Ο ΑΤΛΑΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ - ΕΝΑ ΜΑΓΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ!

2 Το Σύμπαν Το διάστημα και τα πάντα γύρω από αυτό Το σύμπαν στο οποίο εξαφανίζονται και κανείς μικρότεροι μετεωρίτες* ζούμε φιλοξενεί πολλά και ποτέ δεν τα ξαναβλέπει… πλησιάζουν τη Γη. διαφορετικά πράγματα: Ανατριχιαστικό! γαλαξίες*, αστέρια και Όταν πέφτουν στην ατμό­ πλανήτες που περιστρέ­ Μερικά αστέρια εκρή­ σφαιρα της Γης, καίγονται. φονται γύρω απ’ τα δικά γνυνται και πεθαίνουν, Αυτά είναι γνωστά ως πε­ τους αστέρια, όπως η Γη εκπέμποντας φως 1.000 φταστέρια ή αλλιώς διάτ­ περιστρέφεται γύρω από φορές πιο φωτεινό από το τοντες αστέρες* – φσιιιιν! τον Ήλιο και ούτω καθε­ φως του Ήλιου! Τ’ αστέρια ξής… Τ’ αστέρια ενώνονται αυτά ονομάζονται σουπερ­ Μπορείς να βρεις τα πά­ σε ομάδες και σχηματίζουν νόβα*. ντα στο σύμπαν. τους γαλαξίες. Κατά καιρούς, εμφανίζο­ Είσαι, λοιπόν, έτοιμος για Υπάρχουν εκπληκτικά νται κομήτες*. Περιστρέ­ ένα υπέροχο ταξίδι ανακά­ αντικείμενα που προσελ­ φονται γύρω απ’ τον Ήλιο λυψης; κύουν τεράστια αστέρια κι επιστρέφουν κάθε λίγα και τα οποία στη συνέχεια χρόνια. Επίσης, πιο σπάνια, Η θέση σου στο σύμπαν O γαλαξίας, όπου βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα Η Γη Εσύ πάνω στη Γη Η Γη κι οι άλλοι πλανήτες Το σύμπαν και μερικοί απ’ τους του ηλιακού μας γαλαξίες του συστήματος

Το σύμπαν μεγαλώνει! 3 Υπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες που κινούνται μακριά από εμάς. κκκΤααέονιθστκώρύαςομμπίταταοονδυμεσπσναυύβνλμρεόπχίνσαώικνφςεττοομαυςεισγ! μαΣκέλώασώνναενέιεσ,νι.οατΌοι πβλμαοαπιύδαλαίλεππόςοονυμσι.αφτκηορνυύσενποκιώνφτνάαενιι,εέάιάνραταομ, πυδαεαλνπόοενίμμι ααμκεσρτβύεονύκολανεντςασ:ι το 12 3 4 7 6 5 1 Πλανήτης 2 Κομήτης 3 Νεφέλωμα* 89 4 Γαλαξίας 5 Άλλος πλανήτης 6 Σύμπλεγμα αστεριών 7 Σουπερνόβα 8 Άλλος γαλαξίας 9 Ήλιος

4 Η Μεγάλη Έκρηξη (Μπιγκ Μπανγκ) Η δημιουργία του σύμπαντος Κανείς δεν γνωρίζει τι υπήρχε πριν από αυτό. Όμως, εντελώς ξαφνικά, έγινε μια πελώρια έκρηξη. Αυτό συνέβη πριν 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Υπήρχε μόνο το κενό κι ύστερα ξαφνικά, σε κλάσματα του δευτερολέπτου, δημιουργήθηκε η ύλη. Και είχε ζέστη! Εκατομμύρια βαθμοί Κελσίου, για την ακρίβεια. Το σύμπαν φούσκωνε γρήγορα όσο κρύωνε, κι έτσι δημιουργήθηκαν πελώρια σύννεφα αερίων. Από τα σύννεφα αυτά προήλθαν οι γαλαξίες, εκατομμύρια γαλαξίες, και τ’ αστέρια τους. Η ηχώ του Μπιγκ Μπανγκ Η λάμψη φωτός απ’ το Μπιγκ Μπανγκ αντηχεί ακόμη και σήμερα στο διάστημα, αν και πολύ αδύναμα. Παίρνει τη μορφή ραδιοκυμάτων*, σαν μια ηχώ φωτός! Τα ραδιοκύματα ανακαλύφθηκαν το 1964 από τους Πέντσιας και Γουίλσον, στην προσπάθειά τους να προσαρμόσουν το ραδιοτηλεσκόπιό τους, με σκοπό να εξαλείψουν τον θόρυβο που είχαν υποθέσει ότι είναι παράσιτα. Αυτό αποτέλεσε σοβαρή απόδειξη για την ύπαρξη του Μπιγκ Μπανγκ, κι έτσι κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ. Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, ήταν το Μπιγκ 1 Μπανγκ που δημιούργησε σωματίδια*, τα οποία τελικά σχημάτισαν την ύλη, όπως την ξέρουμε σήμερα. Ως αποτέλεσμα της Μεγάλης Έκρηξης, απελευθερώθηκαν πελώρια 2 σύννεφα (κυρίως υδρογόνου*). Αυτά δημιούργησαν τους γαλαξίες.

