2nia_accident https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/caesium-137 https://www.nst.or.th/article/article54/article54-004.html https://www.cdc.gov/nceh/radiation/emergencies/isotopes/cesium.htm https://chemistry-europe.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/chem.201801096 https://www.livescience.com/37578-cesium.html https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0146572483901978 *https://www.facebook.com/photo/?fbid=1262644168017205&set=pcb.1262645171350438 **https://www.ejan.co/general-news/54wogey828 **https://www.facebook.com/sathon.vijarnwannaluk/posts/pfbid0xtp8kKrAZ7dHPuYXoz5b9TbW7jiFTNE335K722qyGdDnpD6we3Pg15Mezk9C3JGcl เอกสารอา้ งองิ 1. Fu, J., Zhang, L., Wang, S. L., Yuan, W. L., Zhang, G. H., Zhu, Q. H., ... & Tao, G. H. (2022). Ultralow-cost portable device for cesium detection via perovskite fluorescence. Journal of Hazardous Materials, 425, 127981. 2. Yamada, T., Furutaka, K., Hachinohe, M., & Hachisuka, A. (2023). Applicability of non-destructive equipment for radioactivity measurement to screening radio-cesium in foods. Applied Radiation and Isotopes, 110671. 3. Sopapan, P., Lamdab, U., Akharawutchayanon, T., Issarapanacheewin, S., Yubonmhat, K., Silpradit, W., ... & Prasertchiewchan, N. (2023). Effective removal of non-radioactive and radioactive cesium from wastewater generated by washing treatment of contaminated steel ash. Nuclear Engineering and Technology, 55(2), 516-522. 4. Chiera, N. M., Bolisetty, S., Eichler, R., Mezzenga, R., & Steinegger, P. (2021). Removal of radioactive cesium from contaminated water by whey protein amyloids–carbon hybrid filters. RSC advances, 11(51), 32454-32458. เมษายน 2566 25

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อุ่นใจ ผศ. ดร.ป๋วย​อุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วิจยั ชวี ฟิสิกสแ​์ ละอาจารยป์ ระจ�ำ ภาควชิ าชวี วทิ ยา​ คณะวทิ ยาศาสตร์​ มหาวิทยาล​ัยมหิดล​ นกั สื่อสารวทิ ยาศาสตร์​ นกั เขยี น​ ศิลปินภาพสามมติ ิ​ และผูป้ ระดิษฐ์​ฟอนต์ไทย​ มีความสนใจท้งั ในดา้ นวทิ ยาศาสตรเ์​ ทคโนโลย​ี งานศิลปะและบทกวี แอดมินและผูร้ ว่ มกอ่ ต้ังเ​ พจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทกุ สง่ิ ล้วนเป็นพิษ มลพิิ ษทางอากาศ กับั สวิิตช์์แห่ง่ การเกิดิ มะเร็ง็ 99 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์ข์ องประชากรโลกอาศัยั อยู่่�ในพื้้�นที่่ท� ี่่ม� ีมี ลพิิษพีีเอ็็ม 2.5 เกิินกว่่าขีดี จำ�ำ กััดที่่�องค์์การอนามััยโลกกำ�ำ หนด และสำำ�หรัับประเทศไทย ในกรุุงเทพมหานคร ยามเช้า้ ก็เ็ ล่น่ เอามองยอดตึึกไม่เ่ ห็น็ กันั เลยทีเี ดียี ว ตอนแรกนึึกว่า่ หมอกจาง ๆ พอ สร้า้ งบรรยากาศโรแมนติกิ แต่ท่ ี่่ไ� หนได้้ มันั ไม่ใ่ ช่ห่ มอกแต่เ่ ป็น็ ฝุ่่�นพีีเอ็ม็ 2.5 ล้ว้ น ๆ เมษายน 2566 26

แน่นอนว่าหลายจังหวัดในภาคเหนือ นานเชอื่ มโยงกบั การเกิดมะเรง็ ปอดแน่ ๆ และข้ันที่ 2 เซลล์ทีก่ ลายพนั ธถุ์ ูกกระต้นุ ตอนนส้ี ามารถเขา้ ไปขนั แขง่ ชว่ งชงิ ในผู้ไม่สบู บุหรี่ ให้เจริญเติบโตจนกลายเป็นมะเร็ง ซึ่ง ตำ�แหน่งสุดยอดเมืองแห่งฝุ่นมาสำ�เร็จ “กลไกทเ่ี ราคน้ พบนอ้ี าจจะชว่ ยอธบิ าย การกระตุ้นนี้อาจเกิดจากการอักเสบของ ไปหลายรอบ ซง่ึ กต็ อ้ งบอกวา่ อาจจะไมใ่ ช่ ได้ว่าทำ�ไมมลพิษทางอากาศจึงไปเพ่ิม เน้อื เยื่อก็ได้ เร่ืองทนี่ ่าภาคภูมิใจเทา่ ไร ความเสย่ี งของการเกดิ โรคมะเรง็ ” วลิ เลยี ม เพื่อทดสอบ พวกเขากระตุ้นการ ส่วนตัว แสบจมูกมากกกกกกกก ฮลิ ล์ (William Hill) หนึง่ ในทมี วิจัยกล่าว กลายพนั ธุ์ในยนี ทช่ี อ่ื วา่ epidermal growth จนบางทถี งึ ขน้ั เลอื ดก�ำ เดาไหล และบางที “แต่ถ้าเทียบกับการสูบบุหร่ีที่ทำ�ให้เกิด factor receptor หรอื EGFR ในหนู ซงึ่ เซลล์ กก็ ลมุ้ ใจกบั คณุ ภาพชวี ติ ของเหลา่ ประชาชน การกลายพันธุ์ของดีเอ็นเอได้ โดยตรง กลายพันธ์ุพวกนี้มีโอกาสพัฒนาจนกลาย คนเมือง ความเสีย่ งน้กี ็ยังนอ้ ยนกั ” ไปเปน็ มะเรง็ แตใ่ นปอด เซลล์พวกนพ้ี บ ทวา่ ในเวลาน้ี นกั วทิ ยาศาสตรย์ งั ไมม่ ี ไอเดียนี้ ไปสอดคล้องกับทฤษฎี นอ้ ยมากแคร่ าว1ใน600000เซลล์เทา่ นน้ั หลักฐานแน่ชัดว่าพีเอ็ม 2.5 ท่ีมีขนาด กระบวนการพฒั นา 2 ขน้ั ของมะเรง็ ของ โดยมากเซลล์พวกน้ีแม้จะกลายพันธุ์แต่ เส้นผ่านศูนย์กลางเล็กเพียงแค่ไม่ถึง ไอแซก เบเรนบลูม (Isaac Berenblum) ก็จะยังสงบน่ิงอยู่ราวกับจำ�ศีล รอเวลาที่ เศษเส้ียวของเส้นผมไปทำ�อะไรบ้างกับ แพทย์ผู้เช่ียวชาญโรคมะเร็งช่ือดังจาก จะมีอะไรสักอย่างมาเปิดสวิตช์จุดระเบิด สุขภาพของมนุษย์ มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด ท่ีนำ�เสนอ ให้พวกมันเริ่มเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว งานวจิ ยั ลา่ สดุ จากทมี วจิ ยั จากสถาบนั ออกมาในปี ค.ศ. 1947 ว่าการเกดิ มะเรง็ จนเกิดเป็นเน้ือร้ายขึ้นมา และในกรณีนี้ ฟรานซิส คริก (Francis Crick Institute) จะตอ้ งผา่ นกระบวนการพฒั นาอยู่ 2 ขน้ั ตัวการสำ�คัญท่ีไปเปิดสวิตช์แห่งความ ในสหราชอาณาจักรท่ีเพ่ิงตีพิมพ์ขึ้นปก ขั้นแรก เซลล์ปกติสะสมการกลายพันธุ์ หายนะ กค็ ือ “อนุภาคพเี อ็ม 2.5” น่นั เอง วารสาร nature ไปหมาด ๆ เมอ่ื ต้นเดอื น เมษายนทผี่ า่ นมา ชชี้ ดั วา่ อนภุ าคพเี อม็ 2.5 ในอากาศสามารถกระตนุ้ การเกดิ มะเรง็ ปอด แม้ในคนที่ไม่สบู บุหร่ี “เมือ่ อายมุ ากขนึ้ ตามธรรมชาติแล้ว เซลลท์ มี่ กี ารกลายพนั ธทุ์ ก่ี อ่ มะเรง็ นน้ั กจ็ ะ สะสมเพม่ิ ขนึ้ เรอ่ื ยๆในรา่ งกายแตโ่ ดยปกติ พวกมนั จะอยนู่ ง่ิ ๆ เฉย ๆ ไมท่ �ำ อะไร แตใ่ น งานนี้พวกเราได้สาธิตให้เห็นว่ามลภาวะ ทางอากาศไปปลุกพวกเซลล์พวกน้ีให้ต่ืน ขึ้นมาในปอด กระตุ้นให้มันเติบโตและมี ศักยภาพที่จะแปรเปลี่ยนไปเป็นมะเร็ง” ชาลส์สวานตนั (CharlesSwanton)หวั หนา้ ทีมวจิ ยั จากสถาบันฟรานซสิ คริก เผย พวกเขาทดลองวิเคราะห์ข้อมูลจาก คนไขก้ วา่ 33,000รายจากสป่ี ระเทศชดั เจน วา่ การสดู เอาฝนุ่ พเี อม็ 2.5 เขา้ ไปเปน็ เวลา เมษายน 2566 27

สภากาแฟ ซึ่งไอเดียน้ีทำ�ให้ผมนึกย้อนกลับไป (microenvironment) ที่ล้อมรอบมันอยู่ แค่เซลล์เดียวที่กลายพันธ์ุจนผิด ถงึ ทอลก์ เกยี่ วกบั กลไกการเกดิ มะเรง็ ของ ยังปกติและไม่เอ้ืออำ�นวยให้เซลล์ที่ เพ้ียนไปก็เพียงพอแล้วที่จะขยายจำ�นวน มนิ า บสิ เซลล์ (Mina Bissell) ทง่ี านรที รตี กลายพันธ์ุไปแล้วน้ันเปลี่ยนวิถีของมัน จนกลายเปน็ กอ้ นเนือ้ รา้ ยได้ ของหอ้ งทดลองแหง่ ชาตลิ อวเ์ รนซเ์ บริ ก์ ลยี ์ ไปเป็นเซลล์มะเรง็ ถ้ามองว่าในร่างกายมีเซลล์มากถึง เม่ือปี ค.ศ. 2012 เธอให้เหตุผลง่าย ๆ ข้อหน่ึงว่าการ ราว ๆ เจ็ดสิบล้านล้านเซลล์ และเราต้อง ผมยงั จ�ำ ไดแ้ มน่ วนั นนั้ เปน็ วนั อาทติ ย์ กลายพันธ์ุเกิดข้ึนตลอดเวลา ยิ่งอายุ เจอกับปัจจัยก่อกลายพันธ์ุมากแค่ไหน ในชว่ งปลายฤดซู มั เมอร์ หญงิ ชราเชอื้ สาย มากขน้ึ เซลลก์ ลายพนั ธจ์ุ ะยง่ิ เยอะ แคเ่ ดนิ ในทุกเสี้ยววินาทีแห่งชีวิต ทั้งแสงแดด ยวิ รปู รา่ งกะทดั รดั ทว่ งทา่ กระฉบั กระเฉง ออกไปตากแดดที่แผดกล้า รังสียูวีใน ท้ังมลภาวะ สารพิษ พีเอ็ม 2.5 และอีก เดนิ อยา่ งคลอ่ งแคลว่ ขน้ึ ไปบนเวที กอ่ นท่ี แสงแดดก็เข้าไปทำ�ลายสารพันธุกรรม สารพัด โอกาสที่เซลล์ใดเซลล์หน่ึงใน จะบรรยายถึงงานวิจัยท้ังชีวิตของเธอ และในบางกรณีอาจเหน่ียวนำ�ให้เกิดการ ร่างกายจะกลายพันธ์ุจนเพ้ียนไปได้นั้น ทชี่ ว่ ยใหม้ นษุ ยเ์ ราเขา้ ใจกลไกแหง่ การเกดิ กลายพันธ์ุ ถา้ กลายพนั ธุส์ ะสมบอ่ ย ๆ จน เกดิ ข้นึ ไดต้ ลอดเวลา โรคมะเร็งได้ในมุมมองท่ีแทบจะไม่มีใคร สารพนั ธกุ รรมผดิ เพยี้ นไป พอถงึ จดุ ๆ นงึ นน่ั หมายความวา่ ถา้ แคก่ ารกลายพนั ธ์ุ คิดถงึ เซลลก์ จ็ ะไมส่ ามารถควบคมุ การแบง่ เซลลไ์ ด้ เฉย ๆ ก็ทำ�ให้เซลล์กลายเป็นมะเร็งได้ มินาคือหน่ึงในนักวิจัยมะเร็งที่โด่งดัง และเม่ือเซลล์เร่ิมแบ่งแบบไร้การ โอกาสเพย้ี นแคห่ นง่ึ ในเจด็ สบิ ลา้ นลา้ นคน ทส่ี ดุ ดว้ ยแนวคดิ ทว่ี า่ เซลลแ์ มจ้ ะกลายพนั ธ์ุ ควบคุม สารพันธุกรรมก็จะย่ิงกลายพันธ์ุ ก็กลายเป็นก้อนเน้ืองอกได้แล้ว คนเรา ไปเรียบร้อยแล้ว อาจจะยังไม่กลายเป็น ผิดเพี้ยนมากข้ึน เมื่อน้ัน เซลล์ก็จะเร่ิม ไม่น่าจะมีอายุขัยได้เฉล่ียถึงเจ็ดสิบห้าปี มะเร็งก็ได้ ถ้าสภาวะแวดล้อมจุลภาค แปรเปลยี่ นกลายเป็นเซลลม์ ะเรง็ ในทีส่ ุด เพราะโดนแดดไม่กี่ที เนื้องอกก็น่าจะขึ้น กันเตม็ ตัว เมษายน 2566 28

