ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ

ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ

ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ Επιμέλεια: Ειρήνη Ζαρζώνη, θεολόγος Σελιδοποίηση - Τυπογραφική διόρθωση: Μαρία Σαντοριναίου Εξώφυλλο: Κυριάκος Μεγαλόπουλος ISBN: 978-960-457-973-0 © 2019 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΙΔΕΙΑ / ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ Α.Ε. Κεντρική διάθεση: 25ης Μαρτίου 51, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310640756, 2310649251, 2310277113 www.malliaris.gr e-mail: [email protected] Κεντρικά βιβλιοπωλεία: • Δημητρίου Γούναρη 39, 546 22 Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310277113 • Ερμού 53, 546 23 Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310252888

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ . . . . . . . . . . 7 ΣΤΑΣΙΣ ΠΡΩΤΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 ΣΤΑΣΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 ΣΤΑΣΙΣ ΤΡΙΤΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ (συνέχεια) . . . 77



ΠΡΟΛΟΓΟΣ «Επιτάφιος Θρήνος» ονομάζεται το τμήμα της ακολουθίας του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, που τελείται για λόγους οικονο- μίας στον εσπερινό της Μεγάλης Παρα- σκευής. Ο Επιτάφιος Θρήνος αποτελείται από 185 εγκώμια και χωρίζεται σε τρεις Στάσεις. Η πρώτη Στάσις αρχίζει: «Ἡ ζωὴ ἐν τάφῳ κατετέθης, Χριστέ, καὶ ἀγγέλων στρατιαὶ ἐξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι τὴν σήν». Η δεύτερη: «Ἄξιόν ἐστι, μεγαλύνειν Σε τὸν Ζωοδότην, τὸν ἐν τῷ Σταυρῷ τὰς χεῖρας ἐκτείναντα, καὶ συντρίψαντα τὸ κράτος τοῦ ἐχθροῦ». Η τρίτη: «Αἱ γενεαὶ πᾶσαι, ὕμνον τῇ Ταφῇ σου προσφέρουσι, Χριστέ μου». Ο συγγραφέας του ύμνου, η χρονολογία

6 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ κατά την οποία γράφτηκε, καθώς και το πό- τε εισήλθε στη λειτουργική ζωή της εκκλη- σίας, παραμένουν άγνωστα. Κύριο θέμα των εγκωμίων είναι η ταφή του Χριστού, ο θρήνος της Υπεραγίας Θεο- τόκου και των ανθρώπων. Όλος ο έμψυχος και ο άψυχος κόσμος, οι άνθρωποι και τα ζώα, η γη και ο ουρανός θρηνούν για τη δύ- ση του «μη ανατέλλοντος ηλίου». Μέσα στα ποιητικά κείμενα του Επι- ταφίου επικρατούν στοιχεία γεμάτα αντι- θέσεις –το δράμα, ο θρίαμβος, η θνητή φύ- ση του ανθρώπου και η αθανασία, η χαρ- μολύπη, ο θάνατος και η ζωή. Επομένως, αν και τα εγκώμια του Επιτα- φίου γράφτηκαν για να θρηνήσουν τον πό- νο του Σταυρού, καταλήγουν στον θρίαμβο της Αναστάσεως, στη νίκη της ζωής. Η θλίψη μεταμορφώνεται σε θέρμη στις καρδιές των πιστών και απαλύνει τις ψυχές τους.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ (ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ) Μετὰ τό, Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς κ.λπ., τὸν Ἑξάψαλμον καὶ τὴν μεγάλην συ- ναπτήν, ψάλλομεν· Ἦχος β΄. Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόμα- τι Κυρίου. Στίχος α΄. Ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ καὶ ἐπικαλεῖσθε τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ. Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν... Στίχος β΄. Πάντα τὰ ἔθνη ἐκύκλω-

