12 Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

12 Het ontstaan van feodale verhou-dingen in het bestuurHoge edelen (de koning meegerekend) hadden veel domeinen; diedomeinen leverden te veel voedsel voor de bewoners ervan, han-del was er niet (veel) en de hoge edele (de grootgrondbezitter, hierook de leenheer) gaf dan een (paar) domein(en) in leen aan een la-gere edelman (is dan de leenman) die in ruil voor dat leen, de ho-gere edelman moest helpen, soms “met raad en daad” genoemd.De daad is dan met gewapende mannen de leenheer te hulp ko-men als er oorlog gevoerd moet worden. De leenman beloofde de leenheer trouw te zijn, de leenheer beloof- de de leenman te be- schermen. Op de afbeelding zie je (lagere) edelen een eed van trouw afleggen aan koning Karel de Grote.Er is nog een belangrijke reden voor hogeedelen om over te gaan op het leenstelsel,die reden wordt in Feniks uitgebreid bespro-ken. Als voorbeeld wordt Karel Martel ge-noemd, die (hij was geen koning) die een le-ger nodig had om in ± 733 tegen de moslimste vechten die tot Midden-Frankrijk warendoorgedrongen, zie kenmerkend aspect 10 (Uitbreiding van de is-lam)

Het systeem wordt ingewikkelder als leenmannen op hun beurtook weer grond gaan uitlenen aan zogenaamde achterleenman-nen. Die achterleenmannen kunnen van meer dan één leenheer land in leen krijgen. Er waren zelfs afspraken hoeveel dagen hij per leen- heer moest vechten, ook als zijn leenheren tegen elkaar vochten!In het schema zie je ook een “klooster als leenman”; er had ookbisschop kunnen staan, want ook geestelijken konden als leenmanoptreden (en vechten!) Het voordeel van een bisschop als leen-man is dat een bisschop (officieel) geen kinderen heeft, m.a.w. diekunnen geen leen erven.Bisschoppen hadden soms wel moeite met de “eed van trouw”,want eigenlijk waren ze trouw aan God/hun geloof. De meeste bis-schoppen kozen praktisch, ze legden “een van trouw” af en kre-gen land in leen. Eind 9e eeuw hadden leenmannen zo veel machtgekregen dat lenen erfelijk werden (behalve natuurlijk voor die bis-schoppen!)Onder Karel de Grote, waser ook een andere oorzaakvoor het leenstelsel: het rijk(zie de kaart op de volgen-de bladzijde) was veel tegroot geworden om het effi-ciënt te besturen.

Anderen moesten een deel van de taak van de koning op zich ne-men (De “raad” uit “raad en daad”), ze gingen het “leen” (gebieddat ze in leen hadden gekregen) besturen, mochten er rechterzijn, maar uiteraard niet ten koste van de belangen van de koning. Klik/dubbelklik op de kaart voor een vergrotingIn veel (school)boeken wordtaandacht besteed aan Karel deGrote, niet alleen als het om hetleenstelsel gaat.Karel de Grote reisde van do-mein naar domein, hij had dangenoeg te eten en controleerdezo zijn gebied. Op de kaartrechts zie je die domeinen in“omgeving Aken”.De kaart is trouwens uit de tijdnet voor Karel de Grote (maarmag je wel gebruiken) Je ziet bo-venaan op de kaart Nimwegenstaan, het huidige Nijmegen.

Een koninklijk domein zag er waarschijnlijk uit als hieronder, eentekening van het domein in Aken (Karels belangrijkste stad) Deboeren (horigen) die bij zo’n domein horen zorgen voor het voed-sel (landbouw)TijdvakoverstijgendNaast zijn veroveringen kwam Karel de Grote met zijn ‘(Karolin-gische) Renaissance’, die voor een opleving van de Europeseschriftelijke cultuur zorgde’ (Zie voor Renaissance kenmerkendaspect 19: “Het veranderende mens- en wereldbeeld van de re-naissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belang-stelling.”)Karel kon zelf niet schrijven,maar bevorderde het lezen enschrijven wel. In zijn handteke-ning is het deel binnen de roderechthoek wat Karel zelfschreef. In zijn tijd verbeterde het (christelijke) onderwijs en aanhet keizerlijk hof zijn invloedrijke geleerden actiefTijdvakoverschrijdend is ook het keizerschap van Karel de Grote,want voor hem was er lange tijd geen keizer in West-Europa, jemoet teruggaan tot de Romeinse tijd voor keizers in het West-Romeinse Rijk, tijdvak 2.

Tijdvakoverstijgend, deel 2Napoleon heeft zichzelf totkeizer gekroond (tijdvak 7),om te laten zien dat hij bovende paus stond.Hij kende een afbeeldingwaarop Karel de Grote doorde paus werd gekroond, danlijkt het erop dat de paus debaas is over de keizer.De examenvraagKun je de tekst niet goed lezen? Klik of dubbelklik op de tekst ende tekst wordt vergroot. Het antwoord staat op de volgende pagi-na.

Op YouTube naar uitleg over het feodalisme kijken (en luisteren))Klik hier. Op– en aanmerkingen naar [email protected]