Цаг агаарын мэдээг сонсож, тэмдэглэл хөтөлж, амьдралд хэрэглэж чадна 1. Цаг агаарын 7 хоногийн мэдээг мэдээллийн хэрэгслээс сонсож, дүрс, тэмдэгтийг холбоорой. Гараг Даваа Мягмар Лхагва Пүрэв Баасан Бямба Ням Дүрс тэмдэгт 2. Цаг агаараас хамаарч хувцсаа сонгож өмсдөг үү? Учрыг ярилцаарай. “ХӨВӨН 1 2 3 БӨМБӨЛӨГ БА УСАН ДУСАЛ” Нэг аяганд ус Нөгөө хуванцар Хуйлж бэлдсэн хийж, туршилтын аяганы ёроол болон хөвөнгүүдээ түүний туршилт хийгээрэй. дотор байрлуулна. үйл явцыг тод ханыг бичгийн Бэлтгэх зүйл: харуулахын тулд хадаасаар хэд хэдэн шилэн сав, хуванцар цэнхэр өнгийн будаг удаа нүхэлнэ. аяга 2ш, бичгийн нэмж хутгана. хадаас, ус, хөвөн, өнгийн будаг 4 5 6 7 Бэлдсэн хөвөнтэй Дээрээс нь Усаа хийсний дараа Савны амсрыг аягаа шилэн бэлтгэсэн усаа хэсэг ажиглаарай. гарын алгаар дарж аажим гоожуулж савны амсар дээр Туршилтын мөн ажиглана. байрлуулна. ажиглана. үед ажигласан зүйлээ бороо орох үзэгдэлтэй холбож эргэцүүлэн ярилцаарай. 51
МАТЕМАТИК Зуу дотор аравт хэтрүүлэн нэмж чадна 2. Нийт хэдэн лего байгааг тоолж, илэрхийллийн утгыг олоорой. 25 36 43 38 25+36=61 25+38= 36+38= 20 5 30 6 а н ан а н ан 50+11 3. Нийлбэрийг олоорой. ан ан 6а 7н + 2а 5н = 6 2 4а 6н + 4а 7н = 3а 7н + 4а 8н = 5а 7н + 2а 8н = 5а 7н + 3а 5н = 4а 5н + 4а 9н = 4. Будаарай. 47+27 39+35 49+19 37+48 100 36 69+16 47+38 28+72 85 69+16 59+26 68 74 Аравтуудыг цээжээр нэмэх, аравтаар тоймлох чадварт суурилан тоймлон нэмэх чадварыг нь дэмжээрэй. 52
Зуу дотор аравт задлан хасаж чадна 1. Эгчид 34 савх байв. Дүүдээ 15 савхыг өгсөн бол хэдэн савх үлдсэн бэ? Хоёр аргаар олсныг ажиглаарай. 30 4 30 4 3 4 - 1 5= 2. Илэрхийлэл бичээд утгыг олоорой. 35-17= 3. Тохирох бодлого зохиож бодоорой. 4. Хүснэгтэд ялгавар илэрхийлэл зохиож, утгыг олоорой. 67 ? 28 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 5. Илэрхийллийн утгыг олоорой. 75 + 18 = 88 + 7 = 48 + 27 = 45 + 12 + 45 = 67 + 27 = 38 + 58 + 8 = 68 + 17 + 12 = 35 + 48 = 45 + 39 + 5 = Та хүүхдийхээ аравтуудыг цээжээр хасах, чадварыг бататгаж, 1000 дотор нэмэх, хасах чадварыг нь хөгжүүлээрэй. 53
Уртыг хэмжиж чадна 1. Уртыг сөөм, төө, тохой, дэлэм, алд, алхмаараа тус тус хэмжээрэй. сөөм төө тохой дэлэм алд алхам цонх ширээ самбар шүүгээ 2. а. б. Шар тууз ямар урттай вэ? 27см 8см мм мм мм см 3. Өгсөн цэгүүдийг холбож, хэрчим зураарай. Хэрчим бүрийн хэмжээг шугамаар хэмжээд, хэмжээг хүснэгтэд бичээрэй. А хэрчим урт Б АБ см мм БВ см мм Г В ВГ см мм АГ см мм 4. Хоосон нүдэнд тохирох тоо ба тэмдгийг бичээрэй. 25 мм = см мм ×10 ×10 ×10 1мм 1см 1дм 1м 69 дм = м дм 85 см = дм см Та хүүхдээрээ юмсын уртыг сөөм, төө, тохой, дэлэм, алд, алхмаар хэмжүүлээрэй. Шугамаар мм, см, дм, м гэсэн нэгжээр хэмжиж илэрхийлж сурахад туслаарай. 54
Юмсыг багцалж, тоолж чадна 1. Ах дүү гурав төл малаа тоолжээ. Том хүү хурга, дунд хүү ишиг, отгон хүү тугалаа тоолж зэрэг дуусав. Төл малын тоо ялгаатай байхад тэд яагаад зэрэг тоолж дууссаныг ярилцаарай. 1, 2, 3, 4, 5, 5, 10, 15, 20, 25, 2, 4, 6, 8, 10, 6, 7, 8, 9, 10 30, 35, 40, 45, 50 12, 14, 16, 18, 20 2. Асуултад хариулж, -д тохирох тоог бичээрэй. Хэдэн багц жүрж байна вэ? Нэг багцад хэдэн жүрж байна вэ? Нийт хэдэн жүрж байна вэ? 3. -д тохирох тоог бичээрэй. Багцын тоо Нэг багц дахь чихрийн тоо Нийт чихрийн тоо 4. -д тохирох тоог бичээрэй. Багцын тоо Нэг багц дахь бөмбөлгийн тоо Нийт бөмбөлгийн тоо Та хүүхэдтэйгээ нэгдүгээр дасгал дээр 3 хүүхэд хэрхэн тоолж байгааг дараах асуултын дагуу ярилцаарай. Хэн хамгийн хялбар тоолж байна вэ? Яагаад вэ? Хэрвээ чи тоолвол хэд хэдээр багцалж тоолох вэ? 55
