allegory

มโหสถชาดก

คาํ นาํการเรียนการสอนในปัจจุบนั จาํ เป็นตอ้ งใช่เทคโนโลยที างการศึกษาเขา้ มาใชผ้ จู้ ดั ทาํ จึงเลง็ เห็นความสาํ คญั ในการใชง้ านโปรแกรมประเภทต่างๆ ในการช่วยใหผ้ เู้ รียนมีความเขา้ ใจในเย้อื หาวชิ าการมากยงิ่ ข้ึน คณะผจู้ ดั ทาํ

ชาดก เร่ือง มโหสถชาดก ชาดก คือ เร่ืองราวในอดีตชาติของพระพทุ ธเจา้ ท่ีปรากฏในคมั ภีร์พระไตรปิ ฏกโดยแสดงเก่ียวกบั ชาติกาํ เนิดของพระพทุ ธเจา้ ในอดีตชาติปางก่อน (เรียกวา่ พระโพธิสตั ว)์ ซ่ึงตอ้ งสะสมปัญญาบารมีในดา้ น ตา่ งๆ เช่น ความมีเมตตา ความเพียร ฯลฯ ก่อนที่จะส่งผลใหท้ รงเสวยชาติเป็นพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ในที่สุด

มโหสถ เป็ นเร่ืองราวของพระโพธิสัตว์ ชาติท่ี ๕ ในทศชาติ โดยกล่าวถึงพระโคตมโพธิสัตว์ซ่ึงเสวยพระชาติเพ่ือบําเพ็ญปัญญาบารมีอนั เป็นพืน้ ฐานที่นําไปสกู่ ารตรัสรู้เป็นพระโคตมพทุ ธเจ้าในที่สดุ

มโหสถชาดก คือ ? มโหสถชาดกเป็นเรื่องราวในอดีตของพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ท่ีทรงบาํ เพญ็ ปัญญาบารมี ดว้ ยการใชป้ ัญญาอนั เฉียบแหลม ท่ีทรงสง่ั สมมานบั ภพนบั ชาติไม่ถว้ น ในการแกไ้ ขปัญหาตา่ ง ๆ ซ่ึงการใชป้ ัญญาอยเู่ สมอ ๆ น้ี เป็นการช่วยใหส้ ติปัญญาปราดเปร่ืองยง่ิ ๆ ข้ึน ถือเป็นการช่วยเพิ่มพนู ปัญญาบารมีไดว้ ิธีหน่ึงในพระชาติน้ี มโหสถบณั ฑิตไดใ้ ชป้ ัญญาเปล่ียนวิกฤตใหเ้ ป็นโอกาสโดยยดึ หลกั ศีลธรรม จนในที่สุดก็สามารถฟันฝ่ าอุปสรรคของชีวติ นาํ พาตนเองใหป้ ระสบความเจริญรุ่งเรืองยงิ่ ๆ ข้นึ ไปและสร้างสนั ติภาพแก่เพอ่ื นมนุษยใ์ หส้ ามารถอยรู่ ่วมกนั ไดอ้ ยา่ งมีความสุขปราศจากการเบียดเบียนซ่ึงกนั และกนั

ชาตทิ ี่ ๕ ของมโหสถชาดก บณั ฑิตน้อย ผ้คู รองหทยั พระราชา ปัญญา เป็นเครื่องนาํ พาตนใหพ้ น้ ภยั เสนาบดี แห่งปัญจาลนคร