สภากาแฟ ชะตาของสเต็มเซลล์ที่ว่าจะเปล่ียน ไมว่ า่ การกลายพนั ธใ์ุ นยีนรา้ ยแรงเพยี งไร วธิ กี ารนเ้ี รยี กวา่ “revert phenotype” ไปเป็นเซลล์ประเภทใดน้ัน ขึ้นกับสภาพ กแ็ ทบจะไม่มผี ลกระทบอะไรตอ่ เซลล์ ถ้าแปลไทยคงแนว ๆ “ดัดสันดาน” คือ แวดลอ้ มรอบเซลลท์ เี่ รยี กวา่ niche เพราะ แคป่ ลอ่ ยใหม้ นั อยสู่ งบ ๆ อยา่ ไปกระตนุ้ เปล่ียนมะเรง็ ท่มี พี ฤตกิ รรมรา้ ย ๆ ให้ย้อน เซลล์ในรา่ งกายนนั้ ไมไ่ ดอ้ ยแู่ ยกเปน็ เซลล์ ให้มนั เจริญจนกลายเป็นมะเรง็ แคน่ ้ัน กลับมาอยอู่ ย่างสงบและไมส่ ร้างปญั หา เดย่ี ว ๆ พวกมนั ตอ้ งสมั ผสั และมปี ฏสิ มั พนั ธ์ และเพื่อทดสอบต่อว่าส่ิงแวดล้อม ปรบั สงิ่ เเวดลอ้ ม (จลุ ภาค) ดดั สนั ดาน กบั เซลลร์ อบขา้ งรวมไปถงึ สารเคลอื บเซลล์ จุลภาคจะควบคุมพฤติกรรมของเซลล์ มะเรง็ พดู งา่ ยแตท่ �ำ ยากมากในทางปฏบิ ตั ิ ท่เี รียกว่า extra cellular matrix ด้วย มะเร็งได้จริงไหม มินาและทีมได้พัฒนา แต่เปเปอร์ใหม่ใน nature จากทีม มินาเชื่อว่าเซลล์ โดยทั่วไปแล้วจะ เทคนิคการเลี้ยงเซลล์มะเร็งในจานเพาะ ของชาลส์ อาจช่วยทำ�ให้เราเข้าใจเก่ียว ตอบสนองต่อสัญญานจากส่ิงแวดล้อม เลยี้ งเปน็ สามมติ ิ แลว้ ปรบั แตง่ ปรบั เปลย่ี น กับกลไกการกระตุ้นการเกิดมะเร็งมาก มะเร็งก็เช่นกนั สิง่ แวดลอ้ มรอบ ๆ เซลล์ สภาวะแวดล้อมจลุ ภาครอบ ๆ กอ้ นเซลล์ ขึ้น การทดลองในหนูและในเซลล์มะเร็ง มะเร็งจึงมีอิทธิพลสูงมากต่อพฤติกรรม ที่เธอเพาะเลี้ยงให้มีสมบัติท่ีแตกต่าง ท่ีเพาะเล้ียงเป็นสามมิติแสดงให้เห็น ต่าง ๆ ของเซลล์ เพราะส่ิงแวดล้อม กนั ไป ปรากฏวา่ เมอ่ื สภาวะแวดลอ้ มเปลย่ี น ชดั เจนว่าอนุภาคพีเอม็ 2.5 นน้ั จะกระตุ้น จุลภาคจะเป็นตัวควบคุมการรับและส่ง พฤตกิ รรมของเซลลก์ เ็ ปลยี่ นจริง ๆ การระดมพลของเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกัน สัญญานต่าง ๆ ท่ีกำ�หนดชะตาชีวิตของ ผลของเธอนา่ ตนื่ เตน้ มาก เซลลม์ ะเรง็ ท่ีเรียกว่า แมโครฟาจ (macrophage) เซลล์ ไม่ว่าจะเป็นสญั ญาณทางกายภาพ ที่มักจะรุกรานรุนแรง พอเอามาเล้ียงใน รวมถงึ แรงกด ความแข็ง ความหยนุ่ ของ สภาวะแวดลอ้ มจลุ ภาคแบบเดยี วกบั เนอ้ื เยอ่ื เนอ้ื เยอื่ ไปจนถงึ สญั ญาณชวี เคมี ทง้ั ทส่ี ง่ ปกติ กลับมาสงบและเริ่มดูจะควบคุมได้ มาจากตัวเองหรือจากเซลล์รอบ ๆ จาก ในขณะท่ีเซลล์มะเร็งแบบไม่รุกราน เม่ือ ฮอร์โมน หรือแม้แต่จากเซลล์ในระบบ เอาไปเลยี้ งในสภาวะทมี่ แี รงกดสูง ความ ภูมคิ มุ้ กัน แขง็ ของเนือ้ เยือ่ สงู พฤติกรรมของเซลล์ ถ้าสัญญานท่ีส่งมาไม่เคยส่ังให้เซลล์ ก็เปลี่ยน กลายเปน็ เซลล์ทีเ่ ริ่มมแี นวโนม้ สร้างโปรตีนจากยีนท่ีเพี้ยนไป เซลล์ก็จะ จะรุกรานไปทีอ่ น่ื มากข้ึน ไม่ออกอาการเพี้ยนแม้สารพันธุกรรมจะ มนิ าเลา่ วา่ กวา่ ทงี่ านของเธอจะตพี มิ พ์ กลายพนั ธ์ุไปมากเพยี งไรก็ตาม และไดร้ บั การยอมรบั จากวงการวจิ ยั มะเรง็ คิดง่าย ๆ กค็ อื แมข้ ้อมูลจะผิด ถา้ ไม่ เวลาก็ผ่านเน่ินนานไปเกือบสองทศวรรษ เคยถูกเรียกออกมาใช้ก็จะไม่มีผลกระทบ เปน็ เวลาทเ่ี จบ็ แตเ่ ธอกย็ งั ไมย่ อมแพ้ และ อะไรใหเ้ หน็ ชดั เจน นน่ั หมายความวา่ แมย้ นี ตะลยุ ท�ำ งานจนพสิ จู น์ไดว้ า่ ทฤษฎขี องเธอ จะกลายพันธ์ุไปเป็นมะเร็งไปแล้ว แต่ถ้า นนั้ ถกู ต้อง ไม่เคยแสดงออก ไม่เคยเอามาสร้างเป็น ซึ่งไอเดียของมินาต่อยอดทฤษฎีของ โปรตนี หรอื เอนไซมอ์ อกมา โอกาสทเี่ ซลล์ ไอแซกได้เป็นอย่างดี แล้วยังช่วยปูทาง จะกลายสภาพไปเป็นเซลล์มะเร็งนั้นก็ สู่แนวคิดใหม่ในการบำ�บัดมะเร็งด้วยการ คงแทบจะเปน็ ไปไมไ่ ด้ บีบเซลล์มะเร็งให้เชื่องโดยปรับเปล่ียน ถ้าไม่มีการสร้างโปรตีนที่ผิดเพี้ยน สภาวะแวดลอ้ มจลุ ภาคให้ไมเ่ หมาะสมตอ่ เซลล์มะเร็งร้ายก็จะไม่เคยได้แผลงฤทธ์ิ การเจรญิ และรุกรานของมะเร็ง เมษายน 2566 29

สภากาแฟ มาทป่ี อดทซ่ี ง่ึ พวกมนั จะสรา้ งสารอนิ เทอร-์ คงเปน็ ไปไมไ่ ดท้ จ่ี ะเอาแอนตบิ อดตี า้ น พวกสารตา้ นอกั เสบ (anti-inflammatory) ลวิ คนิ -1-บตี า (interleukin-1β หรอื IL-1β) IL-1β ทแ่ี พงหฉู มี่ าใหท้ ุกคนบนโลกท่ีโดน สารต้านออกซิแดนต์ (antioxidant) ที่มี ออกมาอยา่ งมโหฬาร กอ่ ใหเ้ กดิ การอกั เสบ พเี อม็ 2.5 ได้ใชเ้ พอ่ื ลดการเกดิ มะเรง็ ปอด ประสทิ ธภิ าพการปอ้ งกนั มะเรง็ ในอนาคต และเปดิ สวติ ชก์ ระตนุ้ การเจรญิ ของเซลล์ แต่อย่างน้อยองค์ความรู้ตรงนี้ก็ งานวิจัยน้ีนอกจากจะช่วยให้เข้าใจ ทีม่ ี EGFR กลายพนั ธ์ุ จนเกิดเติบโตและ อาจนำ�ไปสู่การคิดหาหนทางต่อยอดใน บทบาทในการก่อมะเร็งของอนุภาค ผิดเพย้ี นจนกลายเป็นมะเร็ง การลดความเสี่ยงมะเร็งปอดสำ�หรับ พีเอ็ม 2.5 ท่ีเราต้องสูดเข้าไปกันอยู่ และท่ีน่าตื่นเต้นก็คือเคยมีการศึกษา มวลมนุษยชาติได้ในอนาคต อาจจะเป็น แทบทุกเม่ือเชื่อวันแล้ว ยังช่วยให้เรา กอ่ นหนา้ นท้ี บี่ ง่ ชวี้ า่ การใหแ้ อนตบิ อดตี า้ น อาหารทางเลือกที่จะช่วยรักษาระดับของ มองเห็นหนทางท่ีจะช่วยปกป้องผู้คน IL-1β ในผปู้ ว่ ยโรคหวั ใจและหลอดเลือด IL-1β หรือสารกระตุ้นการอักเสบให้ตำ่� หรืออย่างน้อยท่ีสุดก็ลดโอกาสท่ีจะเป็น จะช่วยลดโอกาสการเกดิ มะเรง็ ปอดได้ หรืออาจจะเป็นสารออกฤทธิใ์ หม่ ๆ อยา่ ง โรคร้ายที่ยังไม่มีหนทางรักษาได้อย่าง มะเร็ง แตจ่ ะหาวธิ ยี งั ไงกค็ งไมง่ า่ ย และไมว่ า่ จะทำ�อย่างไรก็ต้องระวังในเร่ืองผลข้าง เคียงทีค่ าดไม่ถงึ อย่ดู ี ท่สี �ำ คัญคือการแกป้ ัญหาที่ปลายเหตุ ท่ีไม่รู้ว่าจะก่อปัญหาอะไรใหม่ตามมาต่อ จากนัน้ อกี หรอื เปลา่ บางทกี ารลดฝนุ่ พเี อม็ 2.5 อาจจะงา่ ย กวา่ การดัดสันดานเซลล์มะเรง็ ! เมษายน 2566 30