Тоог 2, 5, 10-аар үржүүлж чадна 1. Асуултад хариулж, -д тохирох тоог бичээрэй. Хэдэн багц жимс байна вэ? Нэг багцад хэдэн жимс байна вэ? Нийт хэдэн жимс байна вэ? Нийт жимсний тоог нэмэх үйлдлээр 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 10 гэж бичнэ. Үржүүлэх үйлдлээр 5 × 2 = 10 гэж бичнэ. Хоёрын хүрдийг гүйцээж бичээрэй. 1×2=2 6×2= 2 × 2 = 4 7 × 2 = 3 × 2 = 6 8 × 2 = 4 × 2 = 8 9 × 2 = 5 × 2 = 10 10 × 2 = 2. Тавын хүрдийг гүйцээж бичээрэй. 4×5= 1×5=5 2×5= 5×5= 3×5= 6×5= 7×5= 8×5= 9×5= 10×5= 3. Харгалзуулаарай. 2×10 1×10 3×10 6×10 4×10 5×10 10×10 7×10 9×10 8×10 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Үржүүлэх чадварыг багцлах үйл дээр тулгуурлаж байгаа тул та хүүхдэдээ тоолох хэрэгслийг 2, 5, 10-аар багцлуулж, багцын тоо, нэг багц дахь юмсын тоо, нийт юмсын тоог нэрлүүлэн 2, 5, 10-ын хүрдийг давтуулаарай. 56
Тоог 2, 5, 10-д хувааж чадна 1. 20 сурагчтай “Оч” баг 3 төрлөөр тэмцээн зохиов. a. Буухиа тэмцээнд 2, 2-оор баг болсон бол тэмцээнд хэдэн баг оролцсон бэ? Нийт сурагчдын тоо Нэг багц дахь сурагчийн тоо Багцын тоо 20 2 10 (Буухиа тэмцээнд оролцсон багийн тоо) б. Сагсны тэмцээнд 5, 5-аар баг болсон бол тэмцээнд хэдэн баг оролцсон бэ? Нийт сурагчдын тоо Нэг багц дахь сурагчийн тоо Багцын тоо 20 5 (Сагсны тэмцээнд оролцсон багийн тоо) в. Олс таталтын тэмцээнд 10, 10-аар баг болсон бол тэмцээнд хэдэн баг оролцсон бэ? Нийт сурагчдын тоо Нэг багц дахь сурагчийн тоо Багцын тоо 20 10 (Олс таталтын тэмцээнд оролцсон багийн тоо) 2. Хуваах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. Дүрсийг таваар багцлаарай. 10 Цэцгийг хоёроор багцлаарай. 20 == 50 70 30 90 40 Та хүүхдэдээ юмсыг 2, 5, 10-аар багцлан илэрхийлэл бичиж, зөв гүйцэтгэсэн эсэхээ үржүүлэх үйлдлээр шалгадаг болохыг анхааруулаарай. 57
Цаг хугацааг тооцоолж чадна 1. Хэдэн цаг болж байна вэ? Бичээрэй. :: : : : 2. Цаг хэд болж байгааг зурж үзүүлээрэй. 2 : 05 9 : 20 3 : 25 3 : 55 2 : 30 3. Цаг хугацааг тооцоолон бичээрэй. 1 цаг = 60 мин 1 сар = 30 хоног 1 хоног = 24 цаг 1 жил = 12 сар а. 3 цаг хэдэн минуттай тэнцэх вэ? б. 2 хоногт нийт хэдэн цаг байх вэ? в. 3 жилд хэдэн сар байх вэ? г. Өнөөдөр Пүрэв гараг. 5 өдрийн дараа ямар гараг байх вэ? 4. Бодлогоо анхааралтай уншаад бодоорой. а. Туяа хичээлийн дараа 20 минут тоглоод гэртээ ордог. Хичээл 3:30- д тарсан бол Туяа хэдэн цаг хэдэн минутад гэртээ орсон бэ? б. Болдын өдрийн хоол 12:40-д бэлэн болно. Одоо цаг 12:30 болж байгаа бол Болд хэдэн минут хүлээх вэ? в. Одоо 4:30 болж байна. 25 минутын дараа кино эхлэх бол хэдэн цагт кино эхлэх вэ? г. Аав нь хүүгээ цаг асуухад “7 хагас” гэж хариулав. Энэ нь дижитал цаг дээр яаж харагдах вэ? Бичээрэй. д. Одоо 7:30. Батын дуртай нэвтрүүлэг 8:00-д эхэлнэ. Бат хэдэн минут хүлээх вэ? е. Гүүг 2 цаг тутамд саадаг. Гүүг 11:00-д саасан бол дараагийн саалийн цаг хэзээ вэ? Цаг хугацааг уншихдаа аналоги цагийг хэрэглэн 30 минут, 5 минутын нарийвчлалтайгаар уншиж чадаж байгаа эсэхэд анхаарч туслаарай. 58