บัณฑติ น้อย ผู้ครองหทยั พระราชา เมื่อคร้ังอดีตกาล ภรรยาเศรษฐีแห่งบา้ นปาจีนยวมชั ฌคามให้กาํ เนิดทารกน้อยผูก้ าํ แท่งโอสถ(ยา) ออกมาดว้ ย แท่งโอสถน้นั เม่ือนาํ ไปฝนกบั หินบดแลว้ สามารถนาํ มารักษาโรคต่าง ๆ ได้ บิดาจึงต้งั ช่ือให้ว่ามโหสถกุมาร (ผูม้ ีแท่งโอสถอนั เป็ นประโยชน์อย่างย่ิงแก่มหาชน) เม่ืออายุ ๗ ขวบ มโหสถก็มีชื่อเสียงร่ําลือไปไกลวา่ มีสติปัญญาและไหวพริบเป็นเลิศจนพระเจา้ วิเทหราชแห่งมิถิลานคร ทรงปรารถนาจะรับไปอยู่ในราชสาํ นกั แต่ปุโรหิตชื่อเสนกะพยายามทูลยบั ย้งั ดว้ ยอุบายต่าง ๆ เพราะความอิจฉาและทูลให้ทดสอบสติปัญญาของมโหสถด้วยวิธีการต่าง ๆ แต่มโหสถก็แก้ไขปัญหาได้ทุกคร้ัง จนในท่ีสุดพระราชาทรงรับมโหสถเขา้ ไปอยใู่ นราชสาํ นกั ไดส้ าํ เร็จ

ปัญญา เป็ นเคร่ืองนําพาตนให้พ้นภยั มโหสถเติบโตเป็ นบณั ฑิตหนุ่มผูฉ้ ลาดหลกั แหลมเป็ นที่โปรดปรานของพระราชาและพระมเหสี แต่ความรุ่งโรจน์ของมโหสถนบั วนั จะย่งิ ข่มรัศมีของบณั ฑิตท้งั สี่ ท่ีอยมู่ าก่อนใหอ้ บั แสงลงเรื่อย ๆ เมื่อไดโ้ อกาสปุโรหิตเสนกะจึงทูลยุยงพระราชาให้ทรงระแวงจนคิดจะฆ่ามโหสถ ทาํให้มโหสถตอ้ งหนีไปอยใู่ นชนบทแต่ในที่สุดก็มีโอกาสกลบั มาแกข้ อ้ กล่าวหาและใชป้ ัญญาปราบอาจารยท์ ้งั ส่ี ให้เลิกคิดร้ายกบั ตนเองไดส้ าํ เร็จ นอกจากน้ี มโหสถยงั ใชส้ ติปัญญาอนั ล้าํ เลิศช่วยให้แ ค ว้ น วิ เ ท ห รั ฐ ร อ ด พ้ น จ า ก ก า ร รุ ก ร า น ข อ ง พ ร ะ เ จ้ า จุ ล นี แ ห่ ง ปั ญ จ า ล น ค รโดยที่ประชาชนของท้งั ๒ นคร มิตอ้ งบาดเจ็บลม้ ตายแต่อย่างใด จนทาํ ให้เกียรติภูมิของมโหสถเลื่องลือไปทวั่ ท้งั ชมพทู วปี

เสนาบดี แห่งปัญจาลนคร เม่ือพระเจา้ วิเทหราชสวรรคต มโหสถไดท้ ูลลาพระราชาพระองคใ์ หม่เพอ่ื เดินทางไปรับราชการท่ีปัญจาลนครเน่ืองจากพระเจา้ จุลนีทรงเคยขอสญั ญาจากมโหสถวา่ “เม่ือพระราชาของเธอสวรรคตแลว้ ขอใหเ้ ธอมาอยกู่ บั ฉนั ” ท้งั น้ีเพราะทรงเล่ือมใสในปัญญาและคุณธรรมของมโหสถเป็นอยา่ งยง่ิ แต่พระมเหสีของพระเจา้ จุลนีไม่พอพระทยั มโหสถเพราะพระนางทรงเคยถูกคนของมโหสถจบัไปเป็นตวั ประกนั พระนางจึงทรงคิดกาํ จดั มโหสถ แต่กไ็ มส่ าํ เร็จเพราะปริพาชิกาเถรี นกั บวชประจาํ ราชสาํ นกั ไดอ้ อกกศุ โลบายใหพ้ ระเจา้ จุลนีประกาศคุณความดีของมโหสถใหข้ จรขจายไปทว่ั พระนครทา้ ยที่สุด ทรงแต่งต้งั มโหสถเป็นเสนาบดีมีอาํ นาจในการปกครองบา้ นเมืองเสมือนพระราชา และดาํ รงตาํ แหน่งเสนาบดีไปจนตลอดชีวิต