Το μέλλον του σύμπαντος 5 Το μέλλον του σύμπαντος του κατά τη διαδ­ ικ­ ασία αυτή. βερή ενδόρρηξη (το αντίθετο εξαρτάται από την ύλη την Ωστόσο, δεν έχουμε ιδέα της έκρηξης) που έχει πάρει οποία περιέχει. Αυτό συμβαί­ πόση ύλη υπ­άρχ­ει. Από την το όνομά του από τη Μεγά­ νει, καθώς η φυσική έλξη άλλη, αν υπάρχει υπερβολι­ λη Σύνθλιψη (Big Crunch). Σε ανάμεσα στα σώματα την κά μεγάλη ποσότητα ύλης, κάθε περίπτωση, η επέκταση εμποδίζει να διασκορπιστεί. η διεύρυνσ­ η του σύμπαντος οφείλεται σε επιβράδυνση, Εάν η ποσότητα της ύλης θα σταμα­τήσει και θα βάλει ωστόσο πιο πρόσφατες με­ μειωθεί πολύ, το σύμπαν, που την όπισθ­εν! Θα συσταλεί τρήσεις έχουν υποδείξει ότι είναι λιγότερο συμπαγές, θα (με αυξανόμενη ταχύτητα), πρόκειται μάλλον για επιτά­ επεκταθεί σημαντι­κά, μειώ­ θα ανεβάσει θερμοκρασία χυνση! Αυτό φυσικά είναι νοντας, έτσι, τους ρυθμούς και θα καταλήξει σε μια φο­ ένα μεγάλο ερώτημα! Τα αστέρια 3 γεννήθηκαν στην καρδιά των σύννεφων αερίου. Την ίδια στιγμή, γύρω από αυτά τα 4 αστέρια σχηματίστηκαν πλανήτες. Αυτός είναι ο Κρόνος με τους δακτυλίους του.

6 Οι Γαλαξίες Συμπλέγματα αστεριών Οι γαλαξίες αποτελούν περιστροφή. Ο δικός μας γαλαξίες (με απλωμένο κέ­ πελώριες συγκεντρώσεις γαλαξίας λέγεται ότι είναι ντρο και κάτι που μοιάζει με αστεριών και πλανητών, σπειροειδής, καθώς μοιάζει χοντρή ράβδο στο κέντρο) για την ακρίβεια, δισεκα­ να έχει σπειροειδή χέρια τυ­ και, τέλος, οι ακανόνιστοι τομμύρια μέσα σε μόλις λιγμένα γύρω απ’ το κέντρο γαλαξίες. Στο σύμπαν υπάρ­ έναν γαλαξία! Οι γαλαξίες του. Πολλοί γαλαξίες έχουν χουν πολλοί περισσότεροι επιπλέον εμπεριέχουν κο­ αυτή τη μορφή, αλλά όχι γαλαξίες απ’ όλους τους σμική σκόνη* και σύννεφα όλοι. Αυτοί είναι οι λεγόμε­ κόκκους άμμου που υπάρ­ από αέρια… κι όλα μένουν νοι ελλειπτικοί γαλαξίες (με χουν συνολικά στην έρημο συγκεντρωμένα σαν ένα σχήμα που θυμίζει μπάλα Σαχάρα! τεράστιο κοπάδι σε αργή του ράγκμπι), ραβδοειδείς Ελλειπτικός Σπειροειδής Γαλαξίας Ακανόνιστος γαλαξίας γαλαξίας με ράβδο γαλαξίας (όπως ο δικός μας) Η Ανδρομέδα: ο γειτονικός μας γαλαξίας

Ο γαλαξίας μας 7 Εάν μια ξάστερη νύχτα καλοκαιριού ατενίσεις τον έναστρο ουρανό, θα παρατηρήσεις μια περιοχή όπου συγκεντρώνονται πολλά περισσότερα αστέρια από οπουδήποτε αλλού στον ουρανό. Μοιάζει λίγο με μονοπάτι που χωρίζει τον ουρανό στα δύο. Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμασαν Γαλακτική οδό, καθώς τα αστέρια τούς θύμιζαν χιλιάδες σταγόνες από γάλα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τον δικό μας γαλαξία, βλέποντάς τον από το πλάι. Όταν, λοιπόν, τον κοιτάζουμε στον ουρανό, δεν μπορούμε να βρούμε το σπειροειδές του σχήμα, γιατί βρισκόμαστε μέσα σε ένα από τα «χέρια» του, κοντά στην εξωτερική άκρη! Ο γαλαξίας μας, όπως φαίνεται «από ψηλά». Ο γαλαξίας μας, όπως φαίνεται «από το πλάι» μέσα από τηλεσκόπιο*.

