นิตยสารสาระวิทย์ ฉบับที่ 110 เดือนพฤษภาคม 2565

A Team Bulletin สารบญั ทป่ี รึกษา Cover Story 3 ห้องภาพสัตวป์ า่ ไทย 34 Sci Delight 7 สาระวทิ ยใ์ นศลิ ป์ 35 ณรงค์ ศิรเิ ลิศวรกุล Sci Variety 12 จฬุ ารัตน์ ตนั ประเสรฐิ เปิดโลกนิทานดาว 40 จมุ พล เหมะคีรินทร์ ร ะเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 16 ออ๋ ! มันเป็นอยา่ งนี้นีเ่ อง 44 บรรณาธกิ ารผู้พมิ พ์ผู้โฆษณา หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 18 ปั�้้นน้ำำ��เป็็นปลา 45 กุลประภา นาวานเุ คราะห์ Sci Infographic 19 Sci Quiz 46 บรรณาธกิ ารอำ�นวยการ ร้อยพนั วิทยา 22 Lecturist x Sarawit 47 น�ำ ชัย ชวี วิวรรธน์ สภากาแฟ 29 Sci เข้าหู โนต้ ความรู้ฉบับยอ่ บรรณาธกิ ารบริหาร 48 ENdiototer’s ปริทัศน์ เทยี นทอง คำ�คมนักวทิ ย์ 49 บรรณาธิการจัดการ วันั กาชาดโลกและวันั พยาบาลสากล ร่ว่ มสดุุดีีผู้�้ทำ�ำ งานหนักั เพื่่�อประชาชน รกั ฉัตร เวทวี ุฒาจารย์ ขอต้้อนรัับคุุณผู้้�อ่่านนิิตยสารสาระวิิทย์์ทุุกท่่านเข้้าสู่�ฉบัับเดืือนพฤษภาคม ซึ่่�งเป็็นเดืือนที่่�มีีวัันสำ�ำ คััญระดัับสากล อยู่� 2 วันั ด้ว้ ยกันั วันั แรกคือื วันั ที่� 8 พฤษภาคม ถือื เป็น็ “วันั กาชาดโลก” ได้ก้ ำำ�หนดขึ้น� เพื่่อ� ระลึกึ ถึงึ กลุ่�มองค์ก์ รกาชาด กองบรรณาธกิ าร ที่�ได้ท้ ำ�ำ งานอย่า่ งหนักั เพื่่อ� ประชาชนทุกุ คน โดยวันั นี้้ย� ังั เป็น็ วันั เกิดิ ของ “ฌ็อ็ ง อ็อ็ งรีี ดูวู ์น์ ็อ็ ง” (Jean Henri Dunant) ผู้้�ที่่�นำำ�เสนอแผนดำำ�เนิินงานให้้ความช่่วยเหลืือทหารบาดเจ็็บและผู้ �ได้้รัับผลกระทบจากสงครามด้้วยมนุุษยธรรม ศศิธร เทศนอ์ รรถภาคย์ ไม่แ่ บ่ง่ ฝักั ฝ่า่ ย และนำำ�มาซึ่ง�่ การก่อ่ ตั้้ง� “คณะกรรมการกาชาดระหว่า่ งประเทศ (The International Committee of วัชราภรณ์ สนทนา the Red Cross)” ขึ้น� ในปีี พ.ศ. 2406 วณี า ยศวังใจ ภัทรา สปั ปนิ นั ทน์ ส่ว่ นวันั สำ�ำ คัญั วันั ที่�สองของเดือื นนี้้ก� ็ค็ ือื “วันั พยาบาลสากล” ซึ่ง�่ ตรงกับั วันั ที่� 12 พฤษภาคม เพื่่อ� เฉลิมิ ฉลองวันั เกิดิ อาทติ ย์ ลมูลปลง่ั ของ “ฟลอเรนซ์์ ไนติงิ เกล” (Florence Nightingale) ผู้้�ที่่�อุทุ ิศิ ตนเพื่่อ� ดูแู ลคนยากจน คนอนาถา และผู้�ได้ร้ ับั บาดเจ็บ็ ในช่่วงสงครามไครเมีีย เมื่่�อปีี พ.ศ. 2397 และถืือว่่าเป็็นผู้้�บุุกเบิิกด้้านพยาบาลศาสตร์์ยุุคใหม่่ ยกระดัับวิิชาชีีพ นกั เขียนประจำ� พยาบาล นอกจากนี้้�ยังั มีบี ทบาทผลักั ดันั การพัฒั นาด้า้ นสถิิติศิ าสตร์์อีกี ด้ว้ ย ชวลติ วทิ ยานนท์ Cover Story ของนิติ ยสารสาระวิิทย์ฉ์ บัับนี้้� จึึงขอนำำ�ผู้้�อ่า่ นทุกุ ท่า่ น ร่่วมสััมผัสั ถึงึ เรื่อ� งราวความเป็น็ มาในอดีีตของ รวศิ ทศั คร “ฌ็็อง อ็็องรีี ดููว์์น็็อง” และคอลััมน์์ Sci Delight จะนำ�ำ พาไปรู้้�จัักกัับผลงานนวััตกรรมช่่วยกาชาด ซึ่�่งนอกจากนี้้� พงศธร กจิ เวช ในเดืือนพฤษภาคมยัังมีีวัันสำ�ำ คััญที่่�น่่าสนใจอีีกหนึ่�งวััน คืือวัันที่� 23 พฤษภาคม “วัันเต่่าโลก” โดยมีีคอลััมน์์ ป๋วย​ อุ่นใ​ จ วริศา ใจดี ☺Sci Variety เขียี นถึงึ เสวียี นอู่� เต่า่ ในตำ�ำ นาน ซึ่ง�่ จะมีขี ้อ้ มูลู น่า่ สนใจอย่า่ งไร ขอเชิญิ พลิกิ เข้า้ ไปอ่า่ นกันั ได้เ้ ลยครับั บรรณาธกิ ารศลิ ปกรรม ปริทิ ัศั น์์ เทียี นทอง บรรณาธิกิ าร จฬุ ารัตน์ นมิ่ นวล ศิลปกรรม เกดิ ศริ ิ ขันตกิ ติ ติกลุ ผู้ผลติ ฝ่ายสรา้ งสรรค์สอ่ื และผลิตภัณฑ์ ส�ำ นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตรแ์ ละ เทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศกึ ษา วทิ ยาศาสตร์ วจิ ัยและนวตั กรรม 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตร์ประเทศไทย ถนนพหลโยธิน ต.คลองหนงึ่ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศัพท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ติดตอ่ กองบรรณาธกิ าร โทรศัพท์ 0 2564 7000 ตอ่ 1177 อีเมล [email protected]

Cover Story รักฉตั ร เวทีวฒุ าจารย์ ฌ็็อง อ็อ็ งรีี ดููว์์น็อ็ ง จากสมรภูมู ิินองเลือื ด สู่่�ตราสีเี ลือื ดแห่ง่ ความเท่่าเทียี ม กาชาดและเครื่อ�่ งหมายกาชาดมีปี ระวัตั ิยิ าวนานมากว่า่ ร้อ้ ยปีี แม้จ้ ะเริ่่ม� ต้น้ จากความต้้องการช่่วยเหลืือทหารบาดเจ็็บในสงคราม แต่่ปััจจุุบััน บทบาทของกาชาดครอบคลุมุ ไปถึงึ การช่ว่ ยเหลืือเพื่�่อนมนุษุ ย์ท์ ี่่ต� กทุกุ ข์์ ได้ย้ ากทั้้ง� จากยามสงคราม ยามสงบ และจากวิกิ ฤตการณ์ต์ ่า่ ง ๆ อย่า่ ง มีีมนุุษยธรรม ไม่่เลืือกปฏิิบััติิ มีีความเป็็นกลาง ไม่่หวัังสิ่่�งตอบแทน และมีีเครืือข่่ายความร่่วมมืืออยู่�่ ทั่่�วโลก ผู้้�ที่่�มีีบทบาทสำ�ำ คััญที่่�วาง รากฐานจนก่อ่ เกิดิ เป็น็ สภากาชาด องค์ก์ รความช่ว่ ยเหลืือที่่ค� นทั่่ว� โลก รู้้�จักั กัันดีี คืือผู้�้ชายซึ่ง�่ มีหี ัวั คิิดทัันสมัยั และมีหี ััวใจที่่�เปี่�่ยมไปด้้วยความ เอื้้�ออาทรคนนี้้� ฌ็อ็ ง อ็็องรีี ดูวู ์น์ ็็อง พฤษภาคม 2565 3

Cover Story ในเรอื่ งของหนา้ ทก่ี ารงาน ดวู น์ อ็ งเรมิ่ ตน้ เมื่อดูว์น็องเดินทางไปถึง แทนท่ีจะได้ ฝกึ งานธนาคารในเจนวี า ก่อนจะผันตวั ไปท�ำ ไปนำ�เสนอแผนธุรกิจตามท่ีวางไว้ ชีวิตเขา ธรุ กจิ ของตวั เอง ดว้ ยหนา้ ทก่ี ารงาน เขาตอ้ ง กลับต้องพลิกผัน เม่ือไปพบเจอกับภาพ เดินทางไปหลายประเทศ ทั้งในยุโรปและ โศกนาฏกรรมชวนปวดใจ มีทหารบาดเจ็บ แอฟรกิ าใต้ จดุ เปลย่ี นของชวี ติ ดวู น์ อ็ งเรม่ิ ตน้ หลายพันนาย ในขณะท่ีมีแพทย์สนามเพียง ข้ึนเม่ือเขาเดินทางไปทำ�ธุรกิจที่แอลจีเรีย แค่หกคนเท่าน้ัน ด้วยจิตวิญญาณสายบุญ แลว้ แผนธุรกิจทว่ี างไว้ไม่ราบร่ืนนัก มีปญั หา ตดิ ขดั กบั เจา้ หนา้ ท่ีในทอ้ งถน่ิ เขาจงึ ตอ้ งวาง MONICA เกมฝึึกสมอง กลยุทธ์ใหม่ด้วยการไปเข้าเฝ้าจักรพรรดิ- นโปเลยี นท่ี3เพอ่ื น�ำ เสนอแผนธรุ กจิ (แอลจเี รยี เปน็ เมอื งขน้ึ ของฝรง่ั เศส) ซง่ึ ขณะนน้ั พระองค์ อยู่ท่ีสมรภูมิซอลเฟริโน (Solferino) ทาง ตอนเหนอื ของอติ าลี ฌ็็อง อ็็องรีี ดูวู ์์น็็อง ที่ม�่ าภาพ : https://commons.wikimedia.org/wiki/ File:Henry_Dunant._Photograph._Wellcome_ M0017054.jpg ฌอ็ งออ็ งรีดวู น์ อ็ ง(JeanHenriDunant) หรือที่คนไทยคุ้นเคยกันดีในช่ือ อังรี ดูนังต์ เกดิ เม่ือวนั ที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2371 ใน ครอบครวั ชาวสวสิ ทม่ี ฐี านะดแี ละเปน็ สายบญุ ทุกคนในครอบครัวดูว์น็องทำ�งานการกุศล ช่วยคนทุกข์ยากอยู่เสมอ ตัวเขาเองจึงได้ ซมึ ซับรับเอาจิตสาธารณะน้ีไวเ้ ต็ม ๆ นอกจากมีจิตสาธารณะแล้ว ดวู น์ ็องยงั มีความเชื่อม่ันและศรัทธาในศาสนาอย่าง แรงกลา้ เขาเปน็ ผรู้ ว่ มกอ่ ตง้ั YMCA (Young Men'sChristianAssociation)ทเ่ี จนวี าประเทศ สวิตเซอรแ์ ลนด์ เมอ่ื ปี พ.ศ. 2395 รวมทง้ั เปน็ ผผู้ ลกั ดนั ใหเ้ กดิ เครอื ขา่ ย YMCA ทวั่ โลก และเปน็ ตวั ตง้ั ตวั ตใี หม้ กี ารจดั ประชมุ YMCA นานาชาติเปน็ ครงั้ แรกในอีกสามปีถดั มา พฤษภาคม 2565 4

Cover Story ที่มีอยู่ในตัว ดูว์น็องตัดสินใจเข้าไปเป็น ตราสััญลักั ษณ์์ กาชาดสีีแดงบนพื้�น้ ขาว (red แยบยลอกี ดว้ ย เขาตพี มิ พเ์ วอรช์ นั แรกพรอ้ ม อาสาสมคั รชว่ ยทมี แพทยด์ แู ลทหารบาดเจบ็ cross) เสี้ย� ววงเดืือนแดง (red cresent) ข้อความ “ห้ามจำ�หน่าย” ส่งไปให้เพื่อน ไม่ว่าจะช่วยจัดหานำ้� อาหาร เส้ือผ้า ช่วย และคริสิ ตััลแดง (red crystal) บางส่วน แล้วเลือกส่งไปให้กลุ่มเป้าหมาย ท�ำ แผล ท�ำ ความสะอาด ท�ำ สารพัดงานทพี่ อ หลัก คอื ผนู้ ำ�ประเทศ นักการเมอื ง และคน จะชว่ ยได้ ความชว่ ยเหลอื ทหารบาดเจบ็ อยา่ งเทา่ เทยี ม รจู้ กั ทม่ี อี �ำ นาจพอจะผลกั ดนั สง่ิ ทเ่ี ขาวาดหวงั หลังจากจบสงครามซอลเฟริโน ในปี ไม่แบ่งแยกเขาแยกเรา รวมทั้งกำ�หนดให้ ใหเ้ กิดข้ึนจริงได้ หลายคนสง่ จดหมายช่ืนชม ค.ศ. 1859 ดวู น์ อ็ งยงั อนิ กบั เรอ่ื งราวทเี่ กดิ ขนึ้ หน่วยแพทย์และอาสาสมัครบรรเทาทุกข์ และพร้อมสนับสนุนดูว์น็อง เม่ือมีกระแส เขากลบั มาเขียนหนังสือเรื่อง Un souvenir ของทกุ ประเทศทที่ �ำ งานในพนื้ ทใี่ ชส้ ญั ลกั ษณ์ ตอบรับที่ดี เขาตีพิมพ์เวอร์ชันสองเพ่ือ de Solférino (A memory of Solferino) สากลคอื กาชาดสแี ดงบนพนื้ ขาว (red cross) จ�ำ หนา่ ยตามมา ตีพมิ พเ์ วอรช์ ันสามแบบลด ที่ไม่เพียงบอกเล่าประสบการณ์ท่ีพบเจอ หรอื เสย้ี ววงเดอื นแดง (red cresent) ส�ำ หรบั สเปกใหม้ รี าคาทถ่ี กู ลง และตพี มิ พเ์ ปน็ ภาษา แต่ยังนำ�เสนอไอเดียใหม่ ๆ พร้อมแผน ประเทศมุสลิม (ปี พ.ศ. 2548 มีการเพ่ิม อนื่ ๆ อกี หลายภาษา แผนการเผยแพรแ่ บบนี้ ดำ�เนินงานให้ความช่วยเหลือทหารบาดเจ็บ สญั ลักษณค์ รสิ ตัลแดง (red crystal) เขา้ มา เข้าถึงทั้งคนที่เป็นกลุ่มเป้าหมายและคน และผู้ได้รับผลกระทบจากสงครามด้วย สำ�หรับประเทศท่ีไม่ต้องการใช้สัญลักษณ์ กลุ่มใหญ่ได้ในเวลารวดเร็ว ซ่ึงในท่ีสุดส่ิงท่ี มนุษยธรรม เขามองว่าทุกคนต้องได้รับ ทง้ั สองทก่ี ลา่ วมา) ดวู ์น็องวาดหวงั ไว้ก็เปน็ จริง เมอ่ื มีการกอ่ ตัง้ การรกั ษาทเ่ี หมอื นกนั ไมแ่ บง่ ฝกั ฝา่ ย ผู้ใหค้ วาม สง่ิ ทด่ี วู น์ อ็ งเขยี นลงในหนงั สอื วา่ แยบคาย “คณะกรรมการกาชาดระหวา่ งประเทศ (The ช่วยเหลือก็ต้องปลอดภัยด้วยการมีตรา แล้ว แผนการเผยแพร่หนังสือดูว์น็องก็ยัง International Committee of the Red สัญลักษณ์อะไรสักอย่างท่ีใช้เหมือนกันท่ัว เCปrVน็oesส-sCม)hา”iชcขกิkึน้แผใลลนิิตะปทภัี ณั�ำ พหฑ.์ศนเ์ น.า้ื้ท�อ้2ไ4ี่เกล0่่จข6าากซนพง่ึืกุืชเาขราเข้าร่วม โลก ไอเดยี น้เี ปน็ ที่ชนื่ ชอบของใครหลายคน ใจความส�ำ คญั ในหนงั สอื A memory of Solferino ที่ดูว์น็องเขียนข้ึนมาน้ัน มีความ ทันสมยั เข้าใจถงึ แกน่ ของปญั หา ซึ่งโดนใจ ผคู้ นเปน็ อยา่ งมาก เขาเสนอวา่ (1) ควรสรา้ ง เครอื ขา่ ยอาสาสมคั รบรรเทาทกุ ข์ในประเทศ ต่าง ๆ ให้มากท่ีสุด เตรียมพร้อมไว้เผ่ือ สงครามท่ีอาจจะเกิดขึ้นได้ทุกเม่ือ (2) ควร กำ�หนดสัญลักษณ์สากลที่ช่วยจำ�แนกและ เพ่ิมความปลอดภัยให้แก่บุคลากรทางการ แพทย์และอาสาสมัครบรรเทาทุกข์ในพื้นท่ี สงครามหรือในที่เกิดเหตุ (3) ต้องการให้ ข้อเสนอน้เี ปน็ หลกั สากลทอ่ี ยใู่ นความตกลง ระหว่างประเทศ ซึ่งต่อมาในปี พ.ศ. 2407 อนุสัญญาเจนีวา (Geneva Convention) ฉบับแรกได้ระบุข้อตกลงดังกล่าวไว้ด้วย โดยบอกว่าในยามสงครามทุกฝ่ายจะต้องให้ พฤษภาคม 2565 5

Cover Story คณะกรรมกาชาดระหวา่ งประเทศด�ำ เนนิ กจิ กรรมชว่ ยเหลอื เพอ่ื น ด้วยความที่เขาทุ่มเทเวลาไปกับกิจกรรมของกาชาดมากเกินไป มนษุ ยอ์ ยา่ งเขม้ แขง็ ทง้ั ในภาวะสงครามและยามสงบ ทกุ อยา่ งดเู หมอื น ธุรกิจจึงเร่ิมสะดุดและล้มละลาย เขาต้องลาออกจากคณะกรรมการ จะราบรน่ื ดี แตช่ วี ติ ของอ็องรี ดวู น์ ็อง กลบั ตาลปตั ร จากชาตกิ ำ�เนดิ กาชาดระหว่างประเทศ แม้แต่เมมเบอร์ก็ไม่ได้เป็น กลายเป็นคน ที่มั่งมี ธุรกิจท่ีประสบความสำ�เร็จสวยหรู โครงการท่ีวาดฝันไว้ก็กำ�ลัง เรร่ อ่ น ตะลอนไปอาศยั พงึ่ พาเพอ่ื นฝงู บา้ ง องคก์ รการกศุ ลตา่ ง ๆ บา้ ง ด�ำ เนนิ ไปดว้ ยดี ชวี ติ ทเี่ คยเจรญิ รงุ่ เรอื งขนั้ สดุ จู่ ๆ กลบั รงุ่ รง่ิ ด�ำ ดงิ่ สดุ ๆ ยงั มคี นพบเจอดวู น์ อ็ งในชว่ งแรก ๆ แตเ่ มอื่ เวลาผา่ นไป เขากห็ ายหนา้ ไปเสียอย่างนั้น หายตาไปจากสงั คม ดวู น์ อ็ งลม้ ปว่ ยและไปใชช้ วี ติ อยใู่ นสถานดแู ลผปู้ ว่ ยระยะสดุ ทา้ ย ประกาศนีียบัตั รรางวััลโนเบล สาขาสันั ติภิ าพ ที่�ม่ อบแก่อ่ ็อ็ งรีี ดููว์น์ ็็อง ท่ีไฮเด็น (Heiden) เมืองเล็ก ๆ ในสวิตเซอร์แลนด์ จนปี พ.ศ. 2438 ที่�่มาภาพ : ICRC / Vincent Varin / www.icrc.org via Flickr มนี กั ขา่ วไปเจอและเขยี นขา่ วเกยี่ วกบั เขา เมอื่ ขา่ วนน้ั เผยแพรอ่ อกไป ปรากฏว่าผู้คนท่ัวโลกยังไม่ลืมอ็องรี ดูว์น็อง หลายคนส่งข้อความ ใหก้ ำ�ลงั ใจ ขอบคุณ และชนื่ ชมในสง่ิ ทเ่ี ขาเคยท�ำ ไว้ ดวู น์ อ็ งกลบั มามี ตวั ตนอกี ครง้ั และไดร้ บั รางวลั โนเบล สาขาสนั ตภิ าพ รว่ มกบั Frédéric Passy (เฟรเดริก ปาสซี) นักสนั ตนิ ยิ มชาวฝร่งั เศส ในปี พ.ศ. 2444 ออ็ งรี ดวู น์ อ็ ง ยงั เปน็ ผู้ใหจ้ นถงึ ชว่ งสดุ ทา้ ยของชวี ติ เขาไมไ่ ด้ใช้ เงินรางวัลที่ได้รับมาสักฟรังก์ แต่บริจาคให้สถานดูแลผู้ป่วยและทำ� การกศุ ลอนื่ ๆ จนหมด ดวู น์ อ็ งเสยี ชวี ติ เมอื่ วนั ท่ี 30 ตลุ าคม พ.ศ. 2453 ในวัย 82 ปี ในปี พ.ศ. 2491 the International Red Cross และ Red Crescent Movement ไดก้ �ำ หนดใหว้ นั ท่ี 8 พฤษภาคม ซงึ่ ตรงกบั วนั คลา้ ยวนั เกดิ ของดูว์น็อง เป็นวันกาชาดและเส้ียววงเดือนแดงโลก (World Red Cross and Red Crescent Day) เพื่อเปน็ เกยี รติและเพือ่ ระลึกถงึ “อ็องรี ดูว์น็อง” ชายผู้ก่อร่างสร้างเครือข่ายบรรเทาทุกข์ท่ีท่ัวถึง และเทา่ เทยี มให้แกค่ นทวั่ โลก ผู้สนใจประวัตขิ องเขาและเร่อื งราวของกาชาด สามารถเข้าชม พิพิธภัณฑ์กาชาดและเส้ียววงเดือนสากลได้ท่ีเมืองเจนีวา ประเทศสวติ เซอรแ์ ลนด์ https://www.redcrossmuseum.ch/en/ ทมี่ า https://www.icrc.org/en/doc/assets/files/publications/icrc-002-0361.pdf https://www.icrc.org/en/document/founding-and-early-years-icrc-1863-1914 https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/misc/57jnvq.htm https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1901/dunant/biographical/ https://books.google.co.th/books?id=-AaZDwAAQBAJ&pg=PA51&lpg=PA51&dq=charitable+Calvinist+family+%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD&s ource=bl&ots=S5U2Vz63iR&sig=ACfU3U2pCtQmyxtIONBTS-F4rttceQf8Gw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwignZGuoq73AhX063MBHUlnCp8Q6AF6BAgDEAM #v=onepage&q=charitable%20Calvinist%20family%20 พฤษภาคม 2565 6

