บทนำ2

1 บทนำ ความเชื่อท่ีอยู่บนพืน้ ฐานของปัญญาย่อมเป็นความเช่ือท่ี ถกู ตอ้ งความเชื่อท่ีถกู ตอ้ งยอ่ มนาผทู้ ี่มีความเชื่อใหท้ าแต่สิง่ ที่ถกู ตอ้ งสว่ น ความเชื่อในสิ่งที่ผิดย่อมนาผู้ที่เช่ือให้ปฏิบัติในทางที่ผิด ความเชื่อ โดยท่ัวไปแล้วจะมีอยู่ตามกลุ่มชนต่างๆ ท่ัวโลก ทั้งในยุคก่อน พระพุทธศาสนาซ่ึงเรียกว่ายุคมืด เช่นลทั ธิที่ถือเอาแผ่นดิน ภูเขา ตน้ ไม้ ดวงจันทรด์ วงอาทิตย์ ไฟ และธาตุทงั้ ๔ เป็นสรณะ ความเชื่อเช่นนีเ้ ป็น ความเชื่อที่มืด หมายถึง คนทม่ี ีความเช่ือในสิง่ ท่ีผิดๆ เพราะเป็นยคุ สมยั ที่ มนษุ ยชาติยงั มีความรูน้ อ้ ยอย่จู ึงเป็นความเช่ือท่ีมีลกั ษณะไม่ไดใ้ ชป้ ัญญา พิจารณา น่นั เอง เราจะเหน็ ไดว้ ่า “คนท่ีมีแตค่ วามเช่ืออย่างเดยี วนนั้ มกั จะ เป็นคนท่ีมีความขลาดกลวั กลวั ส่ิงต่างๆ ที่มองไม่เห็นตวั หรือพิสูจนย์ ัง ไมไ่ ด”้ เพราะโดยธรรมชาติของคนทีเ่ กิดมามกั จะมคี วามคิดหวาดกลวั หรอื หวาดระแวงต่อทุกส่ิงทุกอย่างรอบๆ ตวั ทงั้ ท่ีตามองเห็นและมองไม่เห็น ความกลวั ทาใหค้ นคดิ แสวงหาที่พง่ึ เพ่ือหวงั จะใหส้ ิ่งเหลา่ นนั้ ช่วยคมุ้ ครอง ตนเองยามต่นื และยามนอน ตนเองจะไดอ้ ยรู่ อดปลอดภยั ยามเป็นเด็กก็จะ หวงั พง่ึ ผใู้ หญ่ ผใู้ หญ่ก็หวงั พงึ่ พาผใู้ หญ่ดว้ ยกนั และก็หวงั พ่งึ เลยไปถึงสิ่งท่ี ไม่มีตัวตนผูค้ นต่างพากันเคารพนับถือจนกลายเป็นความเชื่อ ใหค้ วาม เคารพบูชาเชื่อถือตามๆกันมาและเรียกส่ิงนนั้ ว่าสิ่งศกั ดิ์สิทธิ์ เช่น พระ อินทร์ พระพรหม เทวดา เป็นต้นสิ่งที่ว่านีเ้ ป็ นส่ิงท่ีปรากฏในศาสนา พราหมณย์ กยอ่ งเคารพเชื่อและนบั ถือสบื ทอดกนั มาเป็นเวลาชา้ นาน “คน ที่นบั ถือพระพทุ ธศาสนาก็ใหค้ วามเคารพนบั ถือเช่นจะเหน็ ในพิธีการตา่ งๆ

