บทที่ 7ความเป็นพลเมืองในยุคดิจิทัล

หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 1 : ความเปน็ พลเมืองในยุคดิจิทลั รายวชิ า VGE110 ความฉลาดทางดจิ ติ ลั

ผ้สู อน อาจารย์วิศรตุ ขวัญคมุ้ หลกั สตู รวิทยาการคอมพิวเตอร์ คณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ห้องพกั IT201 อาคารศนู ยภ์ าษา

วตั ถุประสงค์ ● มคี วามรู้ ความเขา้ ใจ เกยี่ วกับคุณลกั ษณะทด่ี ีของพลเมืองดจิ ติ ลั ● มคี วามรู้ ความเข้าใจ เกยี่ วกบั ทกั ษะการเปน็ พลเมอื งดิจิตัล

Today Outline 1. อนิ เตอรเ์ นต็ ในศตวรรษท่ี 21 2.ความฉลาดทางดจิ ิทลั ทจี่ าเปน็ ใน ศตวรรษท่ี 21 3. ความหมายของพลเมือง 4. ความหมายของพลเมืองดิจทิ ัล 5. คณุ ลักษณะทด่ี ขี องพลเมอื ง 6. ทักษะในการเปน็ พลเมืองดิจทิ ัล

1. อินเตอร์เนต็ ในศตวรรษท่ี 21 ● https://thaidigizen.com/digital- citizenship/ch1-digital-citizenship/

อินเทอร์เน็ตปฏิวตั โิ ลกแห่งการส่อื สาร ● การสอื่ สารกบั คนท่อี ยู่อกี ซกี โลกเพยี งน้วิ สมั ผสั ด้วยราคาท่ถี ูกมาก ● การใช้แพลตฟอร์มอยา่ งอินสตาแกรม (Instagram) เปิดรา้ นขายของออนไลนโ์ ดยแทบไมม่ ตี ้นทุนใดๆ ● การทางานร่วมกับผู้อ่ืนเพื่อสรา้ งสารานกุ รมท่ีใหญ่ท่สี ดุ ในโลกอย่างวกิ พิ เี ดีย (Wikipedia) ● การสร้างสรรค์เนื้อหาและเผยแพร่ให้คนท่ัวโลกเห็นผ่านยูทูบ (YouTube) จนคุณอาจกลายเป็นคนโด่งดัง เหมือนจสั ตนิ บเี บอร์ ● การใช้เฟสบุ๊ค (Facebook) ของประชาชนชาวอียปิ ต์เพ่อื โคน่ ลม้ ระบอบเผดจ็ การ

83.52% ของคนไทย สามารถเขา้ ถึงอินเตอร์เน็ตได้ ● คิดจากจานวนประชากร 57 ล้านคน ใน 68 ลา้ นคน

คนไทยใชเ้ วลาเฉลยี่ กบั อินเตอรเ์ น็ต 6 ช่ัวโมง 24 นาที ● คิดเปน็ 1 ใน 4 ของเวลาแต่ละวนั เลยทเี ดยี ว

สถิติปี 60 ของคนไทย : การเขา้ ถงึ และใช้อินเทอรเ์ นต็ ● คนไทยเองกเ็ ขา้ ถงึ และใชอ้ ินเทอร์เนต็ เป็นสว่ นหน่ึงของชีวิตประจาวนั มากขน้ึ เรอื่ ยๆ ● นอกจากน้ันกิจกรรมตา่ งๆ ทเ่ี ราทาลว้ นเก่ยี วพนั กบั อนิ เทอรเ์ นต็ ○ การแบง่ ปันหว้ งเวลาดๆี กบั เพ่อื นในโซเชียลมีเดีย ○ การตดิ ตามขา่ วสารบา้ นเมอื ง ○ การค้นหาขอ้ มลู สขุ ภาพ ○ การดูทีวีและฟังเพลงออนไลน์ ○ การซ้อื สินค้าออนไลน์ ○ การมีสว่ นรว่ มทางการเมอื งในฐานะพลเมือง

ผลกระทบโลกยคุ ดิจิทลั ● สรา้ งโอกาสและความท้าทายใหมๆ่ ใหก้ ับพลเมอื งในศตวรรษที่ 21 ● ใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ ราวกับมันเป็นส่วนหนึ่งของชีวติ ไปแลว้ ● คนจานวนมากยังขาดทกั ษะและความรทู้ ี่จาเปน็ ต่อการใชป้ ระโยชน์จากโอกาสดงั กลา่ ว ● ยงั ไมร่ วู้ ธิ ลี ดผลกระทบจากความเสี่ยงในโลกออนไลน์ ● ขาดความเข้าใจเรอื่ งสทิ ธแิ ละความรับผดิ ชอบในโลกยคุ ดจิ ิทลั