Sci Delight กองบรรณาธกิ าร 4 นวััตกรรมช่่วยกาชาด บรรเทาทุกุ ข์์ สร้้างสุขุ ให้ป้ ระชาชน วันั ที่่� 8 พฤษภาคม ของทุกุ ปีี เป็น็ วันั กาชาดโลก วันั สำำ�คัญั ขององค์ก์ ร สาธารณกุศุ ลที่่ม� ีปี ระวัตั ิยิ าวนานกว่า่ ร้อ้ ยปีแี ละมีเี ครืือข่า่ ยทั่่ว� โลก ฉบับั นี้้� เรามีนี วัตั กรรมของ สวทช. ที่่ช� ่ว่ ยสนับั สนุนุ ภารกิจิ ของสภากาชาดไทย ทั้้ง� การบริกิ ารทางการแพทย์แ์ ละสุขุ ภาพอนามัยั บรรเทาทุกุ ข์ผ์ ู้ป�้ ระสบภัยั บริิการโลหิิต และส่่งเสริิมคุุณภาพชีีวิิตประชาชนที่่�อาศััยอยู่่�ใน ประเทศไทยมาแนะนำ�ำ ให้้รู้้�จััก มีีนวััตกรรมหลายชิ้้�นที่่�นำ�ำ ไปประยุุกต์์ใช้้ ในงานอื่�่น ๆ ได้้ และพร้อ้ มถ่่ายทอดเทคโนโลยีใี ห้้แก่ผ่ ู้ส้� นใจด้ว้ ย พฤษภาคม 2565 7

Sci Delight “SOS Water” แก้้ปััญหาน้ำ��ำ ดื่่�มยามประสบภัยั พิิ บัตั ิิ จากอทุ กภยั ครง้ั ใหญเ่ มอื่ ปี พ.ศ. 2554 ปนเป้ือนของเช้ือแบคทีเรีย โดยใช้ เก็บได้ สะดวกในการเคล่ือนยา้ ย ใช้งาน มปี ระชาชนจ�ำ นวนมากไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ น กรรมวิธีการตรึงอนุภาคเงินระดับนาโน ไดท้ งั้ บนรถหรือบนเรอื ต้องอพยพไปอาศัยตามศูนย์ช่วยเหลือ ลงบนพื้นผิวและรูพรุนของไส้กรอง นาโนเทค สวทช. รว่ มมอื กบั ส�ำ นกั งาน ต่าง ๆ นอกจากขาดแคลนอาหารแล้ว เซรามกิ ท�ำ ใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพในการก�ำ จดั บรรเทาทุกข์และประชานามัยพิทักษ์ ยังไม่มีน้ำ�สะอาดเพ่ืออุปโภคและบริโภค เชื้อแบคทีเรียและป้องกันการสะสมของ สภากาชาดไทย นำ�เคร่ือง SOS Water ศนู ยน์ าโนเทคโนโลยแี หง่ ชาติ (นาโนเทค) เช้อื ท่ีไสก้ รอง สามารถผลิตน�ำ้ ดม่ื สะอาด ไปทดสอบประสิทธิภาพการทำ�งานจริง สวทช. จงึ นำ�ความเชย่ี วชาญด้านเทคโน- จากแหล่งน�้ำ จดื ธรรมชาตทิ วั่ ไปได้ โดยไม่ ในพ้ืนทจี่ ังหวัดต่าง ๆ ผลจากการทดสอบ โลยกี ารเคลอื บผวิ ในระดบั นาโนและเทคนคิ ต้องใช้สารเคมีหรอื ระบบการตกตะกอน ในภาคสนามพบว่าใช้งานได้ดี โดยระบบ การก�ำ จดั เชอ้ื แบคทเี รยี มาพฒั นา “เครอ่ื ง ตัวเครื่องมีน้ำ�หนัก 160 กิโลกรัม การท�ำ งานของเครอ่ื ง SOS Water และ ผลิตนำ้�ด่ืมพลังงานแสงอาทิตย์ด้วย กำ�ลงั การผลติ 200 ลิตรตอ่ ชัว่ โมง เพียง คุณภาพของน้ำ�ด่ืมท่ีผลิตได้ตามตาม เทคโนโลยีไส้กรองนาโน” หรือ “SOS พอต่อชุมชนขนาดประมาณ 1,000 คน มาตรฐานน�้ำ ดม่ื ของกรมอนามยั กระทรวง Water” (Solar-Operating System เลือกใช้งานได้ทั้งแบบกระแสไฟฟ้าตรง สาธารณสุข เหมาะสำ�หรับการใช้งานทั้ง Water) เพื่อชว่ ยเหลอื ผู้ประสบภัย จากโซลาร์เซลล์จำ�นวน 4 แผง หรือใช้ ในยามเกิดภัยพบิ ตั ิหรอื ในพนื้ ท่ีทรุ กนั ดาร “SOS Water” เป็นนวัตกรรมการ ไฟฟ้าจากแบตเตอร่ีได้ จึงเหมาะกับการ ที่ไมม่ ีไฟฟา้ ใช้ กรองนำ้�ด้วยนาโนเทคโนโลยีที่ประยุกต์ ใช้งานในพื้นที่ห่างไกลในถิ่นทุรกันดาร ใช้ไส้กรองเซรามิกเคลือบอนุภาคเงิน การใชง้ านไมย่ งุ่ ยาก ตดิ ตง้ั และเรมิ่ ใชง้ าน เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพในการกำ�จัดการ ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ แผงโซลาร์เซลลถ์ อดพบั รายละเอียดเพม่ิ เตมิ ติดต่อ ศูนยน์ าโนเทคโนโลยแี ห่งชาติ โทรศพั ท์ 0 2564 7100 อเี มล [email protected] พฤษภาคม 2565 8

Sci Delight ระบบติดิ ตามอุณุ หภูมู ิกิ ัับการบริิหารจัดั การคุุณภาพโลหิติ ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ สภา- ที่กำ�หนด และต้องอาศัยเจ้าหน้าที่คอย สัญญาณจากเซนเซอร์อุณหภูมิ แล้วส่ง กาชาดไทย เปน็ องคก์ รหลกั ทม่ี ใี นการจดั หา เดนิ ตรวจและจดบนั ทกึ วนั ละ 2 ครง้ั ครง้ั ละ ขอ้ มลู เขา้ อปุ กรณเ์ กบ็ ขอ้ มลู และประมวล โลหิตให้เพียงพอและมีความปลอดภัย ร้อยกว่าตู้ สภากาชาดไทยจึงมองหา ผลกอ่ นจะน�ำ เสนอผา่ นโปรแกรมประยกุ ต์ เพื่อให้บริการผู้ป่วยและโรงพยาบาล นวัตกรรมมาช่วยแก้ไขปัญหาดังกล่าวนี้ เพื่อแสดงผลข้อมูลอุณหภูมิ พร้อมแจ้ง ท่ัวประเทศมีความต้องการโลหิต ซึ่งการ จึงร่วมกับศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์ เตือนเหตุการณ์และความผิดปกติต่าง ๆ จัดเก็บโลหิตอย่างมีคุณภาพต้องปฏิบัติ และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (เนคเทค) ที่เกิดข้ึนให้แก่ผู้ดูแลระบบแบบเรียลไทม์ ตามขอ้ ก�ำ หนดของ หว่ งโซค่ วามเยน็ หรอื สวทช. นำ�งานวิจัยเซนเซอร์อุณหภูมิมา ดว้ ยความรวดเร็วฉบั ไว พรอ้ มรายงานผล blood cold chain ซึ่งเป็นหลักการที่ พฒั นาตอ่ ยอดเปน็ ระบบตดิ ตามอณุ หภมู ิ เข้าโทรศัพท์มือถือของเจ้าหน้าท่ีให้เข้า ทั่วโลกใช้ ในการจัดเก็บโลหิตให้อยู่ใน พร้อมสัญญาณเตือน (Temperature แก้ไขปัญหาได้ทันที ช่วยรักษาคุณภาพ อณุ หภมู ทิ เี่ หมาะสม รกั ษาโลหติ มคี ณุ ภาพ Monitoring System: TMS) เพื่อ โลหิตและส่วนประกอบโลหิตให้คงสภาพ ดีพรอ้ มใช้งาน เฝ้าติดตามอุณหภูมิของการเก็บรักษา ดี ช่วยลดความเสย่ี งในการสูญเสยี โลหิต ในอดตี ศนู ยบ์ รกิ ารโลหติ สภากาชาด คณุ ภาพโลหติ และแจง้ เตอื นเมอ่ื อณุ หภมู ิ และสว่ นประกอบโลหติ จากการเกบ็ รกั ษา ใช้เคร่ืองควบคุมอุณหภูมิท่ีติดมากับตัว ภายในตู้แช่ ห้องแช่แข็ง หรือห้องเย็น ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ ตแู้ ช่ หอ้ งเยน็ และหอ้ งแชแ่ ขง็ ซง่ึ ไมม่ รี ะบบ ออกนอกชว่ งทก่ี �ำ หนด โดยอปุ กรณร์ บั สง่ สัญญาณเตือนเมื่ออุณหภูมิไม่อยู่ในช่วง สญั ญาณแบบไร้สาย (transmitter) จะรบั รายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ตดิ ตอ่ ศนู ยเ์ ทคโนโลยอี เิ ลก็ ทรอนกิ สแ์ ละคอมพวิ เตอรแ์ หง่ ชาติ โทรศพั ท์ 0 2564 6900 อเี มล [email protected] พฤษภาคม 2565 9

Sci Delight ระบบบริกิ ารยืนื ยัันตััวตนด้ว้ ยใบหน้้า Face Verification ช่วงที่มีการระบาดของโรคร้ายแรง ในเรอ่ื งการเขา้ ถงึ ระบบบรกิ ารสาธารณสขุ โดยเฉพาะที่ตลาดกลางกุ้งและตลาด รัฐจำ�เป็นต้องใช้ข้อมูลยืนยันตัวตนทั้ง ข อ ง ไ ท ย ใ ห้ แ ก่ แ ร ง ง า น ต่ า ง ด้ า ว ท่ี ไ ม่ มี ทะเลไทย เพ่ือลดการระบาดในกลุ่ม คนไทย กลมุ่ ชนชาตพิ นั ธุ์ ผลู้ ภี้ ยั และชาว เอกสารราชการ โดยเช่ือมกับระบบ แรงงาน สร้างความมั่นใจให้แก่ท้ังผู้ ต่างชาติที่อาศัยพักพิงอยู่ในประเทศไทย MOPH-IC ของกระทรวงสาธารณสุข ประกอบการและผบู้ รโิ ภค ชว่ ยขบั เคลอ่ื น เพอ่ื ใหท้ กุ คนไดเ้ ขา้ รบั บรกิ ารดา้ นสาธารณสขุ สร้างเลข 13 หลักแทนเลขประจำ�ตัว เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ใ น พื้ น ท่ี ใ ห้ ดำ � เ นิ น ต่ อ ไ ป ไ ด้ อย่างท่ัวถึง ได้รับความช่วยเหลืออย่าง ประชาชน เพ่ือจัดทำ�ฐานข้อมูลด้าน เหมอื นปกติ เทา่ เทยี ม โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ การรบั วคั ซนี สาธารณสุขเข้าสู่ระบบหมอพร้อม ด้วย โควิด 19 ซ่ึงจะช่วยลดความรุนแรงของ ความรวดเรว็ ใชเ้ วลาไมเ่ กนิ 3 นาทตี อ่ คน การเจ็บป่วยและการเสียชีวิตลงได้ แต่ ปั จ จุ บั น ไ ด้ นำ � ไ ป ใ ช้ ล ง ท ะ เ บี ย น บางคนไม่มีเอกสารราชการจึงไม่สามารถ ยืนยันตัวตนและบันทึกข้อมูลการรับ ลงทะเบยี นเพอ่ื ยนื ยันตัวตนได้ วัคซีนป้องกันโรคโควิด 19 ในพ้ืนที่ศูนย์ เนคเทค สวทช. จึงได้ร่วมมือกับ อพยพหลายแหง่ เชน่ ศนู ยอ์ พยพถ�้ำ หิน สำ�นักงานบรรเทาทุกข์และประชานามัย จงั หวดั ราชบรุ ,ี ศนู ยพ์ กั พงิ ผลู้ ภ้ี ยั บา้ นแมห่ ละ พทิ กั ษ์ สภากาชาดไทย และกรมควบคมุ โรค จังหวัดตาก พ้ืนที่พักพิงช่ัวคราวผู้หนีภัย กระทรวงสาธารณสขุ น�ำ เทคโนโลยรี ะบบ การสรู้ บบา้ นใหมใ่ นสอย จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน รู้จำ�ใบหนา้ “Face Verification” มาใช้ นอกจากนี้ยังนำ�ไปใช้กับกลุ่มแรงงาน เพ่ืออำ�นวยความสะดวกการยืนยันตัวตน ตา่ งดา้ วทท่ี �ำ งานในพน้ื ทจ่ี งั หวดั สมทุ รสาคร รายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ตดิ ตอ่ ศนู ยเ์ ทคโนโลยอี เิ ลก็ ทรอนกิ สแ์ ละคอมพวิ เตอรแ์ หง่ ชาติ โทรศพั ท์ 0 2564 6900 อเี มล [email protected] พฤษภาคม 2565 10

Sci Delight AMED Telehealth แพลตฟอร์์มหลังั บ้า้ น Home Isolation หลังจากกรมการแพทย์ กระทรวง นำ�ไปใช้ ในการติดตามอาการและรักษา อาการผิดปกติ ผ่านไลน์แอปพลิเคชันได้ สาธารณสุข ออกมาตรการเรื่องแนวทาง ผู้ป่วยได้อย่างสะดวก ผ่านสมาร์ตโฟน ทกุ รปู แบบ ไม่วา่ จะวิดโี อคอล แชต หรือ การดแู ลตนเองทบ่ี า้ น (Home Isolation: HI) แท็บเล็ต และคอมพวิ เตอรพ์ ซี ี ครอบคลมุ ภาพถ่าย ส่งให้แพทย์และพยาบาลได้ ของผ้ปู ่วยโควิด 19 ระหว่างรอเตียง เพ่ือ ทง้ั ระบบปฏบิ ตั กิ ารวนิ โดว์ แอนดรอยด์ และ ทกุ วัน แพลตฟอรม์ จะเกบ็ ข้อมลู ดังกลา่ ว บรรเทาปญั หาเตยี งเตม็ โรงพยาบาลและ ไอโอเอส โดยยงั มจี ดุ เดน่ ซง่ึ ยงั ไมม่ รี ะบบใด นเ้ี พอื่ ใหแ้ พทยแ์ ละพยาบาลเขา้ มาตดิ ตาม หนว่ ยงานทใ่ี หบ้ รกิ ารทางการแพทยจ์ งึ ตอ้ ง ท�ำ มากอ่ น คือ แดชบอร์ด (dashboard) อาการ พร้อมส่ังการ ดแู ลรกั ษา และให้ จดั ระบบดแู ลผปู้ ว่ ยกลมุ่ สเี ขยี วทแ่ี ยกกกั ตวั ใบส่ังแพทย์แบบรายวันและต่อเน่ือง ค�ำ แนะน�ำ ผปู้ ว่ ยไดอ้ ยา่ งใกลช้ ดิ นอกจากน้ี ที่บ้านขึน้ เพอื่ ตดิ ตามอาการ รกั ษา ดูแล พรอ้ มแสดงสถานะของใบสง่ั นน้ั ๆ ท�ำ ให้ แพทย์และพยาบาลยังเขา้ ระบบหลงั บา้ น ผปู้ ว่ ยอยา่ งใกลช้ ดิ ซง่ึ สง่ิ ทเ่ี ปน็ กญุ แจส�ำ คญั แพทย์กับพยาบาลทำ�งานร่วมกันอย่างมี เพอ่ื ดจู �ำ นวนเตยี ง จ�ำ นวนผปู้ ว่ ย และยงั เปดิ ทจ่ี ะชว่ ยเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการดแู ลรกั ษา ประสทิ ธภิ าพ การคัดกรองเคสคนไข้เพ่ือบริหารจัดการ ผปู้ ว่ ยคอื ระบบหลงั บา้ นทใ่ี ช้ในการสอ่ื สาร หลังจากผู้ป่วย HI ติดต่อสายด่วน ขอ้ มลู เตยี งผ้ปู ว่ ยได้ด้วย ระหว่างแพทย์ พยาบาล กับคนไข้ สปสช. 1330 และโรงพยาบาลใกล้บ้าน ปจั จบุ นั มโี รงพยาบาลและหนว่ ยบรกิ าร นกั วจิ ยั ศนู ยว์ จิ ยั เทคโนโลยสี ง่ิ อ�ำ นวย รับเร่ืองแล้ว เจ้าหน้าท่ีของโรงพยาบาล สาธารณสุข ท้ังภาครัฐ เอกชน รวมถึง ความสะดวกและเครอ่ื งมอื แพทย์ (A-MED) จะเพ่ิมเพื่อนผู้ป่วยในแอปพลิเคชันไลน์ สถานีกาชาด ของสภากาชาดไทย รวม สวทช. ไดน้ �ำ เทคโนโลยรี ะบบตรวจสขุ ภาพ ของโรงพยาบาลเพ่ือเข้าสู่ระบบ HI โดย 1,288 แห่ง ใช้แพลตฟอร์ม AMED ทางไกลท่ีช่ือว่า AMED Telehealth มา มีแพลตฟอร์ม AMED Telehealth เป็น Telehealth ในการดแู ลผปู้ ว่ ยโควดิ 19 แบบ ใช้เป็นระบบหลังบ้านของระบบ HI ท่ี ระบบหลังบ้าน ผู้ป่วยมีหน้าท่ีรายงาน แยกกักตัวที่บ้านและแยกกักตัวในชุมชน โรงพยาบาลจดั ท�ำ ขน้ึ เพอ่ื เกบ็ ขอ้ มลู ทจ่ี �ำ เปน็ สัญญาณชีพจากเครื่องวัดออกซิเจน (Community Isolation) มากกวา่ 1 ลา้ นคน ของผปู้ ว่ ยโควดิ 19ใหบ้ คุ ลากรทางการแพทย์ ปลายนวิ้ อณุ หภมู ริ า่ งกาย ความดนั รวมทง้ั โรงพยาบาลหรือสถานพยาบาลใดต้องการทำ�ระบบ Home Isolation ทมี วิจัย A-MED สวทช. พรอ้ มสนับสนนุ ระบบอย่างเตม็ ความสามารถ โดยติดตอ่ ทีมวิจยั เพื่อใช้แพลตฟอร์มไดท้ ี่ อีเมล [email protected] พฤษภาคม 2565 11

Sci Variety รักษ์ศักดิ์ สิทธวิ ไิ ล ประติิมากรรมเต่า่ ดำในศาสตร์ฮ์ วงจุ้้�ย ที่่�มาภาพ : https://commons.wikimedia. org/wiki/File:Wudanghshan-Xuanwu- in-Beijing-Capital-Museum-3796.jpg เสวียี นอู่่� เต่า่ ผสมงูู แค่ใ่ นตำำ�นาน หรืือว่่ามีอี ยู่่จ� ริิง ? เต่า่ เป็น็ สัตั ว์เ์ ลือื ดเย็น็ ในชั้น�้ สัตั ว์เ์ ลื้้อ� ยคลานที่ว�่ ิวิ ัฒั นาการ มานานกว่่า 200 ล้้านปีี เรีียกได้้ว่่าเกิิดมาก่่อนเชื้้�อสาย มนุุษย์์ตอนแยกออกจากบรรพบุุรุุษร่่วมสุุดท้้ายกัับ ชิิมแพนซีี เมื่่อ� ราว 5 ล้้านปีีที่�แ่ ล้ว้ หลายช่่วงตัวั เลย แต่่ใน แง่่ความสััมพัั นธ์์ระหว่่างมนุุษย์์กัับเต่่านั้้�น นอกจากจะ สัมั พัั นธ์ก์ ันั ตามธรรมชาติแิ ล้ว้ เรายังั ผููกพัั นกันั ในแง่่ของ คติิความเชื่่อ� มากมายลึกึ ซึ้้ง� พฤษภาคม 2565 12

Sci Variety กลุ่�มดาวเต่่าดำกินิ พื้�้นที่�่ 1 ใน 4 ส่่วนของท้้องฟ้้าทั้้�งหมด โดยมีีส่ว่ นคอ กระดูกู เสี่�ยงทายในสมัยั ราชวงศ์ช์ างของจีีน ของเก็็นบุุอยู่�ในกลุ่�มราศีีธนูู กระดองอยู่�ในกลุ่�มดาวราศีมี ังั กร ราศีกี ุุมภ์์ ที่�ม่ าภาพ : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Shang_ และเพกาซััส ส่่วนหางงููตั้ง� อยู่�ในกลุ่�มดาวเพกาซัสั และแอนโดรเมดา dynasty_inscribed_scapula.jpg Fทีi่l่�มesา/ภ6.าx%พ20:Chotmtpms:/u/nwitwyw%.2ra0rRiteasnovuarcl.eesd/u6/.4si.t5e_sS/Dd.e1f1a.uClht/infielesse/Saeaa_sPoDnFs%.pd20f เทวะจตุุรทิิศ ประกอบด้้วยมังั กรเขีียว เสืือขาว หงส์์แดง และเต่่าดำ เต่่ากับั สััญลัักษณ์ข์ องสััตว์ท์ ี่่�มีีอายุุยืืนยาว คนไทยมีความเช่ือว่าการปล่อยเต่าจะเป็นการต่อชีวิตให้ ยืนยาว ปล่อยเคราะห์ปล่อยโศกแต่ขณะเดียวกันก็เชื่อว่าหาก เลย้ี งเตา่ ทถี่ กู ปลอ่ ยมาจะน�ำ พาเคราะหร์ า้ ยของคนอน่ื เขา้ มาอยใู่ น บา้ นตน ฟงั ดงู มงาย แตก่ น็ า่ จะมสี ว่ นจรงิ เพราะเตา่ ไทยทกุ ชนดิ มี กฎหมายคมุ้ ครอง หากมไี วค้ รอบครองยอ่ มเสยี่ งผดิ กฎหมายควร น�ำ ไปปลอ่ ยในสภาพแวดลอ้ มทสี่ ง่ เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ ตามชนดิ ของ เตา่ ตวั นั้นนา่ จะเป็นวิธที ด่ี ีท่ีสุด ในสมยั ราชวงศเ์ ซยี่ และราชวงศช์ างของจนี กม็ กี ารน�ำ กระดอง เต่ามาจารึกตัวอักษรเพื่อใช้เสี่ยงทายทำ�นายโชคชะตา เรียกว่า “กระดูกเส่ียงทาย” อักษรที่ใชจ้ ารึกนพ้ี ฒั นามาจนเป็นอกั ษรจนี ที่ ใช้ในปจั จุบนั คติความเชื่อร่วมกันท่ีเด่นชัดท่ีสุดของชาวจีน ญี่ปุ่น และ เกาหลี ซง่ึ ครอบคลุมไปถึงชนชาตอิ น่ื ๆ ในแถบเอเชยี ตะวนั ออก ด้วยน้ันคือ ยกให้เต่าเป็นสัตว์มงคล เป็นถึงหนึ่งในส่ีสัตว์เทพ ในความเชื่อเรื่องเทวะจตุรทิศ สัตว์เทพท้ังส่ีนำ�มาใช้ในศาสตร์ วทิ ยาการหลากหลายสาขา ไมว่ า่ ทางดาราศาสตร์ ภมู ศิ าสตร์ และ การศึก พฤษภาคม 2565 13