8 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ σάν με καὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου ἠμυ- νάμην αὐτούς. Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν... Στίχος γ΄. Παρὰ Κυρίου ἐγένετο αὕ- τη, καὶ ἔστι θαυμαστὴ ἐν ὀφθαλμοῖς ἡμῶν. Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν... Ἦχος β΄. Ὁ εὐσχήμων Ἰωσὴφ... Δόξα. Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον, ἡ ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν ᾍδην ἐνέ- κρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος· ὅτε δὲ καὶ τοὺς τεθνεῶτας ἐκ τῶν κατα- χθονίων ἀνέστησας, πᾶσαι αἱ δυνά- μεις τῶν ἐπουρανίων ἐκραύγαζον· Ζω- οδότα Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Καὶ νῦν.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 9 Ταῖς μυροφόροις γυναιξί... Συναπτὴ μικρά, καὶ Ἐκφώνησις· Σὺ γὰρ εἶ ὁ βασιλεὺς τῆς εἰρήνης, Χρι- στέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν... Ἔπειται ψάλλομεν τὰ παρόντα Καθίσματα. Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου, Σωτήρ. Σινδόνι καθαρᾷ, καὶ ἀρώμασι θεί- οις, τὸ Σῷμα τὸ σεπτόν, ἐξαιτήσας Πι- λάτῳ, μυρίζει καὶ τίθησιν Ἰωσὴφ και- νῷ μνήματι. Ὅθεν ὄρθριαι, αἱ Μυρο- φόροι Γυναῖκες ἀνεβόησαν· Δεῖξον ἡμῖν, ὡς προεῖπας, Χριστέ, τὴν Ἀνά- στασιν. Δόξα Πατρί. ∆εῖξον ἡμῖν, ὡς προεῖπας, Χρι- στέ, τὴν Ἀνάστασιν. Καὶ νῦν. Ἕτερον ὅμοιον.

10 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ Ἐξέστησαν χοροί τῶν ἀγγέλων ὁ- ρῶντες τὸν ἐν τοῖς τοῦ Πατρὸς κα- θεζόμενον κόλποις, πῶς τάφῳ κα- τατίθεται ὡς νεκρὸς ὁ ἀθάνατος· ὃν τὰ τάγματα τὰ τῶν ἀγγέλων κυκλοῦ- σι, καὶ δοξάζουσι, σὺν τοῖς νεκροῖς ἐν τῷ Ἅδῃ, ὡς Κτίστην καὶ Κύριον. Ἔπειτα ὁ ν΄ (50ὸς) ψαλμὸς. Καὶ εὐ- θὺς ψάλλομεν τὸν ἑπόμενον κανόνα, τοῦ ὁποίου ἡ ἀκροστιχίς: «ΚΑΙ ΣΗΜΕ- ΡΟΝ ΔΕ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΜΕΛΠΩ ΜΕΓΑ». ᾨδὴ α΄. Ἦχος πλ. β΄. Ὁ Εἱρμός. «Κύματι θαλάσσης, τὸν κρύψαν- τα πάλαι, διώκτην τύραννον, ὑπὸ γῆν ἔκρυψαν τῶν σεσῳσμένων οἱ παῖδες· ἀλλ᾽ ἡμεῖς, ὡς αἱ νεάνιδες, τῷ Κυρίῳ ἄσωμεν· ἐνδόξως γάρ δεδόξασται».

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 11 Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Κύριε Θεέ μου, ἐξόδιον ὕμνον καὶ ἐπιτάφιον ᾠδήν σοι ἄσομαι, τῷ τῇ ταφῇ σου ζωῆς μοι, τὰς εἰσόδους διανοίξαντι καὶ θανάτῳ θάνατον καὶ ᾍδην θανατώσαντι. Δόξα Πατρί. Ἄνω σε ἐν θρόνῳ, καὶ κάτω ἐν τά- φῳ τὰ ὑπερκόσμια, καὶ ὑποχθόνια κατανοοῦντα, Σωτήρ μου, ἐδονεῖτο τῇ νεκρώσει σου· ὑπὲρ νοῦν ὡράθης γὰρ νεκρὸς ζωαρχικώτατος. Καὶ νῦν. Ἵνα σου τῆς δόξης τὰ πάντα πλη- ρώσῃς, καταπεφοίτηκας ἐν κατωτά- τοις τῆς γῆς· ἀπὸ σοῦ γὰρ οὐκ ἐκρύβη ἡ ὑπόστασίς μου, ἡ ἐν Ἀδάμ· καὶ τα-

