ชาญชัย เพชรหนู

51

52

53

54

55

56

57

58 ผลไม้และผักที่พบบนเกาะลิบง ล าดับ ผลไม้และผักที่พบ ที่ บนเกาะลิบง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 1 มะพร้าว X X X X X X X X X X X X 2 กล้วยน ้าว้า X X X X 3 ระก า X X 4 ขนุน X X X X 5 มะม่วงหิมพานต์ X X X 6 มะนาว X X X X X X X X X X X X 7 มะขาม X X X X 8 มะละกอ X X X X X X X X X X X X 9 กระเจี๊ยบ X X X X 10 กระท้อน X X X X 11 กล้วยไข่ X X X 12 มะม่วง X X 13 ฝรั่ง X X X 14 ผักบุ้ง X X X X X X X X X X X X 15 พริกขี้หนู X X X 16 ผักหวาน X X X X X X X X X X X X 17 ผักคะน้า X X X X X X X X X X X X 18 ผักกวางตุ้ง X X X X X X X X X X X X 19 พริกไทย X X X X X X X X X 20 หัวหอม X X X X

59 พรรณพืชไม้พื้นที่พบเกาะลิบง ล าดับที่ ชื่อวิทยาศาสตร์ ชื่อภาษาไทย สรรพคุณ/วิธีการใช้ในชุมชน 1 Rhizophora apiculata โกงกางใบเล็ก เปลือกน ามาต้มแก้ท้องล่วง 2 Rhizophora mucronata โกงกางใบใหญ่ เปลือกต้นน ามาต้มน ้า รักษาเรื้อรัง 3 Lumnitzera racemosa ฝาด ดอกขาว ยอดอ่อนแก้ท้องอืด เฟ้อ 4 Cerbera odollam ตีนเป็ดทะเล ผลเผาต าผสมน ้ามันพืช แก้ปวดเมื่อยตามข้อ 5 Nypa fruticans จาก ใบ แก้ลม ขับเสมหะ 6 Phoenir paludosa เป้งทะเล หัวต้มน ้าดื่ม แก้เสียดท้อง ก้านและใบเผาไฟรมควัน แก้พิษจากสัตว์น ้า 7 Auicennia alva แสมขาว ทุกชนิด ก้านและใบเผาไฟรมควัน แก้พิษจากสัตว์น ้า 8 Auicennia Officinalis แสมด า ทุกชนิด 9 Lumnitzera httorea ฝาด ดอกแดง เนื้อไม้ใช้สร้างบ้านเรือน 10 Hibiscus tihiaceus ปอทะเล เปลือกใช้ท าเชือก และ หมันยาเรือ 11 Barringtonia asiatica จิกทะเล เปลือกต้นท าเป็นยาแก้ภายนอก 12 Sonneratia caseolaris ล าพู รากหายใจ ท าเป็นทุ่งรอยในการประมง 13 Sonneratia ovata ล าแพน รากหายใจ ท าเป็นทุ่งรอยในการประมง 14 Clerodendrum inerme ส ามะง่า ใบสด ต้มน ้า นาล้างบาดแผลฆ่าเชื้อ 15 Premna obtusifolid ช้าเลือด ใบน ามาขยี้ มีกลิ่นเหม็นมาก ไว้ป้องกันตัว 16 Solanum trilobaturn มะแว้งเครือ รากใช้เป็นยาแก้ไอ 17 Azima sarmentosa พุงดอ รากแก้ว แก้ลม 18 Ceriops tagal โปรงแดง เปลือกต าให้ละเอียด ฟอกแผล ห้ามเลือด พังกาหัวสุมดอก 19 Bruguiera sexangula ล าต้นใช้ท าฟืน ขาว พังกาหัวสุมดอก ฝักเชื่อม รับประทานเป็นของหวานคล้ายสาเก 20 Bruguiera gymnorrhiza แดง เชื่อม

60 บทที่ 5 ยางพาราเกาะลิบง การท ายางแผ่น ยางแผ่นจะดีหรือไม่ดีนั้นขึ้นอยู่กับวิธีการผลิต ราคายางในท้องตลาดก็แตกต่างกันไปตามคุณภาพของ แผ่นยาง ถ้าหากเกษตรกรเจ้าของสวนยางสามารถผลิตยางแผ่นคุณภาพดีออกจ าหน่าย ก็จะได้ราคาสูงกว่ายาง แผ่นที่มีคุณภาพต ่า การท ายางแผ่นชั้นดีนั้นมีหลักการง่ายๆ คือ ท ายางให้สะอาด รีดยางแผ่นให้บาง สีของแผ่นยาง สม ่าเสมอ มีขนาดมาตรฐาน ใช้น ้าและน ้ากรดถูกส่วน ซึ่งมีวิธีการและขั้นตอนการท าดังต่อไปนี้ ขั้นตอนที่ 1 ตัดยาง ขั้นตอนที่ 2 เก็บน ้ายาง

61 ขั้นตอนที่ 3 น าน ้ายางมาขาย ขั้นตอนที่ 4 น ามาขาย ขั้นตอนที่ 5 กรองน ้ายาง

62 ขั้นตอนที่ 6 เทน ้ายาง ผสมกับ น ้ากรด ขั้นตอนที่ 7 เทน ้ายางใส่พิมพ์ยาง ขั้นตอนที่ 8 ดึงยางออกจากพิมพ์

63 ขั้นตอนที่ 9 ล้างน ้ากรด ขั้นตอนที่ 10 เข้าเครื่องรีดเพื่อให้แผ่นบางขึ้น ขั้นตอนที่ 11 น ายางพารามาตากแห้ง

64 ขั้นตอนที่ 12 ตากทิ้งไว้ 1 วัน ขั้นตอนสุดท้าย น าไปขายต่อที่ท่าเรือ

65 รายชื่อคนที่ไปขายน ้ายาง

66

67

68 บทที่ 6 วิถีชีวิตชุมชน ลอบดักปลาหมึก ความหมาย ลอบ หมายถึง เครื่องมือประมงที่ใช้ดักจับปลาหมึกหอมหรือหมึกกระดอง จะมีลักษณะ เป็นรูปโค้งคล้ายๆ ครึ่งวงกลม มีความกว้าง 75 ซม. ความยาว 105 ซม. และความสูง 55-60 ซม. ไม้ที่ใช้จะเป็นไม้ มะพลาหรือไม้ทุเป็นไม้เนื้อเหนียว ลักษณะและวิธีการใช้งาน ปลาหมึกเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่พบมากในทะเลจังหวัดชุมพรโดยธรรมชาติ ปลาหมึกกล้วยหรือปลาหมึก หอม มักหาอาหารในที่ที่มีกิ่งไม้ใบหญ้าบริเวณริมฝั่งทะเล การจับปลาหมึกนอกจากจะใช้เรือประมงในการได ปลาหมึกแล้ว ยังสามารถใช้ลอบเป็นเครื่องมือจับปลาหมึกที่ท าขึ้นเอง เพื่อใช้บริโภคในครัวเรือน เนื่องจากการไปศึกษาที่เกาะพิทักษ์ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ยึดการประกอบอาชีพการท าประมงเป็นหลักและจะ เห็นได้ว่าจะพบเห็นลอบดักปลาหมึกนั้นมีอยู่ทั่วไปหมดเกือบตลอดทางเดินบริเวณชายฝั่ง ซึ่งสิ่งที่พวกข้าพเจ้าได้ พบเห็นนั้นท าให้พวกข้าพเจ้านั้นเกิดความสนใจที่จะศึกษาว่าอุปกรณ์ชิ้นนี้ มีการท าให้ปลากหมึกนั้นมาเข้าอยู่ข้าง ในได้อย่างไงและมีวิธีการที่จะวางตรงไหน เวลาไหนที่จะออกไปวางลอบและมีการท าอย่างไร