Sci Variety พญาเต่าดำ� (เสวียนอู่ ในภาษาจีน, เกมบุ ในภาษาญ่ีปุ่น, ภาพพญาเต่่าดำ ฮยอนมู ในภาษาเกาหล)ี เปน็ เทพประจ�ำ ทศิ เหนอื เปน็ ตวั แทนของ ฤดหู นาวหรอื ธาตนุ �ำ้ โดยตามต�ำ นานมลี กั ษณะเปน็ เตา่ ขนาดใหญท่ ี่ มงี พู นั อยรู่ อบตวั เนอ่ื งจากเตา่ เปน็ สตั วท์ มี่ อี ายยุ นื ในขณะทง่ี เู ปน็ สญั ลกั ษณข์ องการสบื พนั ธแุ์ ละเพม่ิ จ�ำ นวน เตา่ ด�ำ จงึ เปน็ ตวั แทน ของการมชี วี ติ อนั ยืนยาวและการปกปกั รกั ษา หากดูเผนิ ๆ เตา่ ด�ำ น่าจะคลา้ ยสัตว์ลูกผสมในตำ�นานคลา้ ย คิเมร่าท่ีไม่น่ามีอยู่จริงได้ แต่สำ�หรับเกลอท่ีใกล้ชิดกับเต่าจะรู้ ดีว่าลักษณะร่วมของเต่ากับงูแบบน้ีพบได้บ่อยในเต่าตัวตัวผู้ช่วง ฤดูผสมพันธ์ุใช่แล้วเกลอเอยส่วนท่ีเห็นเป็นงูนั้นแท้จริงแล้ว มนั คือ กระปู๋ (penis) ของเต่าน่นั เอง ชมคลิปอวยั วะเพศของเต่าทะเลตัวผู้ได้ท่ี https://www.shutterstock.com/video/clip-1016478619-hawksbill-sea-turtle-eretmochelys-imbricata-shows-penis พฤษภาคม 2565 14

Sci Variety ชมคลิปอวยั วะเพศของเตา่ บกตัวผู้เพิม่ เตมิ ไดท้ ี่ อวัยวะเพศของเต่าเพศเมยี รอเวลาทจี่ ะกลายเปน็ เต่าตัวน้อย ๆ https://www.youtube.com/watch?v=ksMZ00690xE ออกมาสู้ชวี ติ บนโลกนี้ตอ่ ไป กระปู๋ของเต่าทั้งเต่าบกและเต่านำ้�มีลักษณะเป็นก้อนเนี้อ แม้เต่าจะเป็นสัญลักษณ์ของอายุท่ียืนยาว ความเป็นอมตะ ขนาดใหญย่ น่ื ออกมาและมสี ว่ นปลายบานออกคลา้ ยหวั งู ซง่ึ ตาม มาแต่ครั้งโบราณ แตเ่ ราและเกลอทกุ คนทราบกันดวี า่ ในทกุ วนั นี้ ปกตแิ ลว้ กระปอู๋ นั มโหฬารของเตา่ นจ้ี ะหดอยภู่ ายในตวั เงยี บ ๆ จะ จ�ำ นวนและชนดิ ของเตา่ มแี นวโนม้ ลดลงทกุ ที ทางองคก์ รอนรุ กั ษ์ ยืดยาวออกมาเฉพาะตอนใช้ผสมพันธ์ุหรือตอนก้าวร้าวเท่านั้น และชว่ ยเหลอื เต่าบกและเต่าทะเล สหรฐั อเมริกา จงึ ไดเ้ สนอให้ โอกาสพบเห็นจึงไม่ได้มีบ่อย ๆ ทำ�ให้กลายเป็นเรื่องชวนตกใจ ทกุ วนั ที่ 23 พฤษภาคม ของทกุ ปเี ปน็ วนั เตา่ โลก (World Turtle Day) และชวนเขา้ ใจผดิ ตอ่ ผพู้ บเหน็ ที่ไมค่ นุ้ เคย จนคดิ ไปวา่ เปน็ เตา่ ทม่ี ี เพ่อื กระตุ้นเตือนใหม้ นษุ ย์โลกตระหนักรู้และรว่ มกนั อนุรกั ษ์เตา่ สว่ นผสมของงแู บบทป่ี รากฏในต�ำ นาน ประเทศไทยเองได้เข้าร่วมกับการอนุรักษ์ ด้วยการออก กระปู๋ท่ียืดยาวออกมาแบบนี้ช่วยให้การผสมพันธ์ุของเต่า กฎหมายใหเ้ ตา่ ไทยทกุ ชนดิ เชน่ เตา่ หกเหลอื ง เตา่ กระ เปน็ สตั วป์ า่ ประสบความสำ�เร็จมากข้ึน เนื่องจากการผสมพันธ์ุของเต่า คมุ้ ครอง ยกเวน้ เตา่ มะเฟอื งท่ีไดร้ บั การยกระดบั ใหเ้ ปน็ สตั วป์ า่ สงวน เป็นการผสมพันธุ์แบบภายใน (internal fertilization) ส่วนท่ีย่ืน และเต่าหายากจากต่างประเทศตามอนุสัญญาไซเตส เช่น ออกมาจะเปน็ สว่ นกระปเู๋ ทา่ นนั้ สว่ นอณั ฑะจะยงั อยใู่ นตวั เตา่ เพอื่ เต่าดาวอินเดีย เป็นสัตว์ป่าควบคุม ห้ามล่า ห้ามครอบครอง รักษาอุณหภูมิให้เหมาะสมต่อการสร้างและการเคล่ือนที่ของตัว ห้ามคา้ หรือห้ามน�ำ เขา้ –ส่งออกโดยไมไ่ ด้รบั อนุญาต อสุจิของเต่า เต่าเพศผู้จะขึ้นคร่อมอยู่บนหลังเต่าเพศเมีย ท้ังคู่ ถึงเวลาแล้วท่ีพวกเราควรมาร่วมด้วยช่วยอนุรักษ์เต่าไป จะยน่ื อวยั วะเพศมาพบกนั จากนนั้ เตา่ เพศผกู้ จ็ ะถา่ ยน�้ำ เชอ้ื เขา้ สู่ ดว้ ยกัน ก่อนทพี่ วกมันจะลดน้อยคอ่ ย ๆ หายไปจนเหลือเพียงแค่ ช่อื ในหมูด่ าวหรือเป็นแคเ่ พยี งสัตว์ในต�ำ นานเท่าน้ัน พฤษภาคม 2565 15

สวทช. ร่ว่ ม กฟผ. และเอกชนไทย-จีนี อว. เดินิ หน้้าใช้้ BCG เพิ่่�มมููลค่า่ เดิินหน้้านำำ�ร่อ่ งวินิ มอเตอร์์ไซค์์ไฟฟ้า้ ‘ผ้้าทอทุ่่�งกุลุ าร้้องไห้้’ เอ็นเทค สวทช. ร่วมลงนามบันทึกข้อตกลงการส่งเสริมการใช้ อว. โดย สวทช. น�ำ องค์ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และ รถจกั รยานยนต์ไฟฟา้ สาธารณะและโครงการความรว่ มมอื ดา้ นงาน นวตั กรรม เขา้ ตอ่ ยอดฐานทนุ จดุ แขง็ ของทงุ่ กลุ ารอ้ งไหด้ า้ นผา้ ทอ ดว้ ย วิจยั ในโครงการ “Mainstreaming Electric 2 and 3 Wheelers in การถ่ายทอดความรูก้ ารใช้เทคโนโลยี ‘เอนไซมเ์ อนอซี (ENZease)’ Thailand: Phase II” ซ่ึงในเฟสแรกที่ผ่านมาได้โฟกัสท่ีการพัฒนา สารชีวภาพที่ผลิตจากเช้ือจุลินทรีย์ ในการทำ�ความสะอาดเส้นใย นโยบายเพอ่ื สนบั สนนุ การเปลย่ี นผา่ นสรู่ ะบบขนสง่ ดว้ ยยานยนต์ไฟฟา้ ผา้ ฝา้ ย เพอื่ เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการตดิ สธี รรมชาติ และลดเวลาการยอ้ มสี ทดแทนการใช้สารเคมีในการซักล้าง เทคโนโลยีนี้ท้ังเป็นมิตรกับ และในเฟสสองนี้จะโฟกัสที่การนำ�ร่องการใช้รถจักรยานยนต์ สงิ่ แวดลอ้ มและยงั ช่วยลดตน้ ทุนในการฟอกยอ้ มอกี ด้วย ไฟฟา้ สาธารณะภายในพนื้ ท่ี กฟผ. เพอ่ื เกบ็ ขอ้ มลู การใชง้ านจรงิ โดย จะมกี ารตดิ ตามเกบ็ ขอ้ มลู ดา้ นเทคนคิ เศรษฐศาสตร์ และสงิ่ แวดลอ้ ม นอกจากเทคโนโลยีขา้ งต้นแลว้ สวทช. ยงั ได้นำ�นาโนเทคโนโลยี เปน็ เวลา 1 ปี เพอ่ื สรา้ งโมเดลทเ่ี หมาะสมในการขยายผลวนิ มอเตอรไ์ ซค-์ เพม่ิ สมบตั พิ เิ ศษให้ ‘ผา้ ทอเบญจศรขี องดจี งั หวดั ศรสี ะเกษมกี ลน่ิ หอม ไฟฟ้า เพือ่ รว่ มน�ำ พาประเทศไปสเู่ ป้าหมายคารบ์ อนเป็นศูนย์ภายในปี ดอกล�ำ ดวน’ ดอกไมป้ ระจ�ำ จงั หวดั เพอ่ื เพมิ่ อตั ลกั ษณ์ใหแ้ กผ่ า้ ทอ เพมิ่ พ.ศ. 2593 โอกาสในการสรา้ งรายได้ใหแ้ กค่ นในพน้ื ที่ ตามโมเดลเศรษฐกจิ BCG ทเี่ ปน็ วาระแหง่ ชาติ ท่มี าและรายละเอียดเพิ่มเตมิ : ผู้จัดการออนไลน์ (https://bit.ly/3kIwC0Y) ทมี่ าและรายละเอยี ดเพิ่มเติม : กรงุ เทพธุรกิจ (https://bit.ly/3shTqsD) ‘คาร์บ์ อนกัมั มันั ต์จ์ ากไม้้ไก่ย่ ่า่ ง’ นาโนเทค สวทช. พัฒนาเทคโนโลยกี ารผลติ 'คาร์บอนกมั มนั ต์' ของดีชี ุมุ ชนทุ่่�งกุลุ า หรอื 'activated carbon' ซงึ่ มคี ณุ สมบตั ดิ ดู ซบั กลน่ิ และสง่ิ ปนเปอ้ื นได้ ดจี ากวสั ดเุ หลอื ทง้ิ ทางการเกษตรหรอื อาหาร โดยรว่ มกบั มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ศรสี ะเกษในการแลกเปลยี่ นและถา่ ยทอดองคค์ วามรู้ จนไดเ้ ปน็ เทคโนโลยีการผลิตถ่านคาร์บอนกัมมันต์จากไม้ไก่ย่าง วัสดุเหลือทิ้ง ที่มีมากของชุมชนทุ่งกุลา ท่ีทั้งช่วยลดขยะ และสร้างมูลค่าเพิ่มตาม โมเดลเศรษฐกจิ BCG ท่มี าและรายละเอยี ดเพิม่ เตมิ : ผจู้ ดั การออนไลน์ (https://bit.ly/3kIwC0Y) พฤษภาคม 2565 16

'จิ้้ง� จกหินิ วงจันั ทร์'์ จิ้้ง� จกชนิดิ ใหม่ข่ องโลก ไข้มาลาเรยี โนวไซ (Plasmodium knowlesi) คอื โรคไขม้ าลาเรยี ที่ติดต่อจากลิงสู่คนโดยมียุงก้นปล่องเป็นพาหะ ปัจจุบันยังไม่มีการ อาจารย์มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขต ศึกษาท่ีชัดเจนว่ายุงสามารถเป็นพาหะนำ�เช้ือชนิดนี้จากคนสู่คนได้ นครศรีธรรมราช นักวิชาการประมงชำ�นาญการ กรมประมง และ หรือไม่ ท้งั น้ีลงิ ชนดิ ท่ีเปน็ สตั วร์ งั โรคท่ีพบในไทย ได้แก่ ลงิ กงั ลิงวอก ทมี ส�ำ รวจ พบ 'จงิ้ จกหนิ วงจนั ทร'์ จง้ิ จกชนดิ ใหมข่ องโลก ณ ถ�้ำ เขาจนั ทร์ ลงิ เสน ลิงแสม และลงิ อา้ ยเงยี ะ จังหวัดลพบุรี เป็นจิ้งจกหินไม่มีเล็บบนนิ้วท่ี 1 ลำ�ตัวมีสีนำ้�ตาลอ่อน มีลายโค้งสีเข้มคล้ายรูปพระจันทร์เสี้ยว ทีมค้นพบได้ต้ังช่ือให้ว่า ส�ำ หรบั ในประเทศไทยมรี ายงานพบโรคนคี้ รงั้ แรกเมอื่ ปี พ.ศ. 2547 ‘Gehyra wongchan Pauwels, Meesook, Kunya, Donbundit & จากนั้นมีการพบเพ่ิมปีละประมาณ 10 ราย แต่ในคร่ึงแรกของปี Sumontha, 2022’ และให้ชอื่ ไทยวา่ 'วงจันทร์' งบประมาณน้ีตง้ั แตว่ นั ที่1ตลุ าคมพ.ศ.2564-31มนี าคมพ.ศ.2565พบ ผูป้ ่วยแลว้ สงู ถึง 70 ราย โดยจงั หวดั ทพี่ บผปู้ ่วยสูงสุด 3 อนั ดบั แรก ท้ังนี้จากการสำ�รวจพ้ืนที่เขาหินปูนพบว่า สิ่งมีชีวิตหลายชนิด คอื จงั หวดั ระนอง สงขลา และตราด ดงั นัน้ ผูท้ มี่ ีประวตั ิสัมผสั ลงิ ป่า บริเวณนีม้ คี วามจ�ำ เพาะกับถน่ิ อาศยั ไม่สามารถปรบั ตวั ไปอยู่ในระบบ ในพน้ื ทดี่ งั กลา่ วแลว้ มอี าการไขส้ งู ปวดศรี ษะ หนาวสนั่ เหงอ่ื ออกมาก นิเวศอน่ื ได้ ดังนนั้ หากถิน่ อาศัยถูกท�ำ ลายอาจน�ำ ไปสกู่ ารสูญพนั ธุ์ ควรรีบพบแพทย์เพ่ือแจ้งประวัติการเข้าป่าและเจาะเลือดตรวจหา เชอื้ มาลาเรยี โดยดว่ น เพราะหากชา้ อาจมอี าการแทรกซอ้ นรา้ ยแรง ทม่ี าและรายละเอยี ดเพมิ่ เติม : ฐานเศรษฐกิจ ถงึ ขน้ั เสียชีวติ ได้ (https://bit.ly/38THshT) ประชาชนทอ่ี าศยั อยใู่ นพน้ื ทเี่ สยี่ ง ผทู้ �ำ งานในปา่ หรอื นกั ทอ่ งเทย่ี ว ควรป้องกันตนเองไม่ให้ยุงกัด โดยสวมเส้ือผ้าให้มิดชิด ทายากันยุง และนอนในมงุ้ หากมีข้อสงสัยสามารถสอบถามเพ่มิ เติมไดท้ ส่ี ายด่วน กรมควบคมุ โรค เบอร์โทรศัพท์ 1422 ท่ีมาและรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ : ไทยรัฐ (https://bit.ly/3KMnyTi) ไข้้มาลาเรียี 'โนวไซ' ติดิ ต่อ่ จากลิงิ สู่่�คน 'City Nature Challenge 2022' กิจิ กรรมตะลุยุ สำำ�รวจธรรมชาติิ ในเมืืองใหญ่ท่ ั่่�วโลก เมอ่ื วนั ท่ี 29 เมษายน – 2 พฤษภาคม ทผ่ี า่ นมา California Academy of Sciences, National Geographic Society และหนว่ ยงานพนั ธมติ ร รว่ มจดั งาน 'City Nature Challenge 2022 (CNC 2022)' กจิ กรรม ตะลุยสำ�รวจธรรมชาติในเมืองใหญ่ 400 เมือง 40 ประเทศ 6 ทวีป ทว่ั โลก โดยมแี อปพลเิ คชนั iNaturalist แอปพลเิ คชนั บนั ทกึ การคน้ พบ พฤษภาคม 2565 17

ความหลากหลายทางชวี ภาพทผ่ี จู้ ดั งานหลกั เปน็ ผพู้ ฒั นาขน้ึ เปน็ เครอ่ื งมอื โรงไฟฟ้าพลังนำ้�แบบสูบกลับลัดดิงตัน (Ludington) ต้ังอยู่ท่ี กลางใหค้ นทว่ั โลกได้ใชท้ �ำ กจิ กรรมรว่ มกนั โดยไมม่ คี า่ ใชจ้ า่ ย ยอดผาเหนือทะเลสาบมิชิแกน สหรัฐอเมริกา ที่โรงไฟฟ้าแห่งนี้ใช้ เทคโนโลยสี บู น�ำ้ จากทะเลสาบดา้ นลา่ งขนึ้ ไปทอ่ี า่ งเกบ็ น�้ำ ดา้ นบน แลว้ ทง้ั นป้ี ระเทศไทยไดเ้ ขา้ รว่ มจดั งาน CNC 2022 ทก่ี รงุ เทพมหานคร ปล่อยใหน้ ำ้�ไหลผ่านสู่กงั หนั ขนาดใหญด่ า้ นล่าง ท�ำ ให้โรงไฟฟ้าแห่งนี้ และปริมณฑล เมืองระยอง เมืองขอนแก่น เมืองเชียงใหม่ และ มีกำ�ลังผลิตไฟฟ้าเพื่อแจกจ่ายได้มากถึง 1.6 ล้านครัวเรือน ถือเป็น เมืองหาดใหญ่ ติดตามผลการสำ�รวจในประเทศไทยได้ท่ี https://bit. ‘แหล่งผลติ พลงั งานสะอาดที่ใหญ่ทสี่ ดุ ในโลก' ly/3vLBMjd ปัจจบุ ันสหรฐั ฯ มโี รงไฟฟ้าพลังนำ้�แบบสบู กลับทง้ั หมด 43 แหง่ และมีกำ�ลังผลิตไฟฟ้ารวม 22 กิกะวัตต์ ซ่ึงเป็นปริมาณเดียวกับท่ี โรงไฟฟา้ นิวเคลียรห์ ลายแหง่ ในประเทศผลติ ได้ ทม่ี าและรายละเอยี ดเพม่ิ เติม : VOA Thai (https://bit.ly/3w3GVlv) ทมี่ าและรายละเอียดเพมิ่ เติม : BBC ไทย นัักวิิจัยั ญี่่�ปุ่่�นพััฒนา (https://bbc.in/3r0bPtp) ‘ตะเกียี บไฟฟ้า้ เพิ่่�มรสเค็ม็ ’ โรงไฟฟ้า้ พลังั น้ำ�ำ� แบบสููบกลัับ 'แบตเตอรี่่� นักวิจัยมหาวิทยาลัยเมจิ (Meiji) ประเทศญ่ีปุ่น ร่วมกับบริษัท พลังั งานสะอาดขนาดใหญ่่ที่่�สุุดในโลก' ผผู้ ลติ เครอื่ งดมื่ คริ นิ โฮลดงิ ส์ (Kirin Holdings Co.) พฒั นา 'ตะเกยี บ เพม่ิ รสชาต'ิ ดว้ ยเทคโนโลยกี ระตนุ้ ไฟฟา้ ทส่ี ายรดั ขอ้ มอื ท�ำ ใหช้ ว่ ยเพมิ่ รสเคม็ ในอาหารได้ถึง 1.5 เท่า ตะเกยี บชนดิ เปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งมากตอ่ ชาวญปี่ นุ่ เพราะคนญป่ี นุ่ วยั ท�ำ งานบรโิ ภคเกลอื เฉลยี่ วนั ละ 10 กรมั มากกวา่ ทอี่ งคก์ ารอนามยั โลก แนะน�ำ ถงึ สองเทา่ การบรโิ ภคโซเดยี มในปรมิ าณทม่ี ากเกนิ ไปเปน็ สาเหตุ ของอาการเจบ็ ปว่ ย อาทิ ความดนั โลหติ สงู โรคหลอดเลอื ดสมอง รวมถงึ โรคภยั ไขเ้ จบ็ อน่ื ๆ ปจั จบุ นั ทมี วจิ ยั ก�ำ ลงั ปรบั แตง่ ตน้ แบบตะเกยี บไฟฟา้ โดยคาดวา่ จะน�ำ ออกสตู่ ลาดไดเ้ รว็ สดุ ในต้นปีหนา้ ที่มาและรายละเอียดเพ่มิ เติม : 1) VOA Thai (https://bit.ly/3Fifrg9) 2) Reuters (https://reut.rs/3vUU81r) 3) Vice (https://bit.ly/3vNb2yA) พฤษภาคม 2565 18

