หน่วยที่ 1

คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของผู้อำนวยกำรสถำนศึกษำตำมแนวคดิ ของนิสิต คุณลกั ษณะที่พึงประสงค์ของผบู้ ริหารสถานศกึ ษานับว่ามีความสาคัญเปน็ อย่างยิง่ ต่อการที่จะ ให้การบริหารสถานศึกษานั้นๆ ประสบผลสาเร็จและมีความก้าวหน้าไปได้ด้ วยดีก็ ด้วยอาศัย คุณลักษณะที่ดีของผู้บริหารสถานศึกษา ผู้บริหารการศึกษาเป็นผู้ที่มีบทบาทและเป็นผู้ที่มีความสาคัญ ยิ่งต่อการดาเนินงานในฐานะที่เป็นผู้ควบคุมบังคับบัญชาและริเริ่มกิจกรรมต่างๆ ขององค์กรให้เป็นไป ตามเป้าหมาย เป็นผู้นานโยบายและโครงการต่างๆไปสู่การปฏิบัติ และเป็นผู้บ่งชี้ความสาเร็จของ องค์กร ถ้าผู้บริหารมีคุณลักษณะและความสามารถที่เหมาะสมก็จะได้รับความร่วมมือ ร่วมใจจาก ผู้ร่วมงาน คุณลักษณะและคุณสมบัติในฐานะผู้นาองค์กรจึงมีความสาคัญเป็นอย่างยิ่งในการทางานให้ บรรลุผลสาเร็จตามวัตถปุ ระสงค์ และสอดคล้องกับคุณลกั ษณะของผนู้ าที่พึงประสงค์ของสมาชิกเป็นที่ ต้องการของ ผู้ใต้บังคับบัญชา ซึ่งตีพิมพ์ในวารสารรัฐศาสตร์นิเทศ ปีที่ 7 ฉบับที่ 3 ที่กล่าวถึงผู้นาที่ดี ควร ประกอบไปด้วยลักษณะที่สาคัญๆ 15 ประการ คือ 1. ความรู้ (Knowledge) ความรู้เป็นสิ่งที่จาเป็นสาหรับผู้นาเพราะความรู้เป็น เคร่ืองมือในการบริหาร และช่วยรกั ษาสถานการณต์ ่าง ๆ ได้เปน็ อย่างดี 2. ความคิดริเริ่ม (Litative) ความคิดริเริ่ม เป็นลักษณะสาคัญอย่างหนึ่งที่ผู้นา ต้องมีเพราะในการ บริหารงานจาเป็นต้องมีการพัฒนาต้องอาศัยเทคนิค วิธีการ เทคโนโลยี ใหม่ ๆ มาบิหารเพื่อให้ทันกับ ยคุ และสมัยทีม่ กี ารเปลีย่ นแปลงอยู่ทกุ ขณะ 3. ความกล้าหาญ (Courage) ความกล้าหาญ เป็นลักษณะอาการที่ไม่กลัวต่อสิ่ง ที่จะเกิดไม่ว่าจะเป็น ความล้มเหลว ความผิดหวัง หรือความเจ็บปวดต่าง ๆ กล้าที่จะรับกล้า ที่จะเผชิญ กล้าที่จะตัดสินใจ ผนู้ าที่มคี วามกล้าหาญ จะเปน็ ผู้ที่สามารถจะผจญต่อการ ต่อตา้ นหรอื อปุ สรรคต่าง ๆ เพื่อความสาเร็จ ของงาน 4. ความเด็ดขาด (Decisiveness) ความเด็ดขาดคือ ความสามารถในกา ตัดสินใจโดยทันทีไม่มีการลงั เล เมื่อตกลงใจก็สงั่ การได้อย่างเดด็ ขาดกระชบั ชดั เจนไม่อ้อม ค้อม และม่นั ใจในการตดั สินใจ 5. ความแนบเนียน (Tact) ความแนบเนียน คือ อากัปกิริยาที่เหมาะสมและ ถูกต้องตามกาลเทศะเข้า สังคมได้ทุกระดบั ชั้น โดยไม่เคอะเขิน ผู้นาที่ทีมารยาทแนบเนียน คือ ผู้นาที่นุ่มนวลมีมารยาททางสังคม รับรู้และปฏิบตั ิตามขนบธรรมเนยี มปะเพณีให้ ความสาคัญแก่บคุ คลอื่นเสมอ 6. ความมีคุณธรรม (Goodness) คุณธรรม คือ สภาพของคุณงามความดี ผู้นา ที่มีคุณธรรมคือ ผู้ที่มี จิตสานึกดี จะทาจะพูดก็คิดให้ดีก่อนกระทา แต่สิ่งที่ก่อให้เกิดเป็น คุณประโยชน์ต่อผู้อื่น ต่อลูกน้องมี ความยตุ ิธรรม (Justice ) มีศรีธรรม (Morality) ความมี คณุ ธรรม จงึ เปน็ ลักษณะสาคญั ของผู้นาประการ หน่งึ

