คู่มือการสร้างหนังสืออิเล็กทรอนิกส์

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เม่ือโลกเข้าสู่ยุคดิจิทัลส่ือส่ิงพิมพ์ประเภทหนังสือเป็นเล่มๆ กาลังเปลี่ยนแปลงไปสู่ หนงั สอื ดิจิทัล ทง้ั นี้อาจเป็นเพราะว่าผคู้ นทว่ั โลกหนั ไปอยบู่ นโลกอินเทอรเ์ นต็ กันมากขึ้นด้วยการพกพา ท่ีสะดวก และสามารถเปิดอ่านได้ในทุกอุปกรณ์พกพาทั้งแท็บเล็ต และสมาร์ทโฟน นอกจากนี้ก็เป็น การช่วยลดภาวะโลกร้อนได้ด้วยเน่ืองจากหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ช่วยลดปริมาณการตัดไม้ทาลายป่า เพอ่ื นาไปผลติ กระดาษทาเป็นหนังสอื ใหไ้ ดอ้ า่ นกัน และชว่ ยลดภาระการหิ้วถือหนังสือหลายเล่มต่อวัน ด้วย หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Book) หรือที่นิยมเรียกกันแพร่หลายว่า“อีบุ๊ค (E-Book)” หรือ“อีแมกกาซีน (E-Magazine)” เป็นนวัตกรรมใหม่ทางด้านวงการหนังสือ ห้องสมุด และ เทคโนโลยีการศึกษา หนังสืออิเล็กทรอนิกส์จะเป็นพัสดุยุคใหม่ที่เปล่ียนจากรูปแบบดั้งเดิมซ่ึงเป็น หนังสือท่ีผลิตจากการเขียนหรือพิมพ์ตัวอักษรหรือภาพกราฟิกลงในแผ่นกระดาษหรือวัสดุชนิดอื่นๆ เพื่อบันทึกเนื้อหาสาระในรูปตัวหนังสือ รูปภาพหรือสัญลักษณ์ต่างๆ เช่น ที่ใช้กันปกติทั่วไปจากอดีต ถึงปัจจุบัน เปลี่ยนมาบันทึกและนาเสนอเน้ือหาสาระทั้งหมดเป็นสัญญาณอิเล็กทรอนิกส์ในรูป สัญญาณดิจิทัลลงในส่ืออิเล็กทรอนิกส์ประเภทต่างๆ เช่น แผ่นซีดีรอม (CD-ROM) ปาล์มบุ๊ค (Plam Book) หนังสือในระบบเครือข่าย (Online Book) หรือสื่ออิเล็กทรอนิกส์รูปแบบอื่นๆ ซึ่งรวมเรียกว่า “หนังสืออิเล็กทรอนิกส์หรืออีบุ๊ค” (จิระพันธ์ เดมะ, 2545, 1) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์จึงเป็นสื่อท่ีได้รับ ความนิยมเพราะมีหลายรูปแบบและเป็นพ้นื ฐานในการแสดงเนอ้ื หาของสื่ออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์อื่นๆนน่ั เอง ความเปน็ มาของหนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ แนวความคิดเกี่ยวกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ได้ปรากฏในนวนิยายวิทยาศาสตร์ต้ังแต่ ภายหลังปี ค.ศ. 1940 ต่อมาได้มีการพัฒนาโดยนาเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เข้ามาช่วยสแกนหนังสือ จัดเก็บข้อมูลเป็นแฟ้มภาพตัวหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ และนาแฟ้มภาพตัวหนังสือมาผ่านกระบวนการ แปลงภาพเป็นข้อความด้วยการทา OCR (Optical Character Recognition) โดยใช้โปรแกรม คอมพิวเตอรเ์ พือ่ แปลงภาพตวั หนังสือใหเ้ ปน็ ข้อความทีส่ ามารถแกไ้ ขเพ่มิ เติมได้ การถ่ายทอดข้อมูลจะ ถ่ายทอดผ่านทางแป้นพิมพ์และประมวลผลออกมาเป็นตัวหนังสือและข้อความด้วยคอมพิวเตอร์ ดังนั้นหน้ากระดาษจึงเปล่ียนรูปแบบไปเป็นแฟ้มข้อมูลแทน ทั้งยังมีความสะดวกต่อการเผยแพร่และ จัดพิมพ์เป็นเอกสาร (Documents printing) ทาให้รูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ยุคแรกๆ มี ลกั ษณะเปน็ เอกสารประเภท.doc .txt .rtf และ .pdf ไฟล์ เมอ่ื มกี ารพัฒนาภาษา HTML (Hypertext Markup Language) ข้อมูลต่างๆ จึงถูกออกแบบและตกแต่งในรูปของเว็บไซต์ โดยปรากฏในแต่ละ หน้าของเว็บไซต์ซ่ึงเรียกว่า \"Web Page\" (ปรัชญนันท์ นิลสุข, 2554, 236) วิวัฒนาการของหนังสือ อเิ ลก็ ทรอนิกสม์ ีรายละเอียดดังน้ี ปี 1938 H.G.Wells ได้ตีพิมพ์ลงในหนังสือสารานุกรมท่ีชื่อว่า World Brain ซ่ึงเป็น แหล่งความรู้ท่ีสมบูรณ์และมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกลโดยได้รวบรว มองค์ความรู้ทุกอย่างท่ีเกิดข้ึน จาก มันสมองของมนุษย์มาไว้ที่นี่ จากหนังสือชุดนี้ได้มีการนาแนวความคิดต่างๆ มาเรียบเรียงใหม่และ กอ่ ให้เกดิ ปรากฏการณท์ พ่ี ลกิ โฉมหน้าไปสกู่ ารเปน็ หอ้ งสมุดดจิ ิทัล

2 ปี 1945 Vannevar Bush ได้ตีพิมพ์บทความที่ช่ือว่า As We May Think ลงในวารสาร The Atlantic Monthly ซ่งึ บูชไดป้ ระมวลความคิดเกย่ี วกบั The Memory Extender หรือที่เรียกว่า Memex ซ่ึงใช้เคร่ืองมือที่เรียกว่า Electro-mechanical Device ซ่ึงสามารถบรรจุองค์ความรู้ที่เกิดขึ้น ในโลกโดยใชเ้ ทคนิค Micro Reduction ปี 1968 Alan Kay จากบริษัท KayPro frame ซึ่งเป็นผู้ประดิษฐ์ในยุคแรกๆ ของ Portable PCs ได้ประดิษฐ์ Cardboard จาลองให้แก่ The Dynabook ซ่ึงเป็นคอมพิวเตอร์ที่มี จอภาพท่ีมีความละเอียดสูงมากในการดูข้อความ ซึ่งเดย์ได้เรียกมันว่า “ซุปเปอร์กระดาษเสมือน (Something like Superpaper)” และยังแนะนาว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์นี้จะถูกเข้ามาแทนท่ี กระดาษในอนาคต ปี 1971 Michael Hart ได้ทาการบันทึกเอกสารเป็นคร้ังแรกในรูปแบบของเอกสาร ฉบบั เตม็ (Full Text) โดยเกบ็ ลงในฐานข้อมูล และสามารถสืบค้นได้ทางอินเทอร์เน็ตในปี ค.ศ. 1981 ได้จัดทาศัพท์สัมพันธ์ขึ้น คือ The Random House Electronic Thesuarus ซ่ึงได้กลายมาเป็น หนังสืออเิ ล็กทรอนิกส์เล่มแรกในโลกทีใ่ ชป้ ระโยชนใ์ นเชงิ พาณชิ ย์ หลังจากนั้นอีก 2 ทศวรรษ และในวันที่ 29 มีนาคม 1999 บริษัท NetLibrary TM ได้ ประกาศว่าจะเปิดบริการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์บนอินเทอร์เน็ตโดยสามารถใช้บริการได้ที่ www.netLibrary.com จากประกาศน้ีของบริษัท NetLibrary ได้เปิดช่องให้ห้องสมุดและลูกค้า สามารถเข้ามาดูและสืบค้นรวมไปถึงการยืมหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ที่เป็นแหล่งทรัพยากรประเภท หนังสืออ้างอิงได้ทุกที่ทุกเวลาโดยใช้เคร่ืองคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล และอินเทอร์เน็ตเบราว์เซอร์เป็น ชอ่ งทางในการสืบค้น หลังจากช่วงนี้ได้มีการพัฒนาความก้าวหน้าของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ไปอย่างรวดเร็ว และสะดวกมากข้ึน โดยสามารถส่งข้อมูลโดยตรงไปยังผู้ใช้บริการได้เลยและในช่วงปี 1980-1990 ได้ เกิดผลกระทบจากการต้ังเป้าหมายที่เป็นผู้ซื้อในตลาดหนังสือในระดับอุดมศึกษาข้ึนโดยคาดว่าจะมี นักศกึ ษาซงึ่ เป็นกลุ่มเปา้ หมายนนั้ จะซื้อตาราหนงั สือท่ีอยูใ่ นรูปของอิเล็กทรอนิกส์ และคาดว่าจะได้รับ การต้อนรบั ในแต่ละภาคเรยี นดว้ ยแต่สดุ ทา้ ยแนวความคิดในการซื้อหนังสอื อิเล็กทรอนิกส์ก็ค่อยๆ จาง หา ย ไป แ ละเ ม่ือไม่นา น มานี้ ได้มีรู ปแ บ บ กา ร บริ กา รผ่ า นอิ น เ ท อร์ เน็ ต เกิด ขึ้นโ ด ยใช้ แ อป พลิเ คชั น อินเทอร์เน็ต เช่น การใช้เว็บเพจเพื่อการนาเสนอในการอ่าน นอกจากน้ียังมีจุดมุ่งหมายเพื่อใช้เป็น ชอ่ งทางไปสูห่ ้องสมุดทุกประเภทในการแสวงหาหนังสือทมี่ ใี นห้องสมุดเทา่ นน้ั หนังสืออิเล็กทรอนิกส์หรืออีบุ๊คมีความจาเป็นต้องอาศัยเคร่ืองมือในการอ่านหนังสือ ได้แก่ ฮาร์ดแวร์ (Hardware) อาจเป็นเคร่ืองคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์พกพาอ่ืนๆ พร้อมตดิ ตัง้ ระบบปฏบิ ัติการหรอื ซอฟตแ์ วร์ (Software) ท่ีสามารถอ่านข้อความต่างๆ เช่น ออแกไนเซอร์ แบบพกพา Pocket PC หรือพีดีเอ (PDA) เป็นต้น สาหรับการดึงข้อมูลของอีบุ๊คที่อยู่บนเว็บไซต์ที่ ใหบ้ ริการทางดา้ นน้มี าอ่านโดยใชว้ ิธกี ารดาวน์โหลดผ่านทางอนิ เทอรเ์ น็ตเป็นส่วนใหญ่แต่ยังมีข้อจากัด ในเรื่องของชนิดไฟล์บางประเภทที่ไม่สามารถอ่านข้อมูลได้จึงมีการแก้ปัญหาโดยนาซอฟต์แวร์บางตัว มาชว่ ยในการอา่ นข้อมูล ไดแ้ ก่ ซอฟต์แวร์ที่ใช้อ่านข้อมูลและซอฟต์แวร์ที่ใช้เขียนข้อมูลจากการพัฒนา ท่ีต่อเนื่องทาให้เกดิ เทคโนโลยที ี่เหมาะสมกับการสร้าง การอ่านอบี คุ๊ ซ่งึ สรุปสาระสาคัญไดด้ งั น้ี