69 วิธีการท าลอกดักปลาหมึก การท าลอบนั้นต้องอาศัยความใจเย็นและความพิถีพิถันเป็นอย่างมากและต้องมีความละเอียดรอบคอบ เนื่องจากลอบดักปลาหมึกนั้นจะต้องมีความสมดุลกันขณะที่เรานั้นต้องเอาไปว่างในทะเล ลอบดักปลาหมึกยัง สร้างประโยชน์อีกมากมาย อาทิ เช่น ประหยัดเวลา แค่เราเอาลอบไปวางไว้แล้วค่อยกลับไปดูได้ ท าให้มีเวลาไป ท ากิจกรรมอื่นๆได้อีกมากมายและการใช้ลอบดักปลาหมึกยังท าให้จับ ปลาหมึกได้จ านวนมากมากกว่าการไดปลาหมึกแถมยังรักษาสมดุลของท้องทะเลเนื่องจากลอบดัก ปลาหมึกจะจับแต่ปลาหมึกตัวใหญ่ๆท าให้ลูกหมึกมีโอกาสขยายพันธุ์ได้ต่อไปอีก การดักปลาหมึกหมึกนั้นควรมีระยะเวลาห่างในการดัก เพื่อให้ปลาหมึกนั้นมีการขยายพันธุ์และมีการ เจริญเติบโตให้ทันกันเพราะจะเป็นการรักษาสมดุลของทะเลและไม่ให้ปลาหมึกมีจ านวนลดลงอีกด้วย

70 ความสัมพันธ์กับมนุษย์ ปลาเป็ นสัตว์ที่มีความสัมพันธ์กับมนุษย์มาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ด้วยใช้เนื้อเป็ นอาหารหลัก มี หลักฐานทางโบราณคดีต่าง ๆ มากมาย ที่แสดงให้เห็นว่ามนุษย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์มีการจับหรือล่าปลาเป็น อาหาร เช่น อุทยานแห่งชาติผาแต้ม ในจังหวัดอุบลราชธานี ของประเทศไทย มีภาพเขียนสีที่เป็นรูปปลาบึก เนื้อ ปลายังถือได้ว่าเป็นโปรตีนที่มีประโยชน์ต่อร่างกายมนุษย์ ด้วยอุดมไปด้วยสารอาหารอย่างครบถ้วน เช่น เกลือแร่, แคลเซียม, ฟอสฟอรัส และวิตามินชนิดต่าง ๆ ทั้ง วิตามินดี, วิตามินเอ เป็นต้น อีกทั้งไขมันในเนื้อปลายังถือว่าเป็น ไขมันที่ไม่ก่อให้เกิดเป็ นโรคไขมันอุดตันในเส้นเลือด เพราะเป็ นกรดไขมันประเภท โอเมกา 3 ซึ่งช่วยลด คอเลสเตอรอลในเส้นเลือดได้ อีกทั้งยังถือว่าเป็ นโปรตีนที่ย่อยได้ง่าย จึงเหมาะมากโดยเฉพาะกับทารกและ ผู้สูงอายุ ความที่ปลาผูกพันกับมนุษย์มานาน จนเกิดเป็นประเพณีและความเชื่อในวัฒนธรรมของชนชาติต่าง ๆ อาทิ ชาวอีสานหรือชาวลาวก่อนจะท าการล่าปลาบึกจะมีการท าพิธีบวงสรวงต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์[1] หรือเป็นปกรณัม ต่าง ๆ เช่น พระวิษณุที่อวตารเป็ นปลากรายทองเพื่อท าการปราบทุกข์เข็ญ ในจักรวาลตามความเชื่อของพุทธ ศาสนา เชื่อว่าปรากฏการณ์แผ่นดินไหวเกิดขึ้นเพราะมีปลาใหญ่ที่หนุนโลกอยู่ขยับตัว คือ ปลาอานนท์ ซึ่งความ เชื่อนี้คล้ายคลึงกับความเชื่อของชาวญี่ปุ ่ นที่เชื่อว่ามีปลาดุกขนาดใหญ่ ชื่อ นะมะสุ (鯰) เคลื่อนตัว เป็นต้น

71

72 สุขภาพภาคประชาชน อสม. ล าดับ ชื่อ-สกุล อสม.เชี่ยวชาญสาขา 1 นางบุญยืน คงเหล่า การเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคติดต่อ 2 นางสาวยะเราะ กาหลง การส่งเสริมสุขภาพ 3 นายก็เด กูมุดา การส่งเสริมสุขภาพจิตชุมชน 4 นายสาหมาน เจะหลง การป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในชุมชน 5 นายหมัดสะแหละ หมัดเลขา การบริการในศูนย์สาธารณสุขมูลฐานชุมชน(ศสมช.) 6 นายก็สะ สังสัน การคุ้มครองผู้บริโภคด้านสุขภาพ 7 นางสาวกันยา ฤทธิสาคร ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ 8 นางสาวมูนะ หาดเด็น การป้องกันและแก้ไขปัญหาเอดส์ 9 นายอมร จิเหลา การจัดการสุขภาพชุมชน 10 นางปนัดดา เทศน า การจัดการอนามัยแม่และเด็ก 11 นายมอราด จิเหลา การจัดการสุขภาพชุมชน

73 บทที่ 7 พันธุ์ไม้ป่ าชายเลน และ ชายหาด ต้นเบญจมาศ ประโยชน์ ต้นต้มน ้ากินแก้ปวดหัว และเป็น ไข้มาลาเรีย ใบ ใช้บดเป็นยาพอกที่ท้องหญิงคลอดบุตร รักษารอยปริตามผิวหนัง แก้หน้าท้องลาย และใช้พอก ตามรอยด่าง แก้ผิวหนังด่าง แผลที่ถูกของมีคมบาด และแก้เส้นเลือดขอด น ้าที่คั้นจากใบน ามาผสมกับ นมวัวดื่ม เป็นยาบ ารุงหลังคลอดบุตร มีสรรพคุณเป็น ยาขับปัสสาวะ ดอกเป็นยาถ่ายอย่างแรง รากต้มเป็นยา ซับระดู ขับปัสสาวะ เป็นยารักษากามโรคชนิดหนอง ใน และนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ต้นปรงหนู ประโยชน์ ปลูกตกแต่งเป็ นพืชประดับ สวนหย่อม หน่ออ่อน รับประทานเป็นผักสด เป็นผักสด ในสลัด และปรุงเป็นอาหารต่างๆ ใบ ใช้เป็นอาหาร สัตว์ ใบแก่ ใช้มุงหลังคา หรือใช้ท ากระดาษ เส้นใยของ ใบแก่ ใช้ท าเชือก ต้นเหงือกปลาหมอดอกขาว ประโยชน์ รากและต้นต้มอาบแก้พิษไข้ ผื่นคัน โรคผิวหนังทุกชนิด ถ้าใช้รับประทานเป็นยาแก้พิษ ฝีดาษ และฝีทั้งปวง รากต้นสดต าให้ละเอียดเอาฟอกปิด หัวฝีหรือแผลเรื้อรังถอนพิษได้