เรยี บเรยี งโดย พรี วฒุ ิ บุญสตั ย์ และธนกฤต ศรวี ลิ าศ เลข นักส่ือสารวิทยาศาสตรจ์ ากเพจ The Principia เปลย่ี นโลก และเวบ็ ไซต์ theprincipia.co สำำ�หรัับคนไทยแล้้ว ในทุกุ เดืือนล้ว้ นมีีช่่วงเวลาสำำ�คัญั ซึ่�่งเป็็นทั้้ง� ช่ว่ งเวลาแห่่งความสุุขหรืือ อาจเป็็นช่ว่ งเวลาแห่่งความเศร้้า แล้ว้ แต่ว่ ่า่ เราเคยตัดั สิินใจอย่า่ งไร โดยช่ว่ งเวลาแบบนี้้�วนเวีียน มาเดืือนละสองครั้้�งเท่า่ นั้้น� เอง ใช่ค่ รับั ช่ว่ งเวลาประกาศผลสลากกิินแบ่่งรััฐบาล ใครที่่�ถููกรางวััล ก็็ดีใี จกันั ไป แต่่ใครที่่�ไม่่ถููกรางวััลก็ไ็ ม่จ่ ำ�ำ เป็็นต้อ้ งเสีียใจ เพราะทุุกตััวเลขที่่�ประกาศออกมา พวกเราจะสรรหาเรื่่�องราวความรู้ม�้ าประกอบให้้ แม้้ว่่าบางคนไม่่ถููกหวย แต่ย่ ัังมีีโอกาสได้ร้ วยความรู้�้ เกริ่นมาขนาดนี้ คงถึงเวลาแล้วท่จี ะประกาศวา่ งวดประจ�ำ วนั ที่ 1 มนี าคม พ.ศ. 2566 เลขท้ายสองตัวทอ่ี อกไดแ้ ก.่ .. 55 เรอ่ื งราวเรม่ิ ตน้ จากการแขง่ ขนั ดา้ นอวกาศของสหรฐั อเมรกิ า ปล่อยตัวไปพร้อมกับพานักบินอวกาศ 3 คนขึ้นสู่วงโคจรโดยมี และสหภาพโซเวยี ตในยคุ สงครามเยน็ ทม่ี คี วามดเุ ดอื ดเปน็ อยา่ งยง่ิ จุดมุ่งหมายเพื่อการพามนุษย์ไปเหยียบดวงจันทร์เป็นครั้งแรก เพราะชาตมิ หาอำ�นาจท้ังสองต้องการแสดงแสนยานภุ าพ เพอ่ื ท่ี ภารกจิ การไปเหยยี บดวงจนั ทร์ในครงั้ นน้ั ไดถ้ า่ ยทอดสดไปทว่ั โลก จะเปน็ ผกู้ �ำ หนดทศิ ทางของโลกในอนาคต เงนิ ทนุ วจิ ยั ตา่ ง ๆ น�ำ มา เรารู้จักภารกจิ อนั แสนทะเยอทะยานน้ีในช่ือ ภารกจิ อพอลโล 11 เพอ่ื การพฒั นาจรวดและเทคโนโลยอี วกาศ เพยี งเพอ่ื บอกวา่ ประเทศ ของตนเหนอื กวา่ อกี ฝา่ ย ถงึ แม้ในระยะแรกสหภาพโซเวยี ตจะกมุ ชัยชนะได้ในเกือบทุกครั้งแต่ทว่าในขณะน้ันก็ยังไม่เคยมีชาติใด เลยท่ีสง่ มนุษย์ไปเหยียบดวงจนั ทร์ได้ จนกระทงั่ เม่ือ 55 ปกี อ่ น ภารกจิ ซ่ึงจะเป็นรอยเท้าท่ียง่ิ ใหญ่ ของมนุษยชาติได้เร่ิมต้นข้ึน ณ ฐานยิงจรวด 39A ศูนย์อวกาศ จอห์น เอฟ. เคนเนดี รัฐฟลอริดา สหรัฐอเมริกา จรวดลำ�หน่ึง เมษายน 2566 31

เปลเย่ี ลนขโลก โครงการอพอลโลเป็นโครงการการบินด้านอวกาศของ และไมเคิล คอลลนิ ส์ (Michael Collins) โดยนีล อารม์ สตรอง สหรฐั อเมรกิ าล�ำ ดบั ที่ 3 ด�ำ เนนิ การโดยองคก์ ารบรหิ ารการบนิ และ ถือเป็นมนุษย์คนแรกท่ีได้เหยียบดวงจันทร์ และบัซซ์ อัลดริน อวกาศ หรอื นาซา (NASA) โครงการนมี้ จี ดุ มงุ่ หมายในการพามนษุ ย์ ไดเ้ หยียบดวงจนั ทรเ์ ปน็ คนที่สอง ทงั้ สองได้ตดิ ตงั้ กระจกสะทอ้ น ข้ึนไปเหยยี บดวงจนั ทรต์ ามค�ำ ประกาศของจอหน์ เอฟ. เคนเนดี เลเซอรส์ �ำ หรบั วดั ระยะหา่ งโลกกบั ดวงจนั ทร์ เครอื่ งวดั แผน่ ดนิ ไหว (John F. Kennedy) ประธานาธิบดสี หรฐั ฯ ในขณะนนั้ ที่ต้องการ เครอ่ื งวัดลมสุรยิ ะ และเกบ็ ตัวอย่างหิน 22 กิโลกรัม น�ำ กลับโลก จะมีชัยเหนือสหภาพโซเวียตที่เคยส่งยานไปโคจรรอบดวงจันทร์ ภายหลังจากภารกิจอพอลโล 17 โครงการอพอลโลได้ยุติ ระหวา่ งระยะเวลาการด�ำ เนนิ งานของโครงการมกี ารทมุ่ งบประมาณ โครงการลง ถงึ แมว้ า่ จะมแี ผนการไปจนถงึ อพอลโล 20 แลว้ กต็ าม จ�ำ นวนมหาศาลเพอ่ื การพฒั นาจรวดและยานอวกาศทจ่ี ะสง่ มนษุ ย์ เนื่องจากเสียงประชามติในขณะนั้นมองว่ารัฐทุ่มงบประมาณ ข้ึนไปเหยียบดวงจันทร์ จำ�นวนมากไปกับงานด้านอวกาศซ่ึงเป็นส่ิงไร้ค่า ควรทุ่มเท ยานอพอลโล 11 ถือเปน็ ยานลำ�แรกของมนษุ ยชาตทิ ่ีไดเ้ ดิน งบประมาณเพอ่ื การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และกระแสของสงคราม ทางพามนุษย์ขึ้นไปเหยียบดวงจันทร์ โดยตัวยานปล่อยจากฐาน ตัวแทนในสงครามเย็น นั่นจึงเป็นแรงผลักดันให้สหรัฐฯ จำ�เป็น ยิงจรวด 39A เมอื่ วนั ท่ี 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 และลงจอดบน ตอ้ งลดงบประมาณดา้ นอวกาศลงจนเหลอื เพียงรอ้ ยละ 0.3 ของ พนื้ ผิวดวงจันทรเ์ มอื่ วนั ที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 ณ ทะเลแหง่ งบประมาณทั้งหมด ดังนั้นนาซาจึงไม่สามารถดำ�เนินโครงการ ความเงียบสงบ (Sea of Tranquility) ซึง่ เปน็ ท่รี าบที่เกิดจากลาวา สำ�รวจดวงจันทร์โดยมนุษย์ได้อีกต่อไป และเปล่ียนไปเน้นท่ี ที่ไหลทว่ มบนดวงจันทร์ในอดีต การสร้างสถานีอวกาศอยู่บนวงโคจรของโลกแทน พร้อมกับ ลกู เรอื จ�ำ นวนสามคนท่ีไดเ้ ดนิ ทางไปอพอลโล 11 ในขณะนน้ั ยังคงรักษาโครงการส่งอากาศยานไร้คนขับไปสำ�รวจดาวเคราะห์ คอื นลี อารม์ สตรอง (Neil Armstrong) บซั ซ์ อลั ดรนิ (Buzz Aldrin) ดวงอน่ื ๆ จนกระทั่งปลายปี พ.ศ. 2561 ยานอวกาศจันทรายาน 1 ตำแหน่่งลงจอดของภารกิจิ อพอลโล 11 ของอินเดียที่ได้ติดต้ังเครื่องมือตรวจหาสินแร่พบก้อนน้ำ�แข็ง ที่�ม่ าภาพ : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Apollo- บนดวงจันทร์บริเวณขั้วใต้ของดวงจันทร์ ก่อนที่เวลาต่อมานาซา 11-landing-site.png ได้ยืนยันถึงน้ำ�แข็งหลายล้านตันบนดวงจันทร์ โดยเราสามารถ นำ�นำ้�มาแยกเป็นออกซิเจนเพื่อหายใจและนำ�ไฮโดรเจนเป็น เช้ือเพลิงของยานอวกาศ ทำ�ให้ส่งจรวดจากดวงจันทร์ได้โดยใช้ เชื้อเพลิงน้อยกว่าที่โลก เนื่องจากดวงจันทร์มีแรงโน้มถ่วงเพียง 1 ใน 6 ของโลกเทา่ น้นั ดังนัน้ เองในปี พ.ศ. 2562 จิม ไบรเดนสไตน์ (Jim Briden- stine) ผู้อำ�นวยการนาซาในขณะน้ัน ได้ประกาศถึงโครงการ อาร์เทมิส (Artemis) ที่จะเป็นการพามนุษย์กลับไปเหยียบ ดวงจันทร์อีกคร้ังในรอบ 50 ปี โดยการไปเหยียบดวงจันทร์ใน ครงั้ น้ีไมใ่ ชเ่ พอ่ื การแสดงแสนยานภุ าพ แตจ่ ะเปน็ ความส�ำ เรจ็ ของ มนษุ ยชาตใิ นการสรา้ งบา้ นและอาณานคิ มแหง่ ใหมพ่ รอ้ มกบั ขยาย ขอบเขตการส�ำ รวจของมนุษย์ไปยังอวกาศอนั ไกลโพน้ โครงการอาร์เทมิสนอกจากเป็นการพามนุษย์กลับไป ดวงจันทร์แล้ว ยังเป็นการใช้งานเทคโนโลยีใหม่ ๆ ท่ีพัฒนาขึ้น เมษายน 2566 32