3 1. ส่ิงพิมพ์ด้านอิเล็กทรอนิกส์และมัลติมีเดีย โดยเฉพาะอย่างย่ิงผลิตภัณฑ์ท่ีเป็นแผ่นจาน ข้อมูลเสียง เช่น ซีดีรอม แผ่นซีดีรอม สามารถจัดข้อมูลได้จานวนมากในรูปแบบของตัวอักษรทั้ง ลักษณะภาพดจิ ทิ ลั ภาพแอนิเมชันวดี ีโอ ภาพเคลอ่ื นไหวตอ่ เน่ือง คาพูด เสยี งดนตรี และเสยี งอน่ื ๆ 2. หนังสือท่ีอยู่ในรูปแบบดิจิทัล โดยแสดงให้เห็นบนจอคอมพิวเตอร์ไม่บังคับการพิมพ์ และการเขา้ เลม่ 3. รูปแบบของหนังสือที่สามารถนาข้อมูลต่างๆ ลงไปจัดเก็บลงในเครื่อง Palm ทาให้ สามารถทีจ่ ะพกพาหนังสือหรือเอกสารจานวนมากไปอ่าน ณ ท่ีใดก็ได้เพียงแต่นาเคร่ือง Palm ติดตัว ไปเพียงเคร่ืองเดียวโดยจะต้องมีโปรแกรมสาหรับสร้างอีบุ๊คที่ติดตั้งอยู่ในเคร่ืองพีซี (PC) และมี โปรแกรมสาหรบั อา่ นอีบุ๊คท่ตี ดิ ตง้ั อยู่ในเครื่องปาลม์ (Palm) สรปุ หนังสอื อิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เป็นระบบการนาเสนอข้อมูลต่างๆ ได้แก่ ตัวอักษร ข้อความ ภาพนงิ่ ภาพกราฟิก ภาพเคลือ่ นไหว ภาพวีดิทศั น์ เสยี งบรรยาย เสียงดนตรี ความหมายของหนงั สืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์หรือท่ีรู้จักกันในชื่ออีบุ๊ค (ebook หรือ E-Book) เป็นคาภาษา ตา่ งประเทศย่อมาจากคาว่า Electronic Book หมายถึง หนังสือที่สร้างข้ึนด้วยโปรแกรมคอมพิวเตอร์ มลี กั ษณะเปน็ เอกสารอเิ ล็กทรอนิกส์ โดยปกตมิ กั จะเปน็ แฟม้ ข้อมูลคอมพวิ เตอร์ท่ีสามารถอ่านเอกสาร ผ่านทางหน้าจอคอมพิวเตอร์ทั้งในระบบออฟไลน์และออนไลน์ คุณลักษณะของหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์สามารถเช่ือมโยงจุดไปยังส่วนต่างๆ ของหนังสือ เว็บไซต์ต่างๆ ตลอดจนมีปฏิสัมพันธ์ และโต้ตอบกบั ผู้เรียนได้ นอกจากน้ันหนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์สามารถแทรกภาพ เสียง ภาพเคล่ือนไหว แบบทดสอบและสามารถส่ังพิมพ์เอกสารที่ต้องการออกทางเคร่ืองพิมพ์ได้ อีกประการหน่ึงที่สาคัญ คือ หนงั สอื อเิ ล็กทรอนิกสส์ ามารถปรับปรุงขอ้ มูลให้ทันสมยั ได้ตลอดเวลาซงึ่ คณุ สมบัติเหล่าน้ีจะไม่มีใน หนังสือธรรมดาท่ัวไป หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ได้มีผู้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ไว้หลาย ทา่ นดงั นี้ ครรชิต มาลัยวงศ์ (2540, 175) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง รปู แบบของการจัดเกบ็ และนาเสนอข้อมูลหลากหลายรูปแบบทั้งท่ีเป็นข้อความ ตัวเลข ภาพน่ิง ภาพ เคล่ือนไหวและเสียงต่างๆ ข้อมูลเหล่านี้มีวิธีเก็บในลักษณะพิเศษคือ จากแฟ้มข้อมูลหน่ึงผู้อ่าน สามารถเรยี กดขู ้อมลู อืน่ ๆ ท่ีเก่ยี วข้องได้ทันที โดยข้อมูลอาจจะอยู่ในแฟ้มเดียวกันหรือไม่ก็ได้ ข้อมูล ท่ีกล่าวเป็นข้อความท่ีเป็นตัวอักษรหรือตัวเลขเรียกว่า ไฮเปอร์เท็กซ์ (Hypertext) และถ้าหากข้อมูล น้นั รวมถงึ เสยี งและภาพเคล่อื นไหวด้วยก็เรยี กวา่ สื่อประสมหรอื ไฮเปอร์มเี ดยี ประภาพรรณ หิรัญวัชรพฤกษ์ (2545, 43) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ซึ่งต้องอาศัยเครื่องมือในการอ่านหนังสือประเภทน้ีคือ ฮาร์ดแวร์ (Hardware) อาจเป็นเครื่องคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์พกพาอ่ืนๆ พร้อมติดต้ังระบบ ปฏิบัติการหรือซอฟแวร์ (Software) ที่สามารถอ่านข้อความต่างๆ เช่น ออแกไนเซอร์แบบพกพา Pocket PC หรือพีดีเอ (PDA) เป็นต้น สาหรับการดึงข้อมูลหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ท่ีอยู่บนเว็บไซต์ท่ี ให้บริการทางดา้ นน้ีมาอ่านโดยใชว้ ธิ ีการดาวน์โหลดผา่ นทางอินเทอร์เน็ตเป็นส่วนใหญ่แต่ยังมีข้อจากัด ในเรื่องของชนิดของไฟล์บางประเภทท่ไี ม่สามารถอ่านข้อมลู ไดจ้ ึงมีการแก้ปัญหาโดยนาซอฟต์แวร์บาง

4 ตัวมาช่วยในการอ่านข้อมูลจากหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ คือ ซอฟต์แวร์ท่ีใช้อ่านข้อมูลจากหนังสือ อิเล็กทรอนกิ สแ์ ละซอฟต์แวร์ท่ใี ช้เขยี นขอ้ มูลออกมาเป็นหนังสืออเิ ล็กทรอนกิ ส์ สุทิน ทองไสว (2547, 46) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง เอกสาร ที่มีขนาดเหมาะสม ซึ่งสามารถจัดเก็บเผยแพร่ หรือจาหน่ายได้ด้วยอุปกรณ์และวิธีการอิเล็กทรอนิกส์ โดยผู้ใช้สามารถอ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์น้ีผ่านทางหน้าจอคอมพิวเตอร์ หรืออุปกรณ์ที่ใช้สาหรับ อ่าน E-Book ทเ่ี รียกว่า “E-Book Reader” ไพฑูรย์ ศรีฟ้า (2551, 1) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง อีบุ๊ค (e-book, e-Book, EBook) เป็นคาภาษาต่างประเทศ ย่อมาจากคาว่า Electronic Book คือ หนังสือที่ สร้างขึน้ ด้วยโปรแกรมคอมพวิ เตอรม์ ีลกั ษณะเป็นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ โดยปกติมักจะเป็นแฟ้มข้อมูล ท่ีสามารถอ่านเอกสารผ่านทางหน้าจอคอมพิวเตอร์ทง้ั ในระบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์ ปรัชญนันท์ นิลสุข (2554, 233) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง หนังสือหรือเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ ที่ผู้อ่านสามารถอ่านผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น เคร่ือง คอมพิวเตอร์ เคร่ืองปาล์มหรือเครื่องอ่าน E-Book โดยเฉพาะมีลักษณะเด่นกว่าหนังสือท่ีเป็น กระดาษท่ีสามารถแสดงผลด้วยภาพ เสียง ภาพเคลื่อนไหวได้ นอกเหนือจากข้อความท่ีเป็นตัวอักษร อปุ กรณ์ที่ใช้ในการอา่ น จินตวีร์ คล้ายสังข์ (2555 : 27-30) ได้ให้ความหมายของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง หนังสือท่สี ามารถเปดิ อา่ นได้ผ่านเคร่ืองคอมพวิ เตอร์ผา่ นทางอินเทอร์เน็ตหรือผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ พกพาอื่นๆ ได้ไม่ว่าจะเป็นคอมพิวเตอร์แบบพกพา (Pocket Personal Computers) เทคโนโลยีพกพา ต่างๆ (Mobile Devices) หรือแม้กระท่ังเคร่ืองมือที่ใช้อ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Reader) บน แทบ็ เล็ตต่างๆ โดยลกั ษณะการนาเสนอจะคล้ายคลึงกับการอ่านหนังสือทั่วๆ ไปแต่จะมีลักษณะพิเศษ คอื ความสะดวกและรวดเรว็ ในการคน้ หาการคน่ั หน้าและแรงจูงใจในการอ่านจากส่ิงเร้าผ่านมัลติมีเดีย ต่างๆ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์จะสร้างข้ึนด้วยโปรแกรมสาเร็จรูป ซ่ึงมีทั้งโปรแกรมแบบมีลิขสิทธิ์และ โปรแกรมโอเพนซอร์สต่างๆ มีลักษณะเป็นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ซ่ึงมักจะเป็นไฟล์ที่สามารถอ่าน เอกสารผา่ นทางหน้าจอคอมพิวเตอร์ทง้ั ในระบบออฟไลนแ์ ละออนไลน์ได้ จากความหมายท่ีกล่าวมาสามารถสรุปได้ว่า หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง เอกสารใน รูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ที่นาเสนอข้อมูลด้วยส่ือหลายมิติ เช่น ข้อความ ภาพนิ่ง เสียง ภาพเคล่ือนไหว ผ่านจอคอมพวิ เตอรร์ วมทั้งมกี ารเชอื่ มโยงข้อมลู เอาไว้โดยอาศัยคุณลักษณะของไฮเปอร์มีเดีย ซึ่งทาให้ ผู้ใชส้ ามารถเขา้ ถงึ ข้อมลู ไดอ้ ย่างรวดเรว็ และอสิ ระ รปู แบบของหนังสอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ รปู แบบของหนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ สามารถแบง่ ออกได้เปน็ หลายรูปแบบด้วยกันดังนี้ 1. รูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบ่งตามชนิดของข้อมูลข่าวสารและเคร่ือง อานวยความสะดวก (Barker, 1992, 140-141) สามารถแบ่งออกเป็น 10 ประเภท ดังนี้ 1.1 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หรือแบบตารา (Text Books) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ประเภทนี้ เน้นการจัดเก็บ และนาเสนอข้อมูลท่ีเป็นตัวหนังสือ และภาพประกอบในรูปแบบหนังสือ ปกติท่ีพบเห็นท่ัวไป หลักหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ชนิดนี้สามารถกล่าวได้ว่าเป็นการแปลงหนังสือจาก