ความเป็นพลเมอื งดิจทิ ัล (Digital citizenship) ● แนวคดิ และแนวปฏบิ ัติที่สาคญั ซงึ่ จะชว่ ยใหพ้ ลเมืองเรียนรู้วา่ จะใชป้ ระโยชนจ์ ากเทคโนโลยดี ิจิทัลและปกปอ้ ง ตนเองจากความเส่ยี งตา่ งๆ อยา่ งไร ● ทาใหท้ ั้งรู้จักเคารพสิทธขิ องตนเองและมีความรบั ผิดชอบตอ่ สังคมในโลกสมัยใหม่ ● เขา้ ใจผลกระทบของเทคโนโลยีดจิ ิทัลท่ีมตี อ่ สังคม ● ใช้มันเพื่อสร้างการเปล่ียนแปลงทางสงั คมในเชงิ บวก

อินเทอร์เนต็ กับการเปล่ียนแปลง 2 มิติ 1. อินเทอร์เน็ตในฐานะการปฏิวัติด้าน “เทคโนโลยี” การส่ือสาร นั่นคือความสามารถเฉพาะตัวในทาง เทคโนโลยขี องอนิ เทอรเ์ น็ตนัน้ ถือเปน็ การเปลย่ี นแปลงคร้งั ใหญ่ 2. อนิ เทอร์เนต็ ในฐานะการปฏิวัติที่นาไปสู่ “ผลลพั ธท์ างสังคม” ใหม่ๆ ทง้ั ในมิตเิ ศรษฐกิจ สังคม การเมือง ไป จนถึงระดับชวี ติ ประจาวันของผคู้ น

สรุปคุณสมบตั ดิ ้านการสอื่ สารของอนิ เทอร์เนต็ ● ทาให้ทรพั ยากรส่ือสารมีราคาถูกลง และไมไ่ ด้อยู่ในมอื ผมู้ อี านาจเพียงไมก่ ่ีคน ● ทาให้การสื่อสารไรพ้ รมแดนและก้าวขา้ มขอ้ จากัดเชิงพ้นื ที่ ● ทาให้ผู้ใช้ปฏิสมั พนั ธก์ บั เครอื ขา่ ยข้อมลู บคุ คล สถาบันตา่ งๆ ● ทาใหผ้ ใู้ ชก้ ลายเปน็ ผูส้ ร้างสรรค์เน้ือหาได้ด้วยตนเอง แทนทจ่ี ะเปน็ ผ้รู ับข้อมูลดา้ นเดยี ว ● ทาให้เราสามารถเชอื่ มต่อไดท้ ุกท่ี ทุกเวลา ทกุ อปุ กรณ์ ● สามารถปรับการสือ่ สารให้สอดคลอ้ งกับความต้องการสว่ นบุคคล (personalization) ● เป็นสือ่ ผสมทีห่ ลอมรวมท้ังภาพ ตวั หนงั สือ เสียง ภาพเคล่ือนไหว เข้าดว้ ยกัน

อนิ เทอรเ์ น็ตกับการปฏิวตั สิ ังคม ● อินเทอร์เน็ตส่งผลกระทบทางสังคมในหลายแง่มุม บางคนจินตนาการว่าอินเทอร์เน็ตจะนาพาการ เปลย่ี นแปลงเชิงอดุ มคติ ● คาถามทวี่ า่ อนิ เทอรเ์ น็ตจะสรา้ งสงั คมทด่ี ขี ้ึนหรอื แยล่ งนั้นเป็นข้อถกเถียงสาคญั แหง่ ยุคสมยั

2. ความฉลาดทาง ดิจิตัลท่จี าเป็น ในศตวรรษที่ 21 ● http://www.komchadluek.net/news/edu- health/249822

โจทย์ “เยาวชนจะเรยี นรู้ ‘ความพอดี’ ในการใชส้ ื่อยุคตจิ ิตอลอย่างไร” “ทักษะใดบ้างท่จี าเปน็ เพ่อื ให้พวกเขาสามารถเรยี นรู้ และอยู่รอดไดใ้ นฐานะพลเมอื งในยคุ ตจิ ติ อล”

ความฉลาดทางดิจิตอล (Digital Intelligence: DQ) ● ระดบั ท1่ี การเป็นพลเมอื งในยคุ ดิจติ อล (Digital Citizenship): ความสามารถในการใช้เทคโนโลยแี ละสอ่ื ในโลกยุคดจิ ติ อลได้อย่างเกดิ ประโยชน์ มคี วามรบั ผดิ ชอบและปลอดภยั ● ระดับท่ี 2 ความคดิ สร้างสรรค์ในยุคดจิ ติ อล (Digital Creativity): ความสามารถในการผนวกทักษะในการสร้างสรรค์ขอ้ มูลและเปลย่ี นความคดิ ใหม่ๆใหเ้ ป็นความจริงด้วยการใช้ เครอ่ื งมือดิจิตอล ● ระดับที่ 3 ผปู้ ระกอบการยุคดิจิตอล (Digital Entrepreneurship) ความสามารถในการใชส้ ือ่ ดจิ ิตอลและเทคโนโลยเี พ่ือแก้ปญั หาทท่ี า้ ทายใหมๆ่ ในโลก หรือเพ่ือสรา้ งโอกาสใหม่ๆ

