san M 1

สารและสมบตั ขิ องสสารครผู ู้สอน นางฐภิ ัตชรยี ์ ดษิ ฐเท่ียง

สารรอบตัว• ในจักรวาล มอี งคป์ ระกอบ 2 อย่าง คือ สสารและพลังงาน• สมบัติของสาร• สสาร (matter) หมายถึง สิ่งที่มีตวั ตน ตอ้ งการท่อี ยู่ และมีมวล มี ปริมาตร มพี ้ืนผวิ สัมผัส ขาดองคป์ ระกอบใดไมไ่ ด้ เชน่ หิน ไม้ น้า พชื สัตว์ฯลฯ• พลังงาน(Energy) หมายถึง ส่งิ ท่นี อกเหนือจากสสาร เช่น แสงแดด เสียง• สาร (substance) หมายถึง สสารทช่ี ้ีเฉพาะเจาะจง หรือทราบสมบตั ิ จา่ ง ๆ ชัดเจนแลว้ • Thipatcharee

สมบัตขิ องสารมี 2 ลกั ษณะ คือ• 1. สมบัติทางกายภาพ (Physical Properties)• 1.1. สมบัติทางกายภาพ เราสามารถมองเหน็ ไดด้ ว้ ยประสาทสมั ผสั ท้งั 5 คอื การมองเห็น การสัมผัส การ ดมกลน่ิ การรับรส และการไดย้ ิน หรือตรวจวดั ไดด้ ว้ ยเครือ่ งมอื เชน่ เทอร์มอมิเตอร์ หรือแอมมเิ ตอร์ โดยสมบตั ิ ทางกายภาพเปน็ ลักษณะภายนอกของสาร เชน่ สี รปู รา่ ง ขนาด น้าหนัก ปรมิ าตร มวล กลนิ่ รส หรอื สถานะของ สาร การนา้ ไฟฟ้า จดุ เดอื ด จดุ หลอมเหลว รปู ผลกึ ความหนาแนน่ ความแข็ง• 1.2. สารทเี่ กิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพจะยงั คงมอี งคป์ ระกอบของสารเหมือนเดิม ไมเ่ กิดสาร ใหม่ คอื จะมีการเปลย่ี นแปลงเฉพาะลักษณะทางกายภาพไปเทา่ น้นั เชน่ น้าแข็งประกอบด้วยโมเลกุลของ น้า เมอื่ นา้ แขง็ ไดร้ บั ความรอ้ น จนละลายกลายเปน็ น้า และระเหยกลายเปน็ ไอ องค์ประกอบของสารกย็ งั คงเปน็ โมเลกุลของน้าดงั เดิม• 2. สมบัติทางเคมี (Chemical Properties)• องค์ประกอบของสาร หรอื สมบตั สิ ารทต่ี รวจสอบจากการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมขี องสาร เชน่ การเปน็ สนมิ การติด ไฟ การเป็นกรด-เบส การระเบดิ ความเปน็ พษิ พลังงานไอออไนเซชนั• สารทีเ่ กิดการเปล่ยี นแปลงทางเคมี จะมีองค์ประกอบของสารเปล่ียนแปลงไปเป็นสารอน่ื ในระดบั อะตอม เกดิ สารใหม่ และไมส่ ามารถเปล่ียนกลบั มาเปน็ สารเดิมไดด้ ้วยวธิ ธี รรมดา เชน่ การทอดไข่ ท่ที า้ ให้ไข่สดทมี่ ี ลกั ษณะเป็นของเหลวหนดื กลายเป็นของแขง็ แตไ่ ม่สามารถทา้ ไขท่ ่ีทอดแลว้ กลบั มาเป็นไขส่ ดได้อีก • Thipatcharee

การจาแนกประเภทสาร ข้นึ อยู่กับผแู้ บ่งวา่ ใชอ้ ะไรเปน็ เกณฑ์ เชน่• 1. สถานะเป็นเกณฑ์• 2. การนา้ ไฟฟ้าเป็นเกณฑ์• 3.ความเปน็ กรดเบส• 4.การละลาย/ไม่สะลายในนา้• 5.เนือ้ สาร • Thipatcharee