5 สภาพสิ่งพิมพ์ปกติเป็นสัญญาณดิจิตอล เพิ่มศักยภาพเดิมการนาเสนอการปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้อ่าน หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้วยศักยภาพของคอมพิวเตอร์ข้ันพ้ืนฐาน เช่น การเปิดหน้าหนังสือ การสืบค้น การคดั เลอื ก เป็นตน้ 1.2 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสืออ่าน เป็นหนังสือมีเสียงคาอ่าน หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ประเภทเหมาะสาหรับหนังสือเด็กเร่ิมเรียนหรือหนังสือฝึกออกเสียง หรือฝึกพูด (Talking Book) เป็นต้น หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ชนิดนี้เป็นการเน้นคุณลักษณะด้านการนาเสนอ เน้อื หาท่ีเป็นตัวอักษร และเสียงเป็นคุณลักษณะหลัก นิยมใช้กับกลุ่มผู้อ่านท่ีมีระดับทักษะทางภาษา โดยเฉพาะด้านการฟังหรือการอ่านค่อนข้างต่าเหมาะสาหรับการเริ่มต้นเรียนภาษาของเด็กๆ หรือผู้ท่ี กาลงั ฝึกภาษาท่สี อง หรือฝึกภาษาใหม่ เปน็ ตน้ 1.3 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสือภาพน่ิง หรืออัลบั้มภาพ (Static Picture Books) เปน็ หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกสท์ ่มี คี ุณลักษณะหลกั เนน้ จดั เกบ็ ขอ้ มลู และนาเสนอข้อมูลในรูปแบบ ภาพนง่ิ (Static Picture) หรืออัลบั้มภาพเป็นหลัก เสริมด้วยการนาศักยภาพของคอมพิวเตอร์มาใช้ ในการนาเสนอ เช่น การเลือกภาพที่ต้องการการขยายหรือย่อขนาดของภาพของคอมพิวเตอร์มาใช้ใน การนาเสนอ เช่น การเลือกภาพท่ีต้องการ การขยายหรือย่อขนาดของภาพหรือตัวอักษรการสาเนา หรือการถ่ายโอนภาพ การแต่งเติมภาพ การเลือกเฉพาะส่วนของภาพ (Cropping) หรือเพ่ิมข้อมูล เชื่อมโยงภายใน (Linking Information) เช่นเชื่อมข้อมูลอธิบายเพิ่มเติม เช่ือมข้อมูลเสียงประกอบ เป็นตน้ 1.4 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสือภาพเคล่ือนไหว (Moving Picture Books) เป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ที่เน้นการนาเสนอข้อมูลในรูปแบบภาพวีดิทัศน์ (Video Clips) หรือ ภาพยนตร์ส้ัน ๆ (Films Clips) ผนวกกับข้อมูลสนเทศที่อยู่ในรูปตัวหนังสือ (Text Information) ผู้อ่านสามารถเลือกชมศึกษาข้อมูลได้ส่วนใหญ่นิยมนาเสนอข้อมูลเหตุการณ์ประวัติศาสตร์หรือ เหตุการณ์สาคัญ เช่น ภาพเหตุการณ์สงครามโลก ภาพการกล่าวสุนทรพจน์ของบุคคลสาคัญๆ ของ โลกในโอกาสตา่ งๆ ภาพเหตกุ ารณค์ วามสาเร็จหรอื สูญเสยี ของโลก เป็นตน้ 1.5 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสือสื่อประสม ( Multimedia Books ) เป็น หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ที่เน้นเสนอข้อมูลเน้ือหาสาระในลักษณะแบบสื่อผสมระหว่างสื่อภาพ (Visual Media) เป็นทั้งภาพน่ิง และภาพเคลื่อนไหวกับสื่อประเภทเสียง (Audio Media) ในลักษณะต่างๆ ผนวกกบั ศักยภาพของคอมพวิ เตอรอ์ น่ื เชน่ เดียวกับหนงั สืออิเล็กทรอนกิ ส์อน่ื ๆ ท่กี ลา่ วมาแลว้ 1.6 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสือสื่อหลากหลาย (Polymedia Books) เป็น หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ที่มีลักษณะเช่นเดียวกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบส่ือประสมแต่มีความ หลากหลายในคุณลักษณะด้านความเช่ือมโยงระหว่างข้อมูลภายในเล่มท่ีบันทึกในลักษณะต่างๆ เช่น ตวั หนังสอื ภาพนง่ิ ภาพเคล่อื นไหว เสียงดนตรี และอืน่ ๆ เปน็ ต้น 1.7 หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกสแ์ บบหนงั สือเชือ่ มโยง (Hypermedia Book) เป็นหนังสือ ท่ีมีคุณลักษณะสามารถเชื่อมโยงเน้ือหาสาระภายในเล่ม (Internal Information Linking) ซึ่งผู้อ่าน สามารถคลิกเพื่อเชื่อมไปสู่เนื้อหาสาระที่ออกแบบเชื่อมโยงกันภายในเล่ม การเช่ือมโยงเช่นนี้มี คุณลักษณะเช่นเดียวกับบทเรียนโปรแกรมแบบแตกก่ิง (Branching Programming Instruction)

6 นอกจากน้ียังสามารถเชื่อมโยงกับแหล่งเอกสารภายนอก (External or Online Information Sources) เมือ่ เช่ือมตอ่ ระบบอนิ เทอรเ์ นต็ 1.8 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสืออัจฉริยะ (Intelligent Electronic Books) เป็นหนังสือส่ือประสม แต่มีการใช้โปรแกรมช้ันสูงที่สามารถมีปฏิกิริยาหรือปฏิสัมพันธ์กับผู้อ่าน เสมอื นหนังสอื มีสตปิ ัญญา (อัจฉรยิ ะ) ในการไตร่ตรองหรือคาดคะเนในการโต้ตอบหรือปฏิกิริยากับผู้อ่าน ดังตัวอย่างการทางานของโปรแกรม Help ใน Microsoft Word เปน็ ต้น 1.9 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบสื่อหนังสือทางไกล (Telemedia Electronic Books) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ประเภทน้ีมีคุณลักษณะหลักๆ คล้ายกับ Hypermedia Electronic Books แต่เน้น การเชื่อมโยงกับแหล่งข้อมูลภายนอกผ่านระบบเครือข่าย (Online Information Sources) ท้ังที่เป็น เครอื ข่ายเปิดและเครอื ข่ายเฉพาะสมาชกิ ของเครอื ขา่ ย 1.10 หนงั สอื อิเล็กทรอนิกส์แบบหนังสือไซเบอร์สเปซ (Cyberspace Books) หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ประเภทน้ีมีลักษณะเหมือนกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์หลายๆ แบบที่กล่าวมาแล้วผสม กนั สามารถเชื่อมโยงแหล่งขอ้ มูลทั้งจากแหล่งภายใน และภายนอก สามารถนาเสนอข้อมูลในระบบส่ือ ท่ีหลากหลาย สามารถปฏิสัมพันธก์ บั ผอู้ า่ นไดห้ ลากหลายมิติ 2. รูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบ่งตามหน้าท่ี (Baker & Gill, 1992, 140) สามารถ แบง่ ออกเป็น 4 ประเภท ดงั นี้ 2.1 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์สาหรับเก็บเอกสารสาคัญ (Acchival) จะมีที่เก็บข้อมูล ข่าวสารขนาดใหญ่ในรูปแบบของฐานข้อมูล วิธีใช้งานผู้ใช้ข้ันปลายสามารถใช้งานได้หลากหลาย รปู แบบ ตัวอย่างหนังสือประเภทนี้ ได้แก่ สารานุกรมโกรเลียร์ (Grolier Encycolpedia) สารานุกรม มลั ตมิ ีเดียคอมพต์ ัน (Compton’s Multimedia Encycolpedia) 2.2 หนังสอื อิเล็กทรอนิกส์ใหข้ า่ วสารความรู้ (Information) จะมีลักษณะคาบเก่ียว กบั หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์รูปแบบแรก แต่ข่าวสารจะกินความแคบกว่าแบบแรก และมีลักษณะเฉพาะ มากกว่า มีความสัมพันธ์กับหัวเรื่องใดหัวข้อเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ ตัวอย่างเช่น หนังสือเรียน แพทยศาสตร์ออกซฟอร์ดบนซีดีรอม เปน็ ต้น 2.3 หนังสืออเิ ล็กทรอนกิ ส์เพ่ือการสอน (Instructional) เป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ท่ีมีประสิทธิภาพ และมีประโยชน์มากในการถ่ายทอดความรู้ความชานาญเพ่ือสนับสนุนการเรียนรู้ และการอบรม ผู้เรียนจะได้รับความรู้และทราบความก้าวหน้าในการเรียนของตน หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ประเภทน้ีบางส่วนจะมีการประเมินและประยุกต์ตามรูปแบบการเรียนรู้ของแต่ละคน จะมีการนาเสนอให้เหมาะสมกับผู้เรียนแต่ละคน ตัวอย่างได้แก่ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ท่ีมีการ ออกแบบหน้าจอสาหรบั คอมพิวเตอร์พนื้ ฐานการอบรม (Computer-Based Trainning) 2.4 หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส์แบบต้ังคาถาม (Interogational) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ รูปแบบน้ีเนอ้ื หาสาระเนน้ เพื่อการทดสอบหรือสอบวัดผลเพ่ือให้ผู้อ่านได้ศึกษาและตรวจสอบวัดระดับ ความรู้หรือความสามารถของตนในเร่ืองใดเรื่องหนึ่ง หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบต้ังคาถามจะ ประกอบด้วย 3 ลักษณะที่สาคัญ คือ ธนาคารตั้งคาถามหรือแบบฝึกหัด ข้อสอบ ลักษณะการประเมินผล และระบบผู้เชี่ยวชาญ จะมีการวิเคราะห์ผลที่ได้จาการเรียนมีการแข่งขันและพิจารณาให้ระดับท่ี เหมาะสมกบั ความสามารถของผเู้ รียน (Baker, 1992a, 1992c ,Baker & Gill, 1992c)