มโหสถ เป็นเร่ืองราวของพระโพธิสตั ว์ ชาติที่ ๕ ในทศชาติ มีเรื่องราวโดยยอ่ ดงั น้ี กาลคร้ังหน่ึงนานมาแลว้ ในพระราชสาํ นกั ของพระเจา้ วิเทหะ เมืองมิถิลา มีราชบณั ฑิตอยู่ ๔ คนคือ เสนกะ ปุกกสุ ะ กามินทะ และ เทวนิ ทะ มีบา้ นอยทู่ ี่ประตูเมืองท้งั ๔ ทิศ คราวน้นั พระโพธิสตั วเ์ กิดเป็นบุตรของสิริวฒั กเศรษฐีและนางสุมนาเทวี ในหมู่บา้ นอนั ต้งั อยทู่ างทิศตะวนั ออกของเมืองมิถิลา ในวนั ถือปฏิสนธิในครรภม์ ารดาน้นั พระราชาทรงสุบินว่า ที่มุมสนามหลวง ๔ มุมมีกองเพลิงใหญ่เท่ากาํ แพงเมือง๔ กอง ในท่ามกลางมีกองไฟเท่าห่ิงหอ้ ย ๑ กอง แต่กลบั ส่องสวา่ งไสวมากกว่ากองเพลิงท้งั ๔ กองน้นั โหรหลวงจาํ ทาํ นายว่าจกั มีบณั ฑิตคนสาํ คญั มาเกิดในเมืองน้ีมโหสถกุมารไดแ้ สดงความเป็ นบณั ฑิตต้งั แต่อายุได้ ๗ ขวบเท่าน้นั มีความสามารถออกแบบสร้างศาลาและใหป้ ระดบั ตกแต่งศาลาพร้อมกบั ปลูกไมด้ อกไม้ประดบั ได้ และไดแ้ สดงความอจั ฉริยะทางสติปัญญาหลายประการ ไดแ้ ก่ แสดงวิธีชิงเอาชิ้นเน้ือจากปากเหยี่ยวที่บินอยบู่ นทอ้ งฟ้าได้ ไดต้ ดั สินคดีเรื่องการแย่งเป็ นเจา้ ของววั ไดต้ ดั สินคดีว่าดว้ ยเรื่องการแยง่ กนัเป็นเจา้ ของสร้อยประดบั เป็ นตน้ ตลอดจนถึงไดแ้ กไ้ ขปัญหาต่างๆ ท่ีพระราชาไดท้ ดสอบปัญญาของท่านดว้ ยวิธีการต่างๆ จนเป็ นท่ีพอพระทยั ของพระราชาเมื่อพระราชาทดสอบปัญญาของมโหสถหลายคร้ังจนเป็ นที่พอพระทยั แลว้ จึงมีรับสั่งให้เขา้ เฝ้า และทรงรับมโหสธเขา้ รับราชการ อยู่มาวนั หน่ึง ท่านไดใ้ ช้ปัญญาแกไ้ ขปริศนาปัญหาต่างๆ ที่เกิดข้ึนไดส้ าํ เร็จลุล่วงดว้ ยดี และเมื่อมโหสถอายไุ ด้ ๑๖ ปี ก็ไดแ้ ต่งงานกบั ธิดาตระกูลเศรษฐีผูห้ น่ึงช่ือว่า อมราเทวี ซ่ึงนางก็มีสติปัญญาเฉลียวฉลาด รักษาศีล ๕ ไดบ้ ริสุทธ์ิเช่นเดียวกนั