74 ต้นตีนเป็ดทะเล ประโยชน์ ผลเผาต าผสมน ้ามันพืช ทาแก้โรค ตาปลา โรคผิวหนังเรื้อรัง ผลสดขยี้ทาแก้ปวด ตามข้อ แก้ปวดกล้ามเนื้อ ต้นจาก ประโยชน์ ใบ มีรสฝาดแก้ลมจรต่างๆขับเสมหะ ดับพิษทั้งปวง น ้าตาลจาก สมานริดสีดวงทวาร ยอด เคี้ยว แก้เมาเหล้า เมาคลื่น ราก ต้มดื่ม แก้ปัสสาวะขุ่นข้น หัว และรากต้มกับสารส้ม ดื่มเป็นยาแก้นิ่วในไต ขับหินปูน ดอกจาก ผสมดอกระก าและดอกหลุมพี เผาไฟละลาย ด้วยน ้าอ้อยแก้โรคตานขโมย เนื้อในผล รับประทาน น ้า จากดอก ใช้ท าน ้าส้มจาก หรือน ้าตาลจากประกอบอาหาร คาว หวาน ใบท าเป็นตับจาก ใช้มุงหลังคาบ้านพัก ที่อยู่ อาศัย ยอดอ่อนเรียวแหลม ใช้มวนท าบุหรี่ ต้นขลู่ ประโยชน์ ต้น ต้มดื่มแก้โรคปวดเอวปวดหลัง ใช้บ ารุงยา ขับปัสสาวะแก้ปัสสาวะพิการ แก้วัณโรคที่ ต่อมน ้าเหลือง แก้โรคริดสีดวงทวาร เป็นยาช่วยย่อย เปลือกล าต้น ต้มน ้าเอาไอรมทวารหนัก และรับประทาน แก้โรคริดสีดวงทวาร ใช้สับตากแห้งมวนบุหรี่ สูบดมแก้ โพรงจมูกอักเสบ ไซนัส ริดสีดวงจมูก ใบ ต้มน ้าดื่มแทน น ้าชาเพื่อลดน ้าหนัก แก้ปวดเมื่อย ขับระดูขาว ต าพอก แผลแก้แผลอักเสบ

75 ต้นแสมขาว ประโยชน์ ต้นต้มน ้ากินแก้ปวดหัว และเป็นไข้ มาลาเรีย ใบ ใช้บดเป็นยาพอกที่ท้องหญิงคลอดบุตร รักษารอยปริตามผิวหนัง แก้หน้าท้องลาย และใช้พอก ตามรอยด่าง แก้ผิวหนังด่าง แผลที่ถูกของมีคมบาด และ แก้เส้นเลือดขอด น ้าที่คั้นจากใบน ามาผสมกับนมวัวดื่ม เป็นยาบ ารุงหลังคลอดบุตร มีสรรพคุณเป็นยาขับ ปัสสาวะ ดอก เป็นยาถ่ายอย่างแรง ราก ต้มเป็นยาซับ ระดู ขับปัสสาวะ ต้นแสมทะเล ประโยชน์ แก่น รสเค็มกร่อยเฝื่อน แก้เลือดลม แก้ลมในกระดูก แก้กระษัย ฟอกและขับโลหิตระดู ถ่าย ระดูเน่าเสีย แก้ปัสสาวะพิการ ต้นแสมด า ประโยชน์ ก้านและใบเผาไฟรมควัน แก้พิษ จากสัตว์น ้าทุกชนิด โดยเฉพาะปลาทะเลมีพิษทุก ชนิด เปลือก เป็นยาบ ารุงก าหนัด แก้ปวดฟัน ต าพอก ฝีแตก เปลือกให้สีน ้าตาลแกมแดง กระพี้เป็นยาแก้ พิษงูได้ แก่น มีรสเค็มเฝื่อน ต้มน ้าแก้ลมในกระดูก แก้กระษัยโดยมากจะใช้คู่กับแก่นแสมสาน

76 ต้นฝาดดอกแดง ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้สร้างบ้านเรือน ท าฟืน ท า ถ่าน เปลือก น ามาทุบแช่น ้าให้สีฝาด ย้อมผ้า ย้อมจีวร พระสงฆ์ ต้นฝาดดอกขาว ประโยชน์ ล าต้นที่มีขนาดใหญ่เนื้อไม้ใช้สร้าง บ้านเรือน ท าฟืน ท าถ่าน เปลือกน ามาทุบแช่น ้าให้สี ฝาดใช้ย้อมผ้า ย้อมจีวรพระสงฆ์ ต้นปอทะเล ประโยชน์ ปลูกเป็นไม้ประดับ เปลือกใช้ท า เชือก และหมันยาเรือ

77 ต้นตะบูนขาว ประโยชน์ เปลือกไม้จะมีรสฝาดใช้แก้อาการ ท้องเสีย อาการอักเสบในล าไส้ อาการผิดปกติใน ช่อง ท้อง ใช้เป็นยาลดไข้ รักษาแผลภายใน หรือ ต้มต าให้ ละเอียด พอกแผลสดเป็นหนอง แผลบวม ฟอกช ้าเปลือก และผลน ามาต้มกับน ้าใช้ล้างท าความสะอาดบาดแผล ต้นจิกทะเล ประโยชน์ เปลือกต้มท าเป็นยาทาภายนอก แก้ปวดข้อ รากฝนผสมกับน ้ามะนาว ใช้ปิดปากแผลที่ถูกงูกัด แก้ พิษงู ผลชงน ้าดื่ม แก้ไอ แก้หืด แก้ท้องเสีย เมล็ดทุบให้ แตก ชงน ้าดื่มแก้จุกเสียด บีบให้น ้ามัน ใช้เป็นเชื้อไฟ ให้ความสว่าง เปลือกของเมล็ด ทุบให้แตกตีกับน ้าใส่ บ่อใช้เบื่อปลา ต้นโกงกางใบใหญ่ ประโยชน์ ใบชงน ้าดื่มแก้ไข้ ใบอ่อนบด หรือเคี้ยวให้ละเอียด พอกแผลสด ห้ามเลือดและ ป้องกันเชื้อโรค เปลือกล าต้นต้มกับน ้าดื่ม ห้ามโลหิต แก้อาเจียนเป็นโลหิต สมานแผล แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้บิดเรื้อรัง บ าบัดเบาหวาน แก้ แผลฟกช ้า บวม