7 3. รูปแบบของหนงั สืออิเล็กทรอนิกส์แบ่งตามลักษณะการเข้าถึงข้อมูลและการอ่าน (Collis, 1991 : 365) สามารถแบ่งออกเปน็ 2 ประเภท ดังน้ี 3.1 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์อ้างอิง (Automated Reference Books) หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์อ้างอิงใช้การเข้าถึงข้อมูลในลักษณะการสุ่ม (Random) ผู้อ่านจะค้นหาคาที่ต้องการ ทราบและอ่านจนจบเน้ือหานั้น จากน้ันจึงค้นหาท่ีต้องการทราบต่อไปหนังสืออิเล็กทรอนิกส์อ้างอิง สามารถดูภาพจากฐานข้อมูลสารานุกรม จัดเป็นแหล่งทรัพยากรซึ่งผู้ใช้สามารถค้นหาหรือเลือกอ่าน หนังสอื ท่ีมอี ยู่ไดง้ า่ ยมาก ในอนาคตหนงั สืออเิ ล็กทรอนกิ สป์ ระเภทนจี้ ะมกี ารเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว มาก ไม่จะเป็นด้านคุณภาพหรือปริมาณในการบรรจุของฐานข้อมูล และทางที่ผู้อ่านสามารถค้นหา และใช้ขา่ วสาร แตท่ ง้ั นีท้ ัง้ นัน้ ก็ต้องคงไว้ซง่ึ โมเดลการอ้างอิงอยู่ 3.2 หนังสือเรียนอิเล็กทรอนิกส์ (Automated Textbook Books) หนังสือเรียน อิเล็กทรอนิกส์มีลักษณะการเข้าถึงข้อมูลส่วนใหญ่แบบอ่านไปตามลาดับ (Sequence) จากนั้นก็จะมี การอา่ นเนื้อหาเหล่าน้นั ไปเร่ือยๆ จนจบบท และอาจอ่านบทต่อไปตามลาดับหรือเลือกหัวข้อใหม่ตาม ความสนใจของผู้อ่าน หนังสือเรียนอิเล็กทรอนิกส์จะแตกต่างจากหนังสืออ้างอิงอิเล็กทรอนิกส์ตรงท่ี ผ้อู า่ นจะมีความคาดหวงั ทจี่ ะได้รบั ความรจู้ ากการอ่านหนงั สอื หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์รูปแบบนี้จะเป็น ตัวเสริมคานิยามของหนังสือเรียนโดยจะขยายความรู้ความเข้าใจให้กับผู้เรียนทางอ้อมโดยใช้ส่ือ หลากหลายชนิด 4. รูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบ่งตามช่องทางการส่ือสาร (Barker, 1992, 140 – 141) สามารถแบ่งออกไดเ้ ปน็ 2 ประเภท คือ 4.1 หนงั สอื อเิ ล็กทรอนิกส์ที่ใช้ช่องทางการส่ือสารทางเดียว เป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ทีผ่ ู้อา่ นสามารถรบั สารได้เพยี งช่องทางเดียว เช่น ใช้ตาดูหรือใช้หูฟังแต่เพียงอย่างใดอย่างหนึ่งเท่าน้ัน ได้แก่ หนังสือเรียนอิเล็กทรอนิกส์ (Text Books) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบภาพนิ่ง (Picture Books) หนงั สอื อเิ ล็กทรอนิกส์หลายภาษา (Talking Books) เป็นต้น 4.2 หนังสืออิเลก็ ทรอนกิ สท์ ีใ่ ช้ช่องทางการสอ่ื สารหลายทาง เป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ท่ีผู้อ่านสามารถรับข่าวสารได้หลายช่องทาง เช่น ใช้ตาดู ใช้หูฟัง ใช้มือสัมผัสหน้าจอได้แก่ หนังสือ อิเล็กทรอนกิ สส์ ือ่ ประสม (Multimedia Books) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์รวมสื่อ (Poly Media Books) หนังสืออิเลก็ ทรอนกิ ส์ไฮเปอร์มเี ดยี (Hypermedia Books) เป็นต้น การทาหนงั สอื อิเล็กทรอนิกส์ การทาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Publishing) เป็นหนังสือที่จัดทาด้วยระบบ คอมพิวเตอร์ โดยไม่พิมพ์เนื้อหาสาระของหนังสือบนกระดาษ หรือจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ สามารถเปิดอ่านได้จากจอภาพคอมพิวเตอร์ เหมือนกับเปิดอ่านจากหนังสือโดยตรง แต่หนังสืออิเล็กทรอนิกส์มีความสามารถมากมาย เช่น ข้อความภายในหนังสือสามารถเชื่อมโยงกับ ข้อความภายในหนังสือเล่มอนื่ ได้ โดยเพียงผ้อู ่านกดเมา้ สใ์ นตาแหนง่ ท่สี นใจแล้วเว็บเบราว์เซอร์ (Web Browsers) จะทาหนา้ ทดี่ งึ ข้อมูลที่เชือ่ มโยงมาแสดงให้อ่านหนงั สอื ไดท้ นั ที หนังสืออิเล็กทรอนิกส์สามารถแสดงข้อความ อักษร เสียง ภาพเคลื่อนไหวเสมือนวิดีโอ นอกจากนี้สามารถสอบถาม และสืบค้นข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตได้ด้วยหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ จาก

8 จอคอมพิวเตอร์เครื่องเดียวสามารถอ่านหนังสือหรือสืบค้นข้อมูลต่างๆ ได้ท่ัวโลก หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์เป็นแฟ้มข้อมูลประเภทข้อความ (Text File) สามารถเขียนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ได้ ด้วยโปรแกรมแท็กซ์เอติเตอร์หรือเวิร์ดโปรเซสเซอร์ท่ัวไปก็ได้ ข้อความที่เขียนต้องเป็นไปตามหลัก ภาษา HTML (Hypertext Markup Language) โดยภายในแฟ้มประกอบด้วยข้อความท่ีต้องการให้ อา่ นและข้อความกากับเมื่อดดู ว้ ยโปรแกรมดเู วบ็ (Web Browsers) จะเห็นเฉพาะขอ้ ความจริงเท่านัน้ ไฮเปอร์เท็กซ์ (Hypertext) เป็นระดับย่อยของไฮเปอร์มีเดีย ไฮเปอร์เท็กซ์นาเสนอ เน้อื หาทีเ่ ป็นข้อความในขณะทไี่ ฮเปอร์มีเดียนาเสนอเนอ้ื หาในรูปแบบสอ่ื ประสม เทคนิคไฮเปอร์มีเดีย เป็นเทคนิคทสี่ าคญั เพราะเปน็ เทคนิคท่ีใช้กับสื่อผสมอ่ืนๆ ได้ทุกชนิด คอมพิวเตอร์สามารถนาเสนอได้ ในรูปแบบสื่อต่างๆ ได้ท้ังเสียง ภาพน่ิงและภาพเคล่ือนไหว ในขณะเดียวกันไฮเปอร์เท็กซ์นาเสนอ เฉพาะเนื้อหาที่เป็นตัวอักษรหรือข้อความเท่านั้น ทั้งไฮเปอร์เท็กซ์ (Hypretext) และไฮเปอร์มีเดีย (Hypremedia) ต่างมีบทบาทสาคัญในระบบห้องสมุดเสมือน (Virtual Library) ซ่ึงต้องใช้ท้ัง 2 รูปแบบ ในการชว่ ยนาเสนอขณะคน้ หาข้อมลู ของผูใ้ ช้ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์หรือ E-Book เป็นการประยุกต์เทคโนโลยีสารสนเทศกับการอ่าน เข้าด้วยกัน ทาให้เกิดรูปแบบใหม่ในการบริโภคข่าวสารข้อมูลช่วยให้เกิดความสะดวกในการเข้าถึง ข้อมูล การเดนิ ทาง และค้นหาข้อมูลโดยดาวน์โหลด (Download) หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ไว้บนเครื่อง พีดีเอ ปาล์มไพล็อต (Palm Pilot) แทนการแบกหนังสือหนาๆ หนักๆ ในระหว่างการเดินทางหรือ ดาวน์โหลดคู่มือทางเทคนิคต่างๆ ในรูปแบบดิจิทัลแทนการพกแฟ้มหนาๆ ไปพบลูกค้าหรือทดแทน การจัดหาหนังสือสาหรับการเรียน การทารายงานหรืออ่ืนๆ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ได้ถูกคิดค้นและ พฒั นาข้นึ เพื่อตอบสนองเหตผุ ลดงั กล่าวอีกเหตุผลหนึง่ ก็คือ กระแสการสรา้ งหอ้ งสมุดเสมือน ห้องสมุด อเิ ล็กทรอนิกส์ (E-Library) และที่สาคัญที่สุดสานกั งานไร้กระดาษ ส่ิงเหล่านี้เป็นการเพ่ิมความสาคัญ ในการลดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอันเป็นผลผลิตจากป่าไม้อุตสาหกรรมหลักของการทากระดาษ ด้วยต้นทุนที่แพงขึ้นของราคากระดาษ และแนวโน้มการใช้ที่มีความต้องการมากข้ึน ซ่ึงหนังสือหนึ่ง เล่มที่พิมพ์ออกมาในแต่ละคร้ังไม่ต่ากว่า 1,000 เล่มหรือมากกว่านั้น เล่มละ 250 หน้า น่ันหมายถึง ปริมาณการใช้กระดาษท่ีมีจานวนมากมายมหาศาลไม่นับรวมต้นทุนการผลิตหนังสือท่ีมีราคาสูง หนงั สอื ต่างประเทศมรี าคาแพง การบารุงรักษาหนังสือให้ดีอยู่เสมอ ความล้าสมัยของหนังสือ หนังสือ ท่มี ีการเปลีย่ นแปลงข้อมลู อยา่ งรวดเรว็ (โดยเฉพาะทางด้านคอมพิวเตอร์) และหนังสือหายาก ส่ิงเหล่าน้ี ส่งผลกระทบโดยตรงตอ่ การศึกษาซง่ึ เป็นแรงผลกั ดนั ใหห้ นงั สืออเิ ลก็ ทรอนิกสเ์ ขา้ มามีบทบาทมากข้ึน

9 ภาพที่ 1 ตวั อย่าง ฟรี e-Book ทีม่ า : (หนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยรามคาแหง, 2016) การแปลงเอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์ เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Document) บางครั้งเรียกว่า e-Document เป็น การแปลงเอกสารทีเ่ ก็บอยู่ในรูปแบบของเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ เช่น ไฟล์ข้อมูล ไฟล์รูปภาพ ฯลฯ ซ่ึง รู้จักกันดีและใช้งานอย่างแพร่หลายโดยมีวิธีการแปลงไฟล์เอกสารเหล่าน้ีให้เป็นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ มากมายด้วยโปรแกรมต่างๆ อาทิ โปรแกรมประเภท Word Processing เช่น MS Word สามารถ แปลงเอกสารให้เป็นอิเล็กทรอนิกส์ได้โดยบันทึกข้อมูลเป็นเว็บเพจ และโปรแกรมที่คนนิยมใช้อีกหน่ึง ตัวคือ Adobe Acrobat ไฟล์เอกสารท่ีถูกแปลงด้วยโปรแกรมน้ีเรียกว่า PDF File ซึ่งเป็นศัพท์ทาง เทคโนโลยเี รยี กไฟล์ประเภทน้วี า่ Electronic Paper หรอื กระดาษอิเล็กทรอนกิ ส์ สาเหตุท่ีเรียกเช่นนี้ เน่อื งจากไฟล์ประเภทนี้เป็นไฟล์ท่ีไม่ใหญ่นักสามารถท่ีจะแสดงบนเว็บได้ในรูปเอกสารที่มีท้ังข้อความ และรูปภาพ (แต่ความเป็นจริงแล้วเอกสารดังกล่าวถูกแปลงเป็นกราฟิกเรียบร้อยแล้ว ดังน้ันจึงไม่ สามารถนาไปดัดแปลงหรือแก้ไขข้อความได้) คุณสมบัติพิเศษ คือ มีขนาดไม่ใหญ่นัก และสามารถ แสดงบนเว็บได้จึงได้รับความนิยมค่อนข้างมากในการนามาใช้กับเว็บเพจ (Webpage) ในรูปของ เอกสารทที่ ่านผใู้ ช้เวบ็ สามารถดาวน์โหลดไปศกึ ษาและอา่ นไดท้ นั ที รูปแบบของเอกสารที่จะกล่าวถึงขั้นตอนการทาพัฒนาโดยบริษัทอะโดบี้ (Adobe) เน่ืองจาก เอกสารลักษณะน้ีมีรูปแบบและการจัดหน้ากระดาษเหมือนเอกสารต้นฉบับทุกประการ มีขนาดไฟล์ ไมโ่ ตมากนกั ทางานข้ามระบบ (Cross Platform) ไดท้ าให้เอกสารนเี้ ป็นอิสระจากซอฟต์แวร์ ฮาร์ดแวร์และ ระบบปฏิบัติการ (OS) กล่าวคือ เอกสาร PDF สร้างได้ทั้งจากเคร่ืองคอมพิวเตอร์ระบบแมคอินทอช (Macintosh) และพซี ี (PC) ซง่ึ สามารถเรยี กดรู ่วมกนั ได้นนั่ เอง