7. ท่าทาง คือ กิริยาอาการ และเคร่ืองแต่งกายที่ถูกต้อง ผู้นาต้องมีลักษณะ ท่าทางทีดี ดูดี สมกับ สถานภาพของความเป็นผนู้ า เพราะผนู้ าที่ดมี ีลกั ษณะท่าทางทีดีย่อม สร้างแรงจงู ใจและก่อใหเ้ กิดความ เลื่อมใสน่าเช่อื ถือต่อผู้พบเหน็ โดยเฉพาะ ผใู้ ต้บังคับบัญชา 8. ความอดทน (Endurance) ความอดทน คือ คุณภาพของร่างกายและจิตใจที่ ย่อมรับทนต่องาน อุปสรรค นานาสิ่งแวดล้อม ความอดทนก่อให้เกิดพลังที่จะผลักดันให้การ บริหารงานบรรลุตาม เป้าหมายนาไปสู่จดุ หมายปลายทางอย่างแท้จริง 9. ความกระตือรอื ร้น คือ การที่จติ ใจรีบร้อนเร่งเรียบฝักใฝ่ เร่งร้อนมีปฏิกิรยิ า สนใจ เอาใจใส่ต่อหน้าที่ หรือกิจกรรมที่ต้องปฏิบัติ ผู้นาที่มีความกระตือรือร้น จะทาให้ งานไม่ค่ังค้าง ลูกน้องไม่ควรนิ่งนอนใจ ต้องกระตอื รอื ร้นตามผู้นา 10. ความไม่เหน็ แก่ตัว คือ การไม่เหน็ แก่ประโยชน์ผู้นาต้องข่ม อดทน อดกล้ัน ต่อกระแสความอยากได้ ความโลภของตนเอง ผู้นาที่ไม่เห็นแก่ตัว คือคนที่สุจริตซื่อสัตย์ต่อ ตนเองต่อผู้อื่น และต่อหน้า ผู้นาที่ เหน็ แก่ตวั คือ ผู้นาที่สนมิ ที่อยู่ในใจ 11. ความต่ืนเต้น ( Alertness ) ความต่ืนตัว คือ ความระมัดระวัง ความสุขุม รอบคอบไม่ประมาท ทา อะไรทาทันที มีความปราดเปรียวเป็นผู้นาที่ผู้ใต้บังคับบัญชาให้การ ยอมรับเชื่อมั่นในความทันต่อ เหตกุ ารณเ์ ปน็ ผู้นานีไ้ ม่ล้าสมัยทั้งด้านพฤติกรรมทางความคิด และการบิหาร 12. ดุลยพินิจ คือ พลังแหล่งความคิดในการพิเคราะห์สังเคราะห์พิจารณาสิ่ง ต่าง ๆ หรือเหตุการณ์ สถานการณ์ได้อย่างระเอียดรอบคอบ ถูกต้อง ตัดสินใจได้เฉียบ แหลม และเฉียบขาด ทาให้ ผใู้ ต้บงั คบั บัญชา อบอุ่นใจ มนั่ ใจในการตดั สินใจในการ พิจารณากล่นั กรอง 13. ความสงบเสง่ียม(Humility) ความสงบเสง่ียม คือการวางตัวที่ไม่หยิ่งยโส ไม่จองหององอาจเยือก เยน็ ดูน่าเกรงขามแต่ไม่นากลัว เยือกเยน็ ดูมีสง่าราศี ผนู้ าที่มคี วาม สงบเสงย่ี มทาให้ผู้ใต้ บังคับบญั ชามี ความนบั ถือดว้ ย 14. ความเห็นอกเห็นใจ (Humanity) ความเห็นอกเห็นอกเห็นใจเป็นคุณสมบัติ ของมนุษย์ซึ่งเป็นสัตว์ สังคมไม่เลือกชาติ ศาสนา วรรณะผวิ หรอื