เปลเย่ี ลนขโลก เพ่ือใช้ในอนาคต เช่น จรวด SLS ซึ่งทรงพลังมากที่สุดเท่าที่มนุษย์เคยมีมา แต่ทว่าการเดินทางลงจอดบนขั้วใต้ ความทรงพลงั ของจรวดรุน่ ใหมน่ ม้ี ากกว่าจรวดแซตเทริ ์นไฟฟ์ (Saturn V) ที่ใช้ใน ของดวงจันทร์จำ�เป็นต้องอาศัยการปรับ ภารกิจอพอลโล ชดุ นกั บนิ อวกาศทีอ่ อกแบบให้มีความคล่องตวั นำ้�หนกั เบา และ วงโคจรท่ีละเอียดซับซ้อนดังนั้นจึงต้อง ปลอดภยั มากขึน้ ท�ำ ใหน้ กั บินอวกาศและนักวจิ ัยสามารถปฏิบตั ิงานบนดวงจนั ทร์ สรา้ งสถานอี วกาศขน้ึ มาในอนาคต เรยี กวา่ ไดส้ ะดวกสบายมากยง่ิ ขน้ึ โดยตำ�แหนง่ ทีจ่ ะใช้ในการต้ังศนู ยว์ จิ ยั และอาณานคิ ม ลนู าร์เกตเวย์ (Lunar Gateway) ในโครงการอาร์เทมสิ คือบรเิ วณข้ัวใต้ของดวงจนั ทรท์ เ่ี ต็มไปดว้ ยน�ำ้ แข็ง จนกระทง่ั เมอ่ื วนั ท่ี 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2565 เวลา 13.48 น. ตามเวลา ลูนู าร์เ์ กตเวย์์ ประเทศไทย จรวด SLS ในภารกิจ ที่ม�่ าภาพ : https://www.flickr.com/photos/nasa2explore/51669806646/in/ อารเ์ ทมสิ 1 ได้ปลอ่ ยจากฐานส่งจรวด album-72157716027881092/ ศูนย์อวกาศเคนเนดี รัฐฟลอริดา โดย นักั บินิ อวกาศทั้้�ง 4 คนในภารกิิจอาร์เ์ ทมิสิ 2 ภารกิจนี้คือการบินทดสอบจรวด SLS ที่�ม่ าภาพ : https://www.nasa.gov/specials/artemis-ii/?fbclid=IwAR2J_9lwZNLD และยานโอไรออน ในการเดินทาง DGw1d09reIxPhELowcN42e9JJACoiiCuknNbIbZ4cC9YMKk จากโลกไปยังดวงจันทร์และโคจรรอบ ดวงจันทร์ก่อนจะเดินทางกลับมาท่ีโลก ซง่ึ กินระยะเวลา 25 วัน หลงั จากนั้น ภารกิจอาร์เทมิส 2 ก็ กำ�ลังจะเริ่มต้นข้ึน โดยเม่ือวันท่ี 4 เมษายน พ.ศ. 2566 องค์การนาซา ได้ประกาศรายชื่อนักบินอวกาศที่จะ เดินทางไปกับภารกิจอาร์เทมิส 2 ทั้ง 4 คน ประกอบด้วยนักบินจาก สหรัฐอเมริกา 3 คน และนักบินจาก แคนาดา 1 คน ซ่ึงภารกิจน้ีคือการส่ง มนษุ ยก์ ลบั ไปโคจรรอบดวงจนั ทรอ์ กี ครงั้ คล้ายกบั ภารกิจอพอลโล 7 ในอดตี หลงั จากภารกิจอารเ์ ทมสิ 2 จบลง ภารกิจอารเ์ ทมิส 3 กเ็ รมิ่ ต้นขึ้น ซงึ่ ใน ภารกิจน้ีเป็นการส่งมนุษย์กลับไปเดิน บนดวงจนั ทร์ โดยหนง่ึ ในคนท่ีไดเ้ ดนิ บน ดวงจนั ทรย์ งั ตอ้ งเปน็ นกั บนิ อวกาศหญงิ อกี ด้วย เพือ่ แสดงให้เห็นว่าอวกาศไม่ใช่ เรื่องท่ีจำ�กัดเพียงเพศชายเท่าน้ัน แต่ เป็นเร่อื งของคนทุกคน... เมษายน 2566 33

เลขโเลปกลย่ี น นอกจากความนา่ สนใจในเรอ่ื งเทคโนโลยอี วกาศทพ่ี ฒั นาอยา่ งมากในปจั จบุ นั รวมถงึ อนาคต เรอื่ งราวเทคโนโลยใี นอดตี บนโลกใบนี้ ก็มีเสน่ห์ที่น่าสนใจไม่แพ้กัน เพราะผลสลากของงวดหลังในเดือนมีนาคมดันสอดคล้องกับการกำ�เนิดของเทคโนโลยีท่ีใช้กันอย่าง แพรห่ ลายในชว่ งก่อนยคุ วายทเู ค (Y2K) โดยงวดประจ�ำ วนั ที่ 16 มนี าคม พ.ศ. 2566 เลขท้ายสองตวั ทีอ่ อกได้แก.่ .. 73 73 ปกี อ่ น \"เพจเจอร\"์ เครอื่ งมอื สอื่ สารยอดนยิ มของวยั รนุ่ ยคุ 80s กอ่ นเขา้ สู่ จีบสาว ต้องใช้โทรศัพท์โทรหาคอลเซนเตอร์ ยคุ วายทูเค (Y2K) ให้บริการเป็นครัง้ แรกในโลก เชอื่ วา่ หลายคนกน็ า่ จะรจู้ กั ... เพือ่ บอกขอ้ ความทต่ี อ้ งการสง่ และใหค้ อลเซน- เพจเจอร์ หรอื ภาษาไทยเรยี กว่า วทิ ยุติดตามตวั เปน็ เครอ่ื งมอื สอื่ สารแบบ เตอร์เป็นคนพิมพ์ข้อความส่งให้ (มีความเป็น พกพาท่ีท�ำ หน้าท่รี บั ขอ้ ความสัน้ ๆ ลักษณะคล้ายกบั SMS แตไ่ มส่ ามารถรบั ส่ง สว่ นตวั บ้างไหมเน่ีย ?!) ขอ้ ความแบบทนั ทีทนั ใดได้ ผูท้ ีต่ อ้ งการส่งข้อความ เช่น นัดหมาย สง่ ข่าวส�ำ คัญ เ พ จ เ จ อ ร์ ใ ช้ ค ร้ั ง แ ร ก ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ น ปี พ.ศ. 2520 โดยบริษัทแปซิฟิก เทเลซิส และมี ผู้ให้บริการรายแรกช่ือว่า แพคลิงก์ ต่อมาก็ได้ มีผู้ให้บริการรายอ่ืน ๆ เชน่ เวิลดเ์ พจ โฟนลิงก์ ฮัทชสิ ัน (คลา้ ย ๆ กบั ผู้ให้บรกิ ารโทรศัพทอ์ ย่าง ทรหู รอื เอไอเอสในปจั จบุ นั ) สดุ ทา้ ยผู้ใหบ้ รกิ ารราย สุดท้ายในประเทศไทยก็หยุดให้บริการเพจเจอร์ ในปี พ.ศ. 2545 ส่วนผู้ให้บริการรายสุดท้าย ของโลกคือ บรษิ ัทโตเกียว เทเลเมสเซจ (Tokyo Telemessage) ก็ปิดบรกิ ารไปเมอ่ื ปี พ.ศ. 2562 เมษายน 2566 34

เลขโเลปกลย่ี น จุดเริ่มต้นของเพจเจอร์ ผลิตโดย การท�ำ งานไปยงั เคร่อื งเพจเจอรท์ ีห่ มอและพยาบาลพกอยู่ไดต้ ลอดเวลา นอกจากงานด้าน อัลเฟรด กรอสส์ (Alfred J. Gross) โรงพยาบาลแล้ว หนว่ ยกูภ้ ยั หรอื วิศวกรนวิ เคลยี รก์ ็ยังนิยมใชเ้ พจเจอรด์ ว้ ยเช่นกนั ซงึ่ จดสทิ ธบิ ัตรในปี พ.ศ. 2492 และให้ การเกดิ ข้ึนและหายไปของเทคโนโลยไี มใ่ ช่เร่อื งน่าเศร้า แต่มนั เปน็ ตัวช้วี ดั การพัฒนา บริการจริงในปี พ.ศ. 2493 (73 ปกี อ่ น) ของเทคโนโลยีตามยุคตามสมัยท่ีดีขึ้นเรื่อย ๆ จากจดหมายสู่เพจเจอร์ และเป็นโทรศัพท์ ที่โรงพยาบาลยวิ ในเมอื งนวิ ยอรก์ เพอื่ มือถือในปัจจบุ นั ที่ใช้งานได้สะดวกสบาย รวดเรว็ และมคี วามเป็นส่วนตวั มากยิ่งขึน้ สง่ สญั ญาณแจง้ เตอื นเหตกุ ารณฉ์ กุ เฉนิ ทัง้ หมดนีค้ ือความร้ทู ่ซี ุกซ่อนอยใู่ นตวั เลข ท่ีเราหยบิ ยกมาจากผลสลากกนิ แบ่งรฐั บาล ให้แก่หมอและพยาบาลรับรู้โดยท่ัวกัน แต่ไมไ่ ด้เปดิ บรกิ ารให้คนทว่ั ไปใชง้ าน ������เดอื นมีนาคมท่ีผ่านมา หวังว่าทุกคนจะสนุกไปกบั เรอื่ งราวเหลา่ นี้ไมม่ ากกน็ ้อย ตอ่ มาในปี พ.ศ. 2502 บรษิ ทั โมโต- ไม่ว่าการเส่ียงโชคงวดน้ีจะเป็นอย่างไร โปรดจำ�ไว้ เราพร้อมมอบความรู้ใหม่ ๆ โรลา (Motorola) ผลติ อปุ กรณส์ ือ่ สาร ใหค้ ณุ เสมอ แบบไมต่ อ้ งรอโชคชว่ ย... #แมค้ ณุ จะไมถ่ กู หวยแตค่ ณุ จะรวยความรู้ #พบกนั ใหม่ ออกมา โดยใช้ช่ือว่า Handie-Talkie งวดหน้า Radio Pocket Pager ซง่ึ เป็นทม่ี าของ ค�ำ วา่ เพจเจอร์ และประสบความส�ำ เรจ็ ในการผลิต โดยผู้ใช้งานทั่วไปเริ่มมี โอกาสใชเ้ พจเจอรจ์ รงิ ๆ ในปี พ.ศ. 2507 จากเพจเจอร์ท่ีชื่อว่า Pageboy ซึ่ง คดิ คน้ โดย จอห์น มิตเชลล์ (John F. Mitchell) ซึ่งประสบความสำ�เร็จมาก จนพัฒนาต่อเป็น Pageboy II ในปี พ.ศ. 2518 ปัจจุบันแม้จะไม่มีผู้ ให้บริการ เพจเจอร์สำ�หรับคนทั่วไปแล้ว แต่ ยังมีเพจเจอร์ท่ีใช้งานอยู่ประมาณ 5,000,000 เครื่อง โดยเฉพาะใน โรงพยาบาลมีการใช้งานประมาณ ร้อยละ 90 เพื่อให้เจ้าหน้าท่ีใน โรงพยาบาลส่งข้อความแจ้งข้อมูล อ้างองิ 1. https://spaceth.co/everything-about-artemis/ 2. https://www.narit.or.th/index.php/astronomy-news/614-4083-nasa-spacesuit-xemu-artemis 3. https://en.wikipedia.org/wiki/Apollo_program 4. https://www.nasa.gov/specials/artemis-ii/?fbclid=IwAR2J_9lwZNLDDGw1d09reIxPhELowcN42e9JJACoiiCuknNbIbZ4cC9YMKk 5. https://www.thoughtco.com/history-of-pagers-and-beepers-1992315 6. https://www.backthenhistory.com/articles/the-history-of-pagers?fbclid=IwAR2e12awMF8thXaL6zW8W3uUh31qiCa982JiiYA3t27SmxwAjwZK0m6ryc0 7. https://www.gqthailand.com/culture/article/pager-1994?fbclid=IwAR1W8P3Htt-zZOXVFmx เมษายน 2566 35

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทีป ด้วงแค คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ค้้างคาว ขอบหููดำำ�เหนืือ Megaerops niphanae เป็น็ ค้า้ งคาวกิินผลไม้้ ขนาดความยาวหััว และลำำ�ตัวั รวมกันั ประมาณ 8-9 เซนติิเมตร พบครั้้�งแรกที่�่ สถานีีวิจิ ัยั สิ่่�งแวดล้้อมสะแกราช อำ�ำ เภอวัังน้ำ��ำ เขีียว จังั หวััดนครราชสีีมา จึงึ ตั้้�งชื่�่อชนิดิ niphanae เพื่�่อเป็็นเกีียรติิ แก่่ ดร.นิิพัันธ์์ รััตนวรพัันธ์์ (Niphan Ratanaworabhan) ซึ่่ง� ดำำ�รงตำำ�แหน่ง่ ผู้้�อำ�ำ นวยการสถาบัันวิิจัยั วิิทยาศาสตร์์ และเทคโนโลยีีแห่ง่ ประเทศไทย ในขณะนั้้น� เมษายน 2566 36