Sci Infographic พฤษภาคม 2565 19

Sci Infographic พฤษภาคม 2565 20

Sci Infographic พฤษภาคม 2565 21

รวอ้ ทิ ยยพานั รวิศ ทัศคร รวิศ ทัศคร เคยเป็นกรรมการบริหารและสมาชกิ ทมี บรรณาธกิ ารวารสารทางช้างเผือก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยท�ำ งานเปน็ นักเขียน ประจ�ำ นติ ยสาร UpDATE นติ ยสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของบรษิ ัทซเี อ็ดยเู คชน่ั (มหาชน) จ�ำ กดั ปจั จุบันรับราชการ เป็นอาจารย์ประจ�ำ สาขาวชิ าวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยกี ารอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ ข้า้ วโพดคั่่�ว ของธรรมดา ที่ไ�่ ม่่ธรรมดา ข้้าวโพดเป็็นพืื ชสำำ�คััญที่่�มนุุษย์์นำำ�มาเพาะปลููกและบริิโภคมา ยาวนาน โดยพัันธุ์์�ที่่�ใช้้ในปััจจุุบัันนี้้�มีีการปรัับปรุุงพัันธุ์์�จาก ธรรมชาติิและอยู่่�คู่่�กัับอารยธรรมของมนุุษย์์มาเป็็นเวลากว่่า 4,500 ปีี จึงึ ทำ�ำ ให้้แตกต่า่ งไปจากข้้าวโพดป่่าในตอนแรกมาก พฤษภาคม 2565 22

รวอ้ ทิ ยยพานั จากหลักฐานของพันธุกรรมข้าวโพดและหลักฐานทาง จะสง่ ผลตอ่ ปริมาตรตอนท่ขี ้าวโพดแตกอย่างมีนยั สำ�คญั โดยทงั้ ประวตั ศิ าสตร์ เราบ่งชี้ไดอ้ ยา่ งค่อนขา้ งมั่นใจวา่ ถนิ่ กำ�เนิด ขนาดชน้ิ และปรมิ าตรจะเพมิ่ ขนึ้ เมอื่ ความชนื้ เพม่ิ จนถงึ รอ้ ยละ 14 ของมันอยู่ในพ้ืนท่ีแถบอเมริกากลาง ซ่ึงชาวอินเดียนทั้งกลุ่มท่ีมี จากนั้นถ้าความช้นื ยงั เพ่ิมขึ้นอกี จะมปี รมิ าตรลดลง อารยธรรมที่ยง่ิ ใหญอ่ ย่างพวกมายา (Maya), แอซเท็ก (Aztec), การทำ�ให้ข้าวโพดแตกมีหลายวิธี การใช้กระทะค่ัวกับน้ำ�มัน อนิ คา (Inca), อิโรคววั ส/์ อิระควอย (Iroquois) และชนพนื้ เมือง และเกลอื จะใหผ้ ลออกมาไมด่ ที ง้ั ปรมิ าตรการขยายตวั และขนาดเมด็ อน่ื ๆ ของอเมรกิ า รจู้ กั น�ำ มาปลกู และใชบ้ รโิ ภคมาชา้ นานมากกวา่ แต่หากคั่วโดยใช้ไมโครเวฟจะมีเม็ดท่ีแตกมากท่ีสุด แต่ก็จะมี ห้าพันปีก่อนคริสตกาล พวกเขาใช้ข้าวโพดทำ�แป้งเพ่ือทำ�อาหาร รอ้ ยละของเมด็ ทยี่ งั ไมแ่ ตกมากทสี่ ดุ ดว้ ยเชน่ กนั พนั ธขุ์ องขา้ วโพด ต่าง ๆ หรือใช้ทำ�ขนมปัง โดยชาวมายาจะบดและเติมน้ำ�ลงไป กม็ ผี ล โดยพนั ธลุ์ กู ผสม (F1) ทมี่ กี ารควบคมุ จะมมี ากกวา่ พนั ธผ์ุ สม แล้วหมกใตข้ เ้ี ถา้ ของกองไฟท่ยี ังคุกรุ่น ซึง่ บางครง้ั อาจมกี ารเติม เปิดหรอื พนั ธปุ์ ล่อย (OP) เป็นต้น[5] เลือดปศุสัตว์ลงไปในสูตรในงานเทศกาล ส่วนเผ่าอิโรควัวส์จะ ในการแตกตวั ของปอ๊ ปคอรน์ สว่ นของผนงั ผลซง่ึ ประกอบดว้ ย ใช้วิธีตำ�ข้าวโพดให้เป็นแป้ง แล้วผสมนำ้�ลงไป ซึ่งบางครั้งจะใส่ ชน้ั ยอ่ ย ๆ หลายชน้ั อดั กนั แนน่ จะท�ำ หนา้ ทเ่ี หมอื นเปน็ ภาชนะกกั เกบ็ ถั่วต้ม ผลเบอร์รี หรือลูกนัตต่าง ๆ ลงไปด้วย จากนั้นป้ันก้อน ความดันและเป็นช้ันก้ันความช้ืน และด้วยความแข็งของมันจะ แลว้ เอาลงไปตม้ ในนำ้�เดือด เสริ ฟ์ ทานทงั้ ร้อนและเยน็ ทอดดว้ ย ท�ำ ใหข้ า้ วโพดแตกตวั ขยายออกกต็ อ่ เมอ่ื ไดร้ บั ความรอ้ นทอี่ ณุ หภมู ิ นำ้�มันดอกทานตะวัน รวมถึงอาจเอาไปวางบนถาดดินเหนียวใน เกิน 180 องศาเซลเซยี สข้ึนไป ถัดจากชั้นผนงั ผลจะเปน็ ชั้นของ กองไฟอีกด้วย ชาวอินเดียนยังนิยมเอาขาวโพดไปหมักทำ�เหล้า เซลลเ์ ยอ่ื อลโู รน (aleurone layer) ซงึ่ ชน้ั นถ้ี า้ เปน็ เมลด็ ขา้ วจะเปน็ ข้าวโพด (Chica) และหน่ึงในมรดกทางวัฒนธรรมของชนพ้ืน ชน้ั ร�ำ ละเอยี ด ถดั จากนน้ั จงึ จะเปน็ สว่ นของคพั ภาหารหรอื เอนโด เมืองทวีปอเมริกาก็คือ “ข้าวโพดค่ัว” ของว่างกินเพลินของใคร สเปริ ม์ (endosperm) หลายคนน่นั เอง ไมใ่ ชว่ า่ ขา้ วโพดทกุ ชนดิ จะน�ำ มาท�ำ เปน็ ขา้ วโพดควั่ ได้ ขา้ วโพด ทน่ี �ำ มาควั่ ไดด้ จี ะตอ้ งคดั พนั ธ์ุโดยเฉพาะ ลกั ษณะเฉพาะท่ีใชแ้ ยก ข้าวโพดคว่ั ออกจากขา้ วโพดชนดิ อน่ื ๆ กค็ อื เมลด็ ของมัน ซ่ึงส่วน ของผนงั ผล (pericarp) หรอื ทเี่ ราเรยี กวา่ เปลอื กเมลด็ ขา้ วโพด ของ ข้าวโพดสายพันธ์ุที่เอามาทำ�ข้าวโพดค่ัวนั้นจะมีความหนาและมี ความแขง็ แรงเชงิ กลมากกวา่ ขา้ วโพดทว่ั ไปราว 1.4 เทา่ นอกจากนี้ สมั ประสทิ ธก์ิ ารถา่ ยเทความรอ้ นในเมลด็ ยงั มากกวา่ ขา้ วโพดทวั่ ไป ราว 1.9 เท่า ท�ำ ใหค้ วามร้อนถ่ายเทเขา้ ไปภายในเมลด็ ไดอ้ ยา่ งมี ประสทิ ธภิ าพ เคยมผี เู้ สนอแนวคดิ ไวว้ า่ โครงรา่ งสามมติ ขิ องผนงั เซลล์ ขา้ วโพดที่ใชค้ ว่ั มรี ะเบยี บมากกวา่ ข้าวโพดธรรมดาอกี ด้วย ลา่ สดุ ดามสั เซโน จเู นยี ร์ (Damasceno Junior) และทมี วจิ ยั ศกึ ษาพบวา่ นอกจากความหนาของผนงั ผลชนั้ ใน (endocarp) ของ เมล็ดข้าวโพดแล้ว องค์ประกอบของผนังเซลล์ในส่วนผนังผล โดยเฉพาะปริมาณของสารลิกนิน ยังมีผลต่อการขยายตัวขณะ แตกฟูอกี ด้วย โดยในสายพันธทุ์ ม่ี ีลิกนนิ ปริมาณมากจะแตกฟูได้ ดีขึ้น[3] และการจะทำ�ให้ข้าวโพดคั่วแตกดีนั้น ปริมาณความชื้น พฤษภาคม 2565 23

รวอ้ ทิ ยยพานั ในระยะเวลาส้ัน ๆ ในระหว่างกระบวนการขยายตัวน้ันส่วน โครงรา่ งแหของโปรตนี ซง่ึ ทง้ั หมดอยใู่ นโครงสรา้ งของผนงั เซลล์ คัพภาหาร จะเกิดกระบวนการเจลาติไนเซชันและพองตัวเป็น ทม่ี ลี กั ษณะเปน็ รปู ทรงเหลย่ี มหลายหนา้ ดว้ ยเชน่ กนั และสว่ นทมี่ ี โครงสร้างเหมือนฟองน้ำ� เน่ืองจากความดันไอน้ำ�ร้อนยวดย่ิง ลกั ษณะทึบแสง (opaque endosperm: OE) (อาจเรียกวา่ floury ภายในซ่ึงอาจขึ้นไปถึง 930.8 kPa (135 ปอนด์ต่อตารางน้ิว) หรอื soft endosperm) ซง่ึ จะอยรู่ อบ ๆ สว่ นทเี่ ปน็ ตน้ ออ่ น (germ: G) หรือราว 9.2 เท่าของความดันบรรยากาศ จากนั้นเม่ือเปลือก ที่ตรงฐานและตรงกลางเมล็ดประกอบด้วยเม็ดแป้งทรงกลมที่มี เมลด็ ขา้ วโพดแตก คพั ภาหารทอ่ี ยใู่ นสภาวะเจลาตไิ นซจ์ ะขยายตวั ขนาดเทา่ ๆ กนั มฟี ลิ ม์ ของโปรตนี คลมุ อยู่ และมชี อ่ งรขู องอากาศ ออกมาทันทีและแข็งตัวเป็นเนื้อข้าวโพดค่ัวสีขาวที่เราเห็นกัน แทรกจ�ำ นวนมาก[6],[8] ด้วยกลไกท่ีคล้ายกับที่พบในโดแป้งที่กำ�ลังออกมาจากเคร่ือง เอกซ์ทรูเดอร์หรือเคร่ืองอัดสุกแบบเกลียวท่ีใช้ในอุตสาหกรรม ขนมขบเคย้ี ว ภาพถ่่ายผ่่านกล้้องจุุลทรรศน์์อิิเล็็กตรอนของโครงสร้้างเมล็ด็ ข้้าวโพด ภาพถ่่ายผ่่านกล้้องจุุลทรรศน์อ์ ิิเล็็กตรอนของโครงสร้้างเมล็ด็ ข้้าวโพด a) เม็็ดข้้าวโพดก่อ่ นพองผ่า่ ตามยาว b) translucent endosperm หลัังคั่ว� จนแตกฟูู c) opaque endosperm d) ส่ว่ นนอกของเมล็็ด แสดงส่ว่ นเยื่�ออลูโู รน ที่่ม� าภาพ : [8] (A) และผนังั ผล ที่ม�่ าภาพ : [8] เนอื้ ขา้ วโพดควั่ หลงั เมลด็ แตกบานออกมาแลว้ เปน็ อะไรทคี่ อ่ น ข้างพิเศษ จากภาพถ่ายด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนในรูป a สว่ นคพั ภาหารนนั้ มที งั้ สว่ นทมี่ ลี กั ษณะโปรง่ แสง (translucent จะเห็นว่าส่วนเปลือกเมล็ดข้าวโพด (pericarp) จะระเบิดออก endosperm: TE) (อาจเรียกว่า vitreous, horny หรือ hard และไม่มีการเปล่ียนแปลงโครงสร้างนอกจากแตกออก รูป b endosperm) ทอ่ี ยตู่ รงยอดหรอื ขอบนอกของเมลด็ ซง่ึ ประกอบดว้ ย เซลล์ของเย่ืออลูโรนไม่มีการเปล่ียนแปลงมากนัก เช่นเดียวกับ เม็ดแป้งลักษณะเป็นรูปทรงเหล่ียมหลายหน้า (polygonal รอบนอกของคัพภาหาร แต่ในรูป c เน้ือด้านในของคัพภาหาร shaped) ที่มีเสน้ ผ่านศูนยก์ ลาง 8–17 ไมครอน แทรกตวั อยู่ใน จะขยายตัวออกอย่างมาก ซึ่งหากเลือกนำ�เมล็ดท่ีแตกออกไม่ มากมาสงั เกตดูในรูป d จะเหน็ พัฒนาการของเม็ดแป้ง จากท่ียงั คงรูปอยู่ ไปจนถึงรปู ทม่ี กี ารยืดขยายตัวออก พฤษภาคม 2565 24

รวอ้ ทิ ยยพานั ซ้้ายบน คืือคัพั ภาหารส่ว่ นโปร่ง่ แสง (vitreous endosperm) ของ รูปู ร่า่ งแบบต่่าง ๆ ของข้้าวโพดคั่่�วที่�่บานแล้้ว (popcorn flake) ข้้าวโพดดิิบ ลูกู ศรชี้้ท� ี่�ข่ อบนอกของเซลล์์ในเนื้�้อคััพภาหาร ถ่า่ ยด้้วย ซ้้ายบน รููปร่่างเหมืือนเห็็ด (mushroom shape) ขวาบน รูปู ร่่างที่�เ่ กิดิ SEM เส้้นดำขนาด 100 ไมครอน ; ขวาบน คืือภาพถ่า่ ยด้้วยวิิธีี FM การขยายตััวข้้างเดีียว (unilaterally expanded) ขวาล่่าง รูปู ร่่างที่่� ดูกู ารเกิดิ autofluorescence ของกรด ferulic เส้้นขาวขนาด เกิิดการขยายตััวสองด้้าน (bilaterally expanded) และซ้้ายล่า่ ง 30 ไมครอน ; ซ้้ายล่่าง คืือภาพถ่า่ ย SEM ที่่ซ� ููมใกล้้ขึ้น�้ อีีกให้้เห็น็ เม็็ด รูปู ร่า่ งที่เ่� กิดิ การขยายตัวั ออกหลาย ๆ ด้้าน (multilaterally expanded) แป้้งแต่่ละเม็็ด ซึ่ง� มีีลักั ษณะเป็น็ รููปทรงเหลี่�ยมเช่น่ กันั เส้้นดำขนาด ที่ม่� าภาพ : [6] 10 ไมครอน ; ขวาล่่าง ภาพถ่่าย SEM ของเนื้�อ้ ข้้าวโพดหลัังคั่ว� จนแตก พอง เส้้นประแสดงถึึงเซลล์ใ์ นคััพภาหารซึ่่�งยัังคงรููปอยู่�และมีโี ครงสร้้าง ซึ่งแม้จะมาจากข้าวโพดพันธุ์เดียวกันเช่นพันธ์ุ yellow butterfly โฟมแป้้งในนั้้น� โพรงอากาศ (air bubble, AB) แต่ล่ ะโพรงเกิิดจาก (YP) เมล็ดท่ีมีองค์ประกอบต่างกันก็จะให้รูปร่างในการแตก เม็็ดแป้ง้ แต่่ละเม็็ดที่�ข่ ยายตััวออก เส้้นดำขนาด 100 ไมครอน บานออกมาไม่เหมือนกัน โดยการคั่วแต่ละครั้งจะมีเมล็ดที่ ที่�ม่ าภาพ : [9] ขยายตัวด้านเดยี วรอ้ ยละ 9 ขยายตวั สองดา้ นรอ้ ยละ 71.2 และ ขยายตัวหลายด้านร้อยละ 12.3 ส่วนอีกร้อยละ 7.6 คือเม็ดท่ี โพรงแตล่ ะโพรงทเี่ หน็ ในรปู เกดิ จากเมด็ แปง้ แตล่ ะเมด็ ทข่ี ยาย ไม่แตก ซึ่งเม็ดที่ขยายตัวด้านเดียวจะมีไขมัน ไขมันอ่ิมตัว และ ตัวออก ซ่ึงเม็ดแป้งพวกน้ีเดิมอยู่ในขอบเขตของเซลล์ท่ีอยู่ใน โซเดียมมากท่สี ุด ส่วนเมด็ ท่ีขยายตัวหลายดา้ นจะมีระดบั โปรตีน คพั ภาหาร ซงึ่ มผี ศู้ กึ ษาโดยใชเ้ ทคนคิ fluorescence microscopy คาร์โบไฮเดรต และสารใหก้ ลนิ่ ในกลมุ่ ไพราซีน (pyrazines) ท่ีมี (FM) โดยใชก้ ลอ้ งสอ่ งการเกดิ autofluorescence ของเนอ้ื ขา้ วโพดคว่ั [9] กล่ินของข้าวโพดคั่วสูงท่ีสุด โดยจากการนำ�ไปวิเคราะห์ด้วยวิธี แลว้ พบวา่ เมอ่ื พองออกมาแลว้ เศษโครงสรา้ งทเี่ หลอื อยขู่ องผนงั SPME-GC-MS พบวา่ มีสารประกอบระเหยงา่ ยอยู่ถงึ 48 ชนดิ เซลลเ์ หลา่ นน้ั กย็ งั คงรปู อยใู่ นโครงสรา้ งของโฟมแปง้ ทเี่ กดิ ขนึ้ โดย ทง้ั ในกลมุ่ ของอลั ดไี ฮด์แอลกอฮอล์ไพราซนี แลก็ โตนและกลเี ซอไรด์ ยงั คงมีรปู ทรงเหลยี่ มหลายหน้าเชน่ เดมิ ดงั ในรปู ด้านบน โดยเม็ดที่ขยายตัวหลายด้านจะมีสาร 2.5-dimetyl-pyrazine, ถา้ คณุ ผอู้ า่ นเปน็ คนชา่ งสงั เกต ระหวา่ งซอื้ ปอ๊ ปคอรน์ กนิ เลน่ 2-ethyl-5-methyl-pyrazine, 3-ethyl-2.5-dimethyl-pyrazine, กอ่ นเขา้ โรงภาพยนตรจ์ ะเหน็ วา่ เมด็ ขา้ วโพดควั่ ทบ่ี านออกมาแลว้ และ 2-methyl-pyrazine มากกว่าเม็ดท่ีขยายตัวด้านเดียวหรือ นัน้ มีรปู ร่างในแบบตา่ ง ๆ กนั อยู่ ซงึ่ ความจรงิ แลว้ จากการศกึ ษา สองด้าน[6],[7] ซึ่งแปลว่าหอมท่ีสุดนั่นเอง แต่หวังว่าจะไม่มีใคร พบวา่ เมด็ ทบ่ี านออกมาแลว้ ซงึ่ เรยี กวา่ flakes นนั้ มอี ยสู่ แี่ บบ โดย เสียเวลาลงทุนเขี่ยเม็ดข้าวโพดค่ัวแบบที่หอมกว่าเพ่ือนแยก รูปร่างของมนั จะขึ้นกบั พนั ธข์ุ องขา้ วโพดท่ีใช้คัว่ แบ่งได้เป็นพนั ธ์ุ ออกมาทานต่างหากหรอกนะครับ yellow mushroom, white butterfly และ yellow butterfly ซง่ึ รปู รา่ ง ของพันธุ์ mushroom จะแตกออกมาเป็นเม็ดกลมเหมือนเห็ด แต่พันธุ์ butterfly จะมีการแตกออกมาในอีกสามรูปร่างท่ีเหลือ พฤษภาคม 2565 25

รวอ้ ทิ ยยพานั จริง ๆ แลว้ ทคี่ นเขาชอบพูดกนั วา่ ขายป๊อบคอรน์ แล้วกำ�ไรดี ด้วยความน่าสนใจทั้งในเชิงวิศวกรรมอาหารและในเชิงการค้า ก็เพราะว่าป๊อปคอร์นท่ีขายน้ันดูแล้วปริมาณเยอะ แต่ที่จริงมัน จงึ มคี นศกึ ษาจนได้ โดยแปลงข้อมูลเม็ดข้าวโพดจ�ำ นวนมากที่ได้ เบามาก ปอ๊ บคอรน์ จดั เปน็ หนงึ่ ในอาหารกลมุ่ aerated food หรอื จากการสแกนด้วยเทคนิค x-ray computed tomography แลว้ อาหารทม่ี อี ากาศแทรกอยภู่ ายใน และยงั เปน็ อาหารทม่ี อี ากาศใน บรรจมุ นั ลงในถว้ ยกระบะใหญ่ (แบบชามอา่ งทข่ี ายใหค้ นทช่ี อบรบั ตวั มากท่ีสดุ ซง่ึ สามารถขยายตวั จากเดมิ ไดม้ ากทสี่ ุดถงึ 25 เท่า ประทานข้าวโพดค่ัวแบบจุใจในโรงภาพยนตร์) ซ่ึงเจ้าถ้วยน้ีก็ถูก และมีสัดส่วนของก๊าซคิดเป็นมากกว่าร้อยละ 95 โดยปริมาตร สแกนเข้าคอมพิวเตอรเ์ หมอื นกนั และจ�ำ ลองผลในคอมพวิ เตอร์ ข้าวโพดค่ัวมีปริมาตรจำ�เพาะมากกว่า 14 ลูกบาศก์เซนติเมตร ดว้ ยโปรแกรม Digipac พบว่า หากบรรจุดว้ ยเม็ดที่มีรปู รา่ งแบบ ต่อกรัม และมีความหนาแน่นน้อยกว่า 0.07 กรัมต่อลูกบาศก์ bilateral shape ปรมิ าณรอ้ ยละ 36.9 และ multilateral shape เซนตเิ มตร[4] ซงึ่ จดั วา่ พองทสี่ ดุ ในอาหารกลมุ่ นี้ ตามมาดว้ ยเคก้ ขา้ ว ปริมาณร้อยละ 63.1 จะใช้เม็ดข้าวโพดปริมาณน้อยที่สุดในการ (rice cake) ซงึ่ เปน็ ขา้ วพองอดั เปน็ ชนิ้ กลมแบน หนา้ ตาคลา้ ยขา้ ว บรรจุลงในถว้ ย ซงึ่ มกี ารคำ�นวณค่า packing fraction ด้วย แต๋นบา้ นเรา มีสดั สว่ นของก๊าซร้อยละ 90–92 จัดเปน็ อาหารท่ีมี คา่ นค้ี อื อตั ราสว่ นของปรมิ าตรของเมด็ ของแขง็ ทงั้ หมดในภาชนะ อากาศแทรกอย่เู ยอะทสี่ ุดอนั ดบั ทส่ี องรองจากข้าวโพดคั่ว บรรจุต่อปริมาตรโดยรวมของภาชนะบรรจุ ซ่ึงในการจำ�ลองผล ด้วยเหตุที่ว่าข้าวโพดคั่วท่ีบานแล้วแต่ละช้ินจัดเป็นอนุภาคที่ มคี ่าต้งั แต่ = 0.14 ในกรณขี องการใช้ส่วนผสมเป็นเม็ดทรง มีรูปร่างไม่แน่นอน ซึ่งรูปแบบการจัดเรียงตัวมีความสำ�คัญมาก แบบ unilateral ร้อยละ 10 + แบบ bilateral รอ้ ยละ 75 + แบบ ดา้ นผบู้ รโิ ภคใคร ๆ กม็ กั จะชอบขา้ วโพดควั่ ทฟี่ ู ๆ พอง ๆ ทแี่ ปลวา่ multilateral รอ้ ยละ 15 ไปจนถงึ = 0.28 เมื่อใช้เมด็ รปู ทรง ตอ้ งมคี ่าความหนาแนน่ รวม (bulk density) ตำ่� ๆ ซ่งึ หากคา่ ต�่ำ แบบ unilateral ลว้ น ๆ มาบรรจลุ งถ้วย ซึ่งท�ำ ให้เขา้ ใจวา่ รปู ทรง เท่าไร ก็ย่ิงจะไปเพิ่มกำ�ไรแก่โรงภาพยนตร์เท่าน้ัน เพราะเขา มผี ลต่อความแน่นของการบรรจอุ ย่างไร ซ้ือข้าวโพดเป็นน้ำ�หนักและขายเป็นปริมาตรต่อกล่องหรือถ้วย รูปู สามมิติ ิขิ องเม็ด็ ข้้าวโพดคั่่ว� ทั้้ง� สามแบบที่�่ทำให้้เป็็นข้้อมูลู ดิจิ ิทิ ััลโดยอาศััยการสแกนด้้วยเทคนิคิ x-ray tomography โดยรูปู ซ้้ายคืือรูปู ทรงของเม็็ดที่่� ขยายตัวั ด้้านเดีียว (unilateral polymorphism) รููปต่อ่ มาขยายตััวสองด้้าน (bilateral polymorphism) และขยายตัวั ออกหลายด้้าน (multilateral polymorphism) ส่่วนขวาสุุดแสดงการจำลองผลการบรรจุุลงในบรรจุุภััณฑ์์แบบถังั ใหญ่่แบบที่่จ� ำหน่า่ ยในโรงภาพยนตร์์ ที่ม�่ าภาพ : [10] พฤษภาคม 2565 26