การแสดงเหตุผลของมโหสถบณั ฑิตทุกคร้ัง เป็ นที่ตะขิดตะขวงใจของราชบณั ฑิตท้งั ๔ท่านอยู่ไม่น้อย บางคร้ังก็มีการหักหน้า ลบลา้ งขอ้ คิดเห็นของราชบณั ฑิต ทาํ ให้ราชบณั ฑิตท้งั ๔พยายามหาเร่ืองใส่ความท่าน แต่ท่านก็สามารถแกป้ ัญหาดว้ ยปัญญาของท่านเองไดท้ ุกคร้ังในเร่ืองการวางแผนดา้ นยทุ ธศาสตร์น้นั มโหสถบณั ฑิตมีความสามารถเช่นเดียวกนั ดงั เช่นเมื่อคร้ังพระเจา้จุลนีพรมทตั แห่งเมืองอุตรปัญจาละคิดการใหญ่ตามคาํ กราบทูลของเกวฏั ปุโรหิต เพื่อจะยึดครองแว่นแควน้ ต่างๆ มาเป็ นเมืองข้ึน รวมท้งั เมืองมิถิลาดว้ ย พระองคไ์ ดท้ รงปราบปรามมีชยั ชนะเหนือพระราชาในแควน้ ใกลเ้ คียงโดยรอบ ยดึ ครองไดถ้ ึง ๑๐๑ แควน้ และไดย้ กทพั พร้อมดว้ ยกษตั ริย์ ๑๐๑พระองคม์ าลอ้ มเมืองมิถิลาไว้ แต่ดว้ ยการวางแผนการรบก่อนอยา่ งรอบคอบหลายช้นั ของมโหสถบณั ฑิต เริ่มต้งั แต่การส่งสายลบั ไปอยู่กบั ศตั รู เพ่ือทราบความเคล่ือนไหวจนถึงการใชก้ ุสโลบายต่างๆ เพื่อให้ขา้ ศึกไม่อาจตีเมืองมิถิลาได้ แถมยงั ถูกทหารของเมืองมิถิลาตีแตกกระเจิง จนทาํ ให้กษตั ริย์ ๑๐๑ พระองคพ์ ร้อมนกั รบเสียขวญั หนีเอาตวั รอด และดว้ ยความสามารถเชิงการฑูตท่ียอดเยี่ยมยงั ทาํ ใหพ้ ระเจา้ วิเทหะกบั พระเจา้ จุลนีพรมทตั มาผกู ไมตรีกนั ไดเ้ มื่อพระเจา้ จุลนีพรหมทตั ยอมยกพระธิดาของพระองคใ์ หเ้ ป็นพระมเหสีของพระเจา้ วิเทหะ ตามแผนการของมโหสถบณั ฑิต ต่อมาเมื่อพระเจา้ วิเทหะสวรรคต พระโอรสของพระองคไ์ ดค้ รองราชสมบตั ิแทน พระเจา้ จุลนีพรหมทตัทรงมีพระประสงคใ์ ห้เมืองของพระองคม์ ีบณั ฑิตอยา่ งมโหสธบา้ ง จึงขอใหม้ โหสถบณั ฑิตมาอยู่ที่เมืองของพระองค์มโหสถบณั ฑิตจึงกราบทูลลาพระเจา้ กรุงมิถิลาไปรับตาํ แหน่งปุโรหิตในราชสาํ นกั ของพระเจา้ จุลนีพรมทตั และอยดู่ ว้ ยความผาสุกจนสิ้นอายขุ ยั

มโหสถชาดก มีสาระสําคญั พอจะสรุปได้ดังนี้ มโหสถ มีชาติกาํ เนิดเป็นบุตรของเศรษฐีช่ือ สิริวฒั กะ และนางสุมนาเทวี แห่งเมืองมิถิลา เหตุท่ีใชช้ ื่อว่า \"มโหสถ\" เพราะเมื่อแรกคลอดมือทารกนอ้ ยถือแท่งยาวิเศษของพระอินทร์ติดตวั มา ซ่ึงต่อมาได้นาํ มารักษาคนเจบ็ ไขไ้ ดป้ ่ วย ไดผ้ ลอยา่ งน่าอศั จรรย์

ความสามารถของมโหสถ ไดแ้ สดงสติปัญญาอนั เฉียบแหลมต้งั แต่วยั เด็กจนถึงวยั หนุ่ม ไดช้ ่วยแกไ้ ขปัญหา ขอ้ พิพาทให้เพื่อนบา้ นด้วยสติปัญญษอนั ชาญฉลาด รวมท้งั ถูกพระราชาทดสอบการใช้ปัญญาแก้ไขปัญหาต่างๆซ่ึงมโหสถสามารถทาํ ไดด้ ว้ ยดี สรุปไดด้ งั น้ี

