วันพืชมงคล

วนั พชื มงคล โดย หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง กศน.อาเภอท้ายเหมือง สานักงาน กศน. จังหวดั พงั งา

ความหมายของ \"วนั พชื มงคล\" • วันพชื มงคล หมายถึง วนั ท่กี าหนดพระราชพธิ ีจรดพระนงั คลั แรกนาขวัญ เป็นพระราชพิธเี ก่ามาแตโ่ บราณทเี่ สรมิ สรา้ ง ขวญั และกาลงั ใจแกเ่ กษตรกรของชาติ เพื่อเปน็ การระลกึ ถึงความสาคัญของเกษตรกรทมี่ ตี ่อเศรษฐกจิ ไทย โดยการจดั พระ ราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ มสี ืบเน่อื งมาตั้งแต่สมยั กรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ซ่งึ พระราชพธิ ีนีจ้ ะกระทาที่ ท้องสนามหลวง ประกอบด้วย 2 พระราชพิธี คอื พระราชพธิ พี ชื มงคล และพระราชพธิ ีจรดพระนังคัลแรกนาขวญั • พธิ ีพชื มงคล เป็นพิธีทาขวัญเมลด็ พชื พนั ธ์ตุ า่ ง ๆ เชน่ ขา้ วเปลอื กเจา้ ข้าวเหนยี ว ข้าวฟา่ ง ขา้ วโพด ถั่ว งา เผอื ก มนั เป็น ตน้ ฯลฯ มจี ดุ มุ่งหมายทจี่ ะใหเ้ มลด็ พนั ธเุ์ หลา่ นัน้ ปราศจากโรคภัย และให้อดุ มสมบรู ณ์เจริญงอกงามดี • พิธแี รกนาขวญั เปน็ พธิ ีเริม่ ต้นการไถนาเพือ่ หวา่ นเมลด็ ขา้ ว มีจุดมงุ่ หมายทีจ่ ะให้เปน็ อาณัตสิ ัญญาณวา่ บัดน้ฤี ดกู าลแห่ง การทานาและเพาะปลกู ไดเ้ ร่มิ ขนึ้ แล้ว ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง

ประวัติ \"วนั พืชมงคล\" พระราชพิธีจรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ หรือเรยี กสนั้ ๆ ว่า พธิ ีแรกนา เปน็ พระราชพิธที ี่มมี าแตโ่ บราณตง้ั แตค่ รั้ง สุโขทัยเปน็ ราชธานี ซง่ึ ในสมยั นัน้ พระมหากษัตรยิ ไ์ มไ่ ด้ลงมือไถนาเอง เป็นแต่เพียงเสด็จฯ ไปเป็นองคป์ ระธานในพระราชพธิ ี เท่านน้ั ครน้ั ถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา พระมหากษตั รยิ ์ไม่ไดเ้ สด็จฯ ไปเป็นองค์ประธาน แตจ่ ะมอบอาญาสิทธ์ิใหโ้ ดยทรงทา เหมือนอยา่ งออกอานาจจากกษัตรยิ ์ และจะทรงจาศีลเงียบ 3 วนั ซง่ึ วธิ ีนไ้ี ดใ้ ช้ตลอดมาถงึ ปลายสมัยกรุงศรีอยธุ ยา ดังนนั้ \"พระราชพธิ ีพชื มงคล\" จึงไดเ้ ร่มิ มีขึน้ แต่บดั ต่อมา สมยั รัตนโกสนิ ทร์ในรัชกาลท่ี 1 ไดโ้ ปรดให้ขา้ ราชการ ช้นั ผ้ใู หญ่เป็นผปู้ ระกอบพระราชพิธีแรกนาขวัญแทนพระองค์ และมไิ ด้ถือวา่ เป็นพธิ ีหน้าพระทนี่ ั่ง เวน้ แต่เมื่อมีพระราช ประสงค์จะทอดพระเนตร สถานท่ีประกอบพธิ ีในตอนแรก ๆ จึงไมต่ ายตวั แลว้ แต่จะทรงกาหนดให้ ครัน้ ในสมยั รัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้จดั พิธสี งฆ์เพิม่ ขึน้ ในพระราชพธิ ตี ่าง ๆ ทกุ พิธี นั้นมา โดยได้จัดรวมกับพระราชพธิ จี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั และมีชอ่ื เรียกรวมกนั ว่า \"พระราชพธิ พี ืชมงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวญั \" ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง

ประวัติ \"วันพืชมงคล\" ส่วนพธิ ีกรรมนอกเหนอื จากการทาให้เปน็ ตัวอย่างตามทที่ รงจาแนกไว้ 3 อย่าง โดย 2 อย่างแรก ท่วี า่ \"อาศยั คา อธิษฐานเอาความสตั ย์เปน็ ทีต่ งั้ บ้าง ทาการซึ่งไม่มโี ทษนับว่าเป็นการสวัสดมิ งคลตามซงึ่ มาในพระพทุ ธศาสนาบ้าง\" นน้ั ทรง หมายถึง \"พธิ ีพืชมงคล\" อันเป็นพธิ ีสงฆท์ ีก่ ระทา ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ส่วนอีกอยา่ งหนึง่ ทว่ี ่า \"บชู าเซ่นสรวงตาม ที่มาทางไสยศาสตร์บา้ ง\" นัน้ ทรงหมายถงึ พธิ ีจรดพระนงั คลั แรกนาขวัญอนั เป็นพิธีพราหมณ์ ดงั น้ัน จงึ พอจะสรุปความมุ่งหมายอันเปน็ มลู เหตุให้เกิดพระราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนงั คลั แรกนาขวัญน้ไี ดว้ ่า พธิ แี รกนามุ่งหมายทีจ่ ะใหเ้ ป็นตัวอย่างแก่ราษฎร เพือ่ ชกั นาใหม้ คี วามมั่นใจในการทานา อนั เปน็ อาชพี หลักทีส่ าคัญของคนไทย ทม่ี ีมาแต่ช้านานสืบมาจนปัจจบุ ันยังคงเป็นอยอู่ ยา่ งนั้น เพราะการเกษตรซึ่งมีการทานาเปน็ หลกั นน้ั เป็นส่ิงสาคญั แก่ชวี ติ ความเปน็ อยูแ่ ละเศรษฐกจิ ของประเทศทกุ สมัย ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอท้ายเหมอื ง

ประวัติ \"วันพชื มงคล\" ส่วนวันประกอบพธิ ีนั้น ตอ้ งเปน็ วันที่ดีที่สุดของแตล่ ะปี ประกอบด้วย ขึน้ แรม ฤกษ์ยาม ใหไ้ ด้วนั อนั เป็นอุดมฤกษ์ ตามตาราโหราศาสตร์ แตต่ อ้ งอยใู่ นระหว่างเดือน 6 เพราะเดอื นนีเ้ รมิ่ จะเขา้ ฤดูฝน เปน็ ระยะเวลาท่ีเหมาะสมสาหรับ เกษตรกร ชาวไร่ ชาวนา จะได้เตรยี มทานา เม่อื โหรหลวงคานวณไดว้ นั อุดมมงคลพระฤกษ์ ทีจ่ ะประกอบพระราชพธิ ีจรด พระนงั คลั แรกนาขวญั แล้ว สานกั พระราชวงั จะไดล้ งไว้ในปฏิทนิ หลวงทพี่ ระราชทานในวันขึ้นปใี หม่ทกุ ปี และไดก้ าหนดไว้วา่ วนั ใดเปน็ วนั พชื มงคล วันใดเปน็ วนั จรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ พระราชพิธจี รดพระนังคัลแรกนาขวัญ แตเ่ ดมิ มาทาที่ทุ่งนาพญาไท เมื่อไดม้ ีการฟ้นื ฟพู ระราชพธิ ีจรดพระนังคลั แรกนาขวัญข้ึนใหม่ จงึ จัดให้มีขน้ึ ที่ท้องสนามหลวง ทงั้ น้ี วันแรกนาขวัญเป็นวันสาคัญของชาติ คณะรฐั มนตรมี มี ติใหห้ ยดุ ราชการ 1 วัน และมปี ระกาศใหช้ กั ธงชาติตามระเบียบทางราชการ ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอท้ายเหมอื ง