Дүрсийн хагасыг бутархайгаар тэмдэглэж чадна 1. Тэгш хэмтэй нугалсан дүрсийг олоорой. 2. Тэгш хэмтэй хувааж, хагасыг будаж, будаагүй хэсгийг 1 гэж бичээрэй. 2 3. Дүрсийн хагасын хагасыг будаарай. 4. Будсан хэсгийг бутархайгаар бичээрэй. хэсэг гэж тэмдэглэнэ. хэсэг гэж тэмдэглэнэ. 5. Тохирох тоог цээжээр тооцоолон хүснэгтэд бичээрэй. хагас хагасын хагасын хагас хагас хагас 14 7 12 6 3 10 28 20 40 30 25 4 20 8 6. Дэлгүүрт 80 ширхэг дэвтэр, түүний хагасын хагастай тэнцүү тооны харандаа худалдсан бол хэдэн ширхэг харандаа худалдсан бэ? Хариу: ширхэг. Та хүүхдэдээ хагасыг хоёрны нэг, хагасын хагасыг дөрөвний нэг гэж тэмдэглэдэг болохыг ойлгуулж, утгыг тайлбарлуулаарай. 59
Тоог 4, 8-аар үржүүлж, хувааж чадна 1. Дөрвөн жимсийг -өөр тооцоорой. 1 4=4 2 4=8 3 4= 4 4= 4= 4= 4= 4= 4= 4= 8= 1 8=8 2 8= 8= 8= Хамгийн олон, хамгийн цөөн жимсний зөрөө хэд вэ? Жүрж тарвасаас хэдээр цөөн байна вэ? 2. Илэрхийллийн утгыг олоорой. 2 4 + 13 = 27 + 2 8 = 74 – 6 4 = 3 8 – 17 = 3. Багцалж зураад, хуваах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 12 4 = 8= 4= 4. Хамтдаа тоглоорой. 6 48÷8 5×8 32÷8 А-Е, 1-6 дугаартай бэлтгэсэн 2 шоог зэрэг орхино. Илэрхийлэл дээр 5 3×4 8×4 3×8 буувал гарсан утгыг, од дээр буувал 10 оноог, дүрс дээр буувал талын тоог 4 7×4 24÷4 16÷8 48÷8 72÷8 хүснэгтэд бүртгэж, хамгийн их оноог цуглуулсан нь хожно. 3 7×8 56÷8 2 12÷4 36÷4 9×8 32÷4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 6×4 40÷4 6×8 I тоглогч II тоглогч АБВГДЕ Тоолох хэрэгсэл /шүр, савх, харандаа/-ийг 4, 8-аар багцлуулж, дараа нь тоог 4, 8-аар үржүүлэх, хуваах үйлдлийг бататгаарай. Дасгал 4-ийн нэг шоо нь А, Б, В, Г, Д, Е үсгүүдээр, нөгөө нь 1-ээс 6 хүртэл тоогоор тэмдэглэсэн байхаар бэлтгээрэй. 60
Тоог 3, 6, 9-өөр үржүүлж чадна 1. Гурвын хүрдийг гүйцээгээрэй. 3×3= 7×3= 1×3=3 4×3= 8×3= 5×3= 9×3= 2×3= 6×3= 10 × 3 = 2. Дэлгүүрт зургаагаар багцалсан өндөгнөөс хүүхдүүд худалдаж авав. Анар 1 багц өндөг, Хулан түүнээс нэг багцаар илүү өндөг авав. Нарангийн худалдаж авсан өндөгний тоо Анар, Хулангийн авсантай тэнцүү. Болд Хулангаас хоёр багцаар олон өндөг авсан бол хүүхэд тус бүрийн худалдан авсан өндөгний тоог олоорой. Анар 1 багц 1×6=6 ширхэг өндөг Хулан багц ×6= ширхэг өндөг Наран багц ×6= ширхэг өндөг Болд багц ×6= ширхэг өндөг 0 6 12 18 24 30 3. Үржүүлэх үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 9 6 35 1 9 3 30 6 3 5 15 8 ×3 1 1 6 2 45 10 4 10 4 5 8 10 7 7 ×6 ×9 8 2 29 74 4. Илэрхийлэл зохиож бодоорой. а. Дөрвийг гурав дахин ихэсгэж, хоёроор багасгаарай. б. Наймыг зургаа дахин ихэсгэж, арван гурваар нэмэгдүүлээрэй. Тоолох хэрэгсэл /шүр, савх, харандаа/-ийг 3, 6, 9-өөр багцлуулж, 3, 6, 9-өөр үржүүлэх үйлдлийг бататгаарай. 61
Тоог 3, 6, 9-д хувааж чадна 1. Хуваах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. Нэг багцад 3 гадил, 18 гадилыг 3 хүүхдэд 18 гадилыг гурав гурваар ийм 6 багцад хэдэн тэнцүү хувааж өгвөл нэг нь хүүхдүүдэд өгсөн бол гадил байх вэ? хүүхдэд хэд ногдох вэ? хэдэн хүүхдэд өгөх вэ? × 2. Тооцоолоорой. а. Гурваар багцалж, хуваах үйлдлээр гүйцэтгээрэй. б. Зургаагаар багцалж, хуваах үйлдлээр гүйцэтгээрэй. в. Есөөр багцалж, хуваах үйлдлээр гүйцэтгээрэй. 3. Үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 5 × 3 ‒ 9 = 7 × 9 + 25 = 81 ‒ 6 x 3 = 46 + 4 × 6 = 61 ‒ 42 ÷ 6 = 28 + 18 ÷ 9 = 27 ÷ 3 + 37 = 72 ÷ 9 ‒ 7 = 4. Хуваах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 30 18 4 45 36 15 24 54 81 24 36 5 6 48 ÷ 6 42 9 ÷3 63 ÷9 60 54 12 27 18 27 21 72 Тоолох хэрэгсэл ашиглан юмсыг 3, 6, 9-өөр багцалж, 3, 6, 9-д хуваах үйлдлийг бататгаарай. 62