รวอ้ ทิ ยยพานั ความน่่าสนใจของข้า้ วโพดคั่�ว่ ในการเป็็น วััสดุแุ ห่่งอนาคต ไม่น่าเชื่อว่าส่ิงทื่เราเค้ียวกินกันเป็นธรรมดาจะมีประโยชน์ อยา่ งอนื่ เหนอื ความคาดหมาย ไมน่ านมานขี้ า้ วโพดควั่ ไดร้ บั ความ สนใจจากนักวิจัยในเมืองจีนจำ�นวนมาก เหตุเพราะมันเป็นวัสดุ ที่มีราคาถูก และจากโครงสร้างเชิงจุลภาคของมันที่มีลักษณะฟู เป็นรูพรุนคล้ายรังผึ้ง จึงมีการนำ�มาเตรียมเป็นถ่านกัมมันต์ (activated carbon) และปรบั สภาพทางเคมเี พอ่ื งานหลากหลายชนดิ โดยถา่ นกมั มนั ตท์ ท่ี �ำ จากขา้ วโพดควั่ มชี อื่ ยอ่ วา่ PCs หรอื PDACs (popcorn derived activated carbon) ตัวอย่างหน่ึงของการเอา PDACs ไปใช้งานก็คือ การเอา ไปพัฒนาเป็นวัสดุทำ�ขั้วอิเล็กโทรดสำ�หรับตัวเก็บประจุย่ิงยวด (supercapacitor) โดยการกระจายอนุภาคขนาดนาโนของ NiCo2S4 ซง่ึ เปน็ หนึง่ ในสารประกอบซัลไฟด์ของโลหะทรานสิชัน ทีด่ ที ส่ี ดุ ในการน�ำ เอามาทำ�เปน็ วสั ดุอิเล็กโทรด ไปตามพ้ืนผวิ ของ PDACs ทีม่ ีโครงสร้างทมี่ ีรพู รุนสูงมาก เนอื่ งจากจะท�ำ ให้ได้พ้นื ที่ ผวิ ตอ่ ปรมิ าตรสงู กวา่ วธิ อี น่ื ๆ ทเี่ คยใชข้ ้นึ รปู NiCo2S4 กนั มากอ่ น หนา้ น[้ี12] ตวั เกบ็ ประจยุ งิ่ ยวดนคี้ าดวา่ จะน�ำ มาใชแ้ ทนแบตเตอร่ีใน อนาคต เน่ืองจากชาร์จได้ไวมาก มีวงรอบการชาร์จประจุเข้าได้ หลายครง้ั มาก ใช้ไดก้ บั ทงั้ เครอื่ งใช้ไฟฟา้ ประจ�ำ วนั อยา่ งโทรศพั ท์ มอื ถอื อปุ กรณท์ างการแพทย์ และรถยนต์ไฟฟา้ เปน็ ต้น การจะทำ�ให้กองของเม็ดข้าวโพดคั่วในภาชนะท่ีบรรจุขายดู การนำเอาข้้าวโพดคั่่ว� ไปเตรีียมเป็น็ วัสั ดุุคอมโพสิติ เพื่่�อใช้้ในตัวั เก็บ็ ประจุุ “นุ่มฟู” ในความรู้สึกของผู้บริโภคน้ัน นอกเหนือจากรูปร่างการ ยวดยิ่่ง� แตกตวั ของเมด็ ท่กี �ำ หนดโดยพนั ธ์ุ ซงึ่ ส่งผลต่อองคป์ ระกอบทาง ที่่ม� าภาพ : [12] เคมีในเม็ดข้าวโพด และลักษณะการจัดเรียงตัวของเม็ดในถ้วย แลว้ ความใหญข่ องเมด็ กม็ คี วามส�ำ คญั จงึ มกี ารทดลองคว่ั ขา้ วโพด ภายใต้ความดันสุญญากาศที่ความดัน 1/30 เท่าของความดัน บรรยากาศปกติ โดยใชอ้ ณุ หภมู ิ 150 องศาเซลเซยี ส โดยอนุ่ หมอ้ ความดนั ใหร้ อ้ นกอ่ นใสข่ า้ วโพดลงไป พบวา่ คา่ expansion volume, (cm3/g) มีค่าเพิ่มข้ึนอย่างมีนัยสำ�คัญ[11] มีการเสนอแบบ จ�ำ ลองซึ่งเป็นสมการแสดงถึงอัตราการขยายตัวเชิงปรมิ าตรของ เม็ดข้าวโพดเอาไว้ในงานวิจัยด้วย ผู้สนใจสามารถอ่านเพิ่มเติม ได้ในรายการอ้างอิงทา้ ยบทความ พฤษภาคม 2565 27

รวอ้ ทิ ยยพานั นอกจากนีย้ งั มีการน�ำ PDACs มาใชเ้ ป็นตัวดูดซับสารตา่ ง ๆ magnetic porous carbon aerogel (3DSMPC) ซึ่งแบบท่ี เช่น มีผู้วิจัยสำ�หรับใช้ดูดซับสีย้อมในน้ำ�เสียจากโรงงานผลิต เตรียมได้จากวัตถุดิบท่ีเป็นข้าวโพดคั่วน้ันมีความหนาแน่นเพียง สยี อ้ ม ซง่ึ PDACs ทเ่ี ตรยี มไดม้ คี า่ ความจใุ นการดดู ซบั (adsorption 0.095 กรมั ตอ่ ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร และมสี มบตั ไิ มช่ อบน�้ำ สงู มาก capacity) ถงึ 7765 มลิ ลกิ รมั ตอ่ กรัม[13] หรือเอามาแปลงใหอ้ ยู่ โดยมีมุมสมั ผสั สงู ถึง 151.6 สามารถเลอื กดูดซับน�ำ้ มนั เชอ้ื เพลิง ในสภาพแอโรเจลชนิด 3D macroscopic superhydrophobic ตวั ท�ำ ละลายอนิ ทรยี ์ และน�้ำ มนั ทใ่ี ช้ในการบรโิ ภค ออกจากน�ำ้ ได[้14] ซึ่งเป็นประโยชน์มาก ๆ ในงานด้านอุตสาหกรรมหรือการบำ�บัด ส่งิ แวดล้อม อันท่ีจริงนอกจากข้าวโพดแล้วก็ยังมีเมล็ดพืชอื่นที่มีการนำ� มาคั่วในแห่งอ่ืน ๆ ของโลกเช่นกัน อาทิ ข้าวฟ่าง (sorghum) ควินัว เมลด็ ผกั โขม ข้าว (คนไทยใช้ขา้ วเปลอื กมาคัว่ จนแตกเปน็ ขา้ วตอก) และเมลด็ พชื อน่ื ๆ ซงึ่ หากมเี รอ่ื งราวทน่ี า่ สนใจเกย่ี วกบั พืชเหล่าน้ีอาจไดน้ ำ�มาเล่าใหฟ้ ังกันในฉบบั ต่อ ๆ ไปครับ อา้ งองิ 1. https://www.pbs.org/food/the-history-kitchen/popcorn-history/ 2. https://th.wikipedia.org/wiki/ขา้ วโพดคั่ว 3. Damasceno Junior, C.V., Godoy, S., Gonela, A., Scapim, C.A., Grandis, A., Dos Santos, W.D., Mangolin, C.A., Buckeridge, M.S., Machado, M.F.P.S. (2022) Biochemical composition of the pericarp cell wall of popcorn inbred lines with different popping expansion. Curr Res Food Sci, 5,102-106. doi: 10.1016/j.crfs.2021.12.01 4. Campbell, G.M. and Mougeot, E. (1999). Creation and characterization of aerated food products. Trends in Food Science & Technology, 10, 283 – 296. 5. Gökmen, S. (2004). Effects of moisture content and popping method on popping characteristics of popcorn. Journal of Food Engineering, 65, 357–362. 6. Sweley, J. C., Rose, D. J., & Jackson, D. S. (2013). Quality Traits and Popping Performance Considerations for Popcorn (Zea maysEverta). Food Reviews International, 29(2), 157–177. doi:10.1080/87559129.2012.714435 7. Sweley, Jess C., Rose, Devin J., and Jackson, David S. (2011). Composition and Sensory Evaluation of Popcorn Flake Polymorphisms for a Select Butterfly-Type Hybrid. Cereal Chemistry, 88(3): 321-327. DOI:10.1094/CCHEM-09-10-0129 8. Hoseney, R.C., Zeleznak, K., Abdelrahman, A. (1983). Mechanism of Popcorn Popping. Journal of Cereal Science, 1, 43-52. 9. Parker, M.L., Grant, A., Rigby, N.M., Belton, P.S., Taylort, J.R.N. (1999). Effects of Popping on the Endosperm Cell Walls of Sorghum and Maize. Journal of Cereal Science, 30, 209–216. 10. Sweley, Jess C., Rose, Devin J., Jia, X., Williams, R.A., and Jackson, David S. (2014). Effect of flake shape on packing characteristics of popped popcorn. Journal of Food Engineering, 127, 75-79. 11. Quinn Sr., P.V., Hong, D.C., Both, J.A. (2005). Increasing the size of a piece of popcorn. Physica A, 353, 637 – 648. 12. Yu, M., Han, Y., Li, Y., Li, J., & Wang, L. (2019). Improving electrochemical activity of activated carbon derived from popcorn by NiCo2S4 nanoparticle coating. Applied Surface Science, 463, 1001-1010. doi:10.1016/j.apsusc.2018.09.037 13. Yu, Y., Qiao, N., Wang, D., Zhu, Q., Fu, F., Cao, R., Wang, R., Liu, W., Xu, B. (2019). Fluffy honeycomb-like activated carbon from popcorn with high surface area and well-developed porosity for ultra-high efficiency adsorption of organic dye. Bioresource Technology, 285, 121340. doi:10.1016/j.biortech.2019.121340 14. Dai, J., Zhang, R., Ge, W., Xie, A., Chang, Z., Tian, S., Zhou, Z., Yan, Y. (2018). 3D macroscopic superhydrophobic magnetic porous carbon aerogel converted from biorenewable popcorn for selective oil-water separation. Materials & Design, 139, 122–131. doi:10.1016/j.mat- des.2017.11.001 พฤษภาคม 2565 28

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อุ่นใจ ผศ. ดร.ป๋วย​อุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วิจัยชวี ฟสิ ิกสแ​์ ละอาจารย์ประจำ�ภาควิชาชวี วิทยา​ คณะวิทยาศาสตร์​ มหาวิทยาล​ยั มหิดล​ นักสือ่ สารวิทยาศาสตร​์ นกั เขียน​ ศลิ ปนิ ภาพสามมิต​ิ และผูป้ ระดษิ ฐฟ์​ อนต์ไทย​ มีความสนใจทงั้ ในด้านวิทยาศาสตรเ​์ ทคโนโลย​ี งานศิลปะและบทกวี แอดมนิ และผรู้ ่วมกอ่ ตงั้ ​เพจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทุกส่ิงลว้ นเป็นพษิ มหากาพย์ส์ งคราม ฆ่่าล้า้ งเผ่่าพัั นธุ์์�ยุุง ภาค 1 วืดื ดดดดด... เสีียงมืือของเขาเหวี่่�ยงผ่่านอากาศด้้วยความเร็ว็ สููง... ผััวะ ...ใบหน้้าของเธอร้้อนผ่่าวไปครึ่่�งหน้้า เลืือดสีีแดงฉานเปื้� ้อนเปรอะกระจายที่่ข� ้้างแก้้มของเธอ... เขาไม่่ได้้หึงึ ที่่ม� ันั แอบลอบเข้้ามาจููบลงเบา ๆ ที่่แ� ก้้มของเธอ แต่่เขาทนไม่่ได้้ที่่จ� ะเห็็นมัันทำำ�ร้้ายเธอ โดยไม่่ทำำ�อะไรเลย นี่่ค� ืือมรณกรรมของวายร้้ายสีีดำำ�เมี่่ย� ม ที่่น� อกจากจะคอยกััด คอยบินิ หึ่่ง� ๆ สร้้างความรำ�ำ คาญแล้้ว ยังั เป็็นพาหะนำ�ำ โรคร้้ายที่่�อาจก่อ่ โรครุุนแรงจนถึงึ ชีีวิติ ได้้อีกี ด้้วย การสัังหารจบลงด้้วยดีี แฮปปีเี อนดิงิ พฤษภาคม 2565 29

สภากาแฟ ค�ำ ว่ายุงร้ายย่ิงกว่าเสือน้ันไม่ผิด จากประมาณการลา่ สดุ เชอ้ื มาลาเรยี นนั้ การก�ำ จดั สง่ิ มชี วี ติ บางชนดิ ใหส้ ญู พนั ธุ์ เพราะถา้ เทยี บสถติ กิ ารเสยี ชวี ติ หรือเช้อื พลาสโมเดยี ม ฟัลซพิ ารัม (Plas- ออกไปจากสารบบเลยน้ันอาจจะมีแรงตี ของมนุษย์ในยุคน้ี โรคติดต่อที่มียุงเป็น modiumfalciparum)สามารถกระจายตดิ เชอ้ื กลับท่ีร้ายแรงจนคาดไมถ่ งึ ได้เหมอื นกนั พาหะน้ันคร่าชีวิตผู้คนไปมากมายจริง ๆ ไปไดม้ ากถงึ ราวๆสามรอ้ ยลา้ นคนตอ่ ปที ว่ั โลก แต่ในยุคท่ีมีภาวะโลกร้อน แถม เรียกว่าเสือก็เสือเถอะ แถมสิงโต ช้าง และแม้ว่าอัตราการเสียชีวิตจากโรคน้ี ภูมิอากาศก็ยังแปรปรวนไปทั่ว ที่ท่ีเคย ฮิปโป และเหล่าสัตว์ร้าย ๆ เข้าไปด้วย จะไมส่ งู นกั แคร่ าว 1 เปอรเ์ ซน็ ต์ แตถ่ า้ มอง เย็นยะเยือกจนเป็นน้ำ�แข็ง ก็เริ่มละลาย รวม ๆ กนั แลว้ ยงั ครา่ ชวี ติ คนไปตอ่ ปไี มถ่ งึ เป็นตัวเลขน่ันคือสามล้านคนต่อปี และ อุณหภูมิสูงขึ้น ในเขตหนาวบางแห่ง คร่ึงของจ�ำ นวนคนท่ีเสียชวี ิตจากยุงเลย นน่ั คอื การสญู เสยี คร้ังยิง่ ใหญ่ ทเี่ คยไมม่ ยี งุ อยเู่ ลย (เพราะหนาวเกนิ ) นนั้ อยา่ งโรคมาลาเรยี ในประเทศไทยอาจ นกั วจิ ยั มากมายจงึ พยายามทจี่ ะหาวธิ ี ตอนนี้ก็เร่ิมประสบปัญหายุงร้ายรังควาน จะพบน้อยมาก ๆ จนหลาย ๆ คนมองว่า ในการกำ�จัดยุงพาหะตัวแสบนำ�โรคร้าย เชน่ กนั ไม่ใช่ประเด็นปัญหา อย่างมากก็อาจจะมี พวกน้ีใหห้ มดสนิ้ ไปจากโลก แตย่ ุงก็ใชจ่ ะ ใ น ข ณ ะ ท่ี พ ว ก ว า ย ร้ า ย ตั ว จิ๋ ว เ ริ่ ม รายงานเจอแถว ๆ เขตชายแดน นาน ๆ ที ร้ายทัง้ หมด ยงุ บางชนดิ ไม่กัดมนษุ ย์ กระจายตวั ขยายอาณาเขตหนกั ขนึ้ บางที แต่ในความเป็นจริง มาลาเรียนั้นคือหน่ึง แต่ช่วยในการควบคุมปริมาณแมลง ทางเลือกท่ีจะหยุดย้ังพวกมันอาจจะมี ในโรคตดิ เชื้อปรสิตตวั ทอ็ ปของโลก หรือแมแ้ ตช่ ว่ ยผสมเกสรพืชบางชนดิ ดัง ไมม่ ากนกั พฤษภาคม 2565 30

สภากาแฟ มงุ้ ไลแ่ มลง ยาจดุ ไลย่ งุ ยาฉดี ยงุ โคม ภาพปลาม้้าลายชุุบเงิินสามมิิติิ (Credit: Spencer R. Katz and Daniel J. Vanselow/Penn ดกั ยงุ ปลากนิ ยงุ ชวี ภณั ฑ์ฆ่ายุงไปจนถงึ State College of Medicine) อีกสารพัดเทคโนโลยีทางพันธุวิศวกรรม ได้คิดค้นข้ึนมาเพื่อต่อกรกับแดรกคิวลา แต่อีกไอเดียหนึ่งท่ีน่าสนใจและเพ่ิง ออสตินมองว่ายีนพวกน้ีน่าจะเอามา ตวั จว๋ิ อยา่ งไม่ปราณีปราศรัย จะเปน็ ขา่ วใหญใ่ นวงการวทิ ยาศาสตรก์ ค็ อื ใช้ในการออกแบบวธิ กี ารก�ำ จดั ลา้ งตระกลู และหนึ่งในเทคนิคที่โดดเด่นและดู การใช้ยุงปรับแต่งพันธุกรรมลงไปกำ�จัด สงิ่ มชี วี ติ ไมพ่ งึ ประสงคอ์ ยา่ งยงุ ใหห้ มดสน้ิ จะเป็นความหวังที่น่าสนใจท่ีสุดในบรรดา ยงุ ในภาคสนาม ไปจากโลกได้ สารพัดเทคโนโลยีฆ่าล้างเผา่ พนั ธ์ุยงุ กค็ อื เทคนิคแนวนี้มีสองทีมท่ีดังมาก ๆ “หนทางหนง่ึ กค็ อื มนั จะมยี นี เหน็ แกต่ วั เทคโนโลยีทำ�หมันแมลง หรือที่เรียกว่า ทมี แรกคอื TargetMalariaทน่ี �ำ โดยนกั ทฤษฎี บางชนิดที่ไม่มีพิษภัยอะไรถ้ามีแค่ก๊อปป้ี Sterile Insect Technique (SIT) ทค่ี ดิ คน้ ววิ ฒั นาการ ออสตนิ เบริ ์ต (Austin Burt) เดียวในส่ิงมีชีวิต แต่เมื่อไรก็ตามท่ี ข้นึ มาตัง้ แต่ชว่ งยุคทศวรรษ 1930s และ จากมหาวิทยาลัยอิมพีเรียล (Imperial ส่ิงมีชีวิตมียีนนี้สองชุด ส่ิงมีชีวิตนั้นจะ ปอ๊ บปูลารส์ ุด ๆ ในยคุ 1950s ในการลด College London) เป็นหมนั ” จ�ำ นวนประชากรของพวกแมลงเจา้ ปญั หา ออสตินสนใจพวกสารพันธุกรรมท่ี เช่นเดียวกันกับคน ยุงก็มีสาร ทง้ั พวกศตั รพู ชื และพาหะน�ำ โรคในมนษุ ย์ ก๊อปป้ีกระจายตัวเองได้มากจนเหมือน พันธุกรรมสองชุด ชุดหนึ่งจากพ่อและ ใหเ้ หลอื นอ้ ยทส่ี ุด และแน่นอน “ยุง” คือ ปรสิต แมจ้ ะไมไ่ ด้มีประโยชนอ์ ะไรเลยกบั ชุดหนึง่ จากแม่ หน่งึ ในเป้าหมาย สง่ิ มชี วี ติ หลายคนเรยี กพวกมนั วา่ selfish ถา้ เรม่ิ จากการสรา้ งเปน็ ยงุ ตวั ผตู้ วั หนง่ึ การทำ� SIT มีตั้งแต่การฉายรังสี genetic elements หรอื ยนี เหน็ แกต่ วั ยนี ใหเ้ ป็น “ยงุ ทรยศ” คอื มยี ีนนห้ี น่งึ ก๊อปป้ี การเอาสารเคมีมาใส่ให้กลายเป็นหมัน พวกนี้กระจายได้ไวมากในกลุ่มประชากร ด้วยธรรมชาติของยีนความเห็นแก่ตัว ไปจนถึงการใส่แบคทีเรียโวลบาเคีย บางตัวสามารถตัดสารพันธุกรรมบางจุด ยนี นจ้ี ะกอ๊ ปปต้ี วั เองเขา้ ไปในสเปริ ม์ ทกุ ตวั (Wolbachia) เข้าไปในยุง ซึ่งจะทำ�ให้ ให้ขาดแล้วหลอกให้เซลล์ใช้ตัวมันเป็น ของเจ้ายุงทรยศ ยุงตัวผู้ท่ีมีโวลบาเคียนั้นไม่สามารถ ตน้ แบบตอนทซ่ี อ่ มดเี อน็ เอ ท�ำ ใหเ้ ซลลก์ อ๊ ปป้ี แ ล ะ ถ้ า ป ล่ อ ย ยุ ง ท ร ย ศ เ ข้ า ไ ป ใ น ผสมพันธุ์ได้สำ�เร็จในธรรมชาติ ผสมได้ พวกมนั ไปแบบไมร่ เู้ น้อื รู้ตวั ธรรมชาติ ลกู ยุงทกุ ตวั ท่เี กดิ จากยงุ ทรยศ แหละ แต่ไขจ่ ะออกมาฝ่อ พวกมันจะผสมพันธุ์ได้เพียงกับยุง ตัวเมียทีม่ โี วลบาเคียเหมือนกันเทา่ น้ัน นน่ั หมายความวา่ ถา้ ปลอ่ ยยงุ ตวั ผทู้ ม่ี ี โวลบาเคยี อยอู่ อกไปเยอะ ๆ จากหอ้ งแลบ็ พวกยงุ หนมุ่ โวลบาเคยี พวกนก้ี ส็ ามารถไป แย่งยุงตัวผู้ ในธรรมชาติเก้ียวพาราสีจีบ ยุงสาว แต่ไข่ฝ่อ ก็จะช่วยลดปริมาณยุง พาหะนำ�โรคได้อย่างชะงัด เทคนิคนี้เคยมีการทดลองนำ�ร่องใน หลายประเทศ ในไทยเคยท�ำ ทแ่ี ปดรว้ิ เมอื่ ปี พ.ศ. 2559 พฤษภาคม 2565 31