10 ภาพที่ 2 ตัวอยา่ งโปรแกรมจัดการไฟล์ PDF (Adobe Acrobat) ทม่ี า : (BrotherSoft, 2012) 1. การแปลงไฟล์เป็นเอกสารอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ การแปลงไฟล์จากโปรแกรม Microsoft Word โดยตรง ในตัวอย่างนี้จะดาเนินการ แปลงเอกสารทพี่ ิมพ์ไว้ดว้ ยโปรแกรม MS Word แลว้ แปลงเปน็ PDF File ดงั นี้ 1.1 ต้องติดต้ังโปรแกรม Adobe Acrobat ลงในเคร่ืองคอมพิวเตอร์ก่อน ซึ่ง กระบวนการ และวิธีการติดต้ังจะไม่ขอกล่าวในท่ีนี้ (ต้องติดตั้งโปรแกรม Adobe Acrobat 6.0 ไม่ใช้ Acrobat reader) เม่อื ติดตัง้ โปรแกรมเสรจ็ เรียบรอ้ ยแล้ว 1.2 เปิดโปรแกรม Microsoft Word เปิดไฟล์งานเอกสาร Word ที่พร้อมสาหรับ การแปลงไฟล์ 1.3 เม่ือเปิดไฟล์งานแล้ว หลังจากนั้นจะเป็นวิธีการแปลงไฟล์ ให้คลิกที่ปุ่ม “Office Button” 1.4 เลอื กคาสัง่ บันทกึ เป็น (Save As) 1.5 เลือกคาสัง่ PDF or XPS 3 4 5 ภาพที่ 3 การบันทึกไฟล์ Word เป็น PDF

11 1.6 กาหนดที่เกบ็ ไฟล์ 1.7 ต้ังชอื่ ไฟล์เอกสาร 1.8 คลิกปมุ่ จัดพมิ พ์ (Publish) 1.9 เปิดโปรแกรม Adobe Acrobat เม่ือดาเนนิ การเสรจ็ โปรแกรมก็จะเปิด File ทส่ี ร้างเสร็จขนึ้ มาแสดงใหเ้ ห็น 6 7 8 ภาพท่ี 4 การกาหนดทีเ่ ก็บไฟล์ ต้ังชอ่ื ไฟล์ และจัดพมิ พ์ 9 ภาพที่ 5 โปรแกรม Adobe Acrobat เปิด File PDF ทีส่ ร้างเสรจ็ ข้ึนมาแสดง

12 2. ขอ้ ดีของเอกสารอิเลก็ ทรอนกิ ส์ เม่อื กล่าวถงึ ข้อดขี องเอกสารอิเล็กทรอนกิ ส์ สามารถสรปุ ได้ดงั นี้ 2.1 ไม่ทาให้ส้ินเปลืองทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งปัจจุบันนี้ประเทศเรากาลังประสบ ปัญหาขาดแคลนวัสดุท่ีจะแปรรูปให้เป็นประดาษ ต้องนาเข้าวัสดุจากต่างประเทศถึงจะเพียงพอต่อ ความตอ้ งการของหน่วยงาน องค์กร ภาครัฐและเอกชน ประชาชนทั่วไป 2.2 ประโยชนท์ ี่เกี่ยวกับหอ้ งสมดุ สามารถนาเอกสารอเิ ล็กทรอนิกส์มาใช้เพ่อื พัฒนา หอ้ งสมดุ ใหเ้ ปน็ ดจิ ิทลั อีกท้ังยังทาให้บรรณารักษป์ ระหยดั เวลาในการทางาน ไมต่ ้องเกบ็ หนังสือขน้ึ ชน้ั เป็นเวลานาน ลดการจ้างพนักงานจานวนมากในการนาหนังสอื ขึน้ ชนั้ ซง่ึ เป็นการประหยัดงบประมาณ และเม่ือห้องสมดุ นาเอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์ข้ึนบริการบนอินเทอร์เน็ต ผใู้ ช้ไมว่ ่าจะอยู่ทใ่ี ดของโลกกส็ ามารถ เขา้ ไปใชบ้ ริการดาวโหลดข้อมูลมาศกึ ษาได้อยา่ งสะดวก รวดเร็ว ไมต่ ้องเสยี เงินเสียเวลาเดนิ ทางมาหา ข้อมูลถงึ ห้องสมดุ เวน้ เสยี แต่วา่ หอ้ งสมุดนนั้ จะทาเปน็ ธุรกิจเรยี กเก็บค่าใชจ้ า่ ยในการดาวน์โหลดข้อมูล ดังภาพ 10.6 ภาพที่ 6 หอ้ งสมุดดิจิทัลของหอสมดุ แหง่ ชาติ (ห้องสมดุ ดจิ ิทลั แห่งชาติ หรือ D-Library) ท่มี า : (National Library of Thailand, 2559) ประโยชน์ของการจัดเก็บเอกสารแบบอิเล็กทรอนิกส์ เมื่อใดที่องค์กรมี เอกสารกระดาษจานวนมากและได้จัดเก็บไว้ในคลังเอกสาร เม่ือมีความจาเป็นต้องใช้เอกสารนั้น

13 จะตอ้ งใช้เวลาในการคน้ หาเอกสารนั้นๆ ดังนั้นหากนาเทคโนโลยีเข้ามาช่วยจัดการเอกสารเหล่านี้ได้ จะทาให้ไม่ต้องเสียเวลาในการค้นหาเอกสาร ไม่เสียพื้นที่ในการเก็บรักษา และยังไม่ต้องสิ้นเปลือง กระดาษในการสาเนาเก็บไว้อีกด้วย จากข้ันตอนที่กล่าวมาข้างต้นเราก็สามารถนา PDF File ท่ีพร้อม ไปใช้งานโดยผ่านทางเว็บไซน์ (Website) เผยแพร่บนระบบอินเทอร์เน็ต และสามารถพัฒนาสู่ ห้องสมุดดจิ ิทัลไดต้ ่อไป 2.3 ประโยชนต์ อ่ การอนรุ ักษ์ทรัพยากรที่มีคุณคา่ ทางทางประวตั ศิ าสตร์ และอารย ธรรม เช่น ทรัพยากรหรือสิ่งพิมพ์หายาก ทรพั ยากรท่ีชารดุ และเสียหายงา่ ย 2.4 ลดพ้ืนที่ในการจัดเก็บ สาหรับห้องสมุดมีส่ือสิ่งพิมพ์ต่างๆ จานวนมากไม่ว่าจะ เป็นหนังสือ วารสาร จุลสาร หนังสือพิมพ์ ฯลฯ ซ่ึงในแต่ละวันมีการผลิตมากข้ึนโดยเฉพาะหนังสือท่ี เป็นวิทยานิพนธ์ประเภทเดียวในแต่ละปีการศึกษาผลิตออกมากเป็นพันๆ เล่ม ซ่ึงส่วนหนึ่งต้องนามา เก็บไว้ที่ห้องสมุดเพ่ือการเผยแพร่ความรู้ เพื่อเป็นการประหยัดพ้ืนที่จัดเก็บไม่ต้องขยายอาคารให้ ยุ่งยากสามารถแปลงสื่อสิ่งพิมพ์เหล่าน้ันให้อยู่ในรูปแบบเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ได้โดยใช้พื้นที่ไม่ถึง เมตรแตส่ ามารถเกบ็ ส่ือต่างๆ ท่แี ปลงเปน็ ไฟล์อเิ ล็กทรอนิกส์กวา่ พันรายการ จะเห็นได้ว่า เอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์มปี ระโยชน์มากมาย และในอนาคตคาดว่าห้องสมุด ดิจทิ ลั จะต้องมจี านวนเพ่ิมข้นึ จากปัจจบุ ันเป็นจานวนมาก เทคโนโลยีสาหรบั หนังสอื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ รูปแบบส่ิงพิมพ์ด้านอิเล็กทรอนิกส์และมัลติมีเดีย โดยเฉพาะอย่างย่ิงผลิตภัณฑ์ที่เป็น แผน่ จานขอ้ มลู เสียง เช่น ซดี ีรอม แผ่นซีดีรอมสามารถจัดข้อมูลได้จานวนมากในรูปแบบของตัวอักษร ทัง้ ลักษณะภาพดิจิทัล ภาพแอนิเมชัน วิดีโอ ภาพเคลื่อนไหวต่อเน่ือง คาพูด เสียงดนตรี และเสียงอื่นๆ ซ่ึงใช้เทคโนโลยีสาหรับหนังสือท่ีอยู่ในรูปแบบดิจิทัล โดยแสดงให้เห็นบนจอคอมพิวเตอร์หรือ ผลิตภัณฑ์ท่ีใช้อ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์โดยไม่บังคับการพิมพ์และการเข้าเล่ม ซึ่งเทคโนโลยีสาหรับ หนงั สอื อเิ ล็กทรอนกิ สม์ ี 4 ประเภท ดงั น้ี 1. รูปแบบไฟล์ของหนงั สืออิเล็กทรอนิกส์ ในการสร้างหนังสืออิเลก็ ทรอนิกส์ สามารถเลอื กสร้างได้ 4 รูปแบบคือ Hyper Text Markup Language (HTML), Portable Document Format (PDF), Peanut Markup Language (PML) และ Extensive Markup Language (XML) ซง่ึ มีรายละเอยี ดของไฟลแ์ ต่ละประเภท ดังนี้ 1.1 ไฟล์ HTML ย่อมาจาก Hyper Text Markup Language เป็นรูปแบบท่ีได้รับ ความนยิ มสงู สุด มกั จะมีนามสกลุ ของไฟลห์ ลายๆ แบบ เช่น .htm หรือ .html เป็นต้น ซึ่งได้รับความ นิยมอย่างสูงเน่ืองจากบราวเซอร์ในการเข้าชมเว็บ เช่น Internet Explorer หรือ Netscape Communicator ที่ใช้กันทว่ั โลกและสามารถอา่ นไฟล์ HTML ได้ 1.2 ไฟล์ XML ย่อมาจาก Extensible Markup Language ซึ่งเป็นไฟล์ประเภทที่ ออกแบบมาให้ตัวอักษรมีความยืดหยุ่น (Reflowable) ตามความต้องการของผู้ใช้ โดยจะสามารถ แก้ไขขนาดตัวอักษรเล็กใหญ่ และรูปแบบตัวอักษร หรือฟ้อนต์ได้ตามต้องการ ซ่ึงไฟล์ XML พัฒนา โดย International Digital Publishing หรือ IDPF