ดาเรปาดิ ศโาลสกตร์ พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer แอปดููดาว เวลาเห็็นดาวบนท้้องฟ้า้ เราอาจอยากรู้้ว� ่า่ นั่่น� คืือดาวอะไร ? ใช่ด่ าวดวงนั้้น� ไหม ? (เช่น่ ใช่ด่ าวศุุกร์์ไหม ?) หรืือ ดาวดวงนั้้น� อยู่่�ตรงไหนบนท้้องฟ้า้ (เช่น่ ดาวลููกไก่่อยู่่�ตรงไหน ?) สมัยก่อนเรามีตัวช่วยคือ (Sun) หรือดาวที่มีลักษณะเหมือน ไดแ้ ก่ ดาวสว่ นใหญท่ เ่ี ปน็ ชอื่ วนั ในสปั ดาห์ แผนที่ดาวแบบแผ่น ดวงอาทิตย์คือมีแสงสว่างในตัวเองที่ คอื ดาวองั คาร (Mars), ดาวพธุ (Mercury), หมุน หรือแผนท่ีฟ้า (planisphere) โดย เกดิ จากปฏกิ ริ ยิ านวิ เคลยี ร์ (ดาวสว่ นใหญ่ ดาวพฤหสั บดี (Jupiter), ดาวศกุ ร์ (Venus), หมุนให้เดือนและวันท่ีตรงกับเวลาที่เรา บนทอ้ งฟา้ เป็นดาวฤกษ)์ ดาวเสาร์ (Saturn) และดาวเคราะห์ท่ี ตอ้ งการ แลว้ เปรยี บเทยี บต�ำ แหนง่ ดาวใน แผนท่ีดาวแบบแผ่นหมุนจะไม่มี ไม่ได้เป็นชื่อวันในสัปดาห์คือ ดาวยูเรนัส แผนทดี่ าวกบั ต�ำ แหนง่ ดาวจรงิ บนทอ้ งฟา้ ดาวเคราะห์ (planet) คือ ดาวท่ีไม่มี (Uranus) และดาวเนปจูน (Neptune) แตป่ ญั หาคอื แผนทด่ี าวแบบแผน่ หมนุ แสงสว่างในตัวเอง แต่ได้แสงสว่างจาก รวมท้งั ไมม่ ดี วงจันทร์ (Moon) จะมเี ฉพาะดาวฤกษ์ (star) เชน่ ดวงอาทติ ย์ ดวงอาทิตย์สะท้อนมาให้เรามองเห็น เมษายน 2566 37

ดาเรปาดิ ศโาลสกตร์ เนื่องจากดาวเคราะห์และดวงจันทร์ จะเหน็ ต�ำ แหนง่ ดาวบนทอ้ งฟา้ แตกตา่ งกนั สำ�หรับแผนที่ดาวแบบแผ่นหมุนของ เปล่ียนตำ�แหน่งอยู่เสมอ จึงไม่สามารถ เชน่ ต�ำ แหนง่ ดาวเหนอื (North Star หรอื ประเทศไทย นิยมกำ�หนดสถานท่ีดูดาว กำ�หนดตำ�แหน่งตายตัวไว้บนแผนที่ดาว Polaris) ถ้าดูที่กรุงเทพฯ ดาวเหนือจะ ไว้ท่ีละตจิ ดู (latitude) 15 องศาเหนือ แบบแผ่นหมุนได้ ส่วนดาวฤกษ์นั้นจะมี อยู่สูงจากขอบฟ้าตรงทิศเหนือ 13° 33’ นอกจากน้ีแผนท่ีดาวแบบแผ่นหมุน ตำ�แหน่งตายตัวในช่วงชีวิตของเรา (13 องศา 33 ลปิ ดา หรือเกือบ 14 องศา) ยังหาซื้อยาก ตัวอย่างผู้ทำ�แผนท่ีดาว ตัวอย่างเช่น ดาวลูกไก่ หรือกระจุก ถา้ ดทู เี่ ชยี งใหม่ ดาวเหนอื จะอยสู่ งู 18° 34’ แบบหมนุ จ�ำ หนา่ ยคอื สมาคมดาราศาสตร-์ ดาวลูกไก่ (Pleiades) อยู่ในกลุ่มดาววัว ถา้ ดทู ก่ี รงุ โตเกยี ว ประเทศญปี่ นุ่ ดาวเหนอื ไทย สามารถสั่งซ้ือทางไปรษณีย์ได้จาก (Taurus) ไม่ว่าเดือนน้ี เดือนหน้า ปีนี้ จะอยู่สูง 35° 53’ ถ้าดูตรงข้ัวโลกเหนือ เว็บไซต์ของสมาคมดาราศาสตร์ไทย ปหี นา้ หรอื อกี 100 ปขี า้ งหนา้ แตด่ าวศกุ ร์ ดาวเหนอื จะอยกู่ ลางศรี ษะ หรอื 90° ถา้ ดู https://thaiastro.nectec.or.th เดอื นที่แลว้ อยใู่ นกลมุ่ ดาวววั เดอื นน้ยี ้าย ในประเทศท่ีอยู่ใต้เส้นศูนย์สูตรจะไม่ ตำ�แหน่งออกจากกลุ่มดาววัวไปอยู่กลุ่ม สามารถเหน็ ดาวเหนือไดเ้ ลย ดาวคนคู่ (Gemini) แผนท่ีดาวแบบแผ่นหมุนมีข้อจำ�กัด ภาพแผนที่่�ดาวแบบหมุุนของสมาคมดาราศาสตร์ไ์ ทย เร่ืองขนาด จึงใส่เฉพาะดาวที่เห็นได้ด้วย ตาเปลา่ ไมส่ ามารถใส่ดาวอกี จ�ำ นวนมาก ท่ีไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่าได้ นิยม ใส่ดาวที่มีอันดับความสว่างปรากฏหรือ โชตมิ าตรปรากฏ (apparent magnitude) ไม่เกนิ 4 หรือใส่ดาวไม่เกิน 513 ดวง ทอ้ งฟา้ จริงเป็น 3 มิติ แตแ่ ผนทีด่ าว แบบแผ่นหมุนแบนเป็น 2 มิติ จึงทำ�ให้ รูปร่างกลุ่มดาวบางกลุ่มบิดเบี้ยวจาก ทอ้ งฟา้ จรงิ เนอื่ งจากกลมุ่ ดาวทม่ี ชี อ่ื เสยี ง ส่วนใหญ่อยู่ทางด้านทิศเหนือ จึงนิยมใช้ ทิศเหนือเป็นหลัก กลุ่มดาวทางทิศเหนือ จึงมีรูปร่างบิดเบ้ียวน้อยกว่ากลุ่มดาวทาง ทิศใต้มาก แผนที่ดาวบางแผ่นพยายาม แก้ปัญหาด้วยการทำ�เป็นสองด้าน คือ ดา้ นหนา้ ส�ำ หรบั ทอ้ งฟา้ ทศิ เหนอื ดา้ นหลงั สำ�หรับท้องฟ้าทศิ ใต้ แผนทด่ี าวแบบแผน่ หมนุ ยงั มขี อ้ จ�ำ กดั เรือ่ งสถานท่ี ท่จี �ำ เปน็ ต้องกำ�หนดสถานที่ ให้แผนที่ดาว เนื่องจากเม่ือเราดูดาว ในเวลาเดียวกันแต่ละสถานท่ีบนโลก เมษายน 2566 38

ดาเรปาดิ ศโาลสกตร์ ปจั จบุ นั เรามตี วั ชว่ ยทด่ี กี วา่ แผนทดี่ าว หลังจากดาวน์โหลดและติดต้ังแอป ถา้ อยากทราบขอ้ มลู รายละเอยี ดของ แบบหมนุ นน่ั คอื แอปพลเิ คชนั (application เรียบร้อยแล้ว เมื่อเปิดขึ้นมาคร้ังแรก ดาวดวงนั้น ให้แตะที่ดาวดวงน้ัน แล้ว โปรแกรมประยุกต์) เรียกย่อว่า “แอป” แ อ ป จ ะ ข อ อ นุ ญ า ต ใ ช้ พิ กั ด ตำ � แ ห น่ ง เลอื กเมนู Info ขอ้ มูลส�ำ คัญคือ เวลาขึ้น ส�ำ หรับดูดาว หรอื แอปดูดาว ในโทรศพั ท์ (location) ของโทรศพั ทม์ อื ถอื ใหอ้ นญุ าต (rise) และเวลาตก (set) ของดาวดวงนน้ั มือถือ เพ่ือแอปจะได้คำ�นวณดาวบนท้องฟ้า แอป SkyPortal ยังซูมขยายภาพดาว การใช้งานก็ง่ายมาก เพียงแค่ยก ตรงตำ�แหนง่ ที่เราอยู่ ได้อย่างน่าทึ่ง ตัวอย่างเช่น ดาวเสาร์ โทรศัพท์มือถือเล็งไปที่ดาวดวงนั้น ก็จะ ด้านล่างหน้าจอจะมีเมนูต่าง ๆ เมนู สามารถซูมจนเหน็ วงแหวนดาวเสาร์ โดย มีชอ่ื ดาวขนึ้ มาให้เลย ตัวแรกท่ีขอแนะนำ�คือเมนู Compass เลอื กเมนู Search (คน้ หา) ทอ่ี ยมู่ มุ ซา้ ยสดุ แอปดูดาวมีหลายตัว ในท่ีนี้ขอยก (เข็มทิศ) เม่ือเราเห็นดาวบนท้องฟ้าจริง ดา้ นลา่ งหนา้ จอ แลว้ เลอื ก Sun & Planets ตัวอย่างแอปช่ือ SkyPortal ของบริษัท แลว้ อยากทราบวา่ เปน็ ดาวอะไร เพยี งแตะ (ดวงอาทติ ยแ์ ละดาวเคราะห)์ เลอื ก Saturn Celestron ท่ีเป็นบริษัทผลิตกล้อง เมนู Compass แล้วยกโทรศัพท์มือถือ (ดาวเสาร)์ เลอื ก Center (ตรงกลาง) ทม่ี มุ โทรทรรศน์หรือกล้องดูดาวท่ีมีชื่อเสียง เล็งไปตรงดาวดวงน้ัน จะมีชื่อดาวขึ้นมา ซ้ายล่าง จะแสดงดาวเสาร์กลางหน้าจอ มากที่สดุ แห่งหนึง่ ของโลก ให้ทราบว่าเป็นดาวอะไร ภาพจุดดาวใน แตะเคร่ืองหมายบวก (+) ตรงมุมขวาลา่ ง จุดเด่นของแอป SkyPortal คือ แอปถา้ ยิ่งจุดใหญแ่ สดงวา่ ยง่ิ สวา่ ง คา้ งไว้ หรอื แตะซ�ำ้ ภาพดาวเสารจ์ ะใหญข่ น้ึ ดาวน์โหลดฟร,ี ใชง้ า่ ย, ออกแบบสวยงาม, ใช้ไดท้ ง้ั ระบบ Android และ iOS (iPhone), ขอ้ มลู ถกู ตอ้ งเชอื่ ถอื ได,้ เปน็ แอปยอดนยิ ม ท่ัวโลกตัวหน่ึง, มีข้อมูลดาวมากถึง 120,000 ดวง รวมทั้งวัตถุท้องฟ้าอื่น ๆ เช่น ดาราจักรหรือกาแล็กซี (galaxy) ทางช้างเผือก (Milky Way) เนบิวลา (nebula) ดาวหาง (comet) ดาวเทียม (satellite) ฝนดาวตก (meteor shower) โดยแอปสามารถจ�ำ ลองการเกดิ ฝนดาวตก และการเกิดสุริยุปราคาและจันทรุปราคา ท�ำ งานได้โดยไมต่ อ้ งเชอื่ มตอ่ อนิ เทอรเ์ นต็ ภาพแอป SkyPortal จาก App Store ภาพจากแอป SkyPortal เมื่�่อเปิดิ ขึ้้น� มา ของโทรศััพท์ม์ ืือถืือระบบ iOS (iPhone) ครั้้�งแรก คำว่่า Zenith สีีเขียี ว คืือ จุุดจอมฟ้้า สำหรัับระบบ Android ก็็คล้้ายกััน หรืือ จุดุ ยอดฟ้า้ เป็น็ จุดุ ที่่อ� ยู่�เหนืือศีรี ษะของเรา เมษายน 2566 39