สภากาแฟ กจ็ ะรบั เอายนี เหน็ แกต่ วั ไปตวั ละ 1 กอ๊ ปป้ี ระบบ gene drive ในยงุ กน้ ปลอ่ ง โดยใช้ ตอ่ มาในวารสาร Nature Biotechnology จากยงุ พ่อ แล้วกลายเปน็ ยงุ ทรยศไปด้วย สารพนั ธกุ รรมสว่ นทค่ี วบคมุ การแสดงออก ในช่วงปลายปีเดียวกนั น้ันเอง พวกมนั จะไมต่ าย เพราะยงุ แมจ่ ากธรรมชาติ ของยนี ในยงุ และยนี homingendonuclease ราวกับจะรู้ว่ามีอีกทีมทำ�งานแบบ ไม่มียีนเห็นแก่ตัว เพราะงั้นยังไงก็มีแค่ เพ่ือพิสูจน์แนวคิดของออสตินว่าแม้ เดียวกนั อยแู่ บบเงยี บ ๆ การลงจองพืน้ ท่ี ชดุ เดยี ว จะยาก แตก่ ็น่าจะมีทางท�ำ ส�ำ เรจ็ ได้จริง ๆ ใน BioRxiv ของเควินและจอร์จน้ันน่า และทุกครัง้ ทีย่ งุ ลูกมคี ู่ มนั กจ็ ะส่งต่อ จนกระท่ังในช่วงกลางปี พ.ศ. 2557 สนใจ ยีนเห็นแก่ตัวให้ลูกรุ่นต่อไปเร่ือย ๆ เพิ่ม เควนิ เอสเวลต์ (Kevin Esvelt) และทมี วจิ ยั เพราะท่ีจริงแล้ว ในช่วงปลายปี จำ�นวนกลุ่มประชากรยุงทรยศให้มาก จากกลมุ่ จอรจ์ เชริ ช์ (George Church) ที่ พ.ศ. 2557 ไมถ่ งึ เดอื นกอ่ นทเ่ี ควนิ และจอรจ์ ย่ิงขึ้น และแน่นอนว่าถ้ายุงทรยศสองตัว มหาวทิ ยาลยั ฮารเ์ วริ ด์ (Harvard University) จะเอางานลง BioRxiv วาเลนตโิ น แกนซ์ มาจบั คู่กนั ลูกของพวกมนั จะเปน็ หมนั ได้เขียนบทความยาวเหยียดในวารสาร (Valentino Gantz) และอีทาน เบียร์ ออสตินเริ่มมองกลยุทธ์ในการล้าง Elife พร้อมทั้งจุดประกายไอเดียการทำ� (Ethan Bier) นกั ชวี วทิ ยาจากมหาวทิ ยาลยั บางแบบนเี้ ปน็ สมการคณติ ศาสตร์ และได้ gene drive โดยใชร้ ะบบ CRISPR/Cas แคลิฟอร์เนยี ซานดิเอโก (University of สร้างแบบจำ�ลองขึ้นมาเพ่ืออธิบายทฤษฎี และในช่วงต้นปี พ.ศ. 2558 เควินกับ California San Diego) ได้พัฒนาเอา ของเขาอยา่ งอลังการ จอร์จก็รายงานผลงานวิจัยในฐานข้อมูล ระบบ CRISPR/Cas มาใชก้ ับงาน gene “ผมเคยพยายามท่ีจะจดสิทธิบัตร พรีพรินต์ BioRxiv ว่าพวกเขาทำ� gene drive ในแมลงได้สำ�เร็จแล้ว และได้ส่ง ไอเดียน้ีนะ แต่มันถูกปฏิเสธ เพราะ drive ได้สำ�เร็จแล้วในยีสต์ เปเปอร์ของ รายงานการวจิ ยั ของพวกเขาไปยงั วารสาร ผลงานวจิ ยั ทสี่ นบั สนนุ วา่ มนั เปน็ ไปไดจ้ รงิ พวกเขาได้รับการตีพิมพ์เผยเเพร่ในเวลา Science ดจู ะน้อยเกินไป” ท้ายที่สุดออสตินก็เผยแพร่แบบ จำ�ลองของเขาออกมาในปี พ.ศ. 2546 ผลงานช้ินน้ีกลายเป็นผลงานช้ินโบแดง ของออสตินและกลายเป็นเปเปอร์ที่เป็น กระตุ้นความสนใจของนักวิจัยและพวก เศรษฐใี จบญุ ใหม้ าลงทนุ เพอ่ื สรา้ งเทคโนโลยี การขับเคลอ่ื นด้วยยีน (gene drive) ที่จะ ผลักดันให้พวกตัวจิ๋วไม่พึงประสงค์ไม่มี ท่ียืน (หรือบิน) อีกต่อไปบนโลกใบนี้ “ผมกย็ งั เชอ่ื นะวา่ ผมไดป้ ระดษิ ฐอ์ ะไร สกั อยา่ งขน้ึ มา” ออสตนิ กลา่ วในเวลาตอ่ มา งานวจิ ยั ของออสตนิ ไปโดนใจแอนเดรยี ครแิ ซนติ (Andrea Crisanti) นกั วจิ ยั หนมุ่ ดาวรงุ่ อกี คนจากอมิ พเี รยี ล ผมู้ ารว่ มสานตอ่ โครงการให้ออสติน ในปี พ.ศ. 2554 ออสตินและแอนเดรียได้สร้างโพรโทไทป์ พฤษภาคม 2565 32

สภากาแฟ ชัดเจนว่างานของวาเลนติโนและ ทั้งสองใส่ยีนสร้าง Cas9 ท่ีเช่ือมอยู่กับ พวกเขาเรยี กเทคนคิ นว้ี า่ ปฏกิ ริ ยิ าลกู โซ่ อีทานนั้นไปล้ำ�หน้ากว่าของจอร์จ เชิร์ช สายดีเอ็นเอสำ�หรับสร้าง guide RNA กลายพนั ธ์ุ (mutagenic chain reaction) ผู้ โด่งดัง ไปสเต็ปนึง ในขณะท่ีทีม ในตัวแมลง เอนไซม์ Cas9 ท่แี มลงผลิต สนั้ ๆ เปน็ MCR เลยี นแบบพซี อี าร์ (ชอ่ื เตม็ ฮาร์เวิร์ดยังทำ�ทดลองอยู่ในยีสต์ สอง ขึ้นมาก็จะตรงเข้าไปตัดยีนสีเหลืองท้ิง ของเทคนิค PCR คอื ปฏิกิรยิ าลูกโซ่พอ- นักวิจัยจากซานดิเอโกได้ผลการทดลอง และแทรกยีนของตัวเองเข้าไปในยีน ลิเมอเรส (polymerase chain reaction) ในแมลงส�ำ เรจ็ เรียบร้อยไปแลว้ สีเหลือง ทำ�ให้ยีนสีเหลืองผิดเพี้ยนไป และทนี่ า่ ตนื่ เตน้ ทสี่ ดุ กค็ อื หลงั จากผา่ นไป เพอ่ื ทจ่ี ะโชว์ใหเ้ หน็ วา่ ไอเดยี gene drive และไมส่ ามารถท�ำ งานไดป้ กติ เพียงไม่ก่ีรุ่น ในกลุ่มประชากรแมลงวัน นนั้ ท�ำ ได้จริง วาเลนติโนและอที านมุ่งเป้า ในตัวผู้ท่ีมีโครโมโซม X อยู่ชุดเดียว ผลไม้ท่ีพวกเขาเอามาทดลองก็เปล่ียนสี ไปท่ียนี สีเหลือง (yellow gene) ที่เป็นยีน ถ้ายีนสีเหลืองเสียไป ก็จะเปลี่ยนจาก ไปเป็นสีเหลอื งกนั แทบทกุ ตัว ควบคุมสีตัวแมลงบนโครโมโซม X ของ ลายพาดกลายเป็นสีเหลือง ส่วนตัวเมีย และนั่นหมายความว่าทีมซานดิเอโก แมลงวันผลไม้ โดยการออกแบบลำ�ดับ ท่ีมีโครโมโซม X 2 ชุด ถ้ายีนเสียไปแค่ นั้นได้พิสูจน์ให้เห็นชัดแล้วว่าไอเดียของ พันธกุ รรมบนดเี อน็ เอทจ่ี ะใชส้ รา้ ง guide ชดุ เดยี วจะยังมีลายพาดอยู่ แต่ถา้ เสยี ทง้ั ออสตนิ นน้ั ถกู ตอ้ ง และการท�ำ gene drive RNA ให้สอดคล้องกับยนี สีเหลอื ง สองชดุ กจ็ ะเปลยี่ นเปน็ สเี หลอื งเหมอื นกนั เพอ่ื ก�ำ จดั สง่ิ มชี วี ติ ใหส้ ญู พนั ธน์ุ น้ั เปน็ ไปได้ ! เนอ่ื งจาก guide RNA เปน็ ตวั ก�ำ หนด คราวหนา้ หา้ มพลาดนะครบั กบั เทคโนโลยี จุดตัดดีเอ็นเอของเอนไซม์ Cas9 เมื่อ gene drive ภาค 2 ออสตนิ และแอนเดรยี กลับมาใหม่ คราวน้ีมาพร้อมนักลงทุน รายใหญ่ จะเปน็ ใครตอ้ งตดิ ตามกนั ครบั :) อา้ งองิ Burt 2003 Site-specific selfish genes as tools for the control and genetic engineering of natural populations Proceeding of the Royal Society B, 270, 921-8 DOI: 10.1098/rspb.2002.2319 Windbichler et al 2011 A synthetic homing endonuclease-based gene drive system in the human malaria mosquito, Nature, 473, 212–215 DOI: 10.1038/nature09937 Esvelt et al 2014 Emerging Technology: Concerning RNA-guided gene drives for the alteration of wild populations, eLife 2014;3:e03401 DOI: 10.7554/eLife.03401 DiCarlo et al 2015 Safeguarding CRISPR-Cas9 gene drives in yeast, Nature Biotechnology, 33, 1250-1255 DOI: 10.1038/nbt.3412 Gantz & Bier, 2015 The mutagenic chain reaction: A method for converting heterozygous to homozygous mutations, Science, 348;6233, 442- 444. DOI: 10.1126/science.aaa5945 พฤษภาคม 2565 33

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทปี ดว้ งแค คณะวนศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ตะพาบธรรมดา Amyda cartilaginea ตะพาบธรรมดาเป็็นตะพาบน้ำ��ำ ที่่พ� บได้้บ่่อยที่่�สุดุ ตามแหล่ง่ น้ำ��ำ จืืดทั่่�วประเทศไทย ถููกคุกุ คามอย่า่ งหนััก ทั้้ง� จากการดักั จับั ไปขายและถิ่่น� อาศััยถููกเปลี่่�ยนแปลงสภาพ จนไม่่เหมาะจะดำำ�รงชีีวิิตอยู่�่ได้้ พฤษภาคม 2565 34

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เรื่องและภาพโดย วริศา ใจดี วริศา ใจดี (ไอซี) เดก็ สาย(พนั ธุ์)วทิ ย์สานศลิ ป์ ชอบเรยี นคณิตศาสตร์และฟิสกิ ส์ สนใจเรอื่ งเกี่ยวกบั อวกาศ และสัตวเ์ ล้ียงตวั จ๋ิว เวลาวา่ งชอบท�ำ งานศิลปะ ก�ำ ลงั ค้นหาสูตรผสมทลี่ งตัวระหว่างวทิ ยก์ บั ศลิ ป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee บัันทึึกของเด็ก็ อวกาศ ช่่วงนี้้�อากาศที่่� Wellesley เ ริ่่� ม อ บ อุ่่� น ขึ้้� น ม า บ้้ า ง แ ล้้ ว ท้้องฟ้า้ ก็็ใสไม่่มีีเมฆ เปิิดทาง ให้้เด็็กอวกาศอย่่างฉัันและ เพื่่�อน ๆ ชมรมดาราศาสตร์์ เริ่่ม� ออกตะลุยุ ตามหาวัตั ถุบุ น ท้้องฟ้า้ ในยามค่ำำ�� คืืนกััน ฉััน เ ล ย ถืื อ โ อ ก า ส ข อ เ ล่่ า เ รื่�่ อ ง เบา ๆ เกี่่ย� วกับั หอดููดาวของ Wellesley College ให้้ เพื่�่อน ๆ ผู้้�อ่า่ นสาระวิทิ ย์ฟ์ ังั กันั พฤษภาคม 2565 35

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ในโรงเรยี นเรามกี ลอ้ งโทรทรรศน์ ทง้ั สนิ้ 3ตวั ดว้ ยกนั ตง้ั อยใู่ นโดม สามโดมทห่ี ลงั โรงเรยี น รวมเรยี กวา่ หอดดู าว Whitin Observatory ทม่ี อี ายมุ ากถงึ 122 ปี นับตง้ั แต่กอ่ ต้ังขึน้ ในปี พ.ศ. 2443 ตัวเอกของเราในวันน้ีก็คือ กล้อง โทรทรรศนห์ กั เหแสง12นว้ิ ซง่ึ ตง้ั อยใู่ นโดม ทเ่ี ตย้ี สดุ นบั เปน็ กลอ้ งตวั แรกทม่ี อื สมคั รเลน่ อยา่ งฉนั ใชฝ้ กึ กลอ้ งนสี้ รา้ งขนึ้ มาตง้ั แตป่ ี พ.ศ. 2395 แนน่ อนวา่ ของเกา่ แกแ่ บบนต้ี อ้ ง ใชด้ ว้ ยความระมดั ระวงั และไมใ่ ชว่ า่ ทกุ คน จะเขา้ มาใชง้ านได้ ฉนั ไดผ้ า่ นการอบรมวธิ ใี ช้ จนไดร้ บั อนญุ าตใหเ้ ปน็ นกั ส�ำ รวจประจ�ำ ของ หอดดู าวน้ีแลว้ เย้ ! ทน่ี า่ สนใจมาก ๆ เลยกค็ ือ ระบบสว่ น ใหญ่ของหอดูดาวนี้ก็เป็นแบบอัตโนมือ หรอื manual ทง้ั นนั้ นบั เปน็ ประสบการณ์ ทีแ่ ปลกใหมด่ ไี ม่นอ้ ย ภาพภายในโดมของกล้้อง 12 นิ้้ว� และ ฉัันที่�่กำลัังสำรวจดาวอยู่ � พฤษภาคม 2565 36

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ ก่อนอื่นฉันขออธิบายเร่ืองของแสง ลงมา น้ำ�หนักตัวของฉันจะถ่วงให้เชือก สแี ดงในโดมซกั หนอ่ ย เพราะภาพในฉบบั น้ี เหนย่ี วน�ำ วงลอ้ ใหห้ มนุ เปดิ ฝาโดมขน้ึ มาได้ ส่วนมากจะถ่ายภายใต้แสงสีแดง ไม่ใช่ ทำ�ไปทำ�มาให้ความรู้สึกเหมือนฉันเป็น เพราะจะให้ดูเท่เหมือนหนังไซไฟนะ แต่ โจรสลดั เลยแหละ ถอื วา่ เปน็ การเรยี กเหงอ่ื เนื่องจากการสำ�รวจท้องฟ้ายามคำ่�คืน วอร์มอปั กอ่ นส่องหาดาวกนั สายตาเราต้องใช้เวลาปรับเข้ากับความ ขั้นตอนท่ีสามก็ได้เวลาหมุนโดมแล้ว มืดถึงจะมองเห็นวัตถุต่าง ๆ ได้ชัดแจ๋ว โชคดีที่ระบบหมุนโดมเป็นแบบอัตโนมัติ และแสงสีแดงน่ีละที่จะไม่รบกวนสายตา ไม่เช่นนั้นฉันคงเหน่ือยจนสลบไปก่อนท่ี และการมองเหน็ ในทแ่ี สงสลวั (scotopic จะได้ดูดาว ฉันจึงทำ�เพียงแค่เดินไปหยิบ vision) ของเราได้ดีทสี่ ุด รีโมตควบคุมมากดหมุนไปตามทิศทางที่ เอาละ เรามาเขา้ สขู่ นั้ ตอนการสอ่ งหา ต้องการ ระหว่างหมุนอาจจะมีเสียงดัง ภาพกลไกหมุุนเปิิดโดม วตั ถบุ นทอ้ งฟา้ กนั ขนั้ ตอนแรกคอื การเปดิ เอี๊ยดอ๊าดบ้างตามอายุการใช้งาน และ ฝาครอบเลนสข์ องกลอ้ งโทรทรรศน์ มีถึง บางทีท่ีอากาศหนาวก็อาจมีเศษนำ้�แข็ง สำ�คัญมากในการตั้งกล้อง โดมแบ่งออก สองอนั ดว้ ยกนั ไดแ้ ก่ เลนสว์ ตั ถเุ สน้ ผา่ น- ขดั กับกลไก ถ้าติดขัดไปบ้างกห็ า้ มใจร้อน เป็นสองฝั่งด้วยกัน ตามครึ่งทรงกลม ศูนย์กลาง 12 น้วิ ตามชอ่ื และเลนสเ์ ลง็ มเิ ช่นนนั้ โดมอาจพังได้ ตอ้ งค่อย ๆ ขยับ ท้องฟ้า เราต้องต้ังกล้องให้อยู่ในซีก ท่ีอันเล็กลงมาหน่อย ด้วยความที่กล้อง ทีละนิดอย่างระมัดระวัง จนกระทั่งช่อง ฟ้าตรงกันข้ามกับตำ�แหน่งดาวท่ีจะหา มีขนาดใหญ่มาก ๆ การเปิดแต่ละคร้ัง เปิดของฝาโดมน้ันตรงกับตำ�แหน่งท่ีเรา เพราะเวลาขยบั กลอ้ งใหเ้ ลนสว์ ตั ถตุ รงกบั เราเลยต้องใช้เชือกท่ีผูกกับปลายกล้อง สามารถมองเห็นดวงดาวท่ีเราต้องการ ตำ�แหน่งดาว เลนส์ใกล้ตาที่เราใช้ส่องดู ดึงตัวกล้องลงมาให้ถึงระยะท่ีเอื้อมถึง สอ่ งดู กเ็ ปน็ อนั เสรจ็ สรรพในสว่ นของโดม จะขยับไปในทิศตรงข้าม เราเลยต้องการ พรอ้ มกบั ระวงั ไมใ่ หช้ นขอบโดมดว้ ย นบั วา่ เม่อื พูดถงึ ดวงดาว เราก็ไปท่ีขน้ั ตอ่ ไปกัน พื้นท่ีไม่ให้ชนกับแท่นตรงกลางนั่นเอง ท้าทายมากสำ�หรับคนสูงนอ้ ยอยา่ งฉัน ขั้นตอนท่ีเรียกว่า German flip หรือ เช่น ถ้าดาวท่ีจะหาอยู่ทางซ้ายมือ เรา ขั้นตอนต่อมาก็ต่ืนเต้นสนุกสนาน Meridian flip ตำ�แหนง่ ของดาวหรือวตั ถุ ต้องพลิกตัวกล้องไปทางขวามือ ซ่ึงก่อน ไมแ่ พ้กัน ! หลังจากท่เี ราจัดการเกี่ยวกับ บนท้องฟ้าอื่น ๆ ที่เราจะหานั้นก็ถือว่า จะพลิกกล้อง ต้องต้ังตัวกล้องให้ตรงกับ ตัวกล้องเรียบร้อยแล้ว แกนหมนุ เสยี ก่อน ก็ต้องเปิดโดม ช่องเปิด ของโดม (slit) จะมรี ะบบ รอกต่อกับเชือกลงมา ดว้ ยความท่ีโดมคอ่ นขา้ ง หนัก เราจะค่อย ๆ ดึง แบบตอนเชิญธงขึ้นเสา ก็ไม่ได้ ในทางกลับกัน ฉันต้องใช้วิธีกระโดด ขึ้นไปบนขั้นบันได แล้ว จับเชือกพร้อมถีบตัว ภาพแสดงตำแหน่่งการพลิิกกล้้องวิธิ ีีที่ผ่� ิิด เทียี บกับั วิิธีที ี่่�ถูกู ต้้อง พฤษภาคม 2565 37