14 1.3 ไฟล์ PDF ย่อมาจาก Portable Document Format น้ีถูกพัฒนาโดย Adobe System Inc เพ่ือจัดเอกสารให้อยู่ในรูปแบบท่ีเหมือนเอกสารพร้อมพิมพ์ และต้องการให้เป็นไฟล์ มาตรฐานในระบบเครือข่ายทุกระดับ ไม่ว่าจะเป็นระบบ Intranet หรือInternet ก็ตามหรืออาจ บันทึกลง CD ROM ก็ได้ สามารถอ่านได้โดยใช้ระบบปฏิบัติการจานวนมาก ซึ่งรวมถึงอุปกรณ์ e-Book Reader ของ Adobe ดว้ ยเช่นกัน และยงั คงลักษณะเอกสารเหมอื นต้นฉบับโดยมุ่งหวังให้ผู้ใช้สามารถ อ่านไดท้ ้งั บนจอภาพและพิมพอ์ อกกระดาษโดยยังคงรูปแบบของเอกสารเดิมไว้ทุกประการและได้เพิ่ม ความสามารถในการผสมผสานส่ือได้ทุกรูปแบบดว้ ย แต่ไฟล์จะมีขนาดใหญ่กว่า HTML ซ่ึงหมายความ ถึงการส่งไฟล์ช้ากว่าถ้าอยู่ในระบบอินเทอร์เน็ตและในการแปลงไฟล์ ก็จาเป็นต้องใช้โปรแกรม Acrobat Reader ซ่ึงสามารถดาวน์โหลดได้ฟรี เอกสารในรูปแบบ PDF สามารถจัดเก็บตัวอักษร รูปภาพ รูปลายเส้นในลักษณะเป็นหน้าหนังสือต้ังแต่หน่ึงหน้าหรือหลายพันหน้าได้ในแฟ้มเดียวกัน PDF เป็นมาตรฐานที่เปิดให้คนอ่ืนสามารถเขียนโปรแกรมมาทางานร่วมกับ PDF ได้ ปัจจุบันทาง Adobe ได้พัฒนาโปรแกรม Reader นี้เพื่อให้ไฟล์ PDF สามารถใช้กับเคร่ืองอ่าน e-Book และพวก PDA ได้อย่างกว้างขวาง 1.4 ไฟล์ PML พัฒนาโดย Peanut Press เพ่ือใช้สาหรับสร้างอีบุ๊คโดยเฉพาะ อุปกรณพ์ กพาต่างๆ ทสี่ นบั สนุนไฟลป์ ระเภท PML นี้จะสนบั สนนุ ไฟลน์ ามสกลุ .pdb ดว้ ย รูปแบบไฟล์หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หรือ อีบุ๊คที่นิยมใช้ในปัจจุบันนั้นจะมี 2 รูปแบบ คือ Portable Digital Format “.pdf” และ Electronic Publication “.epub” ซึ่งทั้ง 2 ไฟล์น้ัน จะมีคุณสมบัติเฉพาะตัวให้เลือกใช้ได้ตามใจชอบ ซึ่งไฟล์ทั้งสองรูปแบบมีข้อเด่นข้อด้อยที่แยกออก จากกันอย่างชัดเจนแต่ข้อดีอย่างหน่ึงคือความสะดวกในการเปิดอ่านเพราะเปิดอ่านได้ง่ายในหลาย โปรแกรมแต่หากพูดเรื่องกราฟิกแล้วการใช้ PDF อาจเป็นทางเลือกที่ดีกว่าสาหรับกลุ่มหนังสือ ประเภทนิตยสาร หนังสือภาพ หนังสือนิทาน อะไรก็ตามท่ีมีภาพและต้องการคงรูปแบบการจัดวางไว้ ชดั เจน สว่ น ePub นนั้ เหมาะสาหรับหนงั สือท่ไี ม่มีรปู ภาพประกอบมากนักเน้นเป็นตัวหนังสือจานวน มาก เช่น กลุ่มนิยาย ตาราหรือหนังสือฮาวทูอ่ืนๆ เพราะสามารถปรับรูปแบบการอ่านให้เข้ากับผู้อ่าน ได้ท้ังในเรอื่ งของขนาดตวั อักษรและรูปแบบตัวหนงั สือทัง้ หมดขึน้ อยทู่ ่คี วามเหมาะสมตามท่ีเลอื ก 2. ซอฟตแ์ วร์หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์ ซอฟต์แวร์ที่จาเป็นสาหรับการทางานของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (e-Books) จะ สามารถแบง่ ซอฟตแ์ วรอ์ อกเป็น 2 ประเภท ดงั นี้ 2.1 ซอฟต์แวร์สาหรับการเขียนหนังสอื อเิ ล็กทรอนิกส์ ซอฟต์แวร์สาหรับการเขียน สามารถสงั่ ซ้ือผ่านทางอนิ เทอร์เน็ตโดยการเลือกใช้ จะต้องคานึงถึงข้อจากัดของฮาร์ดแวร์ท่ีผู้ใช้มีอยู่ โปรแกรม ExeBook Self-Publisher มีฟังก์ชันต่างๆ ตามมาตรฐานไม่ซับซ้อนมากนักเหมาะสาหรับมือใหม่ที่เร่ิมหัดสร้าง อีบุ๊คซึ่งมีจาหน่ายทางเว็บไซต์ www.exebook.com ซ่ึงเว็บไซต์นี้จะรับเป็นตัวแทนจาหน่ายอีบุ๊ค ที่เราเขียนด้วยโปรแกรม e-Ditor ซ่ึงพัฒนาโดย www.editorial.com สาหรับโปรแกรมตัวทดสอบสามารถดาวน์โหลดได้ที่เว็บไซต์ http://editorial.com/sortware.html ซึ่งเหมาะสาหรับคนที่มีพ้ืนฐานทางด้านน้ีมาบ้างแล้ว คุณสมบัติเด่นๆ คือ สามารถทางานร่วมกับซอฟต์แวร์อ่ืนๆ ได้ดีไม่ว่าจะเป็น Flash, Shockwave, Real-Audio และ QuickTime ซ่ึงจะทาให้สามารถสร้างส่วนโต้ตอบระหว่างกันได้ด้วย สาหรับรุ่นที่

15 จาหนา่ ยท่วั ไปและมีคณุ สมบัตกิ ารรักษาความปลอดภยั ของงาน และการแชร์งานเพิ่มเติมเข้ามา ได้แก่ Mobipocket Publisher เป็นโปรแกรมระดับไฮเอนด์อีกตัวหน่ึงมีอยู่ 2 เวอร์ชันด้วยกัน คือ Standard Edition ซึง่ เหมาะกบั บุคคลท่ัวไป และProfessional Edition ซง่ึ เหมาะสาหรับสานักพิมพ์ อย่างไรก็ตามผู้ใช้ก็สามารถลองดาวน์โหลดซอฟต์แวร์เวอร์ชัน Personal Edition มาใช้ได้ฟรีที่ เว็บไซต์ www.mobipocket.com/en/downloadsoft/default.asp 2.2 ซอฟตแ์ วรส์ าหรบั การอ่านหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ซอฟต์แวร์สาหรับการอ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เป็นโปรแกรมท่ีใช้อ่านหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ข้ึนอยู่กับรูปแบบท่ีบริษัทผลิต ส่วนใหญ่จะดาวน์โหลดได้ฟรีจากอินเทอร์เน็ต ได้แก่ Adobe Acrobat eBook Reader โปรแกรม Bibliovore และ Microsoft Reader แต่สาหรับ อุปกรณ์พกพาอย่างปาล์มน้ันจะใช้ซอฟต์แวร์ตัวอื่นแทน เช่น Palm Reader สาหรับโปรแกรม Adobe Acrobat e - Book Reader ผู้ใช้สามารถเข้าไปดาวน์โหลดมาใช้งานได้ฟรีที่เว็บไซต์ http://www.adobe.com/epaper ส่วน Microsoft Reader เป็นของค่ายไมโครซอฟท์ สามารถใช้ กับระบบปฏิบัติการวินโดวส์ได้ทุกรุ่น ไม่ว่าจะเป็นเครื่องคอมพิวเตอร์เดสก์ทอป เคร่ืองโน้ตบุ๊กหรือ เครื่อง Pocket PC 2002 สามารถดาวน์โหลดมาใช้งานได้ฟรีที่เว็บไซต์ www.microsoft.com/reader เช่นกัน ภาษาท่ีสามารถใช้งานร่วมกับซอฟต์แวร์ตัวน้ีได้ คือ ภาษาอังกฤษ ฝร่ังเศส เยอรมัน อิตาลี และสเปน สาหรับ e-Book Reader สาหรับเครื่องปาล์ม (Palm) ซึ่งพัฒนาโดยบริษัท Palm Digital Media ใช้กับอุปกรณ์พกพาหลากหลายรุ่นด้วยกัน เช่น Pro Palm 125, m500. M505, Sony CLIE, HandEra 330 และ Pocket PC โดยซอฟต์แวร์ e-Book Reader เวอร์ชันล่าสุดคือ Palm Reader Pro ซอฟตแ์ วร์ตัวนจี้ ะมีจาหน่ายใน 2 รูปแบบ คือ จาหน่ายพร้อมกับซอฟต์แวร์ eBook Font Pack หรือจาหน่ายเฉพาะ eBook Reader ถ้าสนใจสามารถเข้าไปดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ www.peanutpress.com กล่าวโดยสรุป ซอฟต์แวร์ที่ใช้สาหรับการอ่านจะถูกติดต้ังอยู่กับอุปกรณ์ของผู้ใช้ ทั่วไป แต่ซอฟต์แวร์ท่ีใช้สาหรับการเขียนมักจะใช้กันเฉพาะในสานักพิมพ์หรือในกลุ่มของผู้เขียนเท่านั้น การเลือกใช้ซอฟต์แวร์ตัวใดจะข้ึนอยู่กับลักษณะการทางาน รวมไปถึงอุปกรณ์ท่ีผู้ใช้มีอยู่ และความ ต้องการส่วนตัวของผู้ใช้ ผู้ใช้บางรายต้องการอ่านอีบุ๊คผ่านเคร่ืองคอมพิวเตอร์หรืออาจต้องการอ่าน ผา่ นอปุ กรณ์พกพา 3. ฮาร์ดแวร์สาหรบั หนังสอื อเิ ล็กทรอนิกส์ ฮาร์ดแวร์สาหรับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ คือ ผลิตภัณฑ์ท่ีใช้อ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ นอกจากคอมพิวเตอร์แล้ว ปัจจุบันได้มีการออกแบบผลิตภัณฑ์ให้มีลักษณะท่ีพกพาได้มีรูปทรงขนาด และราคาให้เลือกมากข้ึนโดยใช้กับซอฟต์แวร์ที่ใช้อ่านซ่ึงสามารถส่ังซื้อหรือดาวน์โหลดจากอินเทอร์เน็ต ในปัจจุบนั จดั แบ่งอุปกรณ์ทใ่ี ช้อา่ นหนงั สอื อิเลก็ ทรอนิกส์ได้ 3 รปู แบบคอื 3.1 คอมพิวเตอร์พีซี (Personal Computer) หรือคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล ที่ใช้งาน ทั่วไป พร้อมระบบมัลติมีเดียใช้ได้ท้ังแบบคอมพิวเตอร์ต้ังโต๊ะ (Desktop Computer) และแล็ปท็อป (Laptops) ดังภาพท่ี 7

16 ภาพที่ 7 ตัวอย่างอปุ กรณ์ที่ใช้สาหรบั อา่ นอบี คุ๊ ประเภทคอมพวิ เตอร์ ทม่ี า : (Marina Yalanska, 2016) 3.2 อุปกรณ์พีดีเอ (PDA) ย่อมาจาก Personal digital assistants หรือเคร่ืองช่วยงาน ส่วนบุคคลแบบดิจิทัลแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ ปาล์ม (Palm) และพ็อกเก็ตพีซี (Pocket PC) ดังภาพที่ 8 ปาล์ม (Palm) พีดเี อ (PDA) พ็อกเก็ตพีซี (Pocket PC) ภาพท่ี 8 ตัวอย่างอปุ กรณ์ทใ่ี ช้สาหรับอ่านอบี ุ๊คประเภทพดี ีเอ (PDA) ที่มา : (Joanna Cabot, 2013)