การประกอบพระราชพธิ ี \"วนั พชื มงคล\" พระราชพธิ พี ชื มงคล เปน็ พิธที าขวญั พืชพรรณธญั ญาหารที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงอธิษฐานเพือ่ ความ อดุ มสมบูรณข์ องพชื พรรณธัญญาหารแหง่ ราชอาณาจักรไทย ซึ่งข้าวท่ีนาเข้าพิธีพชื มงคลน้ันเป็นขา้ วเปลือก มีท้ังข้าวเจ้าและ ข้าวเหนยี ว นอกจากนม้ี เี มลด็ พืชต่าง ๆ รวม 40 อย่าง แตล่ ะอยา่ งบรรจถุ งุ ผา้ ขาว นอกจากนีย้ งั มขี า้ วเปลอื กทห่ี ว่านในพิธี แรกนา บรรจุกระเช้าทองคู่หนึ่งและเงินคู่หนึ่ง เปน็ ข้าวพันธ์ดุ ที ่ีโปรดเกล้าฯ ใหป้ ลูกในสวนจติ รลดา และพระราชทานมาเขา้ พธิ ีพืชมงคล โดยพนั ธข์ุ ้าวพระราชทานนจ้ี ะใช้หว่านในพระราชพิธีแรกนาสว่ นหนึ่ง อีกส่วนหน่งึ ทเี่ หลอื ทางการจะบรรจุซอง แลว้ สง่ ไปแจกจา่ ยแก่ชาวนาและประชาชนในจังหวัดตา่ ง ๆ ให้เปน็ มง่ิ ขวญั และเป็นสิรมิ งคลแกพ่ ืชผลที่จะเพาะปลูกในปนี ี้ ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง

การประกอบพระราชพิธี \"วนั พชื มงคล\" ท้ังนี้ พระราชพธิ จี รดพระนังคัลแรกนาขวัญในปจั จุบนั นี้ไดด้ าเนนิ ตามแบบอยา่ งโบราณราชประเพณี เวน้ แต่ บางอยา่ งไดม้ ีการดัดแปลงใหเ้ หมาะแกก่ าลสมัย อาทิ พิธขี องพราหมณก์ ม็ ีการตัดทอนให้เหลือน้อยลง พระยาแรกนากใ็ ห้ตก เป็นหน้าท่ีของปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สว่ นเทพนี ้นั คัดเลอื กจากข้าราชการสตรีโสดในสงั กดั กระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ ระดบั 3-4 คอื ข้ันโทข้ึนไป พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี ได้เสด็จพระราช ดาเนนิ ทอดพระเนตรพระราชพธิ ที ุกปี มขี า้ ราชการช้นั ผใู้ หญ่ ทูตานทุ ูต และประชาชนได้มาชมการแรกนาเป็นจานวนมาก สาหรับการประกอบพธิ นี นั้ กจ็ ะถูกกาหนดขน้ึ โดยโหรหลวง ในระหวา่ งพิธีอันสวยงามน้ี กจ็ ะมีการทานาย ปรมิ าณนา้ ฝนในชว่ งฤดฝู นที่กาลงั จะมาถึง และแลว้ พระยาแรกนากจ็ ะทาการเลอื กผา้ 3 ผนื ท่ีมีความยาวต่างขนาดกนั ตาม ชอบใจ ผ้าทัง้ 3 ผนื น้จี ะดคู ลา้ ยกัน ถ้าพระยาแรกนาเลอื กผนื ทย่ี าวท่สี ุดก็ทายวา่ ปีนี้ปรมิ าณนา้ ฝนจะมีน้อย ถ้าเลือกผืนท่สี น้ั ทสี่ ดุ ทายวา่ ปนี ี้ปรมิ าณน้าฝนจะมาก และถา้ เลือกผืนทมี่ ีความยาวปานกลาง ทายว่า มีปริมาณน้าฝนพอประมาณ ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอท้ายเหมอื ง

