การส่งเสริมความเข้าใจเรื่องวัคซีนในเด็ก

การส่ งเสริมความเข้าใจ เรื่องวัคซีนในเด็ก

คำนำ หนั งสืออิเล็กทรอนิ กส์เล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อการส่งเสริมความเข้าใจ เรื่องวัคซีนในเด็ก เพื่อสร้างประโยชน์ ให้มารดาของเด็กสามารถศึกษา วัคซีนก่อนบุตรของตนเองจะได้รับวัคซีน ซึ่งหนั งสืออิเล็กทรอนิ กส์เล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่ งของรายวิชาการพยาบาลเด็กและวัยรุ่น รหัสวิชา 4172601 นั กศึกษาพยาบาลศาสตร์ชั้นปีที่2 ภาคการศึกษาที่2/2564 มหาวิทยาลัย ราชภัฏนครปฐม คณะผู้จัดทำหวังว่าหนั งสืออิเล็กทรอนิ กส์เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ สำหรับผู้ที่ต้องการค้นคว้าหาความรู้ ศึกษาข้อมูลสำหรับการฉีดวัคซีนใน เด็กแรกเกิดจนถึงอายุ12ปี และเพื่อส่งเสริมความเข้าใจเรื่องการฉีดวัคซีน สำหรับมารดาและผู้ที่มีความสนใจในเรื่องวัคซีนในเด็กแรกเกิดถึงอายุ12ปี คณะผู้จัดทำ 21 มกราคม 2565 ก

สารบัญ หน้ า หัวข้อเรื่อง ก ข คำนำ 4 สารบัญ 5 BCG 6 HB 7 DTwP 8 Hib 9 OPV 10 Rota 11 MMR 12 JE 13 Influenza 14 HPV 15 การปฏิบัติตัวสำหรับการรับวัคซีน สื่ อการเรียนรู้เพื่อส่ งเสริมความเข้าใจ 16-17 เรื่องวัคซีน ค-ง อ้างอิง ภาคผนวก ข

1.วัคซีนวัณโรค BCG ชื่อวัคซีน : BCG (bacille Calmette-Guérin)หรือวัคซีนสำหรับวัณโรค เป็นวัคซีนป้องกันวัณโรค ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : ฉีดในเด็กแรกเกิดและฉีดในทารกที่เกิดจากมารดา ติดเชื้อเอชไอวี อาการข้างเคียง : หลังฉีดจะมีตุ่มนูน 6-8 มม. และหายไป จากนั้ น 2 สัปดาห์ ตุ่มจะนูนแดงและแตกเป็นแผลมีหนอง อาจเป็นๆ หายๆ ถึง 6 สัปดาห์จึงหายไป และเหลือเป็นรอยแผลเล็กๆ วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : 1.เด็กบางคนอาจเกิดผดสีแดงเล็กๆ หรือเกิด แผลตรงบริเวณที่ฉีดวัคซีนหลังจากฉีดวัคซีนได้ 2-4 สัปดาห์ อาการนี้ จะ ค่อยๆ บรรเทาลงและหายได้เอง 2.หากมีหนองหรือมีแผลเกิดขึ้นเป็นผลข้างเคียงที่ปกติ เด็กสามารถอาบน้ำ ได้ตามปกติ ดูแลจุดที่ฉีดวัคซีนให้สะอาดและแห้ง ใช้น้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว ในการทำความสะอาดแผลบริเวณนั้ นหากจำเป็น ห้ามทายาหรือครีมใดๆ และห้ามกดหรือใช้ผ้าพันแผลปิดลงบนแผล ภาพตัวอย่างของเด็กแรกเกิดที่ได้รับวัคซีนBCG จาก https://th.theasianparent.com/ 4