78 ตารางยางพารา

79 พืชที่ปลูกบนเกาะลิบง

80 บทที่ 8 การจัดการสิ่งแวดล้อม ในการอนุรักษ์พะยูนนั้น สิ่งส าคัญที่ควรค านึงถึง คือ การสร้างให้เกิดการเรียนรู้ ความเข้าใจ และเห็น ความส าคัญของพะยูนและระบบนิเวศหญ้าทะเล ซึ่งจะเป็นแนวทางที่จะก่อให้เกิดความร่วมมือในการอนุรักษ์ อย่างเต็มใจ และในการอนุรักษ์พะยูนนั้นสามารถท าได้หลายวิธี ดังนี้ อนุรักษ์แหล่งหญ้าทะเลและฟื้นฟูแหล่งหญ้าทะเลที่เสื่อมโทรม หญ้าทะเล เป็นแหล่งอาหารหลักของ พะยูน หากมีแหล่งหญ้าทะเลที่อุดมสมบูรณ์ พะยูนมีอาหารอย่างเพียงพอก็จะสามารถด ารงชีวิตอยู่ได้ ดังนั้น หากแหล่งหญ้าใดที่มีความอุดมสมบูรณ์อยู่แล้วก็รักษาให้คงอยู่ และหากแหล่งใดมีความเสื่อมโทรมก็ฟื้นฟูให้ กลับคืนมาอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์อีกครั้ง งดการใช้เครื่องมือประมง ที่เป็นอันตรายต่อชีวิตพะยูนในแหล่งที่อยู่อาศัยของพะยูน หรือในแหล่งหญ้า ทะเล เช่น อวนลอยและอวนตาถี่ชนิดต่าง ๆ หรือโป๊ะ หรือหากจ าเป็นต้องท าก็ขอให้หมั่นตรวจตราดูแลเครื่องมือ ประมงอย่างสม ่าเสมอ หากพบพะยูนติดอยู่ต้องรีบปล่อยทันที ปฏิบัติตามกฎหมาย ไม่ท าการล่าและบริโภคเนื้อพะยูน รวมทั้งงดการซื้อ-ขายชิ้นส่วนอื่นๆ ของพะยูน ไม่ ใช้เครื่องมือประมงที่เป็นอันตรายต่อพะยูน เช่น อวนปิดอ่าว อวนรัง อวนรุน อวนลอยกระเบน และไม่ท าประมง ในพื้นที่ที่มีพะยูนอาศัยอยู่ และนอกจากนี้การให้ความส าคัญติดตามข่าวสาร การไม่สนับสนุนการประมงที่ผิด กฎหมาย รวมทั้งการไม่สร้างมลพิษให้เกิดขึ้นและไม่ท าลายสิ่งแวดล้อม ก็เป็นการช่วยกันอนุรักษ์ที่ส าคัญอีกทาง หนึ่งเช่นกัน กฎหมายที่เกี่ยวข้อง ในประเทศไทยมีกฎหมายหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พะยูน ได้แก่ พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติการประมง พ.ศ. 2490 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 พระราชบัญญัติส่งออกไปนอกประเทศและน าเข้ามาในราชอานาจักรซึ่งสินค้า พ.ศ. 2522 อนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งสัตว์ป่า และพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์

81 ปลิงทะเล ปลิงทะเล......ทรัพยากรชายฝั่ง ถิ่นพระยาลิบง เอ่ยถึงปลิงทะเล หลายคนบอกว่าไม่รู้จัก ด้วยเป็นสัตว์น ้าที่คนไทยไม่นิยมบริโภค อาจเนื่องมาจากมี ราคาแพงหรือยังไม่รู้สรรพคุณที่มีอยู่ในปลิงทะเล รู้หรือไม่ว่ามีนักวิทยาศาสตร์ค้นพบสรรพคุณ ในเนื้อปลิงทะเล ว่ามีการให้คุณค่าทางโปรตีนสูง ส่วนเสริมสร้างกระดูกอ่อน เอ็น และของเหลวที่หล่อลื่นตามข้อต่าง ๆ ของ ร่างกาย จึงไม่แปลกที่ชาวจีนรู้จักการน าปลิงทะเลมาปรุงอาหาร จ าพวกซุป ตุ๋นเครื่องจีน ย า หรือทานแบบสดๆๆ มารู้จักปลิงทะเลกันให้มากขึ้น ปลิงทะเลที่พบในชายฝั่งอ่าวไทยและอันดามันบ้านเรานั้น มีหลายชนิด ที่เด่นๆ พอที่จะน ามาจ าหน่ายได้นั้นคือปลิงด า และปลิงขาว มีชื่อสามัญว่า Sea Cucumber และมีชื่อ วิทยาศาสตร์ว่า Halothuria spp. ถิ่นที่อยู่อาศัยบริเวณชายฝั่งทะเลที่มีลักษณะโคลนปนทราย พบมาก ในบริเวณแหล่งหญ้าทะเล บริเวณจังหวัดตรังแถบเกาะมุกด์ และเกาะลิบง ของอ าเภอกันตัง พบปลิงทะเล แพร่กระจายโดยทั่วไป ชาวประมงจะนิยมลงไปเก็บรวบรวมปลิงทะเลในช่วงน ้าทะเลลงต ่าสุด จากนั้นน ามาแปร รูปตามขั้นตอนและเทคนิคอย่างมีความช านาญ ก่อนที่จะได้เป็นปลิงทะเลตากแห้ง ซึ่งมีราคาจ าหน่ายในตลาด ของชุมชนราคาประมาณ กิโลกรัมละ 1,000 – 1,500 บาท และมีราคาแพงถึง 3,000 – 4,000 บาทต่อกิโลกรัม ในตลาดต่างประเทศได้แก่มาเลเชีย สิงค์โปร์ ฮ๋องกง