เช้ือสายประกอบเมตตา กรณุ าการมีนา้ ใจ 15. ความจงรักภักดี (Loyalty) ความจงรักภักดี คือ สภาวะของความซื่อสัตย์ สุจริตและซื่อตรงทุกคน ต่อหน้าที่ ผู้นาที่มีความจงรักภักดีจะเป็นผู้นาที่มีวินัยในตนเอง มี ความจริงใจไม่มีพฤติกรรมแอบแฝง ไม่มมี ายาหรือเล่นเกมการบริหาร คณุ ลกั ษณะทีพ่ ึงประสงคข์ องผูบ้ ริหำร คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของผู้บริหาร หมายถึง พฤติกรรมการแสดงออก ที่มีระดับการ แสดงออกทีเ่ ป็นปจั จุบันและประพฤติกรรมการแสดงออกที่ระดับทีค่ าดหวงั ของพฤติกรรม อปุ นิสยั ส่วน บุคคลความสามารที่แสดงออกให้ผู้อื่นเห็นเป็นที่พึงพอใจของผู้บริหารสถานศึกษาได้ เช่น ด้านภาวะ ความเปน็ ผู้นา ด้านบคุ ลิกภาพ ด้านคุณธรรมจริยธรรม ดงั น้ี

1. คุณลักษณะด้านบุคลิกภาพ หมายถึง คุณลักษณะเกี่ยวกับภาพลักษณ์การแต่งกาย สุภาพ เรียบร้อยเป็นแบบอย่างที่ดีของผู้ใต้บังคับบัญชาสมรรถภาพร่างกายกระฉับกระเฉงว่องไว วางตัว เหมาะสมกับกาลเทศะ ใช้วาจาสุภาพทุกโอกาส มีนิสัยสุภาพอ่อนโยน ไม่เย่อหยิ่ง มีความเข้มแข็ง อดทน อารมณ์พฤติกรรมทีเ่ ปน็ กิจนสิ ยั ประจาตวั ทีเ่ ปน็ บุคลิกน่าเลือ่ มใสน่าเคารพน่าศรัทธา 2. คุณลักษณะด้านภาวะผู้นา หมายถึง มีความเสียสละเพื่อส่วนรวมมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีกับ ผรู้ ่วมงานและบคุ คลท่วั ไปเป็นทีป่ รึกษาใหค้ าปรึกษาแก่ผใู้ ต้บังคับบัญชาสร้างบรรยากาศ ในการทางาน เป็นผู้มีสติปัญญาไหวพริบ มีความสามารถในการประสานคนและประสานงานหาแนวทาง ในการ แก้ปัญหาได้อย่างเหมาะสม มีความเข้าใจในความแตกต่างระหว่างบคุ คล ให้เกียรติยกย่องผู้ร่วมงาน มี ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ รับฟังความคิดเห็นของผู้ร่วมงาน สามารถโน้มน้าวจิตใจ ให้ผู้ร่วมงานปฏิบัติ ในสิ่งที่ดีงาม มีความสามารถในการตดิ ต่อสอ่ื สารได้เข้าใจและรวดเรว็ 3. คุณลักษณะด้านวิชาการ หมายถึง คุณลักษณะที่จาเป็นและสาคัญอย่างยิ่ง ของผู้บริหารที่ แสดงถึงความรู้ ความสามารถ ทักษะกระบวนการคิด เทคนิค เชี่ยวชาญทางด้านการบริหาร หลักสูตร การสอน การวัดผลทางการศกึ ษา การเป็นนกั วิชาการ โดยใหค้ วามรแู้ ก่ครแู ละชุมชนรวดเร็ว 4. คุณลักษณะด้านคุณธรรมจริยธรรม หมายถึง คุณธรรมที่ประพฤติปฏิบตั ิจน เกิดความเคย ชิน กระทาด้วยจิตสานึกที่ว่าเป็นความดี เป็นผู้มีความรับผิดชอบ ซื่อสัตย์ สุจริต ตรงต่อ เวลา มีความ ยุติธรรม เสมอต้นเสมอปลาย ไม่มคี วามลาเอียง ตามกรอบแนวคิดขา้ งตน้ หนว่ ยงานที่ เกีย่ วข้องกับด้าน การศึกษา ได้พัฒนาผู้บริหารสถานศึกษาตามโครงการต่าง ๆ โดยจัดประชุม สัมมนา ฝึกอบรมและ ศึกษาดูงาน เพื่อให้เกิดคุณลักษณะที่พึงประสงค์และนาไปประพฤติปฏิบัติในโรงเรียน ซึ่ง จะส่งผลต่อ การจดั การศกึ ษาให้บรรลเุ ป้าหมายได้อย่างมปี ระสิทธิภาพ คณุ ลกั ษณะผู้บริหำรทด่ี ี การเป็นผู้นานั้นไม่ยาก แต่การเป็นผู้นาที่ดีต้องอาศัยความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับความหมาย ของผู้นา ภาวะผู้นา และองค์ประกอบที่มีอิทธิพลต่อภาวะผู้นา ซึ่งล้วน แต่เป็นสิ่งที่เสริมสร้างภาวะผนู้ า ให้มีคุณลักษณะที่ดีขึ้น และได้มีผู้ทรงคุณวุฒิให้แนวคิด เกี่ยวกับคุณลักษณะทีดีของผู้นาไว้ดังนี้ คุณลักษณะผนู้ าตามแนวคิดของ สต๊อกดิล (Stogdill) มี 4 ด้าน คือ 1.คุณลักษณะทางกายภาพ (Physical Characteristics) เช่น ความสูง น้าหนัก รูปร่าง หน้าตา และ พลงั งานเปน็ ต้น 2.คุณลักษณะทางบุคลิกภาพ (Personal Characteristics) เช่น ลักษณะเด่น (Dominance) ความเป็นคน เปิดเผยไม่เกบ็ ตัว หรือความเปน็ ผู้รเิ ริม่ อยู่เสมอ เป็นต้น 3. ทกั ษะและความสามารถ (Skill and Abilities) เชน่ สตปิ ญั ญา (Intelligence) ความสามารถทางเทคนิค เป็นต้น 4. ลกั ษณะเด่นทางสังคม (Social Factors ) เชน่ คนเข้าสงั คมเก่ง มีสถานภาพสูง ทางเศรษฐกิจและสงั คม เป็นต้น

คณุ ลักษณะของผู้นำหรอื ผ้บู ริหำร 2 ด้าน คือ 1. ด้านคุณลกั ษณะส่วนตวั ประกอบด้วย 1.1 ความสามารถในการตัดสินใจ 1.2 ความคิดริเรม่ิ สร้างสรรค์ 1.3 ความรบั ผดิ ชอบ 1.4 แรงจูงใจใฝส่ มั ฤทธิ์ 1.5 ความกระตอื รอื ร้น 1.6 ความสามารถในการตดิ ต่อสอ่ื สาร 1.7 มนษุ ยสมั พนั ธ์ 1.8 คุณธรรมจริยธรรม 1.9 ระเบียบวินยั 1.10 บุคลิกภาพ 2. ด้านคณุ ลกั ษณะวิชาชีพ ประกอบด้วย 2.1 วิสยั ทัศน์ 2.2 ความสามารถในการวิจยั และพฒั นา 2.3 ความสามารถในการวางแผน 2.4 ความสามารถในการใชน้ วัตกรรมและเทคโนโลยี 2.5 ความสามารถในการมอบหมายงาน 2.6 ความสามารถในการบริหารทรัพยากรบุคคล 2.7 ความสามารถในการบริหารงบประมาณ 2.8 ความสามารถในการบริหารงานวิชาการ 2.9 ความสามารถในการประเมนิ ผลการปฏิบัติงาน 2.10 ความสามารถในการบริหารคุณภาพ คณุ ลักษณะของผู้บริหำรกำรศึกษำมืออำชีพในยุคปฏิรูปกำรศึกษำ ที่มีการเปลี่ยนแปลงบริบทต่าง ๆ ไปอย่างมากมายในปัจจุบัน ว่าควรมีลักษณะพื้นฐาน ที่สาคญั ดงั น้ี 1. มองกว้างไกลอย่างต่อเนื่องและพร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง ต้องเป็นผู้ที่มีวิสัยทัศน์ (Vission) สามารถทีจ่ ะกาหนดกลยทุ ธ์ในการบริหาร (Strategic management) 2. สามารถที่จะวิเคราะห์สถานการณ์(Analyze situation) เพื่อกาหนดแผนกล ยุทธ์และ แผนปฏิบตั ิงานให้บรรลุเป้าหมายและนโยบายได้อย่างเหมาะสม