2.วัคซีนตับอักเสบบี HB ชื่อวัคซีน : HB (HepatitisB,Hepatitis B vaccine)ตับอักเสบบีหรือวัคซีน ไวรัสตับอักเสบบี ฉีดเพื่อป้องกันการติดเชื้อไวรัสที่ทำให้ตับอักเสบ ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : แรกเกิดภายใน 24 ชม. หลังคลอด และ1 เดือน กรณีแม่เป็นพาหะของไวรัสตับอักเสบบี และฉีด3ครั้ง ครั้งที่1 อายุ 2เดือน ครั้งที่2 อายุ4เดือน ครั้งที่3 อายุ6เดือน อาการข้างเคียง : พบน้ อยมากอาจมีอาการเจ็บแสบขณะฉีด หรือไข้ต่ำๆ วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะ บริเวณซอกคอ และข้อพับต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างอาการของโรคตับอักเสบบี หมายเหตุ.จากที่มา https://www.thaichildcare.com/hepatitis-b- virus-in-children/ 5

3.วัคซีนคอตีบ-บาดทะยักไอกรน DTwP ชื่อวัคซีน : DTwP (Diphtheria, Pertussis, Tetanus) คอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ฉีดเพื่อสร้างเสริมความคุ้มกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรนในเด็ก ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : ฉีด3ครั้ง ครั้งที่1อายุ 2เดือน ครั้งที่2 อายุ4เดือน ครั้งที่3 อายุ6เดือน ฉีดกระตุ้น2ครั้ง ครั้งที่1 อายุ18เดือน ครั้งที่2 อายุ4-6ปี อาการข้างเคียง : เบื่ออาหาร ไข้ ปวดบวมแดวบริเวณที่ฉีด มีก้อนบริเวณที่ฉีด วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างของเด็กที่มีอาการชักเนื่ องจากติดเชื้อบาดทะยัก , เด็กที่เป็นโรคไอกรน , เด็กที่เป็นโรคคอตีบ ที่มา: https://www.saranukromthai.or.th/sub/book/book.php? book=8&chap=4&page=t8-4-infodetail07.html 6

4.วัคซีนเยื่อหุ้มสมองอักเสบฮิบ Hib ชื่อวัคซีน : Hib (Haemophilus influenzae B)วัคซีนป้องกันเชื้อฮีโมฟิลุส อิน ฟลูเอนซา ชนิ ดบี ฉีดเพื่อป้องกันการเกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ มักผสม รวมกับวัคซีนป้องกันคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน-ตับอักเสบบี(DTwP-HB-Hib) ฉีดตอนอายุไหร่ : ฉีด 3 ครั้ง ครั้งที่1 อายุ 2เดือน ครั้งที่2 อายุ4เดือน ครั้งที่3 อายุ 6เดือน อาการข้างเคียง : อาการไข้ต่ำๆ ปวดบวมแดง อาการมักไม่รุนแรงและไม่เกิน 24 ชั่วโมง วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับ ต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างของเด็กที่เป็นโรคHib หมายเหตุ.จากhttps://ihealzy.com/haemophilus- influenzae-type-b-0661/ 7

5.วัคซีนโปลิโอ OPV ชื่อวัคซีน : OPV (Oral Poliomyelitis Vaccine) วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ ชนิ ดกิน หยอดเพื่อป้องกันการเกิดโรคโปลิโอ ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : รับวัคซีน3ครั้ง ครั้งที่1อายุ 2เดือน ครั้งที่2 อายุ4เดือน ให้ชนิ ดฉีดและหยอด ครั้งที่3 อายุ6เดือน รับวัคซีนกระตุ้น2ครั้ง ครั้งที่1 อายุ18เดือน ครั้งที่2 อายุ4-6ปี อาการข้างเคียง : ชนิ ดหยด ผลข้างเคียง อาจเกิดภาวะกล้ามเนื้ ออ่อนแรง หรืออัมพาตคล้ายโรคโปลิโอได้ ชนิ ดฉีด (IPV) อาจมีอาการไข้ต่ำๆ ปวดบวมแดง อาการมักไม่รุนแรงและไม่ เกิน 24 ชั่วโมง วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับ ต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างการให้วัคซีนOPV หมายเหตุ.จากhttps://www.doctorraksa.com/th-TH/blog/polio.html 8