3. ความหมายของพลเมอื ง ● https://thaidigizen.com/digital- citizenship/ch1-digital-citizenship/

ความหมายของพลเมือง สานักงานราชบัณฑิตยสภาให้นิยาม “พลเมือง” ว่าคือ คนที่มีสิทธิและหน้าท่ีในฐานะประชาชนของ ประเทศใดประเทศหนึ่ง หรือประชาชนที่อยู่ภายใต้การปกครองเดียวกันและมักมีวัฒนธรรมเดียวกัน ส่วนในความ เข้าใจของคนทั่วไป พลเมืองคือบุคคลที่เกิดในประเทศน้ันๆ หรือได้รับสัญชาติและมีความจงรักภักดีต่อรัฐ รวมทั้ง หมายถึงกลุ่มคนที่มีสิทธิและความรับผิดชอบร่วมกันในฐานะสมาชิกของสังคม อย่างไรก็ดี ทุกวันน้ีเราดารงชีวิต ทางาน และเรยี นรูอ้ ยใู่ นสังคมทีเ่ ช่อื มต่อกนั ในระดบั โลก อกี ทงั้ เรายงั ทากจิ กรรมตา่ งๆ ในโลกออนไลนม์ ากขึน้ เรื่อยๆ จนโลกเสมือนและโลกจริงแทบจะหลอมรวมเป็นเนื้อเดียวกัน การนิยามความเป็นพลเมืองโดยยึดติดกับ “ประเทศ ใดประเทศหนึง่ ” และละเลยขอ้ เทจ็ จรงิ ท่วี า่ ชวี ติ ของเราสว่ นหนึ่งไดเ้ ข้าไปอยใู่ นโลกดิจิทลั อาจไมส่ อดคลอ้ งกับความ เป็นจรงิ ในโลกสมยั ใหมอ่ ีกตอ่ ไป

4. ความหมายของพลเมืองดจิ ิทัล ● https://thaidigizen.com/digital- citizenship/ch1-digital-citizenship/ ● http://www.stou.ac.th/study/sumrit/1- 59(500)/page2-1-59(500).html

Digital Citizens : พลเมืองดิจทิ ลั ● พลเมืองดิจิทลั หรอื Digital Citizens เปน็ กระแสท่แี พร่หลายไปทัว่ โลกนบั ต้ังแตอ่ ินเตอรเ์ นต็ และเทคโนโลยี สารสนเทศได้เขา้ มามบี ทบาทในการดาเนินกจิ กรรมด้านตา่ งๆ ในชวี ติ ประจาวนั ● เพราะฉะนั้นจึงมีความจาเป็นอย่างยิ่งที่ทุกคนควร เสริมสร้างศักยภาพการใช้เทคโนโลยีดังกล่าวอย่างชาญ ฉลาดและกา้ วเข้าสู่ความเป็นพลเมืองในยุคดจิ ิตอลได้อยา่ งภาคภมู ิ

คุณลักษณะเบ้ืองตน้ ของพลเมอื งดิจิทัล ● การใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศอยา่ งสมา่ เสมอและมปี ระสิทธภิ าพเป็นคณุ ลกั ษณะเบ้ืองต้นของการเปน็ พลเมอื ง ในยคุ ดจิ ิทัล ● บุคคลจะต้องมีทักษะและความรู้ท่ีหลากหลายในการใช้อินเทอร์เน็ตผ่านอุปกรณ์และช่องทางการสื่อสาร ประเภทต่างๆ เช่น โซเชียลเนตเวิร์ก (Facebook, Twitter, Instagram, Line) และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ รปู แบบใหม่ (แทบ็ เลต็ และมอื ถอื สมาร์ทโฟน) เป็นตน้ ● ใช้เทคโนโลยีดังกล่าวในทางท่ีจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อบุคคลอ่ืนและสังคม เช่น การเคารพสิทธิและหน้าท่ี ของผู้อื่นตลอดจนการใช้เทคโนโลยีเพื่อสื่อสารกับภาครัฐและภาคเอกชนเพ่ือก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ในทางที่ดแี ละถกู ต้อง