สารจาแนกตามเนื้อสารไดด้ งั นี้ • Thipatcharee

สารเนอื้ เดยี ว• 1.สารเนือ้ เดียว คือ สารท่ีมองเหน็ ดว้ ยตาเป็นเนือ้ เดียว และถ้าตรวจสอบสมบัตขิ องสารจะเหมอื นกนั ทุก ส่วน อาจมอี งคป์ ระกอบเดียว หรอื หลายองค์ประกอบ แบ่งเปน็ สารบริสุทธ์ิและสารละลาย• สารบรสิ ทุ ธิ์ เปน็ สารท่ีมอี งคป์ ระกอบเพยี งชนิดเดียว ได้แก่ ธาตุ (โลหะ อโลหะ และกง่ึ โลหะ) และสารที่เกิดจากองค์ประกอบมากกวา่ หน่ึงชนิด แต่มีอัตราสว่ นโดยมวลของสารทเ่ี ป็นองค์ประกอบท่ี คงที่ ซึง่ กค็ ือ สารประกอบโลหะ(ธาตุโลหะ+ธาตโุ ลหะ) สารประกอบไอออนิก(ธาตุโลหะ+ธาตุ อโลหะ) สารประกอบโคเวเลนส(์ ธาตุอโลหะ+ธาตอุ โลหะ)• 2.สารละลาย เป็นของผสมเนอื้ เดียว มีอตั ราส่วนโดยมวลของสารทเี่ ปน็ องคป์ ระกอบไม่คงที่ องคป์ ระกอบของสารละลาย มี 2 สว่ น คือ• 1. ตัวท้าละลาย คือ สารทม่ี ปี ริมาณมากท่ีสดุ ในสารละลาย (กรณีสถานะองค์ประกอบ เหมอื นกัน) หรือเปน็ สารทีม่ ีสถานะเดียวกับสารละลาย (กรณีสถานะองคป์ ระกอบต่างกัน)• 2. ตัวละลาย คอื สารท่ีมปี รมิ าณอยนู่ ้อยในสารละลาย หรือมีสถานะต่างจากสารละลาย เชน่ น้าเกลือ อากาศ • Thipatcharee

สารละลาย สถานะ ตวั อย่างสารละลาย ตัวละลาย(%)ทองเหลอื ง ของแข็ง ทองแดง 30เหรยี ญบาท ของแข็ง ตวั ทาละลาย (%) นิเกิล25เหล็กกลา้ ของแข็ง สงั กะสี 70 Cr โครเมียม18 Ni นเิ กลิ 8 ทองแดง75 C คารบ์ อน1นาก ของแขง็ Fe เหลก็ 73ฟิวส์ ของแข็ง Au Agนิโครม ของแขง็ Cu ทองแดง80 Pb ตะกั่ว 25 Sn ดีบุก 5น้าเกลอื ของเหลว Bi บิสมัท 50 Cr โครเมียม20นา้ เชือ่ ม ของเหลว Ni นิเกลิ 80 เกลอืน้าโซดา ของเหลว นา้ น้าตาลแอลกอฮอล์ ของเหลว นา้ แอลกอฮอล์ทิงเจอรไ์ อโอดนี ของเหลว นา้ นา้อากาศ แกส๊ เอทานอล ไอโอดีน เอทานอล ออกซเิ จน 21แกส๊ หงุ ตม้ แกส๊ แกส๊ ไนโตรเจน 78 คารบ์ อนไดออกไซน์ 0.03ทองสา้ ริด ของแข็ง โพรเพน C3H8 70 C4H10 10 Cu ทองแดง 80 Pb ตะกัว่ + Sn ดบี กุ 20 • Thipatcharee