6.วัคซีนโรต้า Rota ชื่อวัคซีน : Rota (Rota virus vaccine) วัคซีนป้องกันไวรัสโรต้า หยอดเพื่อ ป้องกันโรคท้องร่วงจากเชื้อไวรัสโรต้า ฉีดตอนอายเท่าไหร่ : รับวัคซีน3ครั้ง ครั้งที่1อายุ 2เดือน ครั้งที่2 อายุ4เดือน ครั้งที่3 อายุ6เดือน อาการข้างเคียง : ส่วนมากจะไม่มีผลข้างเคียง แต่บางรายอาจมีอาการเบื่ออาหาร อาเจียน ท้องเสีย งอแง ไข้ วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะ บริเวณซอกคอ และข้อพับต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล 9

7.วัคซีนหัด หัดเยอรมัน คางทูม MMR ชื่อวัคซีน : MMR (Measles, Mumps, Rubella) เป็นวัคซีนรวมป้องกันโรคหัด -หัดเยอรมัน-คางทูม ฉีดตอนอายเท่าไหร่ : ฉีด2ครั้ง ครั้งที่1 อายุ9-12เดือน ครั้งที่2 อายุ18เดือน หรือ1ปี6เดือน อาการข้างเคียง : อาจมีอาการปวด บวม แดง ร้อนบริเวณที่ฉีด หลังรับวัคซีน 6-12 วัน อาจมีไข้ ผื่น ต่อมน้ำเหลืองโต ซึ่งมักมีอาการไม่รุนแรง และหายได้ เองภายใน 2 - 3 วัน วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับ ต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างแสดงอาการเด็กที่เป็นโรคหัด จาก.https://www.rajavithi.go.th/rj/?p=4426 10

8.วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี JE ชื่อวัคซีน : JE (Japanese encephalitis ) วัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ฉี ดเพื่อป้องกันการเกิดโรคไข้สมองอักเสบเจอี ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : ฉีด2ครั้ง ครั้งที่1 อายุ9-12เดือน ครั้งที่2 อายุ2ปี อาการข้างเคียง : อาจทำให้เกิดอาการแพ้อย่างรุนแรงได้ แต่พบได้น้ อยมากและ อาการปวด บวม บริเวณที่ฉีดวัคซีน ไข้ต่ำๆ วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล 11

9.วัคซีนไข้หวัดใหญ่ Influenza ชื่อวัคซีน : Influenza วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ฉีดเพื่อป้องกันการเกิดโรคไข้หวัด ใหญ่ที่เกิดจากเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิ ดสายพันธุ์A และ B ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : ฉีด2ครั้ง ห่างกัน1เดือน ครั้งที่1 สามารถเริ่มฉีดได้ ตั้งแต่อายุ6เดือน แต่ไม่ควรเกินอายุ2ปี อาการข้างเคียง : อาจจะมีอาการบวมแดงบริเวณที่ฉีด มีไข้ปวดเมื่อย เริ่มไม่ นานหลังฉีด ควรหายภายใน 1-2 วัน วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหาย ดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับ ต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างของเด็กที่เป็นโรคไข้หวัดใหญ่ หมายเหตุ.จากที่มา https://www.toys-jkp.com/article/161/ เตรียมรับมือไข้หวัดใหญ่ในเด็กอันตรายเป็นได้ทั้งปี 12

10.วัคซีนเอชพีวี HPV ชื่อวัคซีน : HPV (Human Papilloma Virus) วัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูก ฉีดเพื่อป้องกันการติดเชื้อไวรัสกลุ่มเอชพีวีบางสายพันธุ์ เช่น 2 สายพันธุ์, 4 สายพันธุ์ หรือ 9 สายพันธุ์ ฉีดตอนอายุเท่าไหร่ : ฉีด2ครั้ง ครั้งที่1 อายุ11-12ปี ครั้งที่2 ห่างกัน6-12เดือน อาการข้างเคียง : ปวดบริเวณที่ฉีด บวมแดง มีไข้ วิธีการดูแลหลังรับวัคซีน : หากมีอาการปวด บวมให้ประคบเย็นภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังการฉีด และหลังจากนั้ นให้ประคบอุ่นจนกว่าอาการจะหายดี หากมีไข้ควรเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา โดยเฉพาะบริเวณซอกคอ และข้อพับ ต่างๆ และอาจให้ยาลดไข้พาราเซตามอล ภาพตัวอย่างของการเกิดโรคHPV ที่มา : https://warts59.wordpress.com 13