Цацраг, өнцөг, тэгш өнцөгт, олон өнцөгтийг нэрлэж чадна 1. Зааврын дагуу зураарай. а. Мөрийн эхэнд цэг тавиарай. б. Цэгээс баруун тийш 3 см урттай хэрчим зураарай. в. Цэгээс доош 1см урттай хэрчим зураарай. 2. Зургаан ширхэг савхаар дүрс бүтээж зураад, асуултад хариулаарай. а. Талын тоо .......................................... б. Оройн тоо .......................................... в. Дүрсийн нэр ....................................... 3. Өгөгдсөн дүрсүүдээс өнцөгтэй дүрсийг олж нэрлээд, тэгш өнцгийг будаарай. 4. Харгалзуулаарай. хэрчим цацраг таван өнцөгт тэгш өнцөгт квадрат 5. Илэрхийллийн утгыг ижил дүрсэд тавьж, ижил өнгөөр будаарай. 30 ÷ 5 64 ÷ 8 7×8 5×4 9×3 Та хүүхдэдээ цацраг, өнцөг, тэгш өнцөгт, олон өнцөгтийг ялган нэрлэж, зурж сурахад чиглүүлээрэй. 63
1000 хүртэлх тоог уншиж, бичиж, жишиж, эрэмбэлж чадна 1. Эдгээр тоонуудыг уншаад, багаас их рүү нь эрэмбэлэн 861551274127958753100345930211 бичээрэй. ....., ....., ....., ....., ....., ....., ....., ....., ....., ....., 2. Дараах тоонуудын зуут, аравт, нэгжийг орны нэмэгдэхүүний нийлбэр хэлбэрээр бичиж, нэрлээрэй. 198 = 1 0 0 + 9 0 + 8 = 1 зуут 9 аравт 8 нэгж нэг зуун ерэн найм 343 = + + = зуут аравт нэгж 730 = + + = зуут аравт нэгж 3. Нийт дүнг зуут, аравт, нэгтийн мөнгөн 4 а. 396, 525, 465 тоонуудын аль нь дэвсгэртүүдээр задалж бичээрэй. 500-д ойр вэ? 614₮ 6 14 б. 139, 352, 271, 148 тоонуудаас 545₮ тэгш тоонуудыг нэрлэж бичээрэй. 405₮ 354₮ 5. нүдэнд тохирох тоонуудыг бичээрэй. 690 620 650 660 650 652 653 657 659 660 6. 235 тоог хавтангаар дүрслээрэй. зуут аравт нэгж зуут аравт нэгж 348 235 1000 хүртэлх тооны орны утгыг нэрлэх, тоог унших бичих, тоон шулуун дээр цэгээр тэмдэглэх, эрэмбэлэхэд чиглүүлээрэй. 64
1000 хүртэлх тоог тоймлож чадна 1. Дугуйг тоолж, тохирох үгтэй холбоорой. 20 шахам 20 гаруй 2. Хорьд ойр орших тоог дугуйлж, гучид ойр орших тоог цэглэж тэмдэглээрэй. 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 3. Тоог ойр орших аравттай холбож, тоймлоорой. 29 18 31 43 28 35 29 нь 3 0 шахам 18 нь ........... 31 нь ........... 43 нь гаруй 28 нь ........... 35 нь ........... 4. 430-аар тоймлох тоонуудыг дугуйлаарай. 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 5. Хоёр зуу орчим тоонуудыг дугуйлаарай. 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 6. Цэгээр тэмдэглэсэн тоог уншаад, тоймлох зуут руу сумаар холбоорой. 200 300 400 500 600 7. Тоймлох тоог олж, ижил өнгөөр будаарай. 500 50 300 46 25 450 30 1000 60 63 671 348 935 700 Та хүүхдэдээ шахам, гаруй, орчим зэрэг үгсийн утгыг ойлгуулж, аравт ба зуутаар тоймлож сурахад туслаарай. 65
Мөнгөн дэвсгэртийг задалж, хариултыг тооцож чадна 1. Худалдагчид 1000 төгрөг өгч, нэг бал аваад 400 төгрөгийг хариултад авав. Бал ямар үнэтэй байсан бэ? балны үнэ төгрөг 2 а. 100 төгрөгийг хэдэн ширхэг мөнгөн 3. Хүүхэд бүр 1000 төгрөгийг сайн дэвсгэртээр задалж болох вэ? үйлсийн аянд зориулахаар болов. Хаягдал цаас цуглуулж, ширхэг ширхэг ширхэг хуримтлуулсан мөнгийг хүснэгтэд үзүүлээрэй. б. 1000 төгрөгийг хэдэн ширхэг мөнгөн дэвсгэртээр задалж болох вэ? Амар Ариун Баяр Жаргал Цэцэг Энхээ 1000 600төг 900 төг 500төг 700төг 800төг 400 төг ширхэг ширхэг 900 800 700 600 500 400 300 200 100 4. а. Нийлбэр нь 100 байх хоёр тоог б. Нийлбэр нь 1000 байх хоёр тоог холбоорой. холбоорой. 