3. ไวต่อการรับข้อมูลข่าวสารต่างๆ ที่เกิดขึ้น ท้ังสังคมภายนอกและภายใน องค์กร ทั้ง ในและนอกเขตพื้นที่การศึกษารวมท้ังรู้จักวิเคราะห์ความเชื่อถือของข้อมูล ข่าวสารที่ได้รับมา อีกด้วย 4 . ความสามารถในการจัดระบบการสื่อสารให้ได้ผล (Effective communication) เพื่อ เชื่อมโยงข้อมูลข่าวสารต่างๆ ได้ท่ัวถึงทุกระดับขององค์กร หน่วยงาน / สถานศึกษา ผู้บริหาร การศกึ ษามอื อาชีพตอ้ งมคี วามรคู้ วามเข้าใจเกีย่ วกับเทคโนโลยี สารสนเทศ (It) เป็น อย่างดี 5. ความสามารถในการบริหารทรัพยากรบุคคล (Human resources management) ต้องสามารถวางแผนบุคคล สรรหา คดั เลือก กาหนดระบบงบประมาณ ความก้าวหน้าในอาชีพ การพัฒนาทรัพยากรบุคคล เพื่อให้ทราบแนวคิด ทัศนคติต่างๆ ที่อาจ เกิดขึ้นและนามาเป็น ข้อมลู ในการบริหารทรัพยากรบุคคล 6. มีคุณธรรมและจริยธรรมในการบริหาร สามารถที่จะเป็นแบบอย่างที่ดี ในการ ประพฤติปฏิบัติเพื่อ ให้ผู้ใต้บังคับบญั ชาใช้เป็นแบบอย่าง ไม่ใช้ตาแหน่งหน้าที่การงาน แสวงหา ผลประโยชน์ใหต้ นเองไม่ว่าจะทางตรงหรือทางออ้ ม สรุปคุณลักษณะของผู้บริหำรท่ีดีตำมแนวคิดของข้ำพเจ้ำ คือ ผู้บริหารสถานศึกษาเป็นผู้ ควบคุมบังคับบัญชาและริเริ่มกิจกรรมต่าง ๆ ขององค์กรให้เป็นไปตามเป้าหมาย เป็นผู้นานโยบายและ โครงการต่างๆไปสู่การปฏิบตั ิและเปน็ บคุ คลที่ทาให้องค์การเจรญิ ก้าวหน้าและบรรลุผลสาเรจ็ โดยเป็นผู้ ที่มีบทบาทแสดงความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลที่เป็นผู้ใต้บังคับบัญชา หรือเป็นบุคคลที่ก่อให้เกิดความ มั่นคง และช่วยเหลือผู้อื่นเพื่อให้บรรลุเป้าหมายของกลุ่ม บุคคลที่มีความสามารถในการที่จะทาให้ องค์กรดาเนิน ไปอย่างก้าวหน้าและบรรลุเป้าหมาย โดยการใช้อิทธิพลเหนือทัศคติและการกระทาของ ผู้อื่นผู้นาควรเริ่มต้นด้วยการกาหนดเป้าหมายและแนวความคิดที่ชัดเจน ผู้บริหารที่มีบุคลิกภาพดีย่อม ได้รับการยอมรับนับถือ จากผู้ใต้บังคับบัญชา เม่ือการยอมรับเกิดขึ้นการบริหารงานย่อมดาเนินไปได้ อย่างราบร่ืนเพราะจะได้รับความร่วมมือในทกุ ๆด้าน พูดก็มีคนฟัง ฟังแล้วก็เชื่อ คล้อยตาม เม่ือมีคาส่ัง หรอื ดาเนินการก็ได้รับความรว่ มแรงร่วมใจจากผู้ร่วมงานทาให้การทางานบรรลุสาเร็จตามวัตถุประสงค์