สร้างศาลาทพ่ี กั คนเดินทางโดยระดมทุนจากเดก็ ๆ ในวยั เดียวกนั ท้งั น้ีมโหสถเป็นผอู้ อกแบบและควบคุมการก่อสร้างเองจนสาํ เร็จ

ตัดสินข้อพพิ าทแย่งชิงววั มีชายสองคนอา้ วความเป็นเจา้ ของววั ตวั เดียวกนั และขอใหม้ โหสถช่วยตดั สิน มโหสถสอบถามถึงเรื่องอาหารท่ีใหว้ วั กิน เจา้ ของตวั จริงบอกวา่ ใหก้ ินหญา้ เจา้ ของตวั ปลอมบอกว่าใหก้ ินแป้ง งา และขนมเม่ือมโหสถไดใ้ ห้ววั กินยาขบั จนอาเจียนออกมาเป็ นหญา้ ทาํ ให้ตดั สินไดว้ ่าใครเป็ นเจา้ ของตวั จริง โดยได้สอนใหค้ นโกงนบั ถือศีล ๕ อีกดว้ ย

ใช้ปัญญาแก้ปัญหาให้พระราชาชื่นชมในความสามารถ พระเจา้ วเิ ทหะกษตั ริยแ์ ห่งเมืองมิถิลา ไดท้ รงทดสอบภูมิปัญญาของมโหสถหลายคร้ัง เช่น ได้พิสูจนว์ า่ ไมต้ ะเคียนขา้ งใดเป็นโคน ขา้ งใดเป็นปลาย มโหสถไดห้ ยอ่ นไมต้ ะเคียนลงในน้าํ ขา้ งโคนมีน้าํ หนกั จะจมก่อน

มโหสถได้รับแต่งต้งั ให้เป็ นราชบัณฑิตประจาํ ราชสํานัก ได้แสดงสตปิ ัญญาแก้ไขปัญหาในงานบริหารราชการแผน่ ดนิ ของพระเจ้าวิเทหะด้วยดตี ลอดมาได้ใช้ปัญญาแก้ไขสถานการณ์คบั ขนั ชว่ ยปอ้ งกนั บ้านเมืองจากการคกุ คามของกองทพั ข้าศกึ ศตั รูหลายครัง้ ทําให้มโหสถเป็นที่โปรดปรานของพระราชายงิ่ นกั

ชาดกเรื่องนีส้ อนให้รู้ว่า ผมู้ ีปัญญาเพรียบพร้อมดว้ ยคุณธรรม ยอ่ มตกน้าํ ไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ คิดทาํ แต่สิ่งท่ีเป็นประโยชนส์ ุขของปวงชนเป็นสาํ คญั

ประโยชน์ทไี่ ด้รับจากการศึกษาเร่ืองมโหสถชาดก คือ ๑. ผมู้ ีปัญญาและถึงพร้อมดว้ ยคุณธรรม ความดียอ่ มไดร้ ับการยอมรับจากมหาชน และทาํ ให้ตนเองมีความสุข ความเจริญในการดาํ เนินชีวติ ๒. คุณธรรมของผมู้ ีเมตตา คอื มีความเมตตา และปรารถนาดีต่อผอู้ ื่น มิเบียดเบียนทาํ ร้ายผอู้ ื่นหรือทาํ ใหผ้ อู้ ื่นไดร้ ับความเดือดร้อน และคิดจะทาํ ส่ิงที่เป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม

Thank you

สมาชิกกลุ่ม น.ส.กฤติกา สาลิตุล เลขที่ 8 น.ส.ทิพยน์ ราภรณ์ ทาญาติ เลขที่ 9น.ส.วรลกั ษ์ หรูลกั ษณานนท์ เลขที่ 10 น.ส.อริสรา แสนเรียน เลขท่ี 11 นายชนกนั ต์ อินทรสุ เลขที่ 20 ด.ญ.ชญั ญา วภิ ูมิตสิตสกลุ เลขที่ 31น.ส.พรพติ รา ประสานไทย เลขท่ี 32 น.ส.จิรนนั ท์ สิทธิชยั เลขที่ 33