10 40 80 70 900 700 200 600 30 20 90 60 800 400 100 300 5. Нийлбэрийн утгыг олоорой. 50+ 30 + 20 = 600 + 400 = 700+ 100 + 200 = 40+ 20 + 30 = 800 + 200 = 200+ 500 + 200 = 6. Нийлбэр нь 1000 байх нүдүүдийг холбож, барианд уралдаж ороорой. 100 300 100 400 100 200 200 Гараа 200 200 200 200 300 100 100 Бариа 100 300 100 100 400 200 100 Хүүхэд 1000 доторх тооны үйлдлийг бичгээр гүйцэтгэх ба 1000 төгрөгний хариултыг 100 төгрөгөөр тооцох чадварыг цээжээр гүйцэтгэж сурсан байна. Хүүхэдтэйгээ худалдагч болж, хариултыг тооцож тоглоорой. 66
Тоог орны нэмэгдэхүүний нийлбэрт задлан нэмж чадна 1. Дүрслэлийг ажиглаад, нийлбэрийн утгыг олоорой. += 2. Гурван оронтой тоог бичиж, нийлбэрийг олоорой. ЗАН ЗАН ЗАН ЗАН ЗАН ЗАН 247 3. Тооны утгын хүснэгтэд 132, 458, 970, 609, 567, 888 тоог үүсгээрэй. 900 90 100 200 300 400 500 600 700 800 9 10 20 30 40 50 60 70 80 12345678 4. Нийлбэрийг хүснэгт хэрэглэн хялбар аргаар олоорой. 132 + 457 = ? 100 200 300 400 500 600 700 10 20 30 40 50 60 70 1234567 Хоёр шоог зэрэг орхиж, 2 оронтой тоо үүсгээрэй. 1 2 3 нийт Хүн бүр 3 удаа орхиж, 3 тоог хүснэгтэд тэмдэглэж Бат нийлбэрийг олоорой. Хэний нийлбэр хамгийн их Болд болсон нь хожно. 1000 дотор нэмэх үйлдлийг гүйцэтгэхдээ эхэлж зуутуудыг, дараа нь аравтуудыг, эцэст нь нэгжүүдийг харгалзан нэмэх аргад тулгуурлаарай. 67
Тоог орны нэмэгдэхүүний нийлбэрт задлан хасаж чадна ЗАН 153 1. Зуут, аравт, нэгжийг тоолоод, хасах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 132 ЗАН 231 21 210 ЗАН ЗАН 42 154 211 2. Аравт, зуут, нэгжийг тоолоод, хасах үйлдлийг хүснэгтэд гүйцэтгээрэй. ЗАН ЗАН ЗАН ЗАН ЗАН 247 4 315 24 458 123 324 7 124 3. Дараах 520 төгрөгний хариултыг тооцоорой. 320₮ Хариулт: .......... төгрөг 4. Хүснэгтэд үйлдлийг гүйцэтгээрэй. 563 984 432 хасагдагч 687 374 хасагч 453 123 534 ялгаврын утга 1000 доторх аравт задлахгүй хасах үйлдлийг нэмэх үйлдлээр шалгах аргаар хамтад нь уялдаа холбоотой ажиллуулаарай. 68
Хүндийг хэмжиж, хүснэгтэд бичээрэй 1. Гурван алим 1 кг болсон бол 2 кг алим авахад хэдэн алим болохыг зураарай. 1кг 1кг 1кг 2. Байцай, луувангийн хүндийн хэмжээг олоорой. 3 кг 2 кг кг кг 3. Ах эгчийн хураасан жимсний хэмжээг хүснэгтэд бүртгээрэй. Жимс Бүртгэл Хэмжээ 14 нэрс 7 кг 12 аньс 5 кг 10 мойл хад 4 кг 8 аньс мойл хад 6 4 2 нэрс 4. Дэлгүүрт байгаа хүнсний ногооны хэмжээг дугуй дүрсээр бүртгээрэй. төмс 450 кг лууван 300 кг байцай 250 кг сонгино 950 кг Таны хүүхэд хүндийг хэмжих нэгжээс зөвхөн килограмм гэсэн нэгжтэй танилцаж байгаа тул даалгаврыг хүндрүүлэхгүй байхад анхаараарай. 69
Тоон илэрхийллийн утгыг олж чадна 1. Үйлдлийн дараалал тогтоож, тоон илэрхийллийн утгыг олоорой. 54 ÷ 6 + 5 × 7 = 821 ‒ 42 ÷ 7 = 60 ÷ 10 + 6 × 7 = 6 × 7 + 48 ÷ 6 = 635 + 70 ÷ 10 = 6 × 9 + 63 ÷ 7 = (372 + 217) ‒ 235 = (768 ‒ 426) + 152 = 999 ‒ (90 + 9) = 2. Сурагч Болд номын дэлгүүрээс 500 төгрөгөөр ном, 250 төгрөгөөр дэвтэр, 100 төгрөгөөр бал тус бүр худалдан авав. Хэрэв 1000 төгрөгтэй байсан бол хэдэн төгрөгний хариулт авах вэ? 2 аргаар бодоорой. Бодолт 1 Бодолт 2 3. Байр солих , бүлэглэх чанар хэрэглэн хялбар аргаар бодоорой. Жишээ: 46 + 28 + 54 + 72 = 46 + 54 + 28 + 72 = (46 + 54) + (28 + 72) = 100 + 100 = 200 151 + 152 + 148 + 153 + 146 + 151= 91 + 92 + 98 + 69 = 43 + 46 + 47 + 51 + 49= 94 + 91 + 96 = 57 + 36 + 43 + 94 = 4. Тоон илэрхийллийн утгыг олохгүйгээр жишээрэй. 6 × 7 + 48 ÷ 6 6 ÷ 7 ‒ 48 ÷ 6 635 + 70 ÷ 10 635 + 70 ÷ 7 (372 + 217) ‒ 235 (372 + 217) ‒ 235 (695 ‒ 263) + 114 798 ‒ (26 + 752) 5. Тоон илэрхийллийн утга үнэн байх хаалт тавиарай. 15 ‒ 6 × 2 = 18 12 + 24 ÷ 4 = 9 3 × 6 ‒ 2 = 12 14 ‒ 5 × 2 = 18 Та хүүхдээ тоон илэрхийллийн үйлдлийн дараалал тогтоож, утгыг олох, утгыг олохгүйгээр жиших, байр солих бүлэглэх аргад сурахад чиглүүлээрэй. 70