82 บทที่ 9 การจัดการสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน ทรัพยากรทางธรรมชาติ เกาะลิบงมีหาดทรายที่น่าสนใจอยู่หลายแห่งเช่น หาดแหลมจุโหย ซึ่งเป็นที่ตั้งของเขตห้ามล่าสัตว์ป่าหมู่ เกาะลิบง หาดหลังเขา หาดทุ่งหญ้าคา อ่าวโต๊ะเก อ่าวโต๊ะแซะ และหาดแหละโต๊ะชัย เป็นต้น นอกจากหาดทราย แล้วที่เกาะลิบงยังมีสิ่งมหัศจรรย์อีกประการหนึ่งนั่นคือ บ่อน ้าจืดในทะเล ซึ่งมีลักษณะเป็นแอ่งน ้าจืดเช่นเดียวกับ แอ่งน ้าทั่ว ๆ ไป แต่ที่เกาะลิบงนั้นเวลามีน ้าทะเลขึ้นสูงน ้าในบ่อก็จะมีความเค็ม แต่พอน ้าลงแอ่งน ้าทั่ว ๆ ไป แต่ที่ เกาะลิบงนั้นเวลามีน ้าทะเลขึ้นสูงน ้าในบ่อก็จะมีความเค็ม แต่พอน ้าลงแอ่งน ้าในบ่อจะมีรสจืดสนิท ดังนั้นบ่อน ้า แห่งนี้จะเป็นแหล่งน ้าจืดส าหรับนกทะเล และชาวบ้านในยามหน้าแล้ง ประวัติศาสตร์เกาะลิบง ชื่อของเกาะนี้มีความเป็นมาคาบเกี่ยวกันระหว่างประวัติศาสตร์ของประเทศมาเลเซียและประเทศไทย เกาะลิบงมีชื่ออยู่ในต านานและเอกสารทางประวัติศาสตร์ที่กล่าวถึงเหตุการณ์บ้านเมืองในสมัยก่อนโดยมีชื่อของ เกาะและชื่อของบุคคลส าคัญเข้าไปเกี่ยวข้อง นอกจากนี้ค าบอกเล่าที่เป็นต านานจากรุ่นสู่รุ่นที่สืบทอดต่อกันมา จนกระทั่งปัจจุบันก็เป็นอีกด้านหนึ่งที่มาเสริมต่อให้เราสามารถมองย้อนกลับไปในอดีตได้แจ่มชัดมากขึ้น เกาะลิบงจากค าบอกเล่าของคนในท้องถิ่น เกาะลิบงและเกาะอื่นๆในอดีตเคยเป็นที่ตั้งรกรากของชุมชนชาวเลก่อนจะมีคนกลุ่มอื่นๆเข้ามาประมาณ 100-180 ปี มีหลักฐานที่เป็นโบราณสถานและโบราณวัตถุอยู่หลายแหล่งที่เคยพบในบริเวณเกาะลิบงและพื้นที่ ชายฝั่งจังหวัดตรัง ได้แก่เครื่องถ้วยชามโบราณและซากโครงกระดูกภายในถ ้าชาวเลบนเขาบาตูปูเต๊ะ หลุมฝังศพ ของบุคคลส าคัญของโต๊ะปังกาหวาที่ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นที่ฝังศพเจ้าพระยาลิบง จากการสังเกตหลุมฝังศพนั้นมี ความกว้างและความยาวมากกว่าหลุมฝังศพทั่วไป แม้ว่าจะไม่มีการตกแต่งหรือกั้นแนวรั้วปิดบังไว้ก็ตามแต่ ชาวบ้านในท้องที่ก็รู้และเข้าใจตรงกันว่าตรงนั้นเป็นที่ฝังศพของบุคคลส าคัญยิ่งในอดีต และในศาสนาอิสลามนั้น จะมีการรักษาสถานที่เหล่านั้นไว้แบบเดิมโดยห้ามการปรุงแต่งหรือตั้งโต๊ะหมู่บูชาไว้เป็นที่สักการะ เช่นเดียวกัน กับหลุมฝังศพของเจ้าเมืองไชยา ที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี นี่จึงอาจเป็นเหตุหนึ่งทีคนรุ่นใหม่ในท้องที่ไม่มีความรู้และ ไม่สนใจในความส าคัญทางประวัติศาสตร์เท่าที่ควร โบราณวัตถุและสถานที่อื่นๆที่เคยพบในเกาะลิบงได้แก่ สระ น ้าบนภูเขาในเกาะที่ชาวบ้านเรียกว่า “ควนสระ” กะโหลกที่พบได้ทั่วไปที่ทุ่งหัวคนบริเวณชายหาดบ้านโคก สะท้อน ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นแดนประหารในการปกครองคนสมัยก่อน ท่าเรือสะพานช้างและด่านภาษีบริเวณ แหลมจูโหยซึ่งเป็นท่าเรือเก่าและด่านจัดเก็บภาษีตรงกับหลักฐานเอกสารที่กล่าวมาแล้วข้างต้น

83 วิถีชีวิตชุมชน ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของเกาะลิบง จึงท าให้พื้นที่ถูกประกาศเป็นเขตห้ามล่าสัตว์ป่า หมู่เกาะลิบง ที่ ส าคัญคือเกาะลิบงได้ชื่อว่าเป็นแหล่งหญ้าทะเลที่ส าคัญของจังหวัดตรัง เพราะมีพื้นที่หญ้าทะเลกว่า 12,000 ไร่ ที่มีความสมบรูณ์และมีจ านวนชนิดของหญ้าทะเลมากถึง 12 ชนิด ดังนั้นพื้นที่บริเวณนี้จึงมีการพบเห็นพะยูน อยู่บ่อยครั้ง และบริเวณเกาะลิบงยังเป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น ้าวัยอ่อน และที่อยู่อาศัยหากินของสัตว์น ้าในระบบ นิเวศชายฝั่ง เช่น ปลิงทะเล หอยชักตีน หอยกะพง ฯลฯ ด้วยความอุดสมบูรณ์ของทรัพยากรสัตว์น ้าเช่นนี้ จึงท าให้เกาะลิบงกลายเป็นฐานทรัพยากรและฐาน อาชีพของชุมชนชายฝั่งทั้งในและนอกต าบลเกาะลิบง ในจังหวัดตรัง รวมไปถึงจังหวัดใกล้เคียง ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทั้งบนบกและรอบๆ เกาะนี้เองจึงมีการใช้ทรัพยากรอย่างต่อเนื่องจนส่งผล ให้ทั้งบนเกาะและทะเลรอบๆ เกาะลิบง เกิดความเสื่อมโทรม ไม่ว่าจะเป็นป่าบกบนเกาะลิบง หญ้าทะเล ป่าชาย เลน และพื้นที่ชายหาดรอบๆ ก็มีสภาพไม่แตกต่างกัน นี้คือสถานการณ์ด้านทรัพยากรที่ชุมชนเผชิญอยู่ ขณะเดียวกันในอีกด้านหนึ่งพบว่าสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงและภัยพิบัติที่เกิดขึ้น ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิต ของชุมชนและฐานทรัพยากรธรรมชาติเหล่านี้เช่นกัน ตัวอย่างที่สะท้อนให้เห็นความเสี่ยงด้านอาชีพที่เห็นได้ ชัดเจน คือ การท าประมงชายฝั่ง หากมีฝนตกหนักติดต่อกันก็ไม่สามารถออกทะเลเพื่อจับสัตว์น ้าได้ หรือแม้ สามารถออกไปได้แต่ปริมาณสัตว์น ้าที่จับได้จะน้อย เนื่องจากปริมาณน ้าฝนที่มากท าให้ความเค็มของทะเล เปลี่ยนแปลง สัตว์น ้าจะถอยออกไปไกลจากฝั่งมากขึ้น การออกเรือจะไกลขึ้นท าให้ต้นทุนด้านน ้ามันเพิ่มสูงขึ้น ด้วย หรือกรณีที่มีพายุและฝนตกควบคู่กันยิ่งไม่สามารถออกทะเลได้ เพราะอาจเสี่ยงที่เรือจะล่มได้ ส่วนการท า สวนยางพาราก็เช่นเดียวกัน หากฝนตกหรือมีพายุก็ท าให้ไม่สามารถกรีดยางได้ เพราะจะท าให้น ้ายางที่ได้ เสียหายเนื่องจากน ้าฝนอาจจะตกลงไปผสมกับน ้ายาง และเป็นที่มาของโรคที่เกิดบนหน้ากรีดของต้นยางในช่วง หน้าฝนหลายโรค ที่ส าคัญๆ ได้แก่ โรคเส้นด า และโรคเปลือกเน่า ซึ่งจะก่อให้เกิดผลเสียกับผลผลิตและสวนยาง ได้ จากสถานการณ์ดังกล่าวท าให้ชุมชนบนเกาะลิบงตกอยู่ในภาวะแนวโน้มที่มีความเสี่ยงในงานอาชีพและชีวิต เพิ่มขึ้น

