มาตรฐานการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ตามหลักการยศาสตร์ (Ergonomics Standard On Working With Computer)

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ชื่อหนังสอื : มาตรฐานการปฏิบัตงิ านคอมพิวเตอรต์ ามหลกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) Ergonomics Standard on Working with Computer (SHS 301 : 2018) ชื่อผแู้ ต่ง : 1. นายวฑิ ูรย์ สิมะโชคดี 2. นางสาวสดุ ธิดา กรุงไกรวงศ์ 3. นายวิเลิศ เจตยิ านุวตั ร 4. นางลัดดา ต้งั จินตนา 5. นายสบื ศักดิ์ นันทวานิช 6. นายประมุข โอศริ ิ 7. นางสาวจุฑาสิริ โรหิตรัตนะ 8. นางสาวจุฑามาศ ทรัพยป์ ระดิษฐ์ 9. นางสาวขนิษฐา แสงภกั ดี 10. นางสาวจริ นันทน์ อนิ ทรม์ ณี จดั ทำโดย : สถาบนั สง่ เสริมความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน (องค์การมหาชน) เลขที่ 18 ถนนบรมราชชนนี แขวงฉิมพลี เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ 10170 โทรศัพท์ 0 2448 9111 ปีที่พมิ พ์ : ปี 2562 ครัง้ ท่พี มิ พ์ : จดั พมิ พ์ครั้งที่ 1 โรงพมิ พ์ : สถาบนั สง่ เสรมิ ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน (องคก์ ารมหาชน) เลขที่ 18 ถนนบรมราชชนนี แขวงฉมิ พลี เขตตลิ่งชัน กรงุ เทพฯ 10170 โทรศพั ท์ 0 2448 9111 ISBN (E-book) : 978-616-8026-06-9 สถำบันสง่ เสรมิ ควำมปลอดภยั อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หนำ้ ก

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) คณะอนุกรรมกำร จดั ทำมำตรฐำนกำรปฏิบตั ิงำนคอมพวิ เตอรต์ ำมหลักกำรยศำสตร์ นายวิฑูรย์ สมิ ะโชคดี ประธานคณะอนุกรรมการ นางสาวสดุ ธดิ า กรุงไกรวงศ์ อนุกรรมการ นายวิเลิศ เจติยานุวัตร อนกุ รรมการ นางลัดดา ตัง้ จินตนา อนุกรรมการ นายสืบศักดิ์ นนั ทวานชิ อนุกรรมการ นายประมขุ โอศริ ิ อนกุ รรมการ นางสาวจฑุ าสิริ โรหติ รัตนะ อนุกรรมการและเลขานุการ สถำบนั ส่งเสรมิ ควำมปลอดภยั อำชีวอนำมยั และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หน้ำ ข

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ประกำศสถำบันส่งเสรมิ ควำมปลอดภัย อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมในกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) เรือ่ ง มำตรฐำนกำรปฏิบตั ิงำนคอมพิวเตอรต์ ำมหลกั กำรยศำสตร์ (มปอ. 301 : 2561) การคุ้มครองผู้ใช้แรงงานให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี มีความมั่นคง และมีความปลอดภัยในการทางาน ตามบทบาท หน้าท่ีของกระทรวงแรงงาน จาเป็นต้องดาเนินการทางด้านการควบคุมกากับดูแลให้สถานประกอบกิจการปฏิบัติตาม กฎหมายความปลอดภัยฯ อย่างเคร่งครัด ควบคู่ไปกับการส่งเสริมพัฒนาเพื่อสร้างความตระหนักรู้และยกระดับคณุ ภาพ ชวี ิตของผู้ใช้แรงงาน ให้มั่นใจได้ว่าผูใ้ ช้แรงงานจะได้ทางานในสภาพแวดลอ้ มการทางานที่เหมาะสม ปลอดจากอุบัติเหตุ และโรคจากการทางาน สถาบนั ส่งเสริมความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน (องคก์ ารมหาชน) เป็นหน่วยงาน ภายใต้การกากับดูแลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน โดยอานาจหน้าท่ีหนึ่งของสถาบันส่งเสริมความปลอดภัยฯ คอื การพฒั นาและสนบั สนนุ การจดั ทามาตรฐานเพื่อสง่ เสรมิ ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน ไดจ้ ดั ทามาตรฐานการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ตามหลักการยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ขนึ้ โดยมีองค์ประกอบของ มาตรฐาน ประกอบด้วย 1. ขอ้ กาหนดทว่ั ไป 2. ท่าทางในการปฏบิ ัติงานคอมพวิ เตอรต์ ้งั โต๊ะ 3. ท่าทางในการปฏิบตั งิ านคอมพิวเตอร์พกพา ทั้งน้ี เพอื่ ใหเ้ ป็นมาตรฐานสาหรบั แนะนาดา้ นความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทางาน และ สง่ เสริมให้ผปู้ ฏิบัติงานสามารถทางานได้อยา่ งปลอดภยั จากอุบัตเิ หตุ การเจ็บปว่ ยและโรคจากการทางาน ประกาศ ณ วันที่ 6 กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. 2562 พลเอก (อภชิ าติ แสงรุ่งเรือง) ประธานคณะกรรมการสถาบันส่งเสรมิ ความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน สถำบนั ส่งเสริมควำมปลอดภยั อำชีวอนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ ค