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เมอ่ื แกนตรงแลว้ กไ็ ดเ้ วลาวง่ิ ถกู แลว้ ที่ผูกกับก้อนน้ำ�หนักไว้แล้วว่ิงในทิศคร่ึง ลอื กนั วา่ อาจารย์ใชก้ ารกระโดดทมุ่ น�ำ้ หนกั วิ่ง ! เพราะน้ำ�หนักท่ีถ่วงอยู่ต้องมากพอ วงกลมไปทางฝั่งตรงข้าม วิธีการพลิกน้ี ซา้ ยขวาจากบนชน้ั สงู สดุ เพอื่ เลอ่ื นบนั ได สมควรในการดลุ ตวั กลอ้ งขนาดใหญย่ กั ษ์ แหละถึงไดเ้ รยี กว่าการ flip ไปมาโดยไมต่ อ้ งปนี ขน้ึ ลงบอ่ ย ๆ แตส่ �ำ หรบั เราเลยตอ้ งใชแ้ รงหนว่ งจากการวง่ิ เพอ่ื ให้ หลังพลิกเสร็จแล้วก็ตั้งให้ตรง ให้ ฉนั แลว้ ยงั ไมก่ ลา้ เสย่ี ง ขอเลอื กวธิ ปี นื ปา่ ย สามารถดงึ ตวั น�ำ้ หนกั ถว่ งไปได้ โดยถอื เชอื ก ตง้ั ฉากกบั พน้ื โดยทเ่ี ลนสว์ ตั ถชุ ข้ี น้ึ เหนอื หวั ขน้ึ ๆ ลง ๆ ไปกอ่ น เพือ่ ความง่ายต่อการเรม่ิ ต้นหาวตั ถตุ อ่ ไป ก่่อนพลิกิ ตััวถ่ว่ งน้้ำหนัักอยู่�ด้านหน้้าและตัวั อปุ กรณส์ �ำ คญั อกี อยา่ งในหอดดู าวคอื อัฒั จัันทร์เ์ ลื่อ� นได้้ที่�่ใช้้ในโดม กล้้องอยู่�ด้านหลังั ขยับั ตัวั กล้้องให้้ตรงแกน อฒั จนั ทรเ์ ลอ่ื นได้ เปน็ บนั ไดไมท้ ่ีใชป้ นี ขนึ้ ไปสูง ๆ ถอื วา่ จำ�เป็นมากทเี ดียว ยงิ่ เวลา อีกอย่างที่สำ�คัญและอาจจำ�เป็นต้อง ดาวทเ่ี ราอยากสอ่ งอยตู่ �ำ่ ลงไป พอกดกลอ้ ง ใช้ในระหว่างส่องหาวัตถุบนท้องฟ้ายาม มุมต่ำ�ลง เลนส์ใกล้ตาก็จะสูงข้ึนเหมือน คำ่�คืนก็คือแว่นกันแดดนั่นเอง เพราะถ้า กระดานหก และตรงมมุ หอ้ งกม็ ชี น้ั หนงั สอื วนั ไหนทด่ี วงจนั ทรเ์ ตม็ ดวง และสวา่ งมาก ๆ รวบรวมแผนท่ีจักรวาลที่ช่วยบอกเราว่า หากเผลอไปมองตรง ๆ จะแสบตาเอาได้ วัตถตุ ่าง ๆ อยู่ตรงไหนกนั บ้าง นอกจาก แวน่ กนั แดดสดุ คลู นก้ี เ็ อาไวป้ กปอ้ งดวงตา จะต้องอ่านตำ�ราดวงดาวแล้ว ยังต้อง เรา ไม่ใชพ่ รอ็ ปถ่ายรูปแต่อย่างใด ออกก�ำ ลังกายเยอะ ๆ ด้วย จะไดป้ นี ปา่ ย คล่อง ๆ และชวนเพ่ือนมาช่วยกันจับไม่ ให้เล่ือนจะดีที่สุด เพ่ือความปลอดภัย แตถ่ า้ ช�ำ นาญและคนุ้ เคยเปน็ อยา่ งดแี ลว้ เหมือนอยา่ งศาสตราจารยข์ องฉนั ที่รนุ่ พ่ี หลัังพลิกิ คราวนี้้ต� ััวกล้้องมาอยู่�ข้างหน้้าแล้้วก็็จัับให้้ชี้้�ขึ้้�นเหนืือหััวดังั รููป พฤษภาคม 2565 38

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ มาถึงข้ันตอนท่ีสนุกแต่ปวดเม่ือยคอ ลงไปเล็ก ชว่ ยใหป้ ระหยัดเวลา เน่ืองจาก เอาละ...กล้องและโดมก็พร้อมแล้ว เป็นท่ีสุด ก็คือขั้นตอนการหาดาวนั่นเอง การหาตำ�แหน่งวัตถุบนท้องฟ้าส่วนใหญ่ วัตถุบนท้องฟ้าท่ีสำ�รวจออกมาจะมี กล้องโทรทรรศน์น้ีประกอบด้วยลำ�กล้อง ต้องสังเกตอิงเทียบเป็นตำ�แหน่งสัมพันธ์ หน้าตาเป็นอย่างไรบ้าง ติดตามได้ใน หลักอันใหญ่เบ้อเร่ิมและลำ�กล้องอันจ๋ิว กับดวงดาวทีเ่ รารูจ้ กั และมองเห็น ซึง่ เป็น สาระวิทย์ในศิลป์ฉบับหน้า ฉบับนี้ขอตัว ที่อยู่เยื้องมาทางด้านบนหน่อย ลำ�กล้อง วิธีที่ดีและรวดเร็วท่ีสุดแบบไม่พ่ึงระบบ ไปนอนกอ่ นละ เล็กนี้มีกำ�ลังขยายต่�ำ กว่า มีไวเ้ พือ่ เลง็ ให้ อัตโนมัติ เพราะต้องอย่าลืมว่าวัตถุบน รู้ตำ�แหน่งดาวคร่าว ๆ เสียก่อน จึงส่อง ทอ้ งฟา้ มกี ารเคลอื่ นที่ไปเรอ่ื ย ๆ แมข้ ณะท่ี ดแู บบขยายใกลเ้ ขา้ ไปดว้ ยกลอ้ งใหญ่ เปน็ เรากำ�ลังส่องดูอยู่ ขืนมัวชักช้า ดาวท่ี การทำ�งานแบบมีระบบ จากสเกลใหญ่ อยากดูอาจตกลับขอบฟา้ ไปเสยี ก่อนได้ พฤษภาคม 2565 39

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กิจเวช พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer วิญิ ญาณฉันั รอที่�่ทางช้า้ งเผืือก ทางช้างเผอื ก เพลงประกอบละครโทรทัศั น์์เรื่�อง คู่่�กรรม ปีี 2533 กาลคร้งั หนึ่งนานมาแลว้ เทพเจ้าซูส (Zeus) ราชาแห่ง คำร้อ้ งและทำนองโดย สุทุ ธิพิ งษ์์ วััฒนจััง (ชมพูู ฟรุุตตี้้)� เทพกรีก ได้แอบมเหสีเฮรา (Hera) ไปหาหญงิ สาว ทเ่ี ปน็ มนุษย์ช่อื แอลก์ มีนี (Alcmene) จนมีลกู ชายเป็นเดก็ ทารกชือ่ ภาพถ่่ายทางช้้างเผืือก ที่่�ดอยอิินทนนท์์ จังั หวััดเชียี งใหม่่ โดยคุุณมติิพล เฮราคลสี (Heracles) ตั้ง� มติธิ รรม ด้้านบนของภาพยังั มีีจรวด Ariane 5 ที่�่กำลัังปล่อ่ ยสู่�อวกาศ ซูสอยากให้เฮราคลีสเป็นอมตะด้วยการดื่มนมของมเหสีเฮรา (เห็็นเป็น็ จุุดสีนี ้้ำเงินิ ) และข้้างขวาของจรวดคืือดาวตก ดาวสว่า่ งด้้านล่า่ ง แต่เฮราข้ีหึงมาก ถ้าเฮรารู้ว่าเฮราคลีสเป็นลูกของก๊ิกซูส เฮราก็คง ทขhี่อt�่มtงาpภภsา:า/พพ/คืaือp: ดoNาdAว.SศnุAุaกsร์a์ .gov/apod/ap140212.html ไมป่ ล่อยเฮราคลีสไวแ้ น่ ดงั น้นั ซูสจงึ วางแผน คืนหนึ่งขณะท่ีเฮรากำ�ลังหลับ ซูสแอบอุ้มเฮราคลีสย่องเข้ามา แล้วใหเ้ ฮราคลสี ด่มื นมเฮรา พอเฮรารสู้ กึ ตวั ตนื่ ขน้ึ กต็ กใจทจี่ ู่ ๆ มเี ดก็ ทารกท่ีไหนกไ็ มร่ มู้ าดม่ื นม ของตน จงึ ผลกั เฮราคลสี กระเดน็ ออกไป เฮราคลสี ไดด้ ม่ื นมของเฮรา แล้วมพี ลังเชน่ เทพเจ้าจงึ ไมเ่ ป็นอะไร แตร่ ะหวา่ งทผี่ ลกั นน้ั เฮราคลสี กำ�ลังดูดนมอยู่จึงทำ�ให้นมของเฮราหกราดไปบนท้องฟ้า เกิดเป็น ทางนำ้�นม (Milky Way) หรือคนไทยเรียกว่า “ทางช้างเผือก” เนอ่ื งจากคนไทยเหน็ เปน็ ทางบนสวรรคท์ ช่ี า้ งเผอื กเดนิ อยู่ (ชา้ งเผอื ก เป็นสตั ว์มงคล) พฤษภาคม 2565 40

เปดิ โลก นทิ านดาว ภปารพะมTาhณปeีOี พr.igศi.n2o1f18th-2e1M23ilky Way โดย Tintoretto ส่วนคนจีนเห็นทางช้างเผือกเป็นแม่น้ำ�บนสวรรค์ มีนิทานเรื่อง hที่t่�มtาpภs:า/พ/en: .Wwiikkiippeeddiiaa.org/wiki/Milky_Way “หญิงทอผ้ากับชายเลี้ยงวัว” เล่าว่า ชายเล้ียงวัวได้พบรักกับหญิง ทอผ้าที่เป็นนางฟ้าจากสวรรค์ที่แอบหนีมาเที่ยวเล่นที่โลกมนุษย์ ทงั้ สองไดแ้ ตง่ งานและมีลกู ดว้ ยกัน 2 คน หญงิ ทอผา้ เคยมหี นา้ ทที่ อผา้ แลว้ น�ำ ไปประดบั ตดิ บนทอ้ งฟา้ เวลา ดวงอาทิตย์ขึ้นตอนเช้าและดวงอาทิตย์ตกตอนเย็น เม่ือเธอไม่อยู่ บนสวรรคท์ ้องฟ้าจึงขาดสีสัน เทพสวรรคอ์ อกตามหาหญงิ ทอผา้ จนพบแลว้ พาเธอเหาะกลบั สวรรค์ ชายเลี้ยงวัวได้นำ�หนังวัววิเศษมาห่มทำ�ให้เหาะได้ พาลูกท้ังสองใส่ ตะกรา้ หาบ แลว้ เหาะตามมา เทพสวรรค์ไดเ้ สกใหเ้ กดิ แมน่ �ำ้ กวา้ งใหญ่ บนทอ้ งฟ้า ท�ำ ให้ชายเลย้ี งววั ไม่สามารถเหาะขา้ มไปได้ ต่อมาเทพสวรรค์เห็นแก่หญิงทอผ้าและชายเลี้ยงวัวที่มีความรัก มั่นคงต่อกัน จึงใจอ่อน ยอมให้ท้ังสองได้พบกันปีละคร้ัง ทุกวันท่ี 7 เดือน 7 ตามปฏทิ นิ จนั ทรคติของจนี ในวันนนั้ เหล่านกจะมาต่อตัวเปน็ สะพานใหค้ ่รู ักค่นู ้ีไดเ้ ดินข้ามแมน่ ำ�้ มาพบกัน แม่น้ำ�บนท้องฟ้านั้นคือ ทางช้างเผือก หญิงทอผ้าคือ ดาวเวกา (Vega) ในกลมุ่ ดาวพณิ (Lyra) และชายเลยี้ งววั คอื ดาวอลั แทร์ (Altair) ในกลมุ่ ดาวนกอนิ ทรี (Aquila) ดาวท้งั สองจะอย่ขู ้างทางช้างเผอื ก ปัจจุบันยังมีเทศกาลฉลองวันท่ีคู่รักท้ังสองมาพบกันเรียกว่า เทศกาลชซิ ี (Qixi 七夕) เมอื่ ญปี่ นุ่ รบั วฒั นธรรมจนี เรอื่ งนก้ี จ็ ดั เทศกาล เชน่ กนั เรยี กว่า เทศกาลทานาบาตะ (Tanabata たなばた) ภาพชายเลี้�ยงวััวเหาะตามหญิงิ ทอผ้้า แต่่มีแี ม่น่ ้้ำกว้้างใหญ่่บนท้้องฟ้า้ ภาพลำแสงเลเซอร์์ส่อ่ งไปที่�ใ่ จกลางทางช้้างเผืือก ถ่่ายจากหอดูดู าว ขวางกั้น� ไว้้ Very Large Telescope (VLT) ประเทศชิิลีี โดย Yuri Beletsky ที่่�มาภาพ : หนัังสืือ สตรีีจีนี ในนิทิ าน แปลโดย วันั ทิิพย์์ ที่ม�่ าภาพ : NASA สำนัักพิิมพ์ส์ ายใจ หน้้า 31 https://apod.nasa.gov/apod/ap190106.html พฤษภาคม 2565 41

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพถ่า่ ยกาแล็ก็ ซีี NGC 1300 ในกลุ่�มดาวแม่น่ ้้ำ (Eridanus) เป็็นกาแล็็กซีแี บบก้้นหอยมีีคานลักั ษณะเดีียวกับั กาแล็็กซีีทางช้้างเผืือก ถ่า่ ยโดยกล้้องโทรทรรศน์์อวกาศฮัับเบิลิ (Hubble Space Telescope) iทmี่�่มaาgภeาsพ/2:00h5t/t0p1s/:/1/6h3u6b-bImleasgitee..hotrmg/lcontents/media/ ภาพวาดทางช้้างเผืือก มองจากด้้านบน ดวงอาทิติ ย์์จะอยู่่�ค่่อนมาทาง ถ้าลากเสน้ จากดาวเวกาไปดาวอลั แทร์ แลว้ ลากไปหาดาวเดเนบ ด้้านล่่าง (Deneb) ในกล่มุ ดาวหงส์ (Cygnus) เกิดเป็นรปู สามเหล่ยี มเรียกวา่ hที่tม่� tาpภs:า/พ/so:lNaArsSyAstem.nasa.gov/resources/285/the-milky-way- สามเหลย่ี มฤดูรอ้ น (Summer Triangle) เป็นสามเหลยี่ มทจ่ี ะเหน็ ใน galaxy/?category=solar-system_beyond ช่วงฤดูร้อนของฝรั่ง (ในซีกโลกเหนือเส้นศูนย์สูตร) ตอนต้นเดือน ภาพจำลองจากแอป Celestron SkyPortal (ดาวน์์โหลดฟรีี) กรกฎาคมต้งั แต่หัวค�่ำ ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ วัันที่่� 1 มิถิ ุุนายน 2565 เวลา 04:00 น. แสดงสามเหลี่�ยมฤดููร้้อน จะเห็น็ ชาวอินเดียเรียกทางช้างเผือกว่าเป็นแม่นำ้�คงคาสวรรค์ ปรากฏ ดาวเวกา (หญิงิ ทอผ้้า), ดาวอัลั แทร์์ (ชายเลี้�ยงวัวั ) ถููกกั้�นขวางด้้วยแม่่น้้ำ ในวรรณกรรมเรอ่ื ง “กามนติ ” ว่ากามนิตและวาสฏิ ฐีคู่รักเม่อื ตายแลว้ คืือทางช้้างเผืือก และดาวเดเนบ จะไปพบกันท่นี ั่น เช่นเดยี วกบั โกโบรแิ ละอังศุมาลนิ ในเร่อื ง “คูก่ รรม” ของทมยนั ตี ในทางดาราศาสตร์ ทางช้างเผือกคือกาแล็กซี (galaxy) หรือ ดาราจกั ร ทโี่ ลกเราเปน็ สมาชกิ อยู่ ค�ำ วา่ galaxy มรี ากศพั ทจ์ ากภาษากรกี ว่า galaxias (γαλαξίας) แปลว่า นม มาจากนิทานเร่อื งทางน้ำ�นมกบั เฮราคลีส กาแล็กซีคือระบบดาวท่ีอยู่รวมกันเป็นจำ�นวนมาก ประมาณว่า กาแล็กซีทางช้างเผือกมีดาวฤกษ์ (คือดาวที่เหมือนดวงอาทิตย์) อยู่ ประมาณ 1-4 แสนล้านดวง มีลักษณะเป็นก้นหอยมีคาน (barred spiral galaxy) เสน้ ผา่ ศูนย์กลางประมาณ 1-2 แสนปีแสง (1 ปีแสง เทา่ กบั 9.46 ล้านลา้ นกโิ ลเมตร) คาดวา่ ตรงกลางทางชา้ งเผือกเปน็ หลุมดำ�ขนาดใหญ่ โชคดีท่ีโลกของเราไกลห่างจากจุดศูนย์กลางทาง ช้างเผือกประมาณ 28,000 ปีแสง โลกและดวงอาทิตย์ต้องใช้เวลา ประมาณ 230 ลา้ นปีถึงจะโคจรรอบกาแล็กซที างช้างเผอื ก พฤษภาคม 2565 42

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพวาดแสดงตำแหน่่งใจกลางทางช้้างเผืือก ภาพธงช้้างเผืือก ใช้้เป็น็ ธงชาติสิ ยามในสมัยั รััชกาลที่่� 3 ที่่ม� าภาพ : EarthSky ที่�่มาภาพ : Wikipedia https://earthsky.org/favorite-star-patterns/teapot-of-sagittar- ius-points-to-galactic-center/ ดาวทุกดวงที่เรามองเห็นบนท้องฟ้านั้นล้วนอยู่ในกาแล็กซี ทางช้างเผือก แต่ทางช้างเผือกท่ีเราเห็นเป็นแถบคล้ายเมฆนั้น ภาพจากแอป Light Pollution Map (ดาวน์โ์ หลดฟรี)ี แสดงมลพิษิ แสง เกิดจากมุมมองจากโลกที่มองเห็นด้านข้างของทางช้างเผือก เปรียบ ในประเทศไทย พื้น�้ ที่�่ที่่ไ� ม่่มีสี ีีคืือพื้�้นที่�่ที่�ไ่ ม่ม่ ีสี ีีจะเห็็นทางช้้างเผืือกด้้วยตา ทางช้างเผือกเหมือนจานกินข้าว ถ้าเรามองด้านบนจะเห็นจานกลม เปล่่าชัดั เจนดีที ี่ส�่ ุุด (เช่น่ อุุทยานแห่่งชาติเิ ขาแหลมทางซ้้ายของภาพ) แต่ถ้ามองจานด้านขา้ งจะเหน็ เป็นเสน้ มรีอสี ีงีแลดงงมแาสคืดืองพวื่้�่น้ามที่ลส�่ พีนีิ้้ษิ ำเแงิสินงสมาามกาไรม่ถส่ เาห็ม็นาทราถงเชห้็้า็นงทเผาืืองชก้้าพงอเผไืืดอ้้กกรุุงเทพฯ ตรงบริเวณใจกลางทางช้างเผือก (Galactic Center) ในกลมุ่ ดาว คาดว่าในจักรวาลมีกาแล็กซีท้ังหมดประมาณ 2 แสนล้าน ถึง คนยิงธนู (Sagittarius) ใกลก้ ลุม่ ดาวแมงปอ่ ง (Scorpius) และกลุ่ม มากกว่า 2 ล้านล้านกาแล็กซี ในจกั รวาลหรือเอกภพ ดาวคนแบกงู (Ophiuchus) เปน็ บรเิ วณท่ีจะเห็นทางช้างเผือกมีดาว เราสามารถมองเห็นทางช้างเผือกด้วยตาเปล่า ตอนผมเป็นเด็ก หนาแนน่ ทส่ี ดุ หรอื สวยงามทสี่ ดุ จงึ นยิ มถา่ ยภาพทางชา้ งเผอื กใหเ้ หน็ เม่ือประมาณ 50 ปีกอ่ น สามารถมองเห็นทางชา้ งเผือกในกรงุ เทพฯ บรเิ วณใจกลาง แต่ปัจจุบันไม่สามารถเห็นในกรุงเทพฯ แล้ว เน่ืองจากกรุงเทพฯ มี ทางชา้ งเผอื กอยบู่ นทอ้ งฟา้ ตลอดเวลา แตบ่ รเิ วณใจกลางจะเหน็ มลพิษแสง (light pollution) ท่ีเกิดจากแสงไฟฟ้าในเมืองมากข้ึน เวลากลางคืนประมาณปลายเดือนมกราคมตอนเช้ามืดทางทิศตะวัน จงึ ต้องออกเดนิ ทางไปดูในพ้ืนท่ีทีม่ ืดสนทิ ไกลจากเมอื ง ออกเฉียงใต้ ถึงกลางเดือนพฤศจิกายนตอนหัวค่ำ�ทางทิศตะวันตก เฉียงใต้ เปรียบเทยี บช่ือเทพเจ้ากรกี และโรมัน กรกี โรมนั ซสู (Zeus) จูปเิ ตอร์ (Jupiter) ดาวพฤหัสบดี เฮรา (Hera) จูโน (Juno) เฮราคลสี (Heracles) เฮอร์ควิ ลีส (Hercules) พฤษภาคม 2565 43