8 Τα Αστέρια Το φως της νύχτας Τα αστέρια είναι πελώριες μπάλες από ηλεκτρισμένα αέρια. Στον πυρήνα τους το υδρογόνο μετασχηματίζεται σε ένα άλλο αέριο, το «ήλιο», το οποίο παράγει τεράστιες ποσότητες ενέργειας με τη μορφή θερμότητας και φωτός. Το φως ακτινοβολεί προς τα έξω άκρα του αστεριού προκαλώντας φυσαλίδες στην επιφάνειά του κι ύστερα διαφεύγει στο διάστημα μαζί με μια σειρά από μικρά σωματίδια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα αστέρια είναι γιγάντιες βόμβες που εκρήγνυνται συνεχώς... για δισεκατομμύρια χρόνια. Οι αστερισμοί στον ουρανό Ο Κριός, ο Ταύρος, οι Δίδυμοι, ο Καρκίνος, ο Λέων, η Παρθένος, ο Ζυγός, ο Σκορπιός, ο Τοξότης, ο Αιγόκερος, ο Υδροχόος και οι Ιχθύες σού θυμίζουν κάτι; Είναι τα ζώδια, τα οποία την πραγματικότητα είναι αστερισμοί! Είναι νοητές γραμμές που συνδέουν συγκεκριμένα αστέρια και σχηματίζουν τη μορφή διάφορων ζώων. Γιατί όμως υπάρχουν δώδεκα από αυτά; Φαντάσου να τραβούσαμε μια ευθεία γραμμή από τη Γη διά μέσου του Ήλιου. Αυτή η γραμμή θα οδηγούσε σ’ έναν αστερισμό. Στο διάστημα ενός μήνα κι ενώ η Γη θα έχει διανύσει κάποια από την απόσταση που κάνει γύρω απ’ τον ήλιο, η ίδια γραμμή θα έδειχνε έναν άλλον αστερισμό, και ούτω καθεξής: 12 φορές τον χρόνο, ο ήλιος δείχνει κι έναν διαφορετικό αστερισμό, κι αυτοί είναι γνωστοί ως οι 12 αστερισμοί των ζωδίων. Μικρή Άρκτος Κασσιόπη Βόρειος Πολικός Αστέρας Μεγάλη Άρκτος

Εγγύτατος Σείριος 9 Κενταύρου Ήλιος Μπετελγκέζ Ο Ήλιος: ένα τόσο μικρό αστέρι! Οι διαφορές στο μέγεθος ανάμεσα σ’ ένα γειτονικό αστέρι, τον Εγγύτατο Κενταύρου, τον Ήλιο, τον Σείριο (που έχει διπλάσιο μέγεθος από τον ήλιο) και τον Μπετελγκέζ (είναι ένα πελώριο αστέρι που φέγγει τόσο φωτεινά όσο 60.000 ήλιοι!). Τα μικρά φώτα εκεί ψηλά Τα αστέρια βρίσκονται τόσο μακριά, που το φως τους μπορεί να χρειαστεί χιλιάδες χρόνια για να φτάσει σ’ εμάς. Το φως τους είναι τόσο αμυδρό όταν φτάνει σ’ εμάς, που υπερκαλύπτεται από το φωτεινό μπλε φως της ημέρας. Γι’ αυτό, μπορούμε να δούμε τα αστέρια μόνο τη νύχτα. Κι εξαιτίας των ριπών του ατμοσφαιρικού αέρα, μικρά συννεφάκια και περιφερόμενη σκόνη δίνουν την ψευδαίσθηση ότι τρεμοφέγγουν… Ο πυρήνας τον αστεριών, όπου το υδρογόνο μετασχηματίζεται σε ήλιο*. Η ενδιάμεση ζώνη που μεταφέρει τη θερμότητα και το φως που παράγεται στον πυρήνα του αστεριού. Η ζώνη με τις φυσαλίδες ακριβώς κάτω απ’ την επιφάνεια. Η φωτόσφαιρα: Η επιφάνεια του αστεριού, απ’ όπου εκπέμπονται φως και σωματίδια.