การประกอบพระราชพธิ ี \"วนั พชื มงคล\" หลงั จากสวมเสือ้ ผา้ เรยี กวา่ \"ผ้านุ่ง\" เรยี บรอ้ ยแลว้ พระยาแรกนาก็จะไถลงไปบนพนื้ ทท่ี ้องสนามหลวงดว้ ยพระ นงั คลั สแี ดงและสที อง ซึ่งลากโดยพระโคผูส้ ขี าว ตามขบวนด้วยเทพที งั้ ส่ี ผซู้ ่ึงหาบกระเชา้ ทองและกระเชา้ เงนิ ท่บี รรจุดว้ ย เมลด็ ข้าวเปลือก นอกจากน้ีก็มีคณะพราหมณเ์ ดนิ คไู่ ปกับขบวนพรอ้ มทงั้ สวดและเป่าสงั ข์ไปพรอ้ มกนั เมอื่ เสรจ็ จากการไถแลว้ พระโคกจ็ ะได้รบั การป้อนพระกระยาหารและเครอื่ งดมื่ 7 ชนิด คือ เมล็ดข้าว ถวั่ ข้าวโพด หญา้ เมลด็ งา นา้ และเหลา้ ไม่ว่าพระโคจะเลอื กกนิ หรือดม่ื สง่ิ ใด ก็ทายว่าปนี ี้จะอุดมสมบรู ณ์ด้วยส่งิ ทีพ่ ระโคเลือกน้ัน เมอ่ื เสร็จพิธแี ลว้ ประชาชนจะพากนั แย่งเกบ็ เมล็ดขา้ วทหี่ วา่ นโดยพระยาแรกนา เพราะว่าเมล็ดขา้ วนีถ้ ือว่าเป็นสงิ่ ศักดิ์สทิ ธิ์ อันจะนามาซ่ึงความอุดมสมบูรณแ์ ละความเปน็ สริ ิมงคลแก่ผู้ท่ีมีไวใ้ นครอบครอง ชาวนาก็จะใชเ้ มลด็ ขา้ วนผ้ี สมกับ เมลด็ ขา้ วของตน เพ่ือให้พืชผลในปที ีจ่ ะมาถึงน้อี ดุ มสมบูรณ์ ห้องสมุดประชาชนอาเภอทา้ ยเหมือง

การประกอบพระราชพิธี \"วนั พชื มงคล\" สาหรบั พระโคที่จะเข้าพระราชพิธีแรกนาขวัญ จะถูกเล้ยี งดอู ย่างดีในทุง่ หญ้าทีจ่ ังหวดั ราชบุรี พระโคท่ใี ช้ในพระราช พธิ จี ะตอ้ งมีลักษณะที่ดีขาดเกินไม่ได้คอื หูดี ตาดี แข็งแรง เขาทง้ั สองตงั้ ตรงสวยงาม พระโคแต่ละคูต่ ้องสีเหมือนกัน ซง่ึ จะมี การคดั เลือกพระโคเพียงสองสเี ทา่ นนั้ คือ สขี าวสาลแี ละสีน้าตาลแดง และเจาะจงแต่เพศผ้เู ทา่ นัน้ และตอ้ งผา่ น การ \"ตอน\" เสียกอ่ นด้วย หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง

การประกอบพระราชพธิ ี \"วนั พชื มงคล\" อนง่ึ นับต้ังแตป่ ี พ.ศ. 2509 เป็นตน้ มา คณะรัฐมนตรไี ด้ประชุมปรึกษาลงมตใิ หว้ ันพระราชพิธีพชื มงคล จรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ เป็นวนั เกษตรกรประจาปอี กี ด้วย ท้ังน้ี เพ่ือให้ผมู้ อี าชพี ทางการเกษตรพึงระลึกถงึ ความสาคญั ของการเกษตร และรว่ มมือกนั ประกอบพระราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ เพอ่ื เป็นสิริ มงคลแก่อาชพี ของตน กิจกรรมต่าง ๆ ทีค่ วรปฏบิ ตั ใิ นวนั พืชมงคล 1. ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบา้ นเรือนและสถานทร่ี าชการ 2. จัดนิทรรศการ แสดงประวัติความเป็นมา และความสาคญั ของวันพชื มงคล รวมทั้งพระราชพิธีจรด พระนังคัลแรกนาขวญั ห้องสมุดประชาชนอาเภอท้ายเหมอื ง

ขอบคุณข้อมูลจาก https://hilight.kapook.com/view/23040 หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอทา้ ยเหมอื ง