ดาเรปาดิ ศโาลสกตร์ ภาพเมื่�่อตั้ง� ค่่าเมนูู Settings ด้้านล่า่ งหน้า้ จอ ภาพดาวเสาร์์ เมื่่อ� ซูมู ขยายด้ว้ ยแอป ภาพดวงจันั ทร์์ แอป SkyPortal สามารถ โทรศััพท์์มืือถืือ Constellations (กลุ่่�มดาว) SkyPortal แสดงรููปร่่างดวงจัันทร์์ หรืือ ดิิถีจี ันั ทร์์ (lunar ให้้แสดงเป็น็ as Mythical Figures (ภาพใน phase) ที่่�เปลี่�ยนแปลงในแต่ล่ ะวัันได้ด้ ้ว้ ย ตำนาน) และ Show Names (แสดงชื่อ่� กลุ่่�ม ดาว) ช่ว่ ยให้เ้ ราจิินตนาการรูปู ภาพกลุ่่�มดาว จนเห็นวงแหวนดาวเสาร์ อีกวิธีคือใช้ถ่างน้ิวโป้งกับนิ้วช้ีบนหน้าจอเพ่ือขยายได้ แต่ ได้้ง่่ายขึ้�น้ รวมทั้้ง� ตั้�งค่่า Horizon & Sky ดาวเสาร์อาจขยบั จากตรงกลาง ใช้แตะเคร่ืองหมายบวกจะดกี ว่า (ขอบฟ้้าและท้อ้ งฟ้า้ ) เป็็น as Transparent เราอาจแตะดาวท่ีต้องการบนหน้าจอ เลือกเมนู Center แล้วแตะเครื่องหมายบวก with Line (โปร่ง่ ใสและมีีเส้้นขอบฟ้า้ (สีีเขียี ว) เพื่อซมู ขยายก็ได้ เพื่อ่� ให้ม้ องเห็น็ ดาวที่่�อยู่�ใต้พ้ ื้้�นดิินโดยไม่่มีี พื้้�นดินิ หรืือฉากภููเขาบััง เมษายน 2566 40

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วรศิ า ใจดี (ไอซ)ี เด็กสาย(พันธ์)ุ วทิ ย์สานศิลป์ ชอบเรยี นคณติ ศาสตร์และฟิสกิ ส์ สนใจเร่อื งเกี่ยวกับอวกาศ และสตั ว์เลี้ยงตวั จ๋ิว เวลาวา่ งชอบทำ�งานศิลปะ ก�ำ ลงั คน้ หาสตู รผสมทลี่ งตวั ระหว่างวิทย์กบั ศิลป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee Welcome to my Nerd Lab: Experimental Physics Project ฉบับั นี้้ข� อพัักจากสาระวิทิ ย์น์ อกโลก อันั หนักั หน่ว่ ง กลับั มาเป็น็ สาระศิลิ ป์์ บนโลกกัันบ้้าง ฉัันอยากจะแบ่ง่ ปััน ป ร ะ ส บ ก า ร ณ์์ ก า ร เ รีี ย นฟิิสิิ ก ส์์ ที่่� Wellesley College ซึ่�่งตอนนี้้� กลายเป็็นวิิชาโปรดของฉััน ทั้้�งที่่� ใ น อ ดีี ต ฉัั น เ ค ย รู้้�สึึ ก ว่่ าฟิ ิสิิ ก ส์์ เ ป็็ น วิิชาที่่�ซัับซ้้อน น่่ากลััว และรู้้�สึึก ไม่ส่ นุกุ กัับการเรีียนเลย เมษายน 2566 41

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วิชาฟิสิกส์ภาคปฏิบัติ (experi- เป้าหมายของวิชาน้ีจึงไม่ใช่ภารกิจ โพรเจกต์ที่ฉันนำ�เสนอเกิดข้ึนจาก กู้ โลกอันยิ่งใหญ่ หากเป็นเพียงการ ความคิดที่อยากจะมีหุ่นยนต์คู่ใจสักตัวไว้ mental physics) ท่ีฉันลงในเทอมนี้เน้น สร้างสรรค์ผลงานสบายใจด้วยการใช้ คอยเตอื นสตเิ วลาทเ่ี รมิ่ วอกแวก เปา้ หมาย ประสบการณแ์ ละความรเู้ รอื่ งการตอ่ วงจร หลักการง่าย ๆ ทางฟิสิกส์มาแก้ปัญหา หลัก ๆ ก็เพื่อช่วยลดการใช้มือถือขณะ และออกแบบการทดลองเชงิ ฟสิ กิ ส์ ศกึ ษา นับเป็นรูปแบบการเรียนรู้ท่ีผ่อนคลาย เรยี นหนงั สอื ซง่ึ น�ำ มาสกู่ ารสรา้ ง “Focus ถงึ ชน้ิ สว่ นตา่ ง ๆ และเรยี นรหู้ นา้ ทขี่ องมนั เหมาะสำ�หรับเด็กท่ีเคยสอบตกฟิสิกส์ Bot” เพ่ือนยากช่วยเรียน ท่ีจะตีมือคุณ ในวงจร ฉันรู้สึกสนุกมากที่ได้เรียนรู้ถึง แบบฉันจริง ๆ และภาพบรรยากาศวัน และร้องว้ากใส่เม่ือคุณพยายามจะหยิบ การทำ�งานของเครื่องใช้ไฟฟ้าและวงจร นำ�เสนอนั้นชวนให้ฉันนึกถึงฉาก Nerd มอื ถอื ไปเล่น ตา่ ง ๆ รวมถงึ ไดล้ งมอื ออกแบบการทดลอง Lab ในเรอ่ื ง Big Hero 6 เลย ทสี่ นกุ ๆ จากความรู้ท่ีไดเ้ รยี นมา (แม้ว่า จะเกือบทำ�ไฟลุกและทำ�หลอดไฟระเบิด ไปไมน่ ้อย...อะแฮม่ เร่อื งมนั ยาว) จบท้าย ดว้ ยโพรเจกตส์ รา้ งสรรคท์ แ่ี ตล่ ะคนสามารถ ออกแบบขน้ึ เองไดต้ ามใจ และเมอ่ื มาถงึ วนั สดุ ทา้ ยกอ่ นปดิ เทอมฤดใู บไมผ้ ลิ แตล่ ะคน ได้นำ�เสนอผลงานของตน ซึ่งเรียกเสียง หัวเราะและปรบมอื กนั ได้ไมน่ ้อยเลยละ ภาพจากภาพยนตร์เ์ รื่่อ� ง Big Hero 6 My “Nerd Lab” ห้้องเรีียนวิชิ าฟิิสิกิ ส์์ภาคปฏิิบัตั ิิของฉันั เมษายน 2566 42

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ องค์ประกอบหลักแบบคร่าว ๆ ของ อินพุตน้ัน แล้วแสดงออกเป็นการส่ง ในที่น้ีอินพุตของฉันได้แก่ เซนเซอร์ เจ้า “Focus Bot” นน้ั ไดแ้ ก่ เซนเซอร์ซ่ึง สญั ญาณตอ่ ไปยงั อปุ กรณอ์ น่ื ๆ ทมี่ หี นา้ ที่ วดั แรงกด เพอ่ื ตรวจสอบวา่ มอื ถอื ถกู หยบิ ทำ�หน้าที่ตรวจจับส่ิงกระตุ้น แปลงเป็น แสดงผล ออกไปหรือไม่ และจอยสติก (joystick) สัญญาณอินพุต (input) แล้วส่งตอ่ ไปยัง ใครอยากอา่ นเพิม่ เติมเรอ่ื ง Arduino ใช้ส�ำ หรบั ควบคุมห่นุ ยนต์ ต่อมาเอาตพ์ ตุ บอร์ด Metro Mini สมองจ๋ิวที่เราเขียน ไปดูได้ในสาระวิทย์ฉบับท่ี 113 คอลัมน์ (output) อนั ประกอบไปดว้ ยมอเตอร์ 2 ตวั โปรแกรมผ่าน Arduino ได้ ในส่วนของ สาระวิทย์ในศิลป์ ที่ฉันได้เล่าเกี่ยวกับ มอเตอรต์ วั หนง่ึ ใชค้ วบคมุ หวั ของหนุ่ ยนต์ โปรแกรม เราอา่ นคา่ ทว่ี ดั ไดจ้ ากเซนเซอร์ โครงงานถงุ เท้าปลกุ จั๊กจี้ ส่ ว น อี ก ตั ว ใ ช้ ค ว บ คุ ม แ ข น ที่ จ ะ ย ก ตี และต้งั เง่ือนไขตา่ ง ๆ เพื่อตอบสนองตอ่ หลอดไฟ LED หลากสีเพ่อื ความสวยงาม แ ล ะ ลำ � โ พ ง สำ � ห รั บ ส่ ง เ สี ย ง ต ะ โ ก น “วา้ ก...!!!!!!!” ใสเ่ ราเมอื่ เราหยบิ มอื ถอื ออก และน่ีคือแผนภาพวางแผนการทำ�งาน ของเจา้ Focus Bot เมษายน 2566 43

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ หลังจากวางแผนเสร็จแล้ว ฉันก็ เส้น้ ทางของเจ้า้ Focus Bot จากแบบร่า่ งสู่�ของจริงิ ร่างแบบว่าเจ้า Focus Bot ของฉัน จะมีหน้าตาแบบไหนกัน รวมไปถึงร่าง แผนผังวงจรเพื่อจะได้รู้ว่าช้ินส่วนไหน ควรจะเชอื่ มตอ่ กบั อะไร และแผนผงั นจ้ี ะมี ความสำ�คัญมากในตอนเขียนโปรแกรม เพราะเราต้องรูว้ ่าช้นิ ส่วนต่าง ๆ เชื่อมต่อ กับพนิ ไหนของบอรด์ Metro Mini จะได้ ควบคุมการท�ำ งานไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง ต่อมา ก็เร่ิมออกแบบชิ้นส่วนภายนอก ในท่ีนี้ ฉนั ใช้โปรแกรมAutoCADและใชเ้ ครอื่ งตดั เลเซอร์ตัดชิ้นส่วนกระดาษลังลูกฟูกมา ประกอบรวมเปน็ ร่าง 1 สัปดาห์ผ่านไป...แต่นแต๊นนน… และน่ีก็คือเจ้า Focus Bot เพื่อนยาก ช่วยเรียนของคุณ เม่ือวางมือถือลงบน เซนเซอร์ แลว้ เปดิ เครอ่ื ง เจา้ Focus Bot จะยม้ิ และโชว์ไฟเขยี ว แตห่ ากคณุ ยกมอื ถอื วิวิ ัฒั นาการของเจ้้า Focus Bot ที่่ฉ� ัันได้้นั่่�งทำอย่า่ งพากเพียี รอยู่� 1 อาทิิตย์ถ์ ้ว้ น เมษายน 2566 44