12 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ φείς, φθαρέντα με, καινοποιεῖς, Φι- λάνθρωπε. Καταβασία. Κύματι θαλάσσης... ᾨδὴ γ΄. Ὁ Εἱρμός. «Σὲ τὸν ἐπὶ ὑδάτων, κρεμάσαντα πᾶσαν τὴν γῆν ἀσχέτως, ἡ Κτίσις κα- τιδοῦσα, ἐν τῷ Κρανίῳ κρεμάμενον, θάμβει πολλῷ συνείχετο. Οὐκ ἔστιν Ἅγιος πλήν σου, Κύριε, κραυγάζου- σα». Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Σύμβολα τῆς ταφῆς σου, παρέ- δειξας τὰς ὁράσεις πληθύνας· νῦν δὲ τὰ κρύφιά σου, θεανδρικῶς διετρά- νωσας· καὶ τοῖς ἐν ᾍδῃ Δέσποτα· Οὐκ ἔστιν Ἅγιος, πλήν σου, Κύριε, κραυ- γάζουσιν.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 13 Δόξα Πατρί. Ἥπλωσας τὰς παλάμας καὶ ἥνω- σας τὰ τὸ πρὶν διεστῶτα, καταστολῇ δέ, Σῶτερ, τῇ ἐν σινδόνι καὶ μνήματι πεπεδημένους ἔλυσας· Οὐκ ἔστιν Ἅ- γιος πλήν σου, Κύριε, κραυγάζοντας. Καὶ νῦν. Μνήματι καὶ σφραγῖσιν, Ἀχώρητε, συνεσχέθης βουλήσει· καὶ γὰρ τὴν δύναμίν σου, ταῖς ἐνεργείαις ἐγνώρι- σας θεουργικῶς τοῖς μέλπουσιν· Οὐκ ἔστιν Ἅγιος πλήν σου, Κύριε, Φιλάν- θρωπε. Καταβασία. Σὲ τὸν ἐπὶ ὑδάτων... Μικρὰ συναπτή. Κάθισμα. Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου, Σωτήρ, στρατιῶ-

14 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ ται τηροῦντες, νεκροὶ τῇ ἀστραπῇ τοῦ ὀφθέντος ἀγγέλου ἐγένοντο, κηρύττοντος γυναιξὶ τὴν Ἀνάστασιν. Σὲ δοξάζομεν, τὸν τῆς φθορᾶς καθαι- ρέτην· σοὶ προσπίπτομεν, τῷ ἀνα- στάντι ἐκ τάφου, καὶ μόνῳ Θεῷ ἡ- μῶν. ᾨδὴ δ΄. Ὁ Εἱρμός. «Τὴν ἐν Σταυρῷ σου θείαν κένω- σιν, προορῶν Ἀββακούμ, ἐξεστηκὼς ἐβόα· Σὺ δυναστῶν διέκοψας κρά- τος, Ἀγαθέ, ὁμιλῶν τοῖς ἐν ᾍδῃ ὡς Παντοδύναμος». Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Ἑβδόμην σήμερον ἡγίασας, ἣν εὐλόγησας πρίν, καταπαύσει τῶν ἔργων· παράγεις γὰρ τὰ σύμπαντα, καὶ καινοποιεῖς, σαββατίζων, Σωτήρ