2 ทงั้ ผทู้ ่ีนบั ถือพระพทุ ธศาสนา และผทู้ ศ่ี รทั ธาในศาสนาพราหมณใ์ นโอกาส ท่ีทาพิธีทางศาสนาจะมีกิจกรรมทงั้ พุทธและพราหมณไ์ ปพรอ้ มๆ กันจน กลายเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีท่ีแยกกนั ไม่ออก” สงั เกตไดโ้ ดยไมย่ าก ตงั้ แต่อดตี ถึงปัจจบุ นั ยาวนานนบั เป็นพนั ๆ ปีมาแลว้ พระภมู ิเจา้ ท่กี ็เป็นสิ่ง หนึ่งท่ีคนใหค้ วามเคารพนับถือว่าเป็นส่ิงศักดิ์สิทธิ์ที่มีอานาจใหค้ วาม คมุ้ ครองแกผ่ นู้ บั ถืออยา่ งหนึง่ ที่สบื ทอดความเช่ือมาจากศาสนาพราหมณ์ เพราะเชื่อว่าพระภมู ิเจา้ ท่ี คือ เทวดาหรือเทพารกั ษ์ประจาพืน้ ท่ีบนโลกท่ี คนเ รา ปลูกบ้านสร้าง เรือนอันเ ป็ นเค หะสถ านที่อยู่อา ศัย หรือใ ช้เ ป็ นที่ ประกอบการทามาหาเลยี้ งชีพขณะท่ียงั มชี ีวติ อยู่ การตงั้ ศาลพระภูมิเจา้ ที่ ซึ่งเป็นท่ีสิงสถิตยข์ องพระภมู ิเจา้ ท่ี เป็นประเพณีของศาสนาพราหมณฮ์ ินดู ที่นบั ถือบชู าพระเจ้า จะตอ้ งตงั้ ศาลพระเจา้ ไวเ้ ป็นท่ีสาหรบั เคารพ บชู า ดงั นนั้ พระเจา้ องคใ์ ดที่มฤี ทธิ์เดช เช่น พระอิศวร หรือพระศิวะ มักจะไดร้ บั ความเคารพ บูชา จากมนุษย์ เพราะพระอิศวรหรือพระศิวะมีหนา้ ท่ีทาลายลา้ งโลก เป็นตน้ การตงั้ ศาล พระภมู ิมกั จะไดแ้ นวคิดมาจากปรชั ญาคตนิ ใี้ นเม่ือพระพทุ ธศาสนาจะแยก ออกจากศาสนาพราหมณไ์ ดเ้ ด็ดขาดยอ่ มยาก เราจะเห็นไดว้ ่าบา้ นเรือนของคนไทยพุทธส่วนใหญ่ จะถือ ธรรมเนียมวา่ “บา้ นจะตอ้ งมศี าลพระภมู ิเจา้ ท่ี เพราะถือวา่ พระภมู เิ ป็นเจา้ ท่ีเจา้ ทาง ดงั นนั้ เม่อื ปลกู เรอื นเสรจ็ จึงมกั จะมพี ิธียกศาลพระภมู ิ เพราะคน ไทยเชื่อต่อไปว่า พระภูมิเป็นส่ิงศักดิ์สิทธิ์ เป็นเทวดาผูค้ ุม้ ครองป้องกัน รกั ษาผคู้ นท่อี าศยั อยใู่ นบา้ นในเรอื นใหม้ คี วามเป็นอยรู่ ม่ เย็นเป็นสขุ ไดแ้ ละ

3 มีความเจรญิ รุง่ เรอื งกา้ วหนา้ ในชีวิตการงานมีความคลาดแคลว้ ปลอดภยั จากภยนั ตรายทงั้ ปวงได”้ ฉะนนั้ มนษุ ยจ์ ึงยงั ใหค้ วามเคารพบชู าดว้ ยการ เช่นสรวงบชู าจากเจา้ ของบา้ นเป็นการตอบแทน จึงจะไดร้ บั ความคมุ้ ครอง ดว้ ยดี ถา้ หากเจา้ ของบา้ นทาในสง่ิ ตรงกนั ขา้ ม พระภมู อิ าจจะใหโ้ ทษได้ ทา ใหเ้ กิดทกุ ขภ์ ยั ไขเ้ จ็บตา่ งๆ นานา สืบเน่ืองจากเจา้ ของท่ีและเจา้ ของบา้ น สมยั โบราณ คิดและประสงคจ์ ะใหว้ ิญญาณของเจ้าท่ีเจ้าทางตงั้ แต่ชั้น บรรพบรุ ุษ และชนั้ รุ่นต่อๆ มา ท่ีตวั ไดต้ ายไปแลว้ แตว่ ิญญาณยงั ไม่ไดไ้ ป เกิดหรอื ปฏิสนธิในภพนนั้ ซง่ึ อาจยงั รวมกนั วนเวียนอยใู่ นอาณาเขตบรเิ วณ ทด่ี นิ ทต่ี นมาปลกู บา้ นอยู่ ไดม้ ีสถานที่พกั สถิต และเพือ่ ใหเ้ ทพบางองค์ บาง ระดบั ที่เป็นบรวิ ารของทา้ วโลกบาลทงั้ ๔ คือ ทา้ วธตรฐ ทา้ ววิรุฬหก ทา้ ว วิรูปักษ์ ทา้ วกุเวรหรอื ทา้ วเวสสวุ ณั ซึ่งสญั จรในรูปกายทิพยม์ าดแู บความ เป็นอยู่ของมวลมนุษยแ์ ทนทา้ วโลกบาลทงั้ ๔ ไดม้ ีท่ีพักเม่ือผ่านมา ณ บริเวณท่ีท่ีตนปลูกบา้ นอยู่ จึงไดค้ ิดจัดตงั้ ศาลพระภูมิเจา้ ที่ คือ “บริเวณ หรอื สถานทที่ ่ีเทพารกั ษ์ประจาบา้ นสถิตขนึ้ ซง่ึ มีอิทธิและศกั ดิส์ ทิ ธิ์มากกว่า ศาลเจา้ ประจาเรือนอีกชัน้ หน่ึงเพื่อไวบ้ ูชาเซ่นสรวงใหช้ ่วยปกปักรกั ษา คมุ้ ครองบารุงสง่ เสรมิ ใหบ้ า้ น ใหช้ ีวิตของเจา้ บา้ นตลอดถึงลกู หลานที่เขา้ มาอยอู่ าศยั ปราศจากภยั อนั ตรายอยเู่ ยน็ เป็นสขุ เจรญิ รุง่ เรอื งยิง่ ขนึ้ ไป”