การปฏิบัติตัวสำหรับการรับวัคซีน 1.ควรนำสมุดบันทึกวัคซีนมาด้วยทุกครั้ง 2.ไม่ควรรับวัคซีนขณะที่มีไข้สูงหรือเจ็บป่วยเฉียบพลันการเป็นหวัด ท้อง เสี ยโดยไม่มีไข้สามารถรับวัคซีนได้ 3.หลังรับวัคซีนควรอยู่ในโรงพยาบาลอย่างน้ อย10นาทีเพื่อดูปฏิกิริยาแพ้ ยาแบบเฉียบพลัน เช่น ผื่นขึ้น หายใจลำบาก เหนื่ อยหอบ หมดสติเป็นต้น 4.หากมีอาการไข้ ปวดศีรษะปวดเมื่อย สามารถทานยาลดไข้แก้ปวดพารา เซ็ตตามอลได้ ถ้าไม่แพ้ยา 5.หากมีอาการปวด บวม ภายใน 24ชั่วโมงแรกให้ใช้ผ้าเย็นประคบเพื่อลด เลือดไหลเวียนมาบริเวณนั้ น อาการบวมจะลดลง 6.หากมีอาการบวมแดง ต้องประเมินว่ามีการติดเชื้อหรือไม่ ถ้าเป็นฝีควร ปฏิบัติ ดังนี้ * ฝีจากBCG ทำความสะอาดด้วย 70%alcohol หรือน้ำสะอาดที่ ต้มสุก * ฝีต่อมน้ำเหลืองจาก BCG ควรพบแพทย์ * ฝีจากคอตีบไอกรนบาดทะยัก มักเป็นฝีไม่มีเชื้อ ช่วงบวมแดงอาจ ประคบเย็นหากไม่ดีขึ้นหรือขนาดใหญ่ขึ้นให้พบแพทย์ 7.หลังรับวัคซีนโดยเฉพาะเด็กโตอาจมีอาการหน้ ามืดเป็นลม ให้นั่ งนิ่ งๆ อยู่กับที่หรือนอนราบอย่างน้ อย15 นาทีหรือจนอาการดีขึ้น 8.หากไม่สามารถมาตามนั ดที่ฉีดได้สามารถเลื่อนออกได้ (แนะนำว่าไม่ควร เกิน 2 สัปดาห์) 9.หากเคยฉี ดยาแล้วมีอาการแพ้หรือมีอาการแพ้ไข่หรือไก่แบบรุ นแรง กรุณาแจ้งกุมารแพทย์หรือเจ้าหน้ าที่ทราบด้วย 14

สื่ อการเรียนรู้เพื่อส่ งเสริมความเข้าใจเรื่องวัคซีน 15

อ้างอิง ตำราวัคซีนและการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคปี 2556 สืบค้นวันที่22มกราคม 2565 โรงพยาบาลเปาโล พหลโยธิน.(2021) รู้จักวัคซีนBCGในทารกแรกเกิด สืบค้น วันที่22มกราคม 2565 จาก https://www.paolohospital.com/th-th/center/Article/Details/ รศ. นพ. ทวีศักดิ์ แทนวันดี, ไวรัสตับอักเสบมหันตภัยร้ายที่ป้องกันได้, (https://www.si.mahidol.ac.th/th/healthdetail.asp?aid=1243), 25 ธันวาคม 2561. Centers for disease control and prevention, Hepatitis B, (https://www.cdc.gov/hepatitis/hbv/vaccadults.htm#guidelines), 22 June 2020. Scott Frothingham, Hepatitis B Vaccine: All You Need to Know, (https://www.healthline.com/health/hepatitis-b-vaccine-side-effects), 12 April 2018. กองโรคป้องกันด้วยวัคซีน.2562.แนวทางการให้บริการวัคซีน DTP-HB-Hibใน แผนงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค.สืบค้นวันที่22 มกราคม 2565จาก .https://www.thonburi2hospital.com/health-detail.php?id=12 สำนั กโรคติดต่อทั่วไปกรมควบคุมโรคกระทรวงสาธารณสุข.(2556).ตำรา วัคซีนและการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค.สืบค้นวันที่ 22 มกราคม 2565.จาก http://nvi.go.th/uploads/default/files/vaccine-knowledge/ วัคซีนป้องกันเชื้อ HPV:บทบาทพยาบาลในการส่งเสริมสุขภาพและการ ป้องกันโรคมะเร็งจากเชื้อ HPV.สืบค้น วันที่22มกราคม2565 จาก.https://he01.tci-thaijo.org 16