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ออกไปเม่ือไหร่ละก็ มันจะหันหน้าบึ้งใส่ ภาพตััวอย่่างผลงานสนุกุ ๆ ที่่ฉ� ัันและเพื่�่อน ๆ ได้ท้ ำกััน คณุ และเร่ิมตคี ณุ รวั ๆ อย่างไม่ปรานี ถ้า คุณไม่อยากโดนตีก็ควรเป็นเด็กดีด้วย (มีโหมดว่ิงตามแสงและโหมดหนีแสงให้ ทักษะท่ีดีคือการท่ีคุณรู้ปัญหา สามารถ การวางมอื ถือกลับคนื ท่ีเดิม ในระหวา่ งท่ี เลือกได้) นาฬิกาทรายแบบดิจิทัล (พอ สรา้ ง และสามารถซอ่ มแซมไดด้ ว้ ย ฉะนนั้ ไฟเขียวและมอื ถอื ไมถ่ ูกหยบิ ออก คณุ จะ พลิกแล้วจะมีเม็ดทรายร่วงลงมาเสมือน จงอยา่ กลวั ทจ่ี ะผดิ พลาด เพราะอยา่ งนอ้ ย เลน่ กบั มนั โดยใชจ้ อยสตกิ ควบคมุ แขน หวั จริงเลยละ) เคร่ืองรดนำ้�ต้นไม้อัตโนมัติ คุณก็จะได้ค้นพบความผิดพลาดจากการ และสขี องไฟไดต้ ามใจชอบ ถอื เปน็ รางวลั เม่ือวัดว่าดินแห้งเกิน (มีประโยชน์มาก ทต่ี ้องท�ำ แล้วทำ�อกี ดว้ ยตัวคณุ เอง... เออ่ ตอบแทนให้คณุ ย่ิงไปกวา่ นั้นเจา้ Focus สำ�หรับผู้ท่ีรักต้นไม้แต่ไม่มีเวลาให้) และ เว้นแต่ว่ามันจะระเบิดตู้มแล้วมลายสิ้น Bot ยังเก็บข้อมูลระยะเวลาที่มือถือนั้น บลา ๆ ๆ ๆ อกี หลายผลงานทช่ี วนใหอ้ มยมิ้ อะนะ โปรดระวังด้วย ! เอาละ... ขอให้ ถูกหยิบออก แล้วแสดงผลคะแนนความ บ้างก็ใช้อุปกรณ์สุดล้ำ�ท่ีต้องต่อ เพ่อื น ๆ ผู้อา่ นสาระวทิ ย์ที่เมืองไทยสนกุ ตัง้ ใจเรยี นออกผา่ นสไี ฟ ถา้ คณุ ไดส้ ีเขยี ว สายไฟเตม็ ไปหมด บา้ งกใ็ ชป้ ระโยชนจ์ าก กับการปิดเทอมภาคฤดูร้อน แล้วแบ่ง คือ ดีมาก แสดงว่าคุณแทบไม่วอกแวก เคร่ืองพิมพ์สามมิติในการสร้างชิ้นส่วน เวลาว่างมาฝึกฝนทักษะการคิดและ หรือกังวลกับมือถือคุณเลย ถ้าสีฟ้าคือ เท่ ๆ บ้างก็สร้างสรรค์โครงงานอิงจาก สร้างสรรค์ผลงานท่ีสนใจแทนทักษะ โอเค (เสียงสงู ) ไม่แย่แต่ท�ำ ไดด้ กี วา่ นน้ี ะ ปัญหาจากชีวิตจริงซ่ึงนำ�กลับไปใช้งาน การสไลดห์ นา้ จอมือถือบา้ งนะเออ แต่ถ้าสสี ้มแปลว่า แย่ละ คุณหยิบมือถือ ต่อได้ นับเป็นวันที่สร้างแรงบันดาลใจ บ่อยไปแล้วไหม หยุดได้แล้วน่า และหัน และเรยี กเสียงหัวเราะได้มากมายทเี ดยี ว ขอขอบคณุ อาจารยผ์ สู้ อนวชิ าฟสิ กิ ส์ มาตง้ั ใจเรยี นหนงั สือดีกว่า บ่อยครั้งท่ีฉันรู้สึกกังวลเวลาที่ต้อง ภาคปฏิบตั ิของ Wellesley College เร่ิมลงมือทำ�อะไรใหม่ ๆ เพราะคิดและ https://www.nstda.or.th/r/Q6To9 กลัวไปก่อนว่ามันอาจจะไม่ใช่ ไม่เวิร์ก ชมวิิดีีโอการทำงานของ Focus Bot ไมว่ า้ ว และในทส่ี ดุ ก็ไมส่ �ำ เรจ็ แตก่ ารเรยี น วิชาน้ีสอนให้ฉันรู้ว่า ทุกคร้ังที่เร่ิมต้นทำ� สงิ่ ใหม่ ถา้ คณุ ไมล่ องท�ำ มนั พงั คณุ จะรู้ได้ และน่ันคือหุ่นยนต์เพื่อนยากท่ีฉัน อย่างไรว่ามันทำ�งานได้จรงิ วิธีการฝกึ ฝน อยากนำ�เสนอ ต่อไปจะพูดถึงผลงาน ของเพอ่ื น ๆ ในหอ้ งกนั บ้าง ส่ิงประดิษฐ์ ที่เพ่ือน ๆ ฉันทำ�ก็มีถุงมือตีกลองด้วย การเคาะนิ้ว (สุดเท่ !) ห่นุ ยนต์ไวตอ่ แสง เมษายน 2566 45

by อาจารย์เจษฎ์ อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ เคล็็ดลัับ ทางรายการอธิบายว่า ปกติแล้วกระเพาะของคนเราจะจุ ทางวิิทยาศาสตร์์ อาหารได้ประมาณ 1 ลิตร แลว้ จะเกิด nausea reflex กลไกตอบ สนองใหร้ ้สู ึกคลื่นไส้ เพ่อื สง่ สัญญาณใหห้ ยุดกินได้แลว้ ของ แตพ่ วกนกั กนิ จมุ อื อาชพี นนั้ ไดฝ้ กึ ฝนรา่ งกายตนเองใหป้ ฏเิ สธ กลไกดงั กลา่ ว แลว้ กนิ อาหารไดต้ อ่ ไป จนสดุ ทา้ ยพวกเขาสามารถกนิ คนแข่่งกิินจุุ อาหารไดม้ ากขน้ึ กวา่ ปกตถิ งึ 4 เทา่ ท�ำ ใหก้ ระเพาะบวมเปง่ ออกมา ดังนั้นความสามารถในการยืดหยุ่นของกระเพาะจึงเป็น นกั แขง่ กนิ จรุ ะดบั มอื อาชพี หลายคน สว่ นใหญจ่ ะไมไ่ ดม้ ี กญุ แจส�ำ คญั ของชยั ชนะในการแขง่ กนิ จุ ส�ำ หรบั พวกนกั แขง่ กนิ จุ รูปรา่ งอว้ นหรือทว้ ม ๆ แบบทเ่ี ราคาดกัน แตร่ ปู รา่ ง มืออาชพี แลว้ พวกเขาต้องผา่ นการฝกึ ฝนมาอยา่ งหนักเปน็ เวลา จะสนั ทดั หรอื บางคนดผู อมกวา่ ปกตดิ ว้ ยซ�้ำ ท�ำ ไมถงึ เปน็ เชน่ นนั้ ? หลายเดอื น เพอื่ ใหข้ นาดของกระเพาะขยายตวั ได้ใหญโ่ ต ขณะที่ พวกเขาท�ำ ไดอ้ ยา่ งไร ? กต็ ้องเคยี้ วกลนื อาหารไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ด้วย รายการ Sport Science ของชอ่ งทีวีกฬี า ESPN เคยออก ส่วนใหญ่จะใช้วิธีการฝึกดื่มนำ้�เป็นปริมาณมาก ๆ ในเวลา อากาศในชื่อตอน The Science Behind Competitive Eating อนั ส้นั เพอื่ ใหก้ ระเพาะขยายตัว บางคนใช้วิธกี ินทงั้ น้ำ�และอาหาร วิทยาศาสตร์เบื้องหลังการแข่งกินจุ โดยมีคำ�อธิบายว่าเหล่านัก พวกทมี่ แี คลอรีต�่ำ เช่น ผกั สลัด เป็นปรมิ าณมาก ๆ บางคนยงั มี แขง่ กินจนุ ัน้ กนิ อาหารเข้าไปไดอ้ ย่างไรตง้ั มากมาย ทรกิ พเิ ศษ เชน่ การเคย้ี วหมากฝรง่ั เยอะ ๆ เพอ่ื สรา้ งความแขง็ แรง ใหก้ ับขากรรไกร อยา่ งไรกต็ าม การ \"แขง่ กนิ จ\"ุ กนิ อาหารไมห่ ยดุ กนั แบบนี้ กม็ ี อันตรายตอ่ สุขภาพไดเ้ หมอื นกนั ไม่วา่ จะ เปน็ ภาวะการวา่ งของ กระเพาะชา้ กว่าปกติ (delayed gastric emptying) ซง่ึ เกิดจาก การสูญเสียการทำ�งานของระบบประสาทในทางเดินอาหารและ กลา้ มเนอ้ื เรยี บ ท�ำ ใหก้ อ้ นอาหารไมถ่ กู ขบั ออกจากกระเพาะไดห้ มด ในเวลาปกติ อาจเกดิ โรคปอดอกั เสบจากการส�ำ ลกั อาหารหรอื น�ำ้ ลาย (aspiration pneumonia) เกดิ ภาวะกระเพาะทะลุ (gastrointestinal perforation) กรดในกระเพาะอาหาร หรือเศษอาหารเข้าไป สมั ผสั ในโพรงชอ่ งทอ้ งภาวะทม่ี กี ารฉกี ขาดทะลขุ องหลอดอาหาร สว่ นล่าง (Boerhaave syndrome) และโรคอว้ น (obesity) ได้ นอกจากนย้ี งั มกี รณขี องการฝกึ ดม่ื น�้ำ เปน็ ปรมิ าณทท่ี �ำ ใหเ้ กดิ ภาวะน้ำ�เป็นพิษ (water intoxication) ขึ้นเพราะน้ำ�ไปเจือจาง ปริมาณของสารอิเล็กโทรไลต์ในกระแสเลือด ภาวะการว่างของ กระเพาะช้ากว่าปกติ ยงั สง่ ผลเสียระยะยาวขน้ึ ได้ เชน่ อาหารไม่ ยอ่ ยเร้ือรัง (chronic indigestion) คลน่ื ไส้ อาเจยี น และทอ่ี นั ตรายทสี่ ดุ กค็ อื การเสยี ชวี ติ ระหวา่ งการแขง่ ขนั กนิ จุ อันเนื่องจากการสำ�ลักอาหารท่ีกินเข้าไป จนไปกีดขวางทางเดิน หายใจ ทำ�ให้หายใจไม่ออก ซึ่งพบกรณีน้ีกันทุกปีในการแข่งขัน เวทีต่าง ๆ เมษายน 2566 46

ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ดร.ชวลิต วิทยานนท์ เรื่่�องของ 3 ดอรีี ที่่�ชวนสัับสน หนึ่่�งในปลาน่่าหม่ำ�ำ� คืือ ปลาดอรีี แต่่เมื่�อพููดถึึงปลาดอรีี หลายคนคงสงสัยั ว่า่ จริงิ ๆ แล้ว้ มันั หน้า้ ตาเป็น็ อย่า่ งไร กันั แน่่ ปลาดอรจี รงิ ๆ เปน็ ปลาทะเลในวงศ์ Zeidae มีสองสกลุ คอื Zeus และ Zenopsis ทนี่ ยิ มกินคือ ปลาจอหน์ ดอรี (John dory) เป็นปลาน่า หม�่ำ ทมี่ เี นอื้ ขาวนมุ่ รสอรอ่ ยและแพงมาก ตอ้ งน�ำ เขา้ จากตา่ งประเทศ ใน ประเทศไทยกพ็ บไดเ้ หมอื นกนั แตห่ ายาก อยทู่ ะเลลกึ กวา่ 200 เมตร ทาง ฝัง่ อันดามนั จอห์์นดอรีี Zeus faber Mirror Dory Zenopsis nebulosa ถา่ ยจาก Kai Yu Ken Aquarium, Osaka ตวั น้ีไดม้ าจาก Daxi Fish Market, Taiwan เมษายน 2566 47

ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ส่วนเนื้อปลาดอรีแล่หรือแพนกาเซียสดอรีท่ีขายกันในท้อง สว่ นดอรสี ดุ ทา้ ยคอื Dory ชอ่ื ของเจา้ ปลาทะเลตวั ยงุ่ สนี �ำ้ เงนิ สด ตลาดบา้ นเรานนั้ คอื ปลาสวายลกู ผสมระหวา่ งปลาสวาย (Panga- จากแอนิเมชนั เร่อื ง Finding Nemo ท่ีตัวจริงคือ ปลาข้ีตงั เบ็ดฟ้า sianodon hypophthalmus) กบั ปลายาง (Pangasius bocourti) Paracanthurus hepatus เป็นปลาทะเลท่ีอาศัยอยู่ตามแนว ซ่ึงอยใู่ นวงศ์ปลาสวาย (Family Pangasiidae) ปลาในวงศน์ ีเ้ ป็น ปะการัง พบในภูมิภาคอินโด-แปซิฟิก นิยมนำ�มาเลี้ยงเป็นปลา ปลาหนังขนาดเล็กถึงใหญ่มาก รูปร่างเพรียว มีส่วนท้องใหญ่ สวยงาม ล�ำ ตัวแบนข้างเลก็ นอ้ ย สว่ นหัวโต ตาโต มหี นวด 2 คู่ ครบี ไขมนั อันเล็ก ฐานครีบก้นยาว พบขนาดต้ังแต่ไม่เกิน 40 เซนติเมตร ไปจนถึงขนาดใหญ่กวา่ 2 เมตร คอื ปลาบึก (Pangasianodon gigas) ที่เป็นปลานำ้�จืดท่ีใหญ่ที่สุดในโลก ปลาวงศ์น้ีกินพืชน้ำ� ผลไม้ร่วง สัตว์หน้าดิน และปลาเล็ก เป็นปลาเศรษฐกิจสำ�คัญ มกี ารกระจายพนั ธจ์ุ ากอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ ไปจนถงึ สุมาตราและบอร์เนียว พบทงั้ หมด 4 สกุล 29 ชนดิ พบในไทย 15 ชนิด ปลาขี้้�ตังั เบ็็ดฟ้า้ Pangasius bocourti ปลาสวาย Pangasianodon hypophthalmus ปลายาง หรืือ Basa pangasius Paracanthurus hepatus เมษายน 2566 48