สารเนอ้ื ผสมสารเน้อื ผสม คอื สารสายตามองไม่เป็นเนอ้ื เดยี ว หรือองค์ประกอบเดยี ว แตจ่ ะสามารถเหน็ เป็น 2 องคป์ ระกอบขน้ึ ไปสารเนอ้ื ผสม แบง่ เป็น คอลลอยด์ และสารแขวนลอยสารผสม แบ่งเป็น สารละลาย คอลลอยด์ และสารแขวนลอยสารแขวนลอย คือ สารผสมท่ีประกอบดว้ ยสารท่ีอนุภาคมเี สน้ ผ่านศูนยก์ ลางยาวกว่า1 ไมโครเมตรคอลลอยด์ คือ สารผสมที่ประกอบด้วยสารที่อนุภาคมีเส้นผา่ นศูนยก์ ลาง ระหว่า1ไมโครเมตร ถึง 1 นาโนเมตร มองด้วยตาไมช่ ัดเจน แตเ่ มื่อส่องด้วยแสงไฟ จะเกิดการกระเจงิ ของแสง( ทินดอลล์-Tyndall Effect)มองเหน็ ลา้ แสงชดั เจน • Thipatcharee

ชนดิ ของคอลลอยด์ มที ั้ง 3 สถานะ ดังน้ีชนดิ คอลลอยด์ ตัวกลาง อนภุ าค อมิ ัลซิฟายเออร์ ตัวอย่าง สารแขวนลอย ของอิมัลชนั่แอโรซอล แก๊ส ของเหลว หมอก ไอน้า เมฆ สเปรยฉ์ ีดผม โปรตนี เคซนี ยาฉดี ยงุโซลิคแอโรซอล แก๊ส ของแขง็ ไข่แดง ของเหลว สบู่ ฝุ่นละออง เมฆ ควันบุหร่ีอมิ ัลชนั่ ของเหลว น้าดี แกส๊ นมโฟม ของเหลว มายองเนส น้าสลัด ของเหลว ครีมทาผิวเจล ของแขง็ แก๊ส น้า+น้ามนั + นา้ ยาลา้ งจานโซลิคโฟม ของแข็ง ของแข็ง นา้ ย่อย+ไขมนัซอล ของเหลว ครีมโกนหนวด วิปครมี ฟองเบียร์ ฟองโฟม ฟองสบู่ ฟองผงซกั ฟอก เจลลาติน เยลลี่ กาวลาแท็กซ์ แยม หินพัมมิส ลาวา ขนมสาล่ี น้าแปง้ น้าอบไทย • Thipatcharee

วธิ แี ยก การแยกสารเนอื้ ผสม สารทีแ่ ยก ตวั อย่างการกลน่ั ของแขง็ ของเหลว สารเน้อื เดยี ว นา้ เกลือ น้าเชอ่ื ม น้าทะเล โพแทสเซยี่ มไอโอไดน์+นา้ ไอโอดนี +คาร์บอนไดซลั ไฟด์ น้าจนุ สีการกล่ันล้าดับส่วน ของเหลว ของเหลว นา้ มนั ดิบ นา้ หอม นา้ ส้มสายชู น้า+แอลกอฮอล์ นา้ +เฮกเซนการกรอง ของแขง็ ของเหลว ทรายในน้า ผงเหลก็ ในน้า ตะกอนในนา้การใชก้ รวยแยก ของเหลว ของเหลว น้า+นา้ มัน อะซโิ ตน+น้ามัน นา้ +อเี ทอร์ น้า+คลอโรฟอรม์การตกผลึก ของแขง็ ของเหลว การท้านาเหลอื การตกผลึกสารสม้ การตกผลกึ ผงจนุ สีการสกดั ด้วยตัวทา้ ทรายในน้าตาล ใช้น้าสกัดละลาย ผงก้ามะถันในทราย ใช้ คารบ์ อลซลั ไฟดส์ กดัการสกดั ด้วยไอน้า จุดเดอื ดต่า้ ไม่ละลายนา้ การสกัดน้ามันหอมระเหยในพืชโครมาโทรกราฟี นา้ หมึก สารทลี่ ะลายในตัวทา้ ละลายได้ดี ถกู ดูดซบั ได้น้อย จะเคล่อื นท่ไี ปไกล สารท่ลี ะลายในตวั ทา้ ละลายได้ไม่ดี ถกู ดูดซับไดม้ าก จะเคลื่อนทไ่ี ดใ้ กล้ กวา่ • Thipatcharee