84 ส่วนที่เราไปส ารวจ ล าดับ ผลไม้และผักที่พบ ที่ บนเกาะลิบง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 1 มะพร้าว X X X X X X X X X X X X 2 กล้วยน ้าว้า X X X X 3 ระก า X X 4 ขนุน X X X X 5 มะม่วงหิมพานต์ X X X 6 มะนาว X X X X X X X X X X X X 7 มะขาม X X X X 8 มะละกอ X X X X X X X X X X X X 9 กระเจี๊ยบ X X X X 10 กระท้อน X X X X 11 กล้วยไข่ X X X 12 มะม่วง X X 13 ฝรั่ง X X X 14 ผักบุ้ง X X X X X X X X X X X X 15 พริกขี้หนู X X X 16 ผักหวาน X X X X X X X X X X X X 17 ผักคะน้า X X X X X X X X X X X X 18 ผักกวางตุ้ง X X X X X X X X X X X X 19 พริกไทย X X X X X X X X X 20 หัวหอม X X X X การท ายางแผ่น ยางแผ่นจะดีหรือไม่ดีนั้นขึ้นอยู่กับวิธีการผลิต ราคายางในท้องตลาดก็แตกต่างกันไปตามคุณภาพของ แผ่นยาง ถ้าหากเกษตรกรเจ้าของสวนยางสามารถผลิตยางแผ่นคุณภาพดีออกจ าหน่าย ก็จะได้ราคาสูงกว่ายาง แผ่นที่มีคุณภาพต ่า การท ายางแผ่นชั้นดีนั้นมีหลักการง่ายๆ คือ ท ายางให้สะอาด รีดยางแผ่นให้บาง สีของแผ่นยาง สม ่าเสมอ มีขนาดมาตรฐาน ใช้น ้าและน ้ากรดถูกส่วน

85 วิถีชีวิตชุมชน ลอบดักปลาหมึก ความหมาย ลอบ หมายถึง เครื่องมือประมงที่ใช้ดักจับปลาหมึกหอมหรือหมึกกระดอง จะมีลักษณะ เป็นรูปโค้งคล้ายๆ ครึ่งวงกลม มีความกว้าง 75 ซม. ความยาว 105 ซม. และความสูง 55-60 ซม. ไม้ที่ใช้จะเป็นไม้ มะพลาหรือไม้ทุเป็นไม้เนื้อเหนียว ลักษณะและวิธีการใช้งาน ปลาหมึกเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่พบมากในแถวชายฝั่งเกาะลิบงโดยธรรมชาติ ปลาหมึกกล้วยหรือปลาหมึก หอม มักหาอาหารในที่ที่มีกิ่งไม้ใบหญ้าบริเวณริมฝั่งทะเล การจับปลาหมึกนอกจากจะใช้เรือประมงในการได ปลาหมึกแล้ว ยังสามารถใช้ลอบเป็นเครื่องมือจับปลาหมึกที่ท าขึ้นเอง เพื่อใช้บริโภคในครัวเรือน เนื่องจากการไปศึกษาที่เกาะลิบงซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ยึดการประกอบอาชีพการท าประมงเป็นหลักและจะ เห็นได้ว่าจะพบเห็นลอบดักปลาหมึกนั้นมีอยู่ทั่วไปหมดเกือบตลอดทางเดินบริเวณชายฝั่ง ซึ่งสิ่งที่พวกข้าพเจ้าได้ พบเห็นนั้นท าให้พวกข้าพเจ้านั้นเกิดความสนใจที่จะศึกษาว่าอุปกรณ์ชิ้นนี้ มีการท าให้ปลาหมึกนั้นมาเข้าอยู่ข้าง ในได้อย่างไงและมีวิธีการที่จะวางตรงไหน เวลาไหนที่จะออกไปวางลอบและมีการท าอย่างไร ยางพาราเกาะลิบง การท ายางแผ่น ยางแผ่นจะดีหรือไม่ดีนั้นขึ้นอยู่กับวิธีการผลิต ราคายางในท้องตลาดก็แตกต่างกันไปตามคุณภาพของ แผ่นยาง ถ้าหากเกษตรกรเจ้าของสวนยางสามารถผลิตยางแผ่นคุณภาพดีออกจ าหน่าย ก็จะได้ราคาสูงกว่ายาง แผ่นที่มีคุณภาพต ่า การท ายางแผ่นชั้นดีนั้นมีหลักการง่ายๆ คือ ท ายางให้สะอาด รีดยางแผ่นให้บาง สีของแผ่นยาง สม ่าเสมอ มีขนาดมาตรฐาน ใช้น ้าและน ้ากรดถูกส่วน ซึ่งมีวิธีการและขั้นตอนการท าดังต่อไปนี้

86 ขั้นตอนที่ 1 ตัดยาง ขั้นตอนที่ 2 เก็บน ้ายาง ขั้นตอนที่ 3 น าน ้ายางมาขาย

87 ขั้นตอนที่ 4 น ามาขาย ขั้นตอนที่ 5 กรองน ้ายาง ขั้นตอนที่ 6 เทน ้ายาง ผสมกับ น ้ากรด

88 ขั้นตอนที่ 7 เทน ้ายางใส่พิมพ์ยาง ขั้นตอนที่ 8 ดึงยางออกจากพิมพ์ ขั้นตอนที่ 9 ล้างน ้ากรด

89 ขั้นตอนที่ 10 เข้าเครื่องรีดเพื่อให้แผ่นบางขึ้น ขั้นตอนที่ 11 น ายางพารามาตากแห้ง ขั้นตอนสุดท้าย น าไปขายต่อที่ท่าเรือ

90 วิถีชีวิตชุมชน ลอบดักปลาหมึก ความหมาย ลอบ หมายถึง เครื่องมือประมงที่ใช้ดักจับปลาหมึกหอมหรือหมึกกระดอง จะมีลักษณะ เป็นรูปโค้งคล้ายๆ ครึ่งวงกลม มีความกว้าง 75 ซม. ความยาว 105 ซม. และความสูง 55-60 ซม. ไม้ที่ใช้จะเป็นไม้ มะพลาหรือไม้ทุเป็นไม้เนื้อเหนียว ลักษณะและวิธีการใช้งาน ปลาหมึกเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่พบมากในทะเลจังหวัดชุมพรโดยธรรมชาติ ปลาหมึกกล้วยหรือปลาหมึก หอม มักหาอาหารในที่ที่มีกิ่งไม้ใบหญ้าบริเวณริมฝั่งทะเล การจับปลาหมึกนอกจากจะใช้เรือประมงในการได ปลาหมึกแล้ว ยังสามารถใช้ลอบเป็นเครื่องมือจับปลาหมึกที่ท าขึ้นเอง เพื่อใช้บริโภคในครัวเรือน เนื่องจากการไปศึกษาที่เกาะพิทักษ์ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ยึดการประกอบอาชีพการท าประมงเป็นหลักและจะ เห็นได้ว่าจะพบเห็นลอบดักปลาหมึกนั้นมีอยู่ทั่วไปหมดเกือบตลอดทางเดินบริเวณชายฝั่ง ซึ่งสิ่งที่พวกข้าพเจ้าได้ พบเห็นนั้นท าให้พวกข้าพเจ้านั้นเกิดความสนใจที่จะศึกษาว่าอุปกรณ์ชิ้นนี้ มีการท าให้ปลากหมึกนั้นมาเข้าอยู่ข้าง ในได้อย่างไงและมีวิธีการที่จะวางตรงไหน เวลาไหนที่จะออกไปวางลอบและมีการท าอย่างไร