อ้างอิง Thai translation.วัคซีนโรต้า:สิ่งที่คุณต้องทราบ.สืนค้นวันที่22 มกราคม 2565จาก https://www.bumrungrad.com/th/health-blog/april- 2020/rotavirus-vaccination Thai Translation.2018.วัคซีน MMR (โรคหัด โรคคางทูม และ โรคเหือด): ส่ิงที่คุณต้องทราบ.สืบค้นวันที่22 มกราคม 2565 จาก. https://www.immunize.org/vis/thai_mmr.pdf พญาไท.2018. MMR วัคซีนรวม ป้องกัน ‘หัด คางทูม หัดเยอรมัน.สืบค้นวัน ที่22 มกราคม 2565 จาก. https://www.phyathai.com/article_detail/2489/th/MMR_วัคซีน รวม_ป้องกัน_‘หัด_คางทูม_หัดเยอรมัน’_?branch=PYT2 ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2562.2020.งานสรุปผลการดำเนิ นงานประจำปี งบประมาณ พ.ศ.2562 กองโรคป้องกันด้วยวัคซีน กองโรคป้องกันด้วยวัคซีน กรมควบคุมโรค : สืบที่คุณต้องทราบ.สืบค้นวันที่ 22 มกราคม 2565 จาก.https://ddc.moph.go.th/uploads/ckeditor2/files/report/report6 2.pdf?fbclid=IwAR1kyoOYU7wHc74m0lFYVOukOP5lApuGIOL- AT1jZ9aahCzJBqVTl9uOCjQ พญาไท.2021โรคไข้สมองอักเสบเจอี...ภัยเงียบถึงชีวิต ที่ป้องกันได้ด้วย วัคซีน..สืบค้นวันที่22 มกราคม 2565 จาก. https://www.phyathai.com/article_detail/3151/th Thaijo.2010.วัคซีนไข้หวัดใหญ่ตามฤดูการ.สืบค้นวันที่22 มกราคม 2565 จาก https://li01.tci- thaijo.org/index.php/TBPS/article/view/33013/28075 17

ภาคผนวก อาจารย์ที่ปรึกษา อาจารย์ทัศนี ย์ ตริศายลักษณ์ จัดทำโดย นางสาวกวินทิพย์ วุฒิมานพ รหัสนั กศึกษา634991002 นางสาวณัฏณิชา เชื้อนุ่ น รหัสนั กศึกษา634991011 นางสาวกนิ ษฐา คล้ายกระโทก รหัสนั กศึกษา634991012 นางสาวบัณฑิตา แก้วเม้า รหัสนั กศึกษา 634991013 นางสาวธนพร เผือกหอม รหัสนั กศึกษา634991014 นางสาวโรสริน บุญมี รหัสนั กศึกษา 634991039 นางสาวศิริวรรณ คันซง รหัสนั กศึกษา 634991050 นางสาวสุนิ สา โภคทรัพย์ รหัสนั กศึกษา 634991055 นางสาวสุพรรณษา ลิวประโคน รหัสนั กศึกษา 634991056 นางสาววนิ ดา เนยไธสง รหัสนั กศึกษา 634991077 นางสาวสร้อยมรกต ขุนพิทักษ์ รหัสนั กศึกษา634991080 ค

ภาคผนวก ง