นิยามความเป็นพลเมอื งดิจิทัลออกเปน็ 3 มิติ 1. ความเป็นพลเมืองชาติตามขนบ (Traditional citizenship) 1. การมคี วามรเู้ กีย่ วกับรฐั บาลและหนา้ ทพ่ี ลเมอื งตามกฎหมาย เชน่ การไปเลอื กตงั้ และจ่ายภาษี 2. ความเป็นพลเมืองโลก (Global citizenship) 1. แนวคิดความเปน็ พลเมืองโลกตระหนักถึงความเช่ือมโยงและการพึ่งพาอาศัยกันในระดับโลก และมี จติ สานกึ รว่ มถงึ ปญั หาในระดับโลก เช่น ปญั หาโลกรอ้ น 3. ความเป็นพลเมืองดจิ ทิ ลั (Digital citizenship) 1. แนวคิดความเป็นพลเมืองดิจิทัลพูดถึงความสามารถในการใช้อินเทอร์เน็ตเพื่อมีส่วนร่วมในสังคม เศรษฐกิจดิจิทัลอยา่ งมปี ระสิทธิภาพ มีความรบั ผิดชอบ และปลอดภยั

5. คุณลักษณะทด่ี ขี องพลเมือง ดิจทิ ัล https://thaidigizen.com/digital-citizenship/ch1- digital-citizenship/

คณุ ลกั ษณะทดี่ ขี องพลเมอื งดิจิทัล ประกอบดว้ ย 1. การตระหนักถึงความสามารถในการเขา้ ถึงเทคโนโลยสี ารสนเทศของผูอ้ นื่ 2. การเปน็ ผูป้ ระกอบการและผบู้ ริโภคที่มจี รยิ ธรรม 3. การเป็นผูส้ ง่ สารและรบั สารที่มีมรรยาท 4. การเคารพต่อกฎหมายและกฎระเบียบ 5. การใชเ้ ทคโนโลยีให้มคี วามเหมาะสมและไม่ส่งผลเสยี ตอ่ สุขภาพ 6. เรียนรู้วธิ ีการเสริมสรา้ งความปลอดภัยในการใช้เทคโนโลยี

6. ทกั ษะการเป็นพลเมอื งดจิ ทิ ลั http://www.komchadluek.net/news/edu- health/249822



8 ทักษะทเ่ี ด็กเยาวชนยุคใหมค่ วรเรยี นรู้ 1) ทกั ษะในการรักษาอตั ลกั ษณท์ ่ดี ีของตนเอง 5) ทกั ษะในการรกั ษาขอ้ มลู ส่วนตวั (Digital Citizen Identity) (Privacy Management) 2) ทกั ษะในการจดั สรรเวลาหนา้ จอ 6) ทักษะการคิดวิเคราะหม์ วี ิจารณญาณที่ดี (Critical (Screen Time Management) Thinking) 3) ทกั ษะในการรบั มือกับการคกุ คามทางโลกออนไลน์ 7) ทักษะในการบรหิ ารจัดการขอ้ มูลที่ผู้ใช้งานมกี าร (Cyberbullying Management) ท้ิงไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) 4) ทักษะในการรกั ษาความปลอดภัยของตนเองใน 8) ทกั ษะการใชเ้ ทคโนโลยีอย่างมจี รยิ ธรรม (Digital โลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) Empathy)

อา้ งองิ http://www.infocommmju.com/icarticle/images/stories/icarticles/ajwittaya/Digital_Quotient1.pdf https://thematter.co/thinkers/digital-footprint-and-privacy/25169 http://www.komchadluek.net/news/edu-health/249822 https://thumbsup.in.th/2016/10/how-digital-intelligence-important-for-all-children/ https://thaidigizen.com/digital-citizenship/ch1-digital-citizenship/ http://www.stou.ac.th/study/sumrit/1-59(500)/page2-1-59(500).html

อภิปรายคาถาม 1. อธบิ ายความหมายของคาว่า “พลเมืองดิจิตลั ” 2. ให้นักศึกษาลองจินตนาการว่า ถ้าเราไมม่ ี “คณุ สมบัติในการเปน็ พลเมอื งในยุคดจิ ทิ ัล” ท่ีดีใน 6 ขอ้ ต่อไปนี้ จะมีผลอยา่ งไร และตอ้ งมแี นวทางแกไ้ ขอย่างไร 1. การตระหนกั ถงึ ความสามารถในการเข้าถงึ เทคโนโลยสี ารสนเทศของผู้อน่ื 2. การเป็นผปู้ ระกอบการและผบู้ ริโภคทม่ี จี ริยธรรม 3. การเป็นผสู้ ง่ สารและรับสารทม่ี มี รรยาท 4. การเคารพตอ่ กฎหมายและกฎระเบียบ 5. การใช้เทคโนโลยใี หม้ ีความเหมาะสมและไม่สง่ ผลเสยี ต่อสขุ ภาพ 6. เรียนรวู้ ิธกี ารเสรมิ สร้างความปลอดภัยในการใช้เทคโนโลยี