Нийлбэр, ялгаврыг тоогоор үржүүлж чадна 1. Цэцгийн мандалд улаан ба хөх 42 цэцгүүд ургаж байв. Зургийг 3 ажиглаад а, б бодолтуудыг гүйцээж бодоорой. a. Нийт хэдэн цэцэг байна вэ? 6 б. Улаан цэцэг нь хөх цэцэгнээс хэдээр олон байна вэ? 1-р арга (4 + 2) × 3 = 6 × 3 = 1-р арга (4 ‒ 2) × 3 = 2 × 3 = 2-р арга 4 × 3 + 2 × 3 = 12 + 6 = 2-р арга 4 × 3 ‒ 2 × 3 = 12 ‒ 6 = ( + )× = × + × ( - )× = × - × 2. Ээж 3, эгч 2 дээл урлав. Хэрэв дээл бүрд 4м торго орсон бол а. Нийт хэдэн метр торго орсон бэ? б. Эгчийн дээл хийсэн торго нь ээжийнхээс хэдэн метрээр богино вэ? a. б. 3. Тоон илэрхийллийн утгыг олоорой. а. (2 + 8) × 3 = б. (7 ‒ 4) × 2= в. 5 × 4 – 3 × 4 = е. 9 × 3 – 8 × 2 = г. (12 ‒ 4) × 3= д. (3 + 4) × 9= 4. Тоон илэрхийллийг жишээрэй. 5. Хүснэгтийг нөхөөрэй. 3×( + ) 4×( – ) a. (3 + 5) × 4 3×4+6×4 б. 8 × 3 ‒ 6 × 3 (8 ‒ 7) × 3 72 в. (7 + 3) × 2 64 (7 ‒ 3) × 2 57 28 Та хүүхдэдээ нийлбэр, ялгаварыг тоогоор үржүүлэхдээ үйлдлийн гишүүн бүрийг уг тоогоор үржүүлээд нэмж, хасаж болохыг ойлгуулж чиглүүлээрэй. 71
Мэдэгдэхгүй байгаа гишүүнийг олж чадна 1. а. Тохирох тоог олоорой. Нэмэх үйлдэл б. Хүснэгтийг нөхөөрэй. + 739 = 935 += нэмэгдэхүүн 487 296 326 364 + = 512 =‒ нэмэгдэхүүн 175 =‒ нийлбэрийн утга 739 836 446 906 2. а. Тохирох тоог олоорой. Хасах үйлдэл б. Хүснэгтийг нөхөөрэй. ‒ 65 = 51 ‒= хасагдагч 393 788 хасагч 167 208 150 ‒ = 67 =+ ялгаврын утга =‒ 214 417 509 205 3. а. Тохирох тоог олоорой. Үржүүлэх үйлдэл б. Хүснэгтийг нөхөөрэй. × 8 = 56 ×= үржигдэхүүн 52 үржигдэхүүн 79 9× = 63 =÷ үржвэрийн утга =÷ 45 56 64 81 4. а. Тохирох тоог олоорой. Хуваах үйлдэл б. Хүснэгтийг нөхөөрэй. ÷6=8 ÷= хуваагдагч 72 42 хуваагч 69 56 ÷ =7 =× ногдворын утга =÷ 9474 5. Тоон бичвэрийг үнэн байлгах +, ‒, ×, ÷ тэмдгийг бичээрэй. + 100 = 307 ‒ 69 254 ‒ =7×9 2 × = 48 ÷ 8 ‒ 197 = 72 ÷ 9 ÷ = 101 ‒ 93 6 × = 210 ‒ 156 6. + 3 4 7 + 1 6 7 - 3 1 6 - 3 0 0 - 2 6 8 1 5 6 2 4 1 2 0 8 1 5 8 9 4 Та хүүхдээрээ тоон карт, хүснэгт хэрэглүүлэн нэмэх, хасах, үржүүлэх, хуваах үйлдлийн аль нэг гишүүнийг бусдаар илэрхийлэх дасгал ажиллуулаарай. 72
Тоог нийлбэр, ялгавраар үржүүлж, хувааж чадна 1. Хоёр ба тавын хүрдийг гүйцээж, долоогийн хүрд зохиогоорой. ×2 5 7 1 × (2 + 5) = 2 + 5 = 7 1×7=7 12 5 7 2 × (2 + 5) = 4 + 1 0 = 1 4 2×7=14 24 10 3 × (2 + 5) = 6 + 1 5 = 2 1 3×7=21 36 15 48 20 5 10 25 6 7 8 9 10 2. Илэрхийллийг утгыг олоорой. 3 × (1 + 6) = 8 × (9 – 2) = 6 × (1 3 – 3) = 5 × (2 8 – 1 9) = 4 × (5 + 3) = 9 × (1 + 8) = 6 3 ÷ (2 + 5) = 3 5 ÷ (2 + 5) = 4 2 ÷ (1 9 – 1 2) = 3. Харандааг 2, 3, 4-өөр багцлаарай. 1 1 ÷ 2 = 5 (үлд 1) 1 1 ÷ 3 = 3 (үлд ) 1 1 ÷ 4 = (үлд ) 4. Хуваах үйлдлийг гүйцэтгээрэй. a. ÷ 3 = (үлд ) ÷ 4 = (үлд ) ÷ 5 = (үлд ) 3 9 ÷ 9 = (үлд ) б. 2 8 ÷ 5 = (үлд ) 4 3 ÷ 7 = (үлд ) Та хүүхдэдээ тоог 2, 3, 4, 5, . . . , 10-д хуваахад үлдэгдэл гарч болно гэдгийг тоолох хэрэгсэл ашиглан туршиж үзүүлээрэй. Үлдэгдэл нь хувааж байгаа тооноос бага тоо гарна гэдгийг анхааруулаарай. 73