91 วิธีการท าลอกดักปลาหมึก การท าลอบนั้นต้องอาศัยความใจเย็นและความพิถีพิถันเป็นอย่างมากและต้องมีความละเอียดรอบคอบ เนื่องจากลอบดักปลาหมึกนั้นจะต้องมีความสมดุลกันขณะที่เรานั้นต้องเอาไปว่างในทะเล ลอบดักปลาหมึกยัง สร้างประโยชน์อีกมากมาย อาทิ เช่น ประหยัดเวลา แค่เราเอาลอบไปวางไว้แล้วค่อยกลับไปดูได้ ท าให้มีเวลาไป ท ากิจกรรมอื่นๆได้อีกมากมายและการใช้ลอบดักปลาหมึกยังท าให้จับ ปลาหมึกได้จ านวนมากมากกว่าการไดปลาหมึกแถมยังรักษาสมดุลของท้องทะเลเนื่องจากลอบดัก ปลาหมึกจะจับแต่ปลาหมึกตัวใหญ่ๆท าให้ลูกหมึกมีโอกาสขยายพันธุ์ได้ต่อไปอีก การดักปลาหมึกหมึกนั้นควรมีระยะเวลาห่างในการดัก เพื่อให้ปลาหมึกนั้นมีการขยายพันธุ์และมีการ เจริญเติบโตให้ทันกันเพราะจะเป็นการรักษาสมดุลของทะเลและไม่ให้ปลาหมึกมีจ านวนลดลงอีกด้วย

92 ความสัมพันธ์กับมนุษย์ ปลาเป็ นสัตว์ที่มีความสัมพันธ์กับมนุษย์มาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ด้วยใช้เนื้อเป็ นอาหารหลัก มี หลักฐานทางโบราณคดีต่าง ๆ มากมาย ที่แสดงให้เห็นว่ามนุษย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์มีการจับหรือล่าปลาเป็น อาหาร เช่น อุทยานแห่งชาติผาแต้ม ในจังหวัดอุบลราชธานี ของประเทศไทย มีภาพเขียนสีที่เป็นรูปปลาบึก เนื้อ ปลายังถือได้ว่าเป็นโปรตีนที่มีประโยชน์ต่อร่างกายมนุษย์ ด้วยอุดมไปด้วยสารอาหารอย่างครบถ้วน เช่น เกลือแร่, แคลเซียม, ฟอสฟอรัส และวิตามินชนิดต่าง ๆ ทั้ง วิตามินดี, วิตามินเอ เป็นต้น อีกทั้งไขมันในเนื้อปลายังถือว่าเป็น ไขมันที่ไม่ก่อให้เกิดเป็ นโรคไขมันอุดตันในเส้นเลือด เพราะเป็ นกรดไขมันประเภท โอเมกา 3 ซึ่งช่วยลด คอเลสเตอรอลในเส้นเลือดได้ อีกทั้งยังถือว่าเป็ นโปรตีนที่ย่อยได้ง่าย จึงเหมาะมากโดยเฉพาะกับทารกและ ผู้สูงอายุ ความที่ปลาผูกพันกับมนุษย์มานาน จนเกิดเป็นประเพณีและความเชื่อในวัฒนธรรมของชนชาติต่าง ๆ อาทิ ชาวอีสานหรือชาวลาวก่อนจะท าการล่าปลาบึกจะมีการท าพิธีบวงสรวงต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์[1] หรือเป็นปกรณัม ต่าง ๆ เช่น พระวิษณุที่อวตารเป็ นปลากรายทองเพื่อท าการปราบทุกข์เข็ญ ในจักรวาลตามความเชื่อของพุทธ ศาสนา เชื่อว่าปรากฏการณ์แผ่นดินไหวเกิดขึ้นเพราะมีปลาใหญ่ที่หนุนโลกอยู่ขยับตัว คือ ปลาอานนท์ ซึ่งความ เชื่อนี้คล้ายคลึงกับความเชื่อของชาวญี่ปุ ่ นที่เชื่อว่ามีปลาดุกขนาดใหญ่ ชื่อ นะมะสุ (鯰) เคลื่อนตัว เป็นต้น

93 การจัดการสิ่งแวดล้อม ในการอนุรักษ์พะยูนนั้น สิ่งส าคัญที่ควรค านึงถึง คือ การสร้างให้เกิดการเรียนรู้ ความเข้าใจ และเห็น ความส าคัญของพะยูนและระบบนิเวศหญ้าทะเล ซึ่งจะเป็นแนวทางที่จะก่อให้เกิดความร่วมมือในการอนุรักษ์ อย่างเต็มใจ และในการอนุรักษ์พะยูนนั้นสามารถท าได้หลายวิธี ดังนี้ อนุรักษ์แหล่งหญ้าทะเลและฟื้นฟูแหล่งหญ้าทะเลที่เสื่อมโทรม หญ้าทะเล เป็นแหล่งอาหารหลักของ พะยูน หากมีแหล่งหญ้าทะเลที่อุดมสมบูรณ์ พะยูนมีอาหารอย่างเพียงพอก็จะสามารถด ารงชีวิตอยู่ได้ ดังนั้น หากแหล่งหญ้าใดที่มีความอุดมสมบูรณ์อยู่แล้วก็รักษาให้คงอยู่ และหากแหล่งใดมีความเสื่อมโทรมก็ฟื้นฟูให้ กลับคืนมาอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์อีกครั้ง

94 งดการใช้เครื่องมือประมง ที่เป็นอันตรายต่อชีวิตพะยูนในแหล่งที่อยู่อาศัยของพะยูน หรือในแหล่งหญ้า ทะเล เช่น อวนลอยและอวนตาถี่ชนิดต่าง ๆ หรือโป๊ะ หรือหากจ าเป็นต้องท าก็ขอให้หมั่นตรวจตราดูแลเครื่องมือ ประมงอย่างสม ่าเสมอ หากพบพะยูนติดอยู่ต้องรีบปล่อยทันที ปฏิบัติตามกฎหมาย ไม่ท าการล่าและบริโภคเนื้อพะยูน รวมทั้งงดการซื้อ-ขายชิ้นส่วนอื่นๆ ของพะยูน ไม่ ใช้เครื่องมือประมงที่เป็นอันตรายต่อพะยูน เช่น อวนปิดอ่าว อวนรัง อวนรุน อวนลอยกระเบน และไม่ท าประมง ในพื้นที่ที่มีพะยูนอาศัยอยู่ และนอกจากนี้การให้ความส าคัญติดตามข่าวสาร การไม่สนับสนุนการประมงที่ผิด กฎหมาย รวมทั้งการไม่สร้างมลพิษให้เกิดขึ้นและไม่ท าลายสิ่งแวดล้อม ก็เป็นการช่วยกันอนุรักษ์ที่ส าคัญอีกทาง หนึ่งเช่นกัน กฎหมายที่เกี่ยวข้อง ในประเทศไทยมีกฎหมายหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พะยูน ได้แก่ พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติการประมง พ.ศ. 2490 พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 พระราชบัญญัติส่งออกไปนอกประเทศและน าเข้ามาในราชอานาจักรซึ่งสินค้า พ.ศ. 2522 อนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งสัตว์ป่า และพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์