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 15 μου, καὶ ἀνακτώμενος. Δόξα Πατρί. Ρωμαλαιότητι τοῦ κρείττονος ἐκνι- κήσαντός σου, τῆς σαρκὸς ἡ ψυχή σου διήρηται, σπαράττουσα, ἄμφω γὰρ δεσμούς τοῦ θανάτου καὶ ᾍδου, Λόγε, τῷ κράτει σου. Καὶ νῦν. Ὁ ᾍδης, Λόγε, συναντήσας σοι, ἐπικράνθη, βροτὸν ὁρῶν τεθεωμέ- νον, κατάστικτον τοῖς μώλωψι, καὶ πανσθενουργόν, τῷ φρικτῷ τῆς μορ- φῆς δὲ διαπεφώνηκεν. Καταβασία. Τὴν ἐν Σταυρῷ σου θείαν κένωσιν... ᾨδὴ ε΄. Ὁ Εἱρμός. «Θεοφανείας σου, Χριστέ, τῆς

16 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ πρὸς ἡμᾶς συμπαθῶς γενομένης, Ἡ- σαΐας φῶς ἰδὼν ἀνέσπερον, ἐκ νυ- κτὸς ὀρθρίσας ἐκραύγαζεν· Ἀναστή- σονται οἱ νεκροὶ καὶ ἐγερθήσονται οἱ ἐν τοῖς μνημείοις, καὶ πάντες οἱ ἐν τῇ γῇ ἀγαλλιάσονται». Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, Δόξα σοι. Νεοποιεῖς τοὺς γηγενεῖς, ὁ Πλα- στουργὸς χοϊκὸς χρηματίσας, καὶ σιν- δὼν καὶ τάφος ὑπεμφαίνουσι τὸ συ- νόν σοι, Λόγε, μυστήριον· ὁ εὐσχή- μων γὰρ βουλευτής, τήν τοῦ σὲ φύ- σαντος βουλὴν σχηματίζει ἐν σοί, με- γαλοπρεπῶς καινοποιοῦντός με. Δόξα Πατρί. ∆ιὰ θανάτου τὸ θνητόν, διὰ τα- φῆς τὸ φθαρτὸν μεταβάλλεις· ἀ- φθαρτίζεις γὰρ θεοπρεπέστατα, ἀ-

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 17 παθανατίζων τὸ πρόσλημμα· ἡ γὰρ σάρξ σου διαφθορὰν οὐκ οἶδε, Δέ- σποτα, οὐδὲ ἡ ψυχή σου εἰς ᾍδου ξε- νοπρεπῶς ἐγκαταλέλειπται. Καὶ νῦν. Ἐξ ἀλοχεύτου προελθὼν καὶ λογ- χευθεὶς τὴν πλευράν, Πλαστουργέ μου, ἐξ αὐτῆς εἰργάσω τὴν ἀνάπλα- σιν, τὴν τῆς Εὔας, Ἀδὰμ γενόμενος, ἀφυπνώσας ὑπερφυῶς, ὕπνον φυσί- ζωον, καὶ ζωὴν ἐγείρας ἐξ ὕπνου καὶ τῆς φθορᾶς, ὡς Παντοδύναμος. Καταβασία. Θεοφανείας σου, Χριστέ... ᾨδὴ στ΄. Ὁ Εἱρμός. «Συνεσχέθη, ἀλλ᾽ οὐ κατεσχέθη, στέρνοις κητῴοις Ἰωνᾶς· σοῦ γὰρ τὸν τύπον φέρων τοῦ παρόντος καὶ ταφῇ

18 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ δοθέντος, ὡς ἐκ θαλάμου τοῦ θηρὸς ἀνέθορε, προσεφώνει δὲ τῇ κουστω- δίᾳ· Οἱ φυλασσόμενοι μάταια καὶ ψευδῆ, ἔλεον αὐτοῖς ἐγκατελίπετε». Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι. Ἀνῃρέθῃς, ἀλλ᾽ οὐ διῃρέθης, Λό- γε, ἧς μετέσχες σαρκός· εἰ γὰρ καὶ λέλυταί σου ὁ ναὸς ἐν τῷ καιρῷ τοῦ πάθους, ἀλλὰ καὶ οὕτω μία ἦν ὑπό- στασις, τῆς Θεότητος καὶ τῆς σαρκός σου· ἐν ἀμφοτέροις γὰρ εἷς ὑπάρχεις Υἱός, Λόγος τοῦ Θεοῦ, Θεὸς καὶ ἄν- θρωπος. Δόξα Πατρί. Βροτοκτόνον, ἀλλ᾽ οὐ θεοκτόνον, ἔφυ τὸ πταῖσμα τοῦ Ἀδάμ· εἰ γὰρ καὶ πέπονθέ σου τῆς σαρκὸς ἡ χοϊκὴ οὐσία, ἀλλ᾽ ἡ Θεότης ἀπαθὴς διέμει-