by อาจารย์เจษฎ์ อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ ห้า้ มกินิ ทุุเรียี น แตใ่ นทุเรยี นมสี ารบางตัวคอ่ นขา้ งมาก คือพวกสารประกอบ กับั เหล้า้ เบียี ร์.์ .. ซัลเฟอร์ (ธาตกุ ำ�มะถัน) ที่สามารถยบั ยง้ั การทาํ งานของเอนไซม์ ALDH ดังนั้นการกินทุเรียนร่วมกับการดื่มเหล้าอาจจะทําให้การ เป็็นเรื่่�องจริงิ ครัับ ทาํ ลายแอลกอฮอล์ไม่สมบรู ณ์ เกิดการคง่ั ของสารแอซที ลั ดไี ฮด์ (ที่เป็นสารตัวกลางของปฏิกิริยา) ทําให้มีอาการไม่พึงประสงค์ เรื่่อ� ง\"ห้้ามกิินทุุเรีียนกัับเครื่�องดื่�มแอลกอฮอล์์ เชน่ หน้าแดง เหงื่อออก คลื่นไส้อาเจยี น เวียนศีรษะ ปวดศีรษะ ต่า่ ง ๆ\" เป็น็ เรื่�องจริงิ นะครับั ! แล้ว้ ก็เ็ ตือื น หายใจเร็ว กันั มานานแล้ว้ ผมเคยทำ�ำ เป็น็ คลิปิ วิดิ ีโี ออธิบิ ายไว้แ้ ล้ว้ ตามนี้� (ดูคู ลิปิ อาการดังกล่าวจะคล้ายกับอาการของผู้ท่ีได้รับยาเลิกเหล้า รายการ SciFind ตอน ห้า้ มกิินอาหารคู่่�กััน จริิงหรืือ ? https:// ชอ่ื ไดซัลฟแู รม (Disulfuram หรือ tetraethylthiuram disulfide) youtu.be/5kHa9A4iQS0 ) สว่ นใหญอ่ าการดงั กลา่ วไมค่ อ่ ยจะรนุ แรง อยา่ งไรกต็ าม ในบางราย ส่วนการกินทุเรียนกับการดื่มเหล้าเบียร์แล้วอันตรายนั้น ทม่ี ปี ฏกิ ริ ยิ ารนุ แรงอาจจะทาํ ใหเ้ กดิ ภาวะหายใจลาํ บาก หวั ใจลม้ เหลว คาดกันวา่ มาจากเหตผุ ลดังน้ี และอนั ตรายถึงแก่ชีวติ ตามปกติเมื่อดมื่ แอลกอฮอล์เข้าไปแล้ว ร่างกายของเราจะมี ทส่ี �ำ คญั ทเุ รยี นยงั เปน็ ผลไมท้ ใ่ี หพ้ ลงั งานสงู โดยมคี าร์โบไฮเดรต กลไกในการทาํ ลายเพอื่ ลดความเปน็ พษิ ของแอลกอฮอล์ เรม่ิ จาก และไขมนั สงู (เนอื้ ทเุ รยี น 100 กรมั ใหพ้ ลงั งาน 150-160 แคลอร)ี การเปลย่ี นแอลกอฮอล์ใหเ้ ปน็ สารแอซที ลั ดไี ฮด์ (acetaldehyde) ขณะท่ีแอลกอฮอล์ก็ให้พลังงานสูงและดูดซึมได้อย่างรวดเร็ว โดยใชเ้ อนไซมช์ อ่ื แอลกอฮอลด์ ไี ฮโดรจเี นส (alcohol dehydrogenase: (แอลกอฮอล์ 1 กรมั ใหพ้ ลงั งาน 7 แคลอรเี ทยี บกบั คาร์โบไฮเดรต ADH) จากนนั้ เปลย่ี นตอ่ เปน็ สารแอซเี ทต (acetate) ดว้ ยเอนไซม์ และโปรตีนที่ให้พลังงาน 4 แคลอรีต่อกรัม และไขมันให้พลงั งาน แอลดไี ฮนด์ ไี ฮโดรจเี นส (aldehyde dehydrogenase: ALDH) ตอ่ 9 แคลอรตี อ่ กรมั ) การกนิ ทเุ รยี นรว่ มกบั การดม่ื เหลา้ จงึ ท�ำ ใหร้ า่ งกาย มาแอซเี ทตจะถกู เปลยี่ นเปน็ น�ำ้ และกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ แลว้ ไดร้ บั พลงั งานสงู อยา่ งรวดเรว็ เมอ่ื รา่ งกายยอ่ ยอาหารพวกนที้ าํ ให้ ขับออกจากรา่ งกายในทส่ี ุด เกิดความร้อนเพ่ิมขนึ้ น�ำ้ ตาลในเลอื ดสงู ขนึ้ นอกจากนก้ี ารดม่ื แอลกอฮอลม์ ฤี ทธใ์ิ นการขบั ปสั สาวะสง่ เสรมิ ใหร้ า่ งกายมภี าวะขาดน�้ำ ได้ ยงิ่ ถา้ เปน็ คนทมี่ โี รคประจาํ ตวั เบาหวาน กนิ ยาบางชนดิ เชน่ ยาขบั ปสั สาวะอาจจะกระตนุ้ ใหเ้ กดิ ภาวะขาดน�ำ้ น�ำ้ ตาลในเลอื ดสูง และเกลอื แรผ่ ดิ ปกตไิ ด้ สรุปว่าการกินทุเรียนร่วมกับเหล้าเบียร์อาจจะมีผลเสียต่อ สขุ ภาพได้ โดยอาการจะมากนอ้ ยขน้ึ กบั ปจั จยั ของแตล่ ะคน คอื ปรมิ าณ ทก่ี นิ และความสามารถของรา่ งกายในการทาํ ลายแอลกอฮอล์ ทมี่ าขอ้ มลู บทความเรื่อง \"กนิ ทเุ รยี นตอนเมาอาจเสียชีวิตจรงิ หรือไม่ ?\" ในนิตยสารวาไรตี้ เพอื่ สขุ ภาพ Volume: ฉบบั ท่ี 6 เดอื นมกราคม 2556 โดย พญ.ดรณุ วี ลั ย์ วโรดมวจิ ติ ร ภาควชิ าอายรุ ศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธบิ ดี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล https://www.rama.mahidol.ac.th/atrama/issue006/believe-it-or-not พฤษภาคม 2565 44

ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ดร.ชวลิต วิทยานนท์ ปลาแป้้น ปลาแป้น้ อยู่�ในวงศ์์ (Family) Leiognathidae ชาวสงขลาเรียี กกันั ว่า่ ปลาขี้�เก๊ะ๊ คำ�ำ ว่า่ ขี้�เก๊ะ๊ มาจาก Ikan Kekek ซึ่�งเป็น็ คำ�ำ เปรียี บเปรยถึงึ หญิงิ แสนงอนในสำำ�นวนมลายูู คงเพราะมัันตายง่่ายมากเมื่�อถููกจัับ เป็็นปลาขนาดเล็็กอาศััยในทะเลใกล้้ชายฝั่�งและปากแม่่น้ำำ�� มัักอยู่�เป็็นฝููงใหญ่่ บางครั้�งจัับได้เ้ ป็็นร้อ้ ยกิโิ ลกรััม มีีหลายขนาดตั้�งแต่ข่ นาดเล็ก็ ราว 5 เซนติิเมตร จนถึงึ ตัวั เกือื บครึ่�งกิโิ ลกรัมั ขนาดเกือื บ 25 เซนติเิ มตร ชนิดิ เล็็ก มักั เอาไปทำำ�อาหารปลาเป็ด็ หรือื ปลาป่น่ เป็น็ อาหารสัตั ว์์ แต่ใ่ นญี่�ปุ่�นเอามาอบซอสกรอบอร่อ่ ยมาก ปลาแป้น้ ขนาดใหญ่ท่ ำำ�ของน่า่ หม่ำำ��ได้ห้ ลายอย่า่ ง ทำำ�ลูกู ชิ้�น ที่่�ชุมุ ชนบ้้านช่่องฟืนื จังั หวััดพััทลุุง เอามาแล่ท่ ำำ�ปลาแดดเดีียวทอดอร่่อยมาก เป็็นสิินค้า้ โอทอปที่�ขึ้�นชื่�อ พบในประเทศไทยท้ังหมด 26 ชนิดจาก 9 สกุล เช่น ปลาแป้นบุตรี Nuchequula, ปลาแป้นเมือก แป้นข้ีมูกมาก Leiognathus, ปลาแปน้ ขา้ งทอง Eubleekeria, ปลาแป้นกระโดงดำ� Karalla, ปลาแป้นเขย้ี ว Gazza, แปน้ เบย้ี Deveximentum แป้นลาย แป้นขา้ งทอง แปน้ ขลบิ ดำ� แปน้ Aurigequula fasciatus Eubleekeria splendens Eubleekeria jonesi Equulites oblongus แป้นยาว แปน้ เมอื ก แป้นหน้าส้นั แป้นแต้ม Equulites elongatus Leiognathus equulus Leiognathus brevirostris Nuchequula mannusella แป้นกระโดงส้นั , แป้นบตุ รี แปน้ กระโดงยาว แปน้ กลม แป้นเบีย้ Nuchequula gerroides Nuchequula longicornis Photopectoralis bindus Deveximentum hanedai แปน้ เบย้ี แปน้ เบี้ยเกล็ดใหญ่ แป้นเบ้ีย แปน้ เบี้ย Deveximentum insidiator Deveximentum megalolepis Deveximentum interruptum Deveximentum ruconius แป้นเขี้ยว แป้นเข้ียวกลม ปลาแป้นกระโดงด�ำ Gazza minuta Gazza achlamys Karalla daura พฤษภาคม 2565 45

QSucizi บ้านนกั คิด ผู้้�ได้ร้ ัับรางวััลประจำำ�ฉบัับที่่� 109 พ่่อเหมียี วเป็็นแมวสีีส้้ม ส่่วนแม่เ่ ป็็นแมวสีีเปรอะฮะ ผ้า้ พัั นคอผ้า้ ฝ้้ายทอมือื ได้้แก่่ คุุณสิิทธิิพงศ์์ ยะโพ สีีขนพื้้�นฐานของแมวคืือ “ส้้ม” กัับ “ดำ�ำ ” โดยขนสีีส้้มของแมว ถ่า่ ยทอดผ่า่ นโครโมโซมเอกซ์เ์ ท่า่ นั้้�นฮะ พ่่อเหมียี วเป็น็ แมวส้ม้ มียี ีนี สีสี ้ม้ Tumbler สวทช. ได้แ้ ก่่ ด.ญ.นััทธ์์หทััย พงษ์โ์ สภาวิิจิติ ร ส่่วนแม่่เป็็นแมวสีีเปรอะ มีที ั้้�งยีนี สีีส้้มกัับยีีนสีดี ำำ� เหมียี วกับั น้อ้ งที่่�เป็็น ผู้้�ชายมีีโครโมโซม Y หนึ่่�งตััวจากพ่่ อ และ X หนึ่่�งตััวจากแม่่ที่่�เป็็น แมวสีเี ปรอะ เหมีียวเป็็นสีสี ้้มเพราะได้้รัับ X สีสี ้้มมา ส่ว่ นน้้องชายเป็็น แมวดำ�ำ เพราะได้้ X สีดี ำำ�มา น้อ้ งอีกี สองตัวั เป็น็ ผู้้�หญิงิ ต้อ้ งมีโี ครโมโซม XX น้้องสาวที่่�เป็็นแมวส้ม้ ได้้รับั X สีสี ้ม้ มาจากพ่่อหนึ่่�งตััวและจากแม่่ หนึ่่�งตัวั ส่ว่ นน้อ้ งสาวแมวสีเี ปรอะนั้้�นได้ร้ ับั X สีสี ้ม้ จากพ่่อและ X สีดี ำ�ำ มาจากแม่่ฮะ ส่ว่ นลายที่่�เห็น็ สีสี ้ม้ ๆ ดำ�ำ ๆ พร้อ้ ยไปทั่่�วตัวั แม่ก่ ับั น้อ้ งสาวคนเล็ก็ นั้้�น เกิิดจากการที่่�ภายในเซลล์์แต่่ละเซลล์์มีีโครโมโซม X แท่่งที่่�แอ็็กทิิฟ ต่า่ งกััน ถ้้า X สีไี หนแอ็็กทิิฟก็จ็ ะแสดงออกเป็็นขนสีีนั้้�น โดยจะเกิิดขึ้้�น แบบสุ่่�ม ลายที่่�ปรากฏบนตัวั แมวสีเี ปรอะจึงึ แตกต่า่ งกันั ออกไป วัันที่่� 23 พฤษภาคม เป็็นวัันเต่า่ โลกฮะ เรา เต่า่ บก มาทำำ�ความรู้�้จัักกัับเต่่าให้้ดีีขึ้้�นกัันดีีกว่่า เหมีียวเองรู้�้จัักเต่่าอยู่่�ไม่่กี่่�ชนิิด แต่่ก็็แยก ไม่่ค่่อยออกว่่าเต่่าชนิิดใดเป็็นเต่่าบก เต่่าน้ำ�ำ� จืืด หรืือเต่่าทะเล คุุณผู้�้อ่่าน ช่่วยเหมียี วแยกหน่อ่ ยฮะ รางวัลประจ�ำ ฉบบั ที่ 110 Tumbler สวทช. จำำ�นวน 1 รางวััล เต่่าน้ำ�ำ� จืืด เต่า่ ทะเล ผ้า้ พัั นคอ ผ้้าฝ้า้ ยมัดั ย้อ้ ม จำำ�นวน 1 รางวัลั สง่ คำ�ตอบมาร่วมสนุกไดท้ ี่ หมดเขตสง่ คำ�ตอบ วันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2565 กองบรรณาธิการสาระวทิ ย์ ฝ่ายสรา้ งสรรคส์ อ่ื และผลติ ภัณฑ์ ค�ำ ตอบจะเฉลยพรอ้ มประกาศรายช่ือผไู้ ดร้ บั รางวัล สำ�นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแหง่ ชาติ ในสาระวิทย์ ฉบบั ท่ี 111 สำ�หรบั ของรางวลั 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 เราจะจดั ส่งไปใหท้ างไปรษณยี ์ หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ที่ [email protected] อยา่ ลมื เขียนช่อื ที่อยู่ มาดว้ ยนะฮะ พฤษภาคม 2565 46

พฤษภาคม 2565 47

Sci เข้าหู โนต้ ความรฉู้ บับย่อ ปริทัศน์ เทียนทอง โน้ตความรู้ฉบับย่อจากการพูดคุยกับแขกรับเชิญใน Podcast รายการ Sci เข้าหู ของนิตยสารสาระวิทย์ ซึ่งเป็น รายการที่รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็นที่น่าสนใจ เกาะติดกระแส วิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน ทุกวันอังคารที่ 2 และ 4 ของเดือน ทางเฟซบุ๊กเพจนิตยสาร สาระวิทย์ หรือติดตามย้อนหลังที่ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ Q : AMED Telehealth ช่่วยรัับมืือสถานการณ์์โควิดิ 19 อย่่างไร ทั้้�งในแง่ข่ องบุคุ ลากรด่า่ นหน้า้ และระบบสาธารณสุุขไทย ? ทีีมวิิจััยของเราพัั ฒนา AMED Telehealth ขึ้้�นมาเป็็นปฏิิบััติิการระบบหลัังบ้้านที่่�สำ�ำ คััญของ Home Isolation เพื่่�อใช้้เป็็นแพลตฟอร์์มสำำ�หรัับบริิหารจััดการข้้อมููลผู้้�ป่่วยโควิิด 19 ที่่�แยกกัักตััวที่่�บ้้าน (Home Isolation) และการแยกกัักตััวในชุุมชน (Community Isolation) โดยผู้้�ที่่�ใช้้แพลตฟอร์์มนี้้�จะเป็็นหน่่วย ที่่�ให้้บริิการทางการแพทย์์ เช่่น โรงพยาบาลของ รััฐ/เอกชน คลิินิิก ที่่�มีีแพทย์์ พยาบาลหรืือสหวิิชาชีีพ ที่่�สนใจใช้้ติิดตามอาการ รัักษา ดููแลผู้้�ป่่วยอย่่างใกล้้ชิิดผ่่านระบบ Telemonitoring, Telehealth, Teleconsultation ได้ต้ ลอด 24 ชั่่�วโมง AMED Telehealth ยังั มีสี ่ว่ นช่ว่ ยระบบสาธารณสุขุ ของไทย ลดความเหลื่่�อมล้ำำ��ทางสังั คมผ่า่ นแพลตฟอร์ม์ ดิิจิิทััลในการดููแลสุุขภาพ ซึ่่�งเป็็นไปตามแนวทางการขัับเคลื่่�อนด้้วยโมเดลเศรษฐกิิจ BCG ด้้านการแพทย์์ และสุขุ ภาพ ที่่�เน้น้ การให้บ้ ริกิ ารประชาชนอย่า่ งทั่่�วถึงึ โดยตอนนี้้�ระบบสามารถเชื่่�อมข้อ้ มูลู ส่ง่ รายงานให้้ สปสช. จััดทำำ�หลัักเกณฑ์์เพื่่� อให้้ผู้้�ป่่วยกลุ่่�มนี้้�มารัับยาและคำ�ำ แนะนำำ�ต่่าง ๆ โดยเภสััชกรที่่�ร้้านยาได้้ โดยต้้องเป็็น ผู้้�ป่ว่ ยโควิดิ 19 กลุ่่�มสีเี ขียี วที่่�มีอี ายุนุ ้อ้ ยกว่า่ 60 ปีี ไม่ใ่ ช่ห่ ญิงิ ตั้้�งครรภ์์ ไม่เ่ ป็น็ ผู้้�ป่ว่ ยติดิ เตียี ง ไม่ม่ ีโี รคประจำ�ำ ตัวั ข้อ้ ดีสี ำ�ำ คัญั ของ AMED Telehealth คือื เป็็นระบบที่่�ใช้้งานง่่าย มีีประสิิทธิิภาพ และที่่�สำ�ำ คัญั ที่่�สุดุ คือื ความ ใส่ใ่ จในการช่ว่ ยเหลือื จากทีมี งานของ A-MED สวทช. ที่่�คอยให้ค้ ำ�ำ ปรึกึ ษาอย่า่ งต่อ่ เนื่่�องตลอดระยะเวลา ตั้้�งแต่่ เริ่่�มใช้ง้ านหรือื แม้แ้ ต่ค่ วามต้อ้ งการเพิ่่�มเติมิ ในการพััฒนาระบบในระหว่า่ งการใช้ง้ าน ทำำ�ให้ผ้ ู้้�ใช้ง้ าน เช่น่ เภสัชั กร สามารถให้้บริกิ ารดูแู ลผู้้�ป่่วยโควิิด 19 ได้้อย่า่ งมั่่�นใจ ไม่ต่ ้อ้ งกังั วลต่อ่ เรื่่�องของข้อ้ มูลู ต่า่ ง ๆ วัชั รากร หนูทู อง ฟังั บทสัมั ภาษณ์์เต็ม็ ได้ท้ ี่่� นักั วิิจััย NSTDA Podcast ศููนย์ว์ ิิจััยเทคโนโลยีสี ิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกและเครื่อ�่ งมืือแพทย์์ (A-MED) สวทช. รายการ Sci เข้้าหูู EP 17 FutureTales Lab มองอนาคตไทย มองอนาคตโลก https://www.nstda.or.th/sci2pub/sci-in-ear-ep17 พฤษภาคม 2565 48

ค�ำ คม นกั วทิ ย์ ดร.น�ำ ชัย ชวี ววิ รรธน์ Somewhere, something incredible is waiting to be known. - Carl Sagan - มีบางอย่างในบางแห่งที่เหลือเชื่อ รอคอยให้ค้นพบอยู่ - คาร์ล เซแกน - คารล์ เซแกน (9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2477 – 20 ธนั วาคม พ.ศ. 2539) นักดาราศาสตร์ชาวอเมริกัน สำ�เร็จปริญญาเอกที่มหาวิทยาลัยชิคาโก เป็นศาสตราจารย์ทางดาราศาสตร์และวิทยาศาสตร์อวกาศ และผู้อำ�นวยการห้องปฏิบัติการการศึกษาเกี่ยวกับดาวเคราะห์ที่มหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ ปี พ.ศ. 2523 เซแกนจัดทำ�ซีรีส์สารคดีวิทยาศาสตร์อันโด่งดังที่มีชื่อว่า “Cosmos” มีผู้ชมถึง 500 ล้านคน จาก 60 ประเทศทั่วโลก และเขียนหนังสือชื่อเดียวกันคือ Cosmos เป็นหนังสือขายดีติดอันดับ Best Seller ของ New York Times เป็นเวลาถึง 7 สัปดาห์ เซแกนเปน็ นกั เขยี นหนงั สอื วทิ ยาศาสตรส์ �ำ หรบั ประชาชนทว่ั ไปทม่ี สี �ำ นวนสละสลวยนา่ อา่ นราวกบั บทกว นยิ ายวทิ ยาศาสตรเ์ รอ่ื ง Contact ของเขากลายเป็นภาพยนตร์ไซไฟเรื่องหนึ่งที่ได้รับการยกย่องว่ามีความสมจริงของข้อมูลเป็นอย่างมาก ใบสมคั รสมาชกิ สทิ ธิพเิ ศษสำ�หรบั สมาชกิ - ได้รับ “นิตยสารสาระวทิ ย์” e-magazine https://www.facebook.com/SarawitNSTDA รายเดอื นอยา่ งต่อเน่อื งทางอเี มล โดยไมเ่ สยี ค่าใชจ้ ่าย hhttttppss::////wwwwww..ffaaนccิeeติ bbooยookkส..ccooาmmร//สSSaaาrrรaawwะiiวttิNNทิ SSยTTDD์AA์ - ซ้อื หนงั สือของ สวทช. ไดร้ ับส่วนลด 20% ณ ศูนย์หนงั สอื สวทช. https://www.facebook.com/SarawitNSTDA อทุ ยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ สามารถสมัครผ่านช่องทางออนไลนไ์ ด้ท่ีลงิ ก์ https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 ติดตอ่ กองบรรณาธกิ ารสาระวิทย์ หรอื ไดท้ างอเี มล Scan QR Code [email protected] ทีอ่ ยู่ ฝ่ายสรา้ งสรรคส์ ่อื และผลติ ภัณฑ์ (MPC) สำ�นกั งานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ 111 อุทยานวทิ ยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหน่ึง อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 สาระวทิ ยเ์ ปน็ นิตยสารอิเลก็ ทรอนิกส์ (e-magazine) รายเดือน มจี ดุ ประสงค์เพ่ือเผยแพร่ข้อมูลขา่ วสารและความรดู้ า้ นวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีท้ังของไทยและตา่ งประเทศให้แกก่ ล่มุ ผูอ้ า่ นทเี่ ปน็ เยาวชน พฤษภาคม 2565และประชาชนทัว่ ไปที่สนใจในเร่ืองดังกลา่ ว โดยสามารถดาวนโ์ หลดไดฟ้ รีที่ www.nstda.or.th/sci2pub/ หรือ บอกรับเป็นสมาชิกได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ 49จดั ทำ�โดย ฝา่ ยสร้างสรรค์สื่อและผลติ ภณั ฑ์ ส�ำ นักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ขอ้ ความตา่ งๆ ที่ปรากฏในนิตยสารอิเล็กทรอนิกสฉ์ บับนเ้ี ปน็ ความเห็นโดยอิสระของผูเ้ ขียน ส�ำ นักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาตไิ ม่จำ�เป็นตอ้ งเห็นพอ้ งดว้ ย

Sci Gallery ร่่วมอนุรุ ัักษ์์ตระหนักั รู้้� ฟื้� น้ ฟููชีวี ิติ จิติ รจุุล American Tortoise Rescue สหรััฐอเมริิกา กำำ�หนดให้้วัันที่่� 23 พฤษภาคมของทุุกปีีเป็็น วัันเต่่าโลก เพื่่� อสร้้างความตระหนัักรู้้�และปลุุกให้้ ทุุกคนบนโลกร่่วมมืือร่่วมใจกัันอนุุรัักษ์์เต่่าและ เต่่าทะเล รวมถึงึ ถิ่่�นอาศัยั