17 3.2.1 เคร่ืองอ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์หรือ“อีรีดเดอร์” (E-Readers) เป็น อุปกรณ์ท่ีออกมาเฉพาะสาหรบั การใช้ในการอ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ปัจจุบันมีอุปกรณ์อ่านหลากหลาย ยี่ห้อ ได้แก่ Rocket eBook, EB Dedicated Reader หรือ RCA Dedicated Reader, Amazon Kindle, Barnes & Noble Nook Glowlight Plus, Kobo, Sony Reader ดงั ภาพท่ี 9 Rocket eBook Amazon Kindle Nook Glowlight Sony Reader Plus ภาพท่ี 9 ตวั อย่างอุปกรณ์ทใี่ ช้สาหรับอ่านอีบุ๊คประเภทอุปกรณอ์ อกแบบเฉพาะ (E-Readers) ท่มี า : (David Rothman, 2016) 3.2.2 โทรศัพท์มือถือ และอุปกรณ์ต่างๆ ที่รองรับการทางาน (Smart phones and Tablets) เป็นอุปกรณ์ท่ีรองรับระบบของอีบุ๊คที่เข้าถึงได้ง่าย ทุกๆ คนสามารถเปิดอ่านหนังสืออีบุ๊ค จากอุปกรณ์ตา่ งๆ ที่หลากหลายไดใ้ นทกุ ๆ ที่ สามารถแยกออกเป็นประเภทของอปุ กรณต์ ่างๆ ดังน้ี 3.2.3 ไอโฟนและไอพอด (iPhone and iPod) เป็นอุปกรณ์พกพาระบบ หน้าจอสมั ผัสของค่าย Apple ทม่ี ีระบบปฎบิ ตั ิการเป็น iOS ดงั ภาพที่ 10 ภาพท่ี 10 ตัวอย่างอุปกรณ์ท่ีใชส้ าหรบั อ่านอบี คุ๊ ประเภทโทรศัพท์มือถือ (iPhone and iPod) ทีม่ า : (John, 2011)

18 3.2.4 ไอแพด (iPad) เป็นอุปกรณ์พกพาระบบหน้าจอสัมผัสของค่าย Apple ทีม่ ีระบบปฎบิ ตั กิ ารเป็น iOS ดงั ภาพที่ 11 ภาพที่ 11 ตัวอย่างอปุ กรณ์ท่ใี ช้สาหรับอา่ นอบี คุ๊ ประเภทอุปกรณ์ไอแพด (iPad) ทมี่ า : (John, 2011) 3.2.5 อุปกรณร์ ะบบแอนดรอยด์ (Android) ระบบปฎบิ ตั ิการแอนดรอยด์เป็น ระบบปฎิบัติการสาหรับอุปกรณ์พกพาต่างๆ ที่มีลิขสิทธ์ิแบบโอเพ่นซอร์ส ปัจจุบันมีอุปกรณ์จานวน มากทใ่ี ช้งาน เชน่ Samsung Galaxy Tab, WellcoM A800 และมือถอื ค่า HTC หลายรุ่น ภาพท่ี 12 ตัวอย่างอปุ กรณ์ทีใ่ ชส้ าหรับอ่านอีบุค๊ ประเภทอปุ กรณ์ระบบแอนดรอยด์ (Android) ที่มา : (Mas Sipit, 2014)

19 สรุปได้ว่าฮาร์ดแวร์สาหรับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ทั้ง 4 แบบ จาเป็นต้องติดต่อเวิร์ลไวด์ เว็บไดเ้ พอ่ื ใชซ้ อฟตแ์ วรใ์ นการดาวน์โหลด (Download) และอ่านข้อมูล หนังสืออิเล็กทรอนิกส์มีข้อดี ในหลายๆ ดา้ น สามารถจัดตวั อักษร (Text Files) ให้ได้ขนาดตามตอ้ งการ มีสสี นั สวยงาม นอกจากนี้ ยังสามารถเพิ่มข้อมูลด้านรูปภาพ (GIF, JPEG Files) เสียงประกอบหรือบรรยาย (Wave, Midi, AU Files) วิดีโอหรือภาพเคลื่อนไหว (MPEG, MOV,AVI Files) อาจกล่าวได้ว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เป็น เร่ืองการประยกุ ตใ์ ชเ้ ทคโนโลยีกับการอ่านเข้าด้วยกัน คอมพิวเตอร์พีซีมีข้อดีคือ จอภาพมีขนาดใหญ่ ความละเอียดสูง มีสีสันสวยงาม เก็บข้อมูลได้ปริมาณมาก เราสามารถหาคอมพิวเตอร์เพื่อใช้งานได้ ง่ายกว่าหากใช้ Palm Pilot หรือ Pocket PC หรืออุปกรณ์ที่ออกแบบเฉพาะ (Rocket e-Book, SoftBook) นั้น ปญั หาของเคร่ืองพีดเี อ คือ จอภาพมีขนาดเล็กอ่านได้ยาก อุปกรณ์พ่วงต่อที่ใช้มีราคา สูง และต้องสามารถเช่ือมต่อกับเครือข่ายอินเทอร์เน็ตได้ด้วย ดังนั้นการใช้พีดีเอ (PDA) จึงจากัดอยู่ เพียงกลุ่มบุคคลบางกลุ่มเท่าน้นั 4. รปู แบบการจดั เกบ็ หนงั สืออเิ ล็กทรอนกิ ส์ รูปแบบการจดั เกบ็ หนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์ในสว่ นของคอมพิวเตอร์สามารถจาแนกได้ 5 รปู แบบ คอื 4.1 รูปแบบเวิร์ลไวด์เว็บ (World Wide Web) เช่น เพจ Support เพจ Catalog เพจ Technical Support หรืออื่นๆ ในรูปแบบของ File HTML ผสมกับ HyperLink และ Hypertext โดยใช้ Browser เปน็ เคร่ืองมอื ในการอา่ น 4.2 รปู แบบ Help File ในซอฟตแ์ วร์คอมพวิ เตอร์ 4.3 รูปแบบ Tutorial ในลักษณะเวิร์ลไวด์เว็บ การอ่านหนังสืออิเล็กทรอนิกส์แบบน้ี อาศัย Browser เป็นเครื่องมือหลักในการเปิดเพจโดยยึดโครงสร้างแบบเดียวกับเวิร์ดไวต์เว็บในข้อแรก โดยข้อมูลทงั้ หมดถกู บันทกึ ลงในฮารด์ ดิสกห์ รอื ซีดีรอม 4.4 รปู แบบไฟล์ PDF (ไฟล์ฟอร์แมต Acrobat Reader) การอ่านอาศัยซอฟต์แวร์ท่ี ชื่อ Adobe Acrobat Reader หรือ ซอฟต์แวร์ที่ออกแบบมาเฉพาะที่ชื่อ Adobe Acrobat eBook Reader เปน็ เครือ่ งมอื หลกั ในการอา่ นไฟลข์ ้อมูล เม่อื แปลงเอกสารของ Microsoft Word มาเป็นไฟล์ PDF แล้ว ช่วยให้ปัญหาของเอกสารหมดไป เช่น ตัวอักษร การกั้นหน้า-หลัง รูปภาพเคล่ือนไหวจาก เดิม เป็นต้น โดยข้อมูลท้ังหมดถูกบันทึกลงในฮาร์ดดิสก์ หรือซีดีรอมในลักษณะ Online Manuals หรอื Manuals เราพบไฟล์ PDF ไดง้ า่ ยและแพรห่ ลายอย่างมาก 4.5 รูปแบบไฟล์ LIT (ไฟล์ฟอร์แมต Microsoft Reader) รูปแบบใหม่ที่คิดขึ้นมา โดยบรษิ ัท ไมโครซอฟต์ (Microsoft) ยักษใ์ หญ่แห่งวงการซอฟต์แวร์ ท่ีเล็งเห็นถึงการเจริญเติบโตและ ย่ิงใหญ่ในอนาคต ก็ไม่นิ่งเฉยในตลาดที่มีมลู ค่ามหาศาล โดยใช้พ็อคเก็ตพีซี (Pocket PC) เป็นอุปกรณ์ เข้าสู่ตลาดอิเล็กทรอนิกส์ การอ่านต้องอาศัยซอฟต์แวร์ท่ีออกแบบมาเฉพาะช่ือ เป็นเครื่องมือหลักใน การอ่านไฟลข์ อ้ มลู เชน่ เดยี วกบั Adobe Acrobat eBook Reader ความแตกต่างระหว่างหนังสืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ และหนงั สอื จรงิ หนงั สืออิเล็กทรอนิกสเ์ ป็นการจัดทาหนงั สอื ใหอ้ ยู่ในรปู แบบอิเลก็ ทรอนกิ ส์ ซ่ึงสามารถจะ เปดิ อ่านได้แบบหนังสอื ปกติทวั่ ไปโดยใช้คอมพิวเตอร์เป็นอุปกรณใ์ นการอ่านเพ่ือให้เกดิ การเปรียบเทียบ

20 ถึงขอ้ เด่น ข้อด้อยของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์และหนังสือจริงท้ังสองประเภท จึงขอสรุปความแตกต่าง ระหว่างทัง้ สองประเภทดังนี้ ตารางท่ี 1 การเปรียบเทยี บความแตกตา่ งระหวา่ งหนงั สอื อิเล็กทรอนกิ ส์ และหนงั สอื จรงิ หนงั สืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ หนังสอื จริง รูปแบบเน้ือหาสามารถเปลี่ยนแปลงได้ โดยการ สิง่ พมิ พเ์ น้ือหาจะไมส่ ามารถเปลีย่ นแปลงได้ อพั เดทขอ้ มูล มตี น้ ทนุ ในการผลติ หนงั สอื ต่า มีตน้ ทุนในการผลติ สูง อ่านผ่านคอมพิวเตอร์ และสัง่ พิมพ์ผลได้ สามารถเปดิ อ่านจากเลม่ อา่ นได้อยา่ งเดยี ว ประหยัดพ้ืนที่ในการเก็บ เนื่องจากสร้างขึ้นมาให้ อาศัยชั้นวางหนังสือขนา ดใหญ่ และ อยู่ในรูปของไฟล์ดิจิตอล สามารถพกพาสะดวกได้ ส้ินเปลืองพื้นที่ในการจัดเก็บมาก พกพา ครง้ั ละจานวนมาก ลาบาก และตอ้ งเดนิ ทางไปใช้ทีห่ ้องสมุดและ ศนู ยส์ ารนเิ ทศตา่ งๆ การมีระบบนาวิเกชั่น(Navigation) และไฮเปอร์ ต้องการที่ค่นั หนังสอื (Bookmark) ลิงค์ (Hyperlinks) ทาให้ผู้ใช้สามารถค้นหาข้อมูล และเน้ือหาสาระสาคัญที่มีอยู่ในหนังสือได้ง่ายและ ฉับไว กระบวนการจดั ทาและการผลิตได้รวดเร็วกว่า และ กระบวนการจัดทาและการผลิตหลาย ในกรณีมีข้อผิดพลาดระหว่างจัดทา สามารถแก้ไข ขั้นตอน มีขีดจากัดในการจัดพิมพ์ แก้ไข และปรับปรงุ ข้อมลู ไดง้ า่ ยกว่า ปรับปรุงได้ยาก สามารถสร้างให้มีภาพเคล่ือนไหวได้ และสามารถ มีข้อความ และภาพประกอบธรรมดา ไม่มี ใสเ่ สียงประกอบได้ เสยี งประกอบ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์บางเล่มจะอ้างอิงถึงช่ือ ความสมบูรณ์ในเน้ือหาจะถูกจากัดในตัวเอง เว็บไซต์ต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ สามารถใช้รูปแบบ เมอื่ ถูกพิมพอ์ อกมาวางขายแล้ว ของเว็บเข้ามาเชื่อมต่อมีการโต้ตอบหรือการ ปฏิสัมพันธ์ (Interactivity) ที่สามารถตอบสนอง กับผใู้ ช้งานไดอ้ ย่างดี อุปสรรค จดุ เด่น จุดด้อย แนวโน้มของการจัดทาหนังสอื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ อปุ สรรค จุดเดน่ จดุ ดอ้ ย แนวโนม้ ของการจัดทาหนังสอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์มดี ังนี้ 1. อุปสรรคของการจดั ทาหนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์ ปัญหาและอุปสรรคที่ส่งผลให้การพัฒนาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ไม่แพร่หลาย เท่าที่ควร ซ่ึงมสี าเหตดุ งั นี้ 1.1 งบประมาณการจัดซื้อฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์อุปกรณ์ที่จาเป็นสาหรับการสร้าง หนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์ ซง่ึ ตอ้ งใช้อุปกรณ์หลายอยา่ งเช่น Scanner Digital Camera และอปุ กรณ์อ่ืนๆ