95 ปลิงทะเล ปลิงทะเล......ทรัพยากรชายฝั่ง ถิ่นพระยาลิบง เอ่ยถึงปลิงทะเล หลายคนบอกว่าไม่รู้จัก ด้วยเป็นสัตว์น ้าที่คนไทยไม่นิยมบริโภค อาจเนื่องมาจากมีราคา แพงหรือยังไม่รู้สรรพคุณที่มีอยู่ในปลิงทะเล รู้หรือไม่ว่ามีนักวิทยาศาสตร์ค้นพบสรรพคุณ ในเนื้อปลิงทะเล ว่ามี การให้คุณค่าทางโปรตีนสูง ส่วนเสริมสร้างกระดูกอ่อน เอ็น และของเหลวที่หล่อลื่นตามข้อต่าง ๆ ของร่างกาย จึง ไม่แปลกที่ชาวจีนรู้จักการน าปลิงทะเลมาปรุงอาหาร จ าพวกซุป ตุ๋นเครื่องจีน ย า หรือทานแบบสดๆๆ มารู้จักปลิงทะเลกันให้มากขึ้น ปลิงทะเลที่พบในชายฝั่งอ่าวไทยและอันดามันบ้านเรานั้น มีหลายชนิด ที่เด่นๆ พอที่จะน ามาจ าหน่ายได้นั้นคือปลิงด า และปลิงขาว มีชื่อสามัญว่า Sea Cucumber และมีชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Halothuria spp. ถิ่นที่อยู่อาศัยบริเวณชายฝั่งทะเลที่มีลักษณะโคลนปนทราย พบมากในบริเวณแหล่งหญ้า ทะเล บริเวณจังหวัดตรังแถบเกาะมุกด์ และเกาะลิบง ของอ าเภอกันตัง พบปลิงทะเลแพร่กระจายโดยทั่วไป ชาวประมงจะนิยมลงไปเก็บรวบรวมปลิงทะเลในช่วงน ้าทะเลลงต ่าสุด จากนั้นน ามาแปรรูปตามขั้นตอนและ เทคนิคอย่างมีความช านาญ ก่อนที่จะได้เป็นปลิงทะเลตากแห้ง ซึ่งมีราคาจ าหน่ายในตลาดของชุมชนราคา ประมาณ กิโลกรัมละ 1,000 – 1,500 บาท และมีราคาแพงถึง 3,000 – 4,000 บาทต่อกิโลกรัมในตลาดต่างประเทศ ได้แก่มาเลเชีย สิงค์โปร์ ฮ๋องกง

96 ผลไม้และผักที่พบบนเกาะลิบง ล าดับ ผลไม้และผักที่พบ ที่ บนเกาะลิบง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 1 มะพร้าว X X X X X X X X X X X X 2 กล้วยน ้าว้า X X X X 3 ระก า X X 4 ขนุน X X X X 5 มะม่วงหิมพานต์ X X X 6 มะนาว X X X X X X X X X X X X 7 มะขาม X X X X 8 มะละกอ X X X X X X X X X X X X 9 กระเจี๊ยบ X X X X 10 กระท้อน X X X X 11 กล้วยไข่ X X X 12 มะม่วง X X 13 ฝรั่ง X X X 14 ผักบุ้ง X X X X X X X X X X X X 15 พริกขี้หนู X X X 16 ผักหวาน X X X X X X X X X X X X 17 ผักคะน้า X X X X X X X X X X X X 18 ผักกวางตุ้ง X X X X X X X X X X X X 19 พริกไทย X X X X X X X X X 20 หัวหอม X X X X

97 พรรณพืชไม้พื้นที่ป่ าชายเลน ล าดับที่ ชื่อวิทยาศาสตร์ ชื่อภาษาไทย สรรพคุณ/วิธีการใช้ในชุมชน Rhizophora 1 โกงกางใบเล็ก เปลือกน ามาต้มแก้ท้องร่วง apiculata Rhizophora 2 โกงกางใบใหญ่ เปลือกต้นน ามาต้มน ้า รักษาเรื้อรัง mucronata Lumnitzera 3 ฝาด ดอกขาว ยอดอ่อนแก้ท้องอืด เฟ้อ racemosa 4 Cerbera odollam ตีนเป็ดทะเล ผลเผาต าผสมน ้ามันพืช แก้ปวดเมื่อยตามข้อ 5 Nypa fruticans จาก ใบ แก้ลม ขับเสมหะ 6 Phoenir paludosa เป้งทะเล หัวต้มน ้าดื่ม แก้เสียดท้อง 7 Auicennia alva แสมขาว ก้านและใบเผาไฟรมควัน แก้พิษจากสัตว์น ้าทุกชนิด Auicennia 8 แสมด า ก้านและใบเผาไฟรมควัน แก้พิษจากสัตว์น ้าทุกชนิด Officinalis 9 Lumnitzera httorea ฝาด ดอกแดง เนื้อไม้ใช้สร้างบ้านเรือน 10 Hibiscus tihiaceus ปอทะเล เปลือกใช้ท าเชือก และ หมันยาเรือ Barringtonia 11 จิกทะเล เปลือกต้นท าเป็นยาแก้ภายนอก asiatica Sonneratia 12 ล าพู รากหายใจ ท าเป็นทุ่งรอยในการประมง caseolaris 13 Sonneratia ovata ล าแพน รากหายใจ ท าเป็นทุ่งรอยในการประมง Clerodendrum 14 ส ามะง่า ใบสด ต้มน ้า นาล้างบาดแผลฆ่าเชื้อ inerme 15 Premna obtusifolid ช้าเลือด ใบน ามาขยี้ มีกลิ่นเหม็นมาก ไว้ป้องกันตัว Solanum 16 มะแว้งเครือ รากใช้เป็นยาแก้ไอ trilobaturn 17 Azima sarmentosa พุงดอ รากแก้ว แก้ลม 18 Ceriops tagal โปรงแดง เปลือกต าให้ละเอียด ฟอกแผล ห้ามเลือด Bruguiera พังกาหัวสุมดอก 19 ล าต้นใช้ท าฟืน sexangula ขาว Bruguiera พังกาหัวสุมดอก 20 ฝักเชื่อม รับประทานเป็นของหวานคล้ายสาเกเชื่อม gymnorrhiza แดง

98 ตารางเวลาในการเกี่ยวยางพารา

99 ฤดูกาลการจับสัตว์

100 การเกษตร