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 19 νε· τὸ φθαρτὸν δέ σου πρὸς ἀφθαρ- σίαν μετεστοιχείωσας, καὶ ἀφθάρτου ζωῆς ἔδειξας πηγὴν ἐξ ἀναστάσεως. Καὶ νῦν. Βασιλεύει, ἀλλ᾽ οὐκ αἰωνίζει ᾍδης τοῦ γένους τῶν βροτῶν· σὺ γὰρ τε- θεὶς ἐν τάφῳ, κραταιέ, ζωαρχικῇ πα- λάμῃ τὰ τοῦ θανάτου κλεῖθρα διε- σπάραξας· καὶ ἐκήρυξας τοῖς ἀπ᾽ αἰ- ῶνος ἐκεῖ καθεύδουσι, λύτρωσιν ἀ- ψευδῆ. Σῶτερ, γεγονὼς νεκρῶν πρω- τότοκος. Καταβασία. Συνεσχέθη, ἀλλ᾽ οὐ κα- τεσχέθη... Συναπτὴ μικρά. Ἐκφώνη- σις· Σὺ γὰρ εἶ ὁ βασιλεὺς τῆς εἰρή- νης, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν κ.λπ. Κοντάκιον. Ἦχος β΄. Τὴν ἄβυσσον ὁ κλείσας νεκρὸς

20 ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΘΡΗΝΟΥ ὁρᾶται· καὶ σμύρνῃ καὶ σινδόνι ἐνει- λημένος, ἐν μνημείῳ κατατίθεται, ὡς θνητὸς ὁ ἀθάνατος. Γυναῖκες δὲ αὐ- τὸν ἦλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πι- κρῶς καὶ ἐκβοῶσαι· Τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ Χρι- στὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριή- μερος. Ὁ Οἶκος. Ὁ συνέχων τὰ πάντα ἐπὶ Σταυροῦ ἀνυψώθη, καὶ θρηνεῖ πᾶσα ἡ Κτίσις· τοῦτον βλέπουσα κρεμάμενον γυ- μνὸν ἐπὶ τοῦ ξύλου, ὁ ἥλιος τὰς ἀ- κτῖνας ἀπέκρυψε, καὶ τὸ φέγγος οἱ ἀστέρες ἀπεβάλοντο· ἡ γῆ δὲ σὺν πολλῷ τῷ φόβῳ συνεκλονεῖτο, ἡ θά- λασσα ἔφυγε, καὶ αἱ πέτραι διερ- ρήγνυντο· μνημεῖα δὲ πολλὰ ἀνεῴ-

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΣΠΕΡΑΣ 21 χθησαν, καὶ σώματα ἠγέρθησαν ἁ- γίων ἀνδρῶν· ᾍδης κάτω στενάζει, καὶ Ἰουδαῖοι σκέπτονται συκοφαν- τῆσαι Χριστοῦ τὴν Ἀνάστασιν· τὰ δὲ γύναια κράζουσι· Τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ Χρι- στὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριή- μερος. Ἔπειτα τὸ Μηνολόγιον καὶ τὸ πα- ρὸν ὑπόμνημα τοῦ Τριῳδίου: Τῷ Ἁγίῳ καὶ Μεγάλῳ Σαββάτῳ τὴν θεόσωμον ταφήν καὶ τὴν εἰς ᾍ- δου κάθοδον τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζομεν, δι᾽ ὧν τῆς φθορᾶς τὸ ἡ- μέτερον γένος ἀνακληθέν, πρὸς αἰώ- νιον ζωὴν μεταβέβηκε.