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) คำนำ สถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทางาน (องค์การมหาชน) ภายใต้ การกากับดูแลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และ สภาพแวดล้อมในการทางาน โดยกาหนดอานาจหน้าที่หน่ึงของสถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และ สภาพแวดล้อมในการทางาน (องค์การมหาชน) คือ การพัฒนาและสนับสนุนการจัดทามาตรฐานเพื่อส่งเสริม ความปลอดภัย อาชีวอนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน มาตรฐานการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ตามหลักการยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) เป็นมาตรฐานที่สถาบันส่งเสริม ความปลอดภัยฯ จัดทาข้ึนเพ่ือส่งเสริมให้ผู้ปฏิบัติงานและสถานประกอบกิจการดาเนินการปรับปรุงสภาพการทางาน ในสานักงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ เพ่ือให้เกิดความเหมาะสมแก่ลูกจ้างตามหลักการยศาสตร์ โดยมีเนื้อหาครอบคลุมปัจจัยสาคัญของการปรับปรุงงานคอมพิวเตอร์ ได้แก่ สถานีงานคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์ คอมพิวเตอร์ สภาพแวดลอ้ มในบริเวณสถานงี าน และการบริหารจัดการงานคอมพิวเตอร์ เมื่อดาเนินการปรับปรุงสภาพ การทางานตามข้อกาหนดในมาตรฐานนี้แล้ว เจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการทางานสามารถใช้แบบประเมินท่าทาง ในการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ของลูกจ้าง และปรับปรุงให้สอดคล้องกับท่าทางการปฏิบัติงานท่ีแนะนาในมาตรฐาน นอกจากนี้มาตรฐานนี้ได้แนะนาท่าบริหารร่างกายท่ีลูกจ้างสามารถปฏิบัติได้อย่างง่าย ๆ ในระหว่างวันทางาน เพอื่ ผ่อนคลายอาการปวดเมอ่ื ยที่สว่ นต่าง ๆ ของร่างกาย สร้างความยืดหยุ่นให้กล้ามเน้ือท่ีใช้งานมากในขณะปฏิบัติงาน คอมพวิ เตอร์ และสร้างความแข็งแรงใหก้ ล้ามเนอื้ ทอี่ ่อนแรงเน่ืองจากไม่ได้ใชง้ าน มาตรฐานฉบับนี้ได้ผ่านกระบวนการจัดทามาตรฐานของสถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทางาน (องค์การมหาชน) ดาเนินการร่างและกล่ันกรองโดยคณะอนุกรรมการวิชาการ ผ่านการระดมความคิดเห็นจากผู้มีส่วนได้เสีย ผ่านความเห็นชอบจากคณะกรรมการบริหารสถาบันส่งเสริม ความปลอดภยั ฯ ในการประชุมคร้ังที่ 8/2561 เม่ือวันท่ี 29 สิงหาคม 2561 เพื่อส่งเสริมให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถทางาน ได้อยา่ งปลอดภัยจากอบุ ตั ิเหตุ การเจ็บป่วยและโรคจากการทางาน สถำบนั ส่งเสรมิ ควำมปลอดภัย อำชีวอนำมัย และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หนำ้ ง

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) สำรบญั หน้ำ ก เอกสารลขิ สิทธ์ิ ข คณะอนุกรรมการจดั ทามาตรฐาน ค ประกาศสถาบนั สง่ เสรมิ ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางาน (องคก์ ารมหาชน) ง คานา จ สารบัญ 1 1. บทนา 1 2. ขอบข่าย 2 3. คานยิ าม 2 4. ข้อกาหนด 2 5 4.1 สถานีงานคอมพิวเตอร์ 8 4.2 อปุ กรณ์คอมพวิ เตอร์ 9 4.3 สภาพแวดลอ้ มในบรเิ วณสถานงี าน 10