21 รวมถึงซอฟตแ์ วรท์ มี่ ีลิขสิทธิถ์ กู ต้องตามกฎหมายด้วย 1.2 การสนบั สนุนจากผู้บริหาร นับวา่ มีบทบาทที่สาคัญในการกาหนดแนวนโยบาย ในการพฒั นาการสร้างหนงั สืออเิ ล็กทรอนิกสไ์ ดจ้ รงิ 1.3 บุคลากร ขาดบุคลากรที่มีความรู้ ความเข้าใจ และความสามารถในการสร้าง หนังสอื อิเล็กทรอนิกส์อยา่ งแทจ้ ริง 1.4 ทางดว่ นขอ้ มลู ความรวดเรว็ ในการเขา้ ถึงขอ้ มลู ต่างๆ โดยผ่านระบบเวริ ล์ ไวดเ์ ว็บ 1.5 การยอมรบั ในผลงาน หนงั สอื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ไดร้ ับการยอมรับมากในปจั จบุ นั 1.6 การปกปอ้ งสทิ ธปิ ระโยชน์ของระบบเครือขา่ ยเวริ ์ลไวด์เว็บ และระบบเน็ตเวิร์ก ในการรับ-ส่งไฟล์ข้อมูลได้สะดวก และรวดเร็ว หนังสืออิเล็กทรอนิกส์มีหลายแบบท้ังแบบฟรี แบบ ต้องลงทะเบียน หรือแบบลงทะเบียนจ่ายเงินก่อน เนื่องจากถือเป็นงานท่ีมีลิขสิทธ์ิ ดังนั้นการปกป้อง สิทธิกระทาได้โดยการใส่รหัสผ่าน หรือบางเว็บไซต์กาหนดให้ใส่รหัสผ่านให้อ่านได้เพียงอย่างเดียว พมิ พล์ งกระดาษไมไ่ ด้ เป็นต้น 2. จุดเดน่ ของหนงั สืออเิ ล็กทรอนกิ ส์ สามารถสรุปได้ดังนี้ 2.1 การประหยัดต้นทุนในการดาเนินการนั่นคือการประหยัดค่าทาอาร์ตเวิร์ด การ จดั หนา้ ไปจนกระทั่งถงึ ค่ากระดาษทตี่ ้องพิมพ์ออกมา ใช้ต้นทุนนอ้ ยในการเผยแพร่ 2.2 e-Book สามารถอยูท่ นทานได้เปน็ ระยะเวลานาน 2.3 ไม่ตอ้ งสตอ็ คของไว้จานวนมาก ๆ 2.4 สามารถเกบ็ ขอ้ มลู ไดจ้ านวนมากมายมหาศาล ใช้พนื้ ท่ีในการเกบ็ นอ้ ย 2.5 สามารถเพมิ่ ลกู เลน่ จากภาพมัลติมเี ดยี และเสียง นาไปใช้กับโปรแกรมอ่านออก เสียง (Text-to-Speech) ท่อี ยใู่ นระบบเดียวกนั ได้ 2.6 เกิดนักเขียนหน้าใหม่หรือนักเขียนสมัครเล่นจะได้มีเวทีในการนาเสนอผลงาน ของตัวเอง 2.7 อ่านได้ในบริเวณที่มีแสงสว่างน้อยถึงมืดสนิทด้วยเคร่ืองอ่านท่ีมีแสงในตัว เช่น คอมพวิ เตอร์ 2.8 ปรับขนาดและรูปลักษณ์ของตัวพิมพ์ โดยยังรักษาแบบฟอร์มเดิมไว้ได้ เช่น ไฟล์ *.pdf 2.9 รกั ษาสิง่ แวดล้อมเพราะไม่ตอ้ งตดั ต้นไมเ้ พือ่ ทากระดาษพมิ พ์ 2.10 ลดความเสี่ยงตอ่ ความเสยี หายหรือความเกา่ ของระบบพิมพ์ 3. จดุ ด้อยของหนงั สอื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ 3.1 เครื่องอ่านมีราคาสูงและมีโอกาสขัดข้องหรือเสียหาย อีกทั้งมีขั้นตอนการอ่าน ทซี่ บั ซอ้ นต้องการอา่ นจากเครอื่ งคอมพิวเตอร์หรอื เครอ่ื งปาลม์ (Palm) เป็นต้น 3.2 เครื่องอ่านแบบพกพาต้องพ่ึงพลังงานไฟฟ้าจากแบตเตอรี่ซึ่งอาจจะหมดได้ ในขณะใช้งาน 3.2 ต้องอาศยั ระบบเครอื ข่ายในการเปดิ ไฟล์หรอื ดาวน์โหลด 3.3 การละเมดิ ลขิ สิทธิ์

22 3.4 ไฟล์ e-Book ที่ผลิตจากบางโปรแกรมอาจใช้ไม่ได้กับโปรแกรมในเวอร์ชันที่ แตกตา่ งจากตน้ ฉบบั 3.5 มขี ดี จากัดบางประการในการพิมพล์ งกระดาษ 4. แนวโนม้ ของหนังสอื อิเล็กทรอนิกส์ 4.1 คอมพิวเตอร์มีขนาดเล็กลง มีความหนาประมาณหนึ่งเซนติเมตรหรือน้อย กว่าพ็อกเก็ตคอมพิวเตอร์หรือปาลม์ ทอ้ ปกม็ ีแนวโน้มทใ่ี ชก้ นั แพร่หลายพกพาติดตัวได้งา่ ย 4.2 เทคโนโลยีท่เี น้นในเรอ่ื งของการพกพาตดิ ตัว (Mobile Computing) 4.3 การสร้างข้อมูลด้วยการพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ทาได้ง่าย รวดเร็ว สวยงาม และท่ี สาคญั คอื ส่งกระจายเสียงหรือขายได้ท่ัวโลกผ่านการดาวนโ์ หลดทางเครอื ข่าย สรุปได้ว่า การพิมพ์หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เป็นรูปแบบทางเลือกอ่ืนๆ ของสื่อ สิ่งพิมพโ์ ดยเฉพาะอยา่ งย่ิงจะเปน็ ที่นา่ สนใจสาหรบั ผอู้ ่านและผู้เขียนยุคใหม่ เพื่อตอบสนองการส่ือสาร ทรี่ วดเร็ว สะดวกสบาย ง่ายต่อการเผยแพร่ แต่การพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ดังกล่าวก็มีท้ังข้อดีและข้อเสีย ไมน่ ้อยไปกว่าเอกสารหรอื หนงั สอื ที่พมิ พแ์ บบดง้ั เดิม ดงั นั้นผู้อ่านและผู้เขียนควรจะตระหนักในการรับ ข่าวสาร และส่งข่าวสารให้ถูกต้องและมีคุณภาพ รวมท้ังเลือกวิธีการส่งข่าวสารรูปแบบต่างๆ ที่ สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ เน้ือหาสาระ และกลุ่มเป้าหมายของการถ่ายทอดเพ่ือให้เกิดประสิทธิภาพ สูงสุด

23 สรุป แนวความคิดเกี่ยวกับหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เกิดข้ึนภายหลังปี ค.ศ. 1940 โดยปรากฏ ในนวนิยายวิทยาศาสตร์ ต่อมาได้มีการพัฒนาโดยนาเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เข้ามาช่วยสแกนหนังสือ จัดเก็บข้อมูลเป็นแฟ้มภาพตัวหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ และนาแฟ้มภาพตัวหนังสือมาผ่านกระบวนการ แปลงภาพเป็นข้อความโดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์เพื่อแปลงภาพตัวหนังสือให้เป็นข้อความที่ สามารถแก้ไขเพ่ิมเติมได้ท้ังยังมีความสะดวกต่อการเผยแพร่และจัดพิมพ์เป็นเอกสารเรียกว่า หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ท่ีรู้จักกันในชื่ออีบุ๊ค (e-Book) หมายถึง เอกสารในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ที่นาเสนอ ข้อมูลด้วยส่ือหลายมิติ เช่น ข้อความ ภาพนิ่ง เสียง ภาพเคลื่อนไหวผ่านจอคอมพิวเตอร์รวมท้ังมีการ เชื่อมโยงข้อมูลเอาไว้ โดยอาศัยคุณลักษณะของไฮเปอร์มีเดีย ซึ่งทาให้ผู้ใช้สามารถเข้าถึงข้อมูลได้ อย่างรวดเร็วและอิสระ รูปแบบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ สามารถแบ่งออกได้เป็นหลายรูปแบบ ด้วยกันโดยแบ่งตามชนิดของข้อมูลข่าวสารและเคร่ืองอานวยความสะดวกแบ่งออกเป็น 10 ประเภท แบ่งตามหน้าท่ีแบ่งออกเป็น 4 ประเภท และแบ่งตามลักษณะการเข้าถึงข้อมูลและการอ่านสามารถ แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท หนังสืออิเล็กทรอนิกส์จัดทาด้วยระบบคอมพิวเตอร์โดยไม่พิมพ์เนื้อหาสาระของหนังสือ บน กระดาษหรือจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ สามารถเปิดอ่านได้จากจอภาพ คอมพวิ เตอร์ เหมือนกับเปดิ อา่ นจากหนงั สอื โดยตรงแต่หนังสืออิเล็กทรอนิกส์มีความสามารถมากมาย เช่น ข้อความภายในหนังสือสามารถเชื่อมโยงกับข้อความภายในหนังสือเล่มอ่ืนได้โดยเพียงผู้อ่านกด เมา้ สใ์ นตาแหน่งที่สนใจแลว้ เวบ็ เบราว์เซอร์จะทาหน้าท่ีดึงข้อมูลท่ีเช่ือมโยงมาแสดงให้อ่านหนังสือได้ ทันที เทคโนโลยีสาหรบั หนังสอื อิเลก็ ทรอนกิ สม์ ี 4 ประเภทได้แก่ รูปแบบไฟล์ ซอฟต์แวร์ ฮาร์ดแวร์ และรูปแบบการจัดเก็บหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ การพิมพ์หนังสืออิเล็กทรอนิกส์เป็นรูปแบบทางเลือก อ่ืนๆ ของส่ือส่ิงพิมพ์โดยเฉพาะอย่างย่ิงจะเป็นที่น่าสนใจสาหรับผู้อ่านและผู้เขียนยุคใหม่ เพ่ือ ตอบสนองการสื่อสารที่รวดเร็ว สะดวกสบาย ง่ายต่อการเผยแพร่ แต่การพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์ดังกล่าว กม็ ที ั้งขอ้ ดแี ละข้อเสยี ไม่นอ้ ยไปกวา่ เอกสารหรือหนังสือทพ่ี มิ พ์แบบด้งั เดิม ดังน้ันผู้อ่านและผู้เขียนควร จะตระหนักในการรับข่าวสาร และส่งข่าวสารให้ถูกต้องและมีคุณภาพ รวมท้ังเลือกวิธีการส่งข่าวสาร รูปแบบต่างๆ ท่ีสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ เนื้อหาสาระ และกลุ่มเป้าหมายของการถ่ายทอดเพ่ือให้ เกดิ ประสิทธิภาพสูงสดุ