Савны багтаамжийг тооцоолж чадна 1. a. Нэг литртэй харьцуулаарай. а. их а. их а. их а. их а. их б. бага б. бага б. бага б. бага б. бага б. Хүснэгтийг нөхөөрэй. 1л 2л 3л хагас литр 2л __л __л __л 4 2. Хүү, охин хоёр голоос ус зөөв. Охин 3 литрийн багтаамжтай 2 саваар, хүү түүнээс 2 дахин их ус зөөсөн бол тэд нийт хэдэн литр ус зөөсөн бэ? 3л ? 3. 15÷3 9×4 37+25 4-өөр 49+18 өнж 27÷3 Хоёр тоглогч шоог ээлжлэн орхиж буусан нүдний тоогоор Гараа 3-аар 16÷2 40÷4 гараанаас эхэлж тоглоно. -д 85-16 53-29 буувал нүдэн дэх тоогоор хойш, -д буувал нүдэн дэх тоогоор урагш 12÷3 25+28 64÷8 нүүнэ. -д буувал шоог орхихгүй нэг 48+19 81÷9 28+17 өнжинө. Түрүүлж барианд хүрсэн нь 4х2 өнж 71-35 20÷2 2-оор хожно. Та хүүхдэдээ савны багтаамжийг нэг литрийн хэмжээтэй савтай харьцуулан нэг литрээс бага, их, тэнцүү зэргээр жиших үйлийг хийлгээрэй. 1б дасгалыг нэг литрийн хэмжээтэй саванд 2 аяга ус орох бол ийм хоёр саванд хэд орохыг тооцуулж, дараагийн савнуудын багтаамжийг тооцоолоход нь дэмжлэг үзүүлээрэй. 74
Юмсыг өнгө, хэмжээ, хэлбэрээр нь ангилж чадна 1. Зураг дээр өгөгдсөн дүрсүүдийг а, б, в хүснэгтэд ангилж наагаарай. а. том дүрс жижиг дүрс б. гурвалжин гурвалжин в. дугуй дугуй биш биш улаан хөх өнгөтэй өнгөтэй улаан хөх биш биш өнгөтэй өнгөтэй 2. Зураг дээр өгөгдсөн тоглоомуудыг а, б хүснэгтэд ангилж наагаарай. а. машин машин б. бөмбөг бөмбөг биш биш хөх шар өнгөтэй өнгөтэй тоглоом хөх шар өнгөтэй өнгөтэй биш биш Та хүүхдээрээ гэр доторх юмс, хичээлийн хэрэглэлийг өнгө, хэлбэр, хэмжээ зэргээр ангилуулж, ярилцаарай. 75
Бататгаарай 1. Зургийг гүйцээж зураарай. 2. Хүрээний уртыг олоорой. 6м 4 см 7 дм 3. Нуугдсан тоонуудыг олоорой. ×2345 × 7 8 9 10 48 16 11 – 8 24 30 5 15 25 4 + 5 63 81 6 12 24 24 ÷ 6 32 40 4. Илэрхийллийн утгыг олоорой. 231 + 152 = 235 ‒ 157 = 748 + 122 = 458 ‒ 127 ‒ 111 = 267 + 183 = 438 + 258 ‒ 148 = 5. Төөлүүр хорхой 3м замыг 2 минутад туулдаг бол 16 минутад хэдэн метр зам туулах вэ? 6. Илэрхийллийн утга нь 12 байх тохирох тоонуудыг -д бичээрэй. 12 = 10 + 2 12 = 8 + 4 + 12 = + ‒ 12 = ‒ 12 = + + 12 = ‒ ‒ 12 = × 12 = × 12 = × Дасгал 4-ийн дүрсийн хүрээний уртыг нэмэх болон үржүүлэх үйлдлээр тооцоолж болно. Дасгал 6 нь нээлттэй буюу олон аргаар тооцоолох бодлого тул та хүүхдээрээ нэг илэрхийллийг хэд хэдэн аргаар бодуулж, тайлбарлуулаарай. 76
Би чадна 1. 1 Үндсэн 7 эгшгийн эхний эгшиг 2 8 дэлбээтэй цэцгийн нэрэнд 2 давтагдсан эгшигт гийгүүлэгч 4 3 Шоргоолжинд тусалдаг амьтны Загас гэсэн үгийн нэрийн урт эгшиг эгшигт гийгүүлэгч Толь бичиг ашиглан бичиж сурсан 5 говийн баавгайн нэрний урт эгшиг Цаг хугацааг хэмжих утгатай эр үг атлаа эм үгийг –ий залгаж бичдэг үгийн эхний заримдаг гийгүүлэгч 6 Зөв хийсэн бол шувууны үр төлийн нэр бүтнэ. 7. Аль нь баярласан, талархсанаа илэрхийлэх хэлбэр вэ? Дугаарыг дугуйлаарай. 1. Гар барина. 3. Баярласнаа хэлнэ. 2. Инээмсэглэнэ. 4. Ачийг хариулна. 8. Найзуудтайгаа эелдэг, эвтэй найртай харилцахад хэрэгтэй үгнүүдийг олж будаарай. найзлах шоглох нөхөрлөх загнах талархах хайрлах туслах муудалцах ерөөх 77