QSucizi บา้ นนักคิด นอกจ า ก เ ป็็ น วัั น ส ง ก ร า น ต์์ แ ล้้ ว วัันที่�่ 13 เมษายน เป็็นวัันผู้้�สููง อายุแุ ห่ง่ ชาติดิ ้ว้ ยฮะ เมื่อ�่ พูู ดถึงึ ผู้้�สููงอายุุ เราก็็ จะนึกึ ถึงึ ความชรา และสิ่่ง� ที่ม�่ าพร้อ้ มกับั ความ ชราก็็หนีีไม่่พ้้ นโรคภััยไข้้เจ็็บซึ่่�งเกิิดจากความ เสื่�่อมโทรมของสภาพร่่างกาย ฉบัับนี้�้เรามา ทำ�ำ ความรู้�้จัักกัับโรคที่่�พบบ่่อยในผู้�้สููงอายุุ ผ่่านเกมหาคำ�ำ ศััพท์์ภาษาอัังกฤษในตาราง นี้�้กัันฮะ มีีทั้้�งหมด 12 คำ�ำ แนวตั้้�ง 6 คำำ� แนวนอน 6 คำ�ำ รางวััลประจำ�ำ ฉบับั ที่่� 121 กิิฟต์เ์ ซต กิิฟต์เ์ ซต พวงกุญุ แจ กระบอกน้ำำ��+ I Love Science World Scientists จานรองแก้้ว (กระเป๋า๋ ผ้้า + สมุุดโน้ต้ ) World Scientists จำำ�นวน 1 รางวััล จำำ�นวน 1 รางวััล (ขอสงวนสิทิ ธิ์�์ จำ�ำ นวน 1 รางวัลั ในการเลืือกลาย) ไปดููเฉลยคำ�ำ ถามจริงิ หรืือเท็็จเกี่่ย� วกัับค่า่ พาย (π) กัันฮะ ผู้ไ้� ด้ร้ ับั รางวัลั ประจำ�ำ ฉบับั ที่่� 120 1. ค่่าพาย คืือ ความยาวเส้้นรอบวงหารด้้วยรัศั มีีของวงกลม กิฟิ ต์์เซตกระบอกน้ำ��ำ +จานรองแก้้ว World Scientists ได้แ้ ก่่ เท็็จ ค่า่ พาย คืือ ความยาวเส้้นรอบวงหารด้ว้ ยเส้้นผ่า่ นศููนย์ก์ ลางของวงกลม คุณุ ศุุภณััฐ จัันทร์์พุ่�่ ม ชุดุ สมุดุ โน้ต้ Science is a cosmic 2. ค่่าพายเป็็นจำำ�นวนตรรกยะ symphony ได้แ้ ก่่ คุณุ สุุทธิพิ งษ์์ จงจำ�ำ รัสั พัั นธ์์ เท็จ็ ค่า่ พายเป็็นจำ�ำ นวนอตรรกยะ พวงกุุญแจ World Scientists ได้แ้ ก่่ คุุณนรวิชิ ญ์์ อาภาประเทืือง 3. ปััจจุุบันั ยังั ไม่ม่ ีีใครพบจุุดสิ้้�นสุุดของทศนิยิ มของค่่าพาย หมดเขตสง่ คำ�ตอบ วันที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2566 จริิง การคำำ�นวณหาทศนิยิ มของค่า่ พายยังั มีีอยู่่�ต่่อเนื่่อ� ง จนถึงึ ปีี คำ�ตอบจะเฉลยพร้อมประกาศรายชื่อผไู้ ด้รบั รางวัล ในสาระวทิ ย์ ฉบบั ท่ี 122 สำ�หรับของรางวลั พ.ศ. 2566 นี้้� มีีคนคำ�ำ นวณทศนิยิ มของค่่าพายได้ถ้ ึึง 100 ล้า้ นล้้านตำำ�แหน่่ง เราจะจัดสง่ ไปให้ทางไปรษณยี ์ แล้้ว 4. พื้้�นที่่ว� งกลมและเส้้นรอบวงเป็็นค่า่ ประมาณ จริิง เนื่่�องจากค่่าพาย 22/7 หรืือ 3.14 นั้้�นเป็็นค่่าประมาณ เมื่่�อนำำ�ไปใช้้ คำำ�นวณหาพื้�้นที่่ว� งกลมหรืือเส้้นรอบวง ค่า่ ที่่ไ� ด้อ้ อกมาจึึงเป็็นค่า่ ประมาณด้้วย เช่น่ กััน สง่ ค�ำ ตอบมาร่วมสนุกได้ที่ กองบรรณาธกิ ารสาระวทิ ย์ ฝา่ ยสร้างสรรค์สื่อและผลติ ภัณฑ์ สำ�นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาติ 111 อทุ ยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนงึ่ อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรือทาง e-mail ที่ [email protected] อยา่ ลืมเขยี นช่อื ท่ีอยู่ มาด้วยนะฮะ เมษายน 2566 49

Sci เข้าหู โน้ตความรู้ฉบับย่อจากการพูดคุยกับแขกรับเชิญในPodcastรายการSciเข้าหูของนิตยสารสาระวิทย์ซึ่งเป็น โน้ตความรูฉ้ บับยอ่ รายการที่รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็นที่น่าสนใจ เกาะติดกระแส วิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน ทุกวันอังคารที่ 2 และ 4 ของเดือน ทางเฟซบุ๊กเพจ ปริทัศน์ เทียนทอง นิตยสารสาระวิทย์ หรือติดตามย้อนหลังที่ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ Q: ในอนาคตมนุุษย์ก์ ัับหุ่่�นยนต์์ จะอาศััยอยู่่�ร่่วมกันั ได้ห้ รืือไม่่ อย่่างไร FutureTales Lab สำำ�รวจรูปู แบบการอยู่่อ� าศัยั ร่่วมกันั ระหว่่างมนุษุ ย์ก์ ับั หุ่่น� ยนต์เ์ พื่่� อการมีสี ุขุ ภาวะที่่ด� ีใี นปีี ค.ศ. 2050 โดยมีีอยู่่� 3 รููปแบบด้้วยกััน รููปแบบที่่� 1 ความสัมั พัันธ์์ในฐานะผู้้�ช่ว่ ยในการทำ�ำ งาน เป็น็ ความสััมพัันธ์์ที่เ่� กิิดขึ้้�นมากที่�ส่ ุดุ ในปััจจุุบันั หุ่่�นยนต์เ์ ป็น็ ได้้ทั้้ง� เครื่่�องมืือในการทำำ�งาน เป็็นผู้�้ ช่่วยในกระบวนการทำ�ำ งาน ไปจนถึึงเป็็นเพื่�่อนร่่วมงานและผู้้�ช่่วยส่่วนตััว โดยมนุุษย์์จะทำ�ำ หน้้าที่�่เป็็นผู้�้ ควบคุุมการทำำ�งานของหุ่่�นยนต์์ ความสััมพัั นธ์์ลัักษณะนี้้�ช่่วยยกระดัับสุุขภาวะด้้านร่่างกาย การทำำ�งาน การบริิหารจััดการสิินทรััพย์์ และอาจช่่วยให้้ผู้�้ใช้้งานจััดการสภาพแวดล้้อมรอบตััวได้้สะดวกสบายมากยิ่่�งขึ้้�น มีีการ คาดการณ์์ว่่าภายในปีี ค.ศ. 2035 หุ่่�นยนต์์จะเข้้ามาทำ�ำ ให้้งานถึึงร้้อยละ 30 ทั่่�วโลกกลายเป็็นระบบอััตโนมััติิเพื่่� อช่่วย ลดภาระงานให้แ้ ก่่มนุุษย์์ รูปู แบบที่่� 2 ความสัมั พัันธ์ใ์ นฐานะผู้�้ ดููแล เป็น็ รููปแบบความสัมั พัันธ์ท์ ี่ค�่ าดการณ์ว์ ่า่ หุ่่�นยนต์จ์ ะตอบสนองมนุษุ ย์ไ์ ด้ใ้ นอนาคต เช่่น หุ่่�นยนต์์นัักบำำ�บััด ทั้้�งหุ่่�นยนต์์กายภาพบำ�ำ บััด ซึ่่�งเชื่�่อมต่่อข้้อมููลสุุขภาพของผู้้�ใช้้งานกัับเครื่่�องออกกำำ�ลัังกายและ อวัยั วะเทีียมของผู้ใ้� ช้้ และหุ่่�นยนต์น์ ักั จิติ บำำ�บัดั ที่ป�่ ัจั จุบุ ันั อยู่่�ในช่ว่ งพััฒนาระบบปฏิบิ ัตั ิกิ ารในรููปแบบของแชตบอตเป็น็ หลักั นอกจากนี้้�ยัังมีีหุ่่�นยนต์์นัักแสดง หุ่่�นยนต์์นัักเต้้น หุ่่�นยนต์์คุุณครูู รวมไปถึึงหุ่่�นยนต์์ผู้้�ดููแลหรืือนางพยาบาล เป็็นต้้น มีีผู้ท�้ ี่ม่� ีีอายุุ 65 ปีขี ึ้้น� ไปมากถึงึ ร้อ้ ย 70 ต้อ้ งการการดููแลในระยะยาว ความสัมั พัันธ์ใ์ นรููปแบบผู้้�ดููแลจึงึ ไม่เ่ พีียงแค่เ่ ติมิ เต็ม็ ความต้้องการด้้านสุุขภาพร่่างกาย อาชีีพ การเงิิน และสภาพแวดล้้อมเท่่านั้้�น แต่่ยัังอาจช่่วยยกระดัับสุุขภาวะด้้านสติิ ปััญญาและอาจรวมถึึงอารมณ์ข์ องผู้้ใ� ช้้งานได้้อีีกด้้วย รููปแบบที่่� 3 ความสััมพัันธ์์ในฐานะเสมืือนคนรู้้�ใจ เป็็นรููปแบบความสััมพัันธ์์ที่�่น่่าจัับตามองที่�ส่ ุุด เพราะจะเป็็นการเปลี่่�ยน รููปแบบความสััมพัั นธ์์ระหว่่างมนุุษย์์กัับหุ่่�นยนต์์ไปอย่่างสิ้้�นเชิิง การที่�่หุ่่�นยนต์์มีีปฏิิสััมพัั นธ์์กัับมนุุษย์์ในฐานะเพื่�่ อนหรืือ คนรัักคล้้ายกัับการมีีปฏิิสััมพัั นธ์์กัันระหว่่างมนุุษย์์อาจนำ�ำ ไปสู่่�ผลกระทบต่่อสุุขภาวะด้้านอารมณ์์และจิิตวิิญญาณของ ผู้ใ้� ช้ง้ าน เพราะการมีีอยู่่�หรืือจากลากับั หุ่่�นยนต์ป์ ระเภทนี้้�อาจก่่อให้เ้ กิดิ ความรู้้�สึึกรักั และผููกพััน หรืือโดดเดี่่�ยวและเสีียใจ รวมถึงึ ความรู้�้ สึกึ อื่�น่ ๆ เช่น่ เดีียว กับั ที่บ่� ุุคคลมีีให้้สััตว์์เลี้้�ยง คนรู้จ�้ ััก เพื่่�อน คนรััก หรืือแม้แ้ ต่ส่ มาชิิก ในครอบครัวั มีีประชาชนร้้อยละ 72 เริ่่�มคิิดถึึงและเป็็นกัังวล เกี่�่ยวกับั การมีีปฏิิสัมั พัันธ์ร์ ะหว่่างตนเองกับั หุ่่�นยนต์์ ฟังั บทสัมั ภาษณ์์เต็็มได้้ที่่� NSTDA Podcast รายการ Sci เข้้าหูู EP17 FutureTales Lab มองอนาคตไทย มองอนาคตโลก https://www.nstda.or.th/sci2pub/sci-in-ear-ep17 เมษายน 2566 50