4 ควำมเชอ่ื ของชำวไทยพทุ ธทมี่ ตี อ่ หลัก คำสอนทำงพระพุทธศำสนำ พระพุทธศำสนำแม้จะกล่ำวถงึ โลกหน้ำทด่ี ี (สวรรค)์ และ โลกหน้ำทไี่ ม่ดมี ีนรกเป็ นต้นก็ตำม พระพุทธเจ้ำกไ็ ม่ ประสงคใ์ ห้สรรพสัตวย์ ดึ ตดิ เพยี งแค่กำรทำควำมดเี พอื่ โลก หน้ำเท่ำนั้น เพรำะทัง้ โลกนีแ้ ละโลกหน้ำยงั มคี วำมทุกข์ ถงึ มคี วำมสุขกเ็ ป็ นควำมสุขทไ่ี ม่ย่งั ยนื ไม่ถำวรเทำ่ กับควำมสุข ทเ่ี กิดจำกกำรประพฤตปิ ฏิบัตขิ ัดเกลำจิตใจของตน อำทติ ย์ อินทรภักดี

5 เมื่อกลา่ วถึงคนไทยแลว้ มีหลายส่ิงหลายอย่างท่ีแสดงออกให้ เห็นถึงความเป็นคนไทยแท้ ชนิดท่ีเรียกว่ารอ้ ยเปอรเ์ ซ็นต์ ก็คือ คนไทยมี ความเชื่อในอานาจสง่ิ ศกั ดิ์สทิ ธิ์ทงั้ หลาย พรอ้ มๆ กบั เช่ือม่นั ถึงความดีว่า สามารถสง่ ใหช้ ีวิตมีความสขุ ซึ่งตรงกันขา้ มกบั ความทกุ ขอ์ นั มีสาเหตมุ า จากการกระทาช่ัวต่างๆ ของตนเอง แต่ในความเชื่อของคนไทยยงั เป็น ความเช่ือทีม่ ีรากเหงา้ มาจากความกลวั ความปรารถนาสงิ่ ที่ดีผา่ นทางการ บวงสรวง เซ่นไหว้ และการประกอบพิธีกรรมต่างๆ ซึ่งความเช่ือดงั กลา่ วนี้ เอง สามารถมองเหน็ ถงึ ความคิด แนวทางในการดาเนนิ ชีวิตของคนไทยใน อดีตตราบเทา่ ปัจจุบนั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี และความเช่ือในเรอ่ื งพระภมู ิเจา้ ที่ก็ เชน่ กนั คนไทยยงั มีความรู้ ความเขา้ ใจแตกต่างไปตามประเพณีสงั คมของ ตนท่ีสืบทอดกันมาตงั้ แต่บรรพบรุ ุษ แมว้ ่าตนจะนบั ถือพระพุทธศาสนาก็ ตาม ในจิตใจส่วนลึกแลว้ คนไทยอาจจะไม่มีความตงั้ ใจอย่างจริงจังที่ กระทาการต่างๆ ดว้ ยตนเอง หวังเพียงอิทธิฤทธิ์อานาจปาฏิหาริยจ์ าก เบือ้ งบนมากกว่าที่จะสรา้ งความสาเร็จดว้ ยตนเอง ในบางพิธีกรรมของคน ไทยขดั ต่อหลกั ธรรมคาสอนในพระพทุ ธศาสนาอย่างสนิ้ เชิง เช่น พิธีกรรม ทรงเจา้ เขา้ ผี เป็นตน้ ดว้ ยเหตุนีเ้ อง จึงทาใหผ้ คู้ นในสงั คมไทยเกิดความ สบั สน กล่าวคือไม่รูว้ ่าอะไรเป็นอะไร จุดม่งุ หมายท่ีแทจ้ ริง คือ อะไร เป็น ตน้ ฉะนนั้ จะไดอ้ ธิบายเกี่ยวกบั ความเช่ือในอานาจตา่ งๆ ทคี่ นไทยสว่ นมาก ให้ความเคารพนับถืออยู่ในปั จจุบันนั้น ก็คือ พระภูมิเจ้าที่ โดยมี รายละเอยี ด ดงั นี้

6