Би чадна 1. 437 - г орны нэмэгдэхүүний нийлбэрт зөв задалсан хэсгийг дугуйлаарай. а. 4 + 3 + 7 б. 400 + 30 + 7 в. 430 + 7 г. 40 + 30 + 7 2. 437 тооны 3 цифр нь ................... орны утгыг илэрхийлж байна. 3. Дөрвөн зуун гучин долоог тоон шулуун дээр тэмдэглээрэй. 300 400 500 4. 3 × 4 = 12 илэрхийллийг зөв багцалсан хэсгийг дугуйлаарай. 5. Хагасын хагас нь 8-тай тэнцэх тоог дугуйлаарай. а. 4 б. 16 в. 2 г. 32 6. Зөв харгалзуулаарай. а. 54 б. 580 1. 548 + 4 × 8 в. 508 2. Таван зуун найм г. 58 3. 18 ÷ 9 + 56 д. 68 4. 50 гаруй 5. 46 ‒ 56 ÷ 8 + 29 7. Биеийн бүтцийн хэсгүүд (нүдэнд харагдах)-ийг зөв холбоорой. Хүний бие цэцэг, иш, навч, үндэс Ургамал толгой хүзүү, их бие мөчид (дээд, доод) 8. а. Зөв холбоорой. эргэн тойрны газраасаа өндөр Тал Уул ерөнхийдөө тэгшивтэр газар Нуур хотгор газраар налууг дагаж урсаж байгаа ус Гол хуурай газрын томоохон хонхорт тогтсон их ус 8. б. Ой аргаль, гүрвэл Тал буга, хэрэм Говь чоно, зээр 78
Би чадна 1. эр үг, эм үгийг ялган будаарай. Өндөр Өвгөн хангайд нутагтай Ясан Явуу сагсгар эцэгтэй хүрэн ээжтэй цагаан хүүхэдтэй (Тэр юу вэ?) 2. Зөв залгаад бичээрэй. Ямар үг илүү байна вэ? хун самар - ийг ............. ............. ............. хонь сүүдэр - ыг 3. Ертөнцийн гурав зохиож бичээрэй. 4. Зөв бичсэн үгийн урд байгаа үсгийг дугуйлбал ямар үгийн эсрэг утгатай үг үүсэх вэ?. х. шоргоолжийг ү. хоногыг р. ишгийг д.даага унах н. шоргоолжыг у. хоногийг л. ишигийг т. дааг унах а. арга ухаан м. баавгайны о. араг ухаан н. баавгайн нн 5. Цагаан сар гэж ямар баярыг хэлдэг вэ? Аль нь зөв бэ? Хуучин оныг Шинэ оныг үдэх баяр угтах баяр 6. Үгнүүдээс төл малын нэрийг олж будаарай. хонь ишиг адуу ботго хязаалан хурга унага тугал ингэ үнээ 79
Би чадна 1. А цэгээс баруун тийш 4 см зайтай Б цэг тэмдэглээрэй. Б цэгээс доош 3 см зайтай В цэг тэмдэглээрэй. Цэг бүрийг холбоход үүсэх дүрсийн хүрээний уртыг олоорой. см А 2. Эгч 24 кг өргөст хэмх, өргөст хэмхээс 3 дахин бага хулуу, хулуунаас 15 кг-аар их улаан лооль хурааж авав. Эгч нийт хэдэн килограмм ногоо хурааж авсан бэ? А. 42 кг Б. 84 кг В. 55 кг Г. 47 кг 3. Тулгаа хүү 7:35 минутаас өглөөний цайгаа 20 минут ууж, сургууль руугаа 15 минут алхаж очив. Хүү хэдэн цагт сургууль дээрээ очсон бэ? А. 7:10 Б. 8:00 В. 7:50 Г. 8:10 4. Зүй тогтлыг олоод бичээрэй. 5. Тохирох үгийг бичээрэй. 6. Үндсэн ба завсрын зүгийг нэрлэж бичээрэй. (урт, богино) .........................., .........................., БХ Х ЗХ Зуны Өвлийн .........................., .........................., өдөр шөнө өдөр шөнө Б З .........................., .........................., .........................., ........................... БӨ Ө ЗӨ 7. Тэмүүжин 7 хоногийн цаг агаарын байдлын тэмдэглэл хөтөлжээ. Хэдэн өдөр нартай, үүлтэй, цастай байсан бэ? Хэдэн өдөр хүйтэн сэрүүн, дулаан байсан бэ? 3 сарын 8 3 сарын 9 3 сарын 10 3 сарын 11 3 сарын 12 3 сарын 13 3 сарын 14 нартай үүлтэй дулаан сэрүүн үүлтэй цастай үүлтэй нартай цастай хүйтэн сэрүүн хүйтэн дулаан сэрүүн нартай - үүлтэй - цастай - хүйтэн - сэрүүн - дулаан - 80
Тэмдэглэл 81
Тэмдэглэл 82
АБВГДЕЁ ЖЗ И й К ЛМ НОӨПР СТ У Ү Ф Х Ц ЧШ Щъ ы ь ЭЮЯ × 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 3 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 4 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 5 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 6 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70 8 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80 9 9 18 27 36 45 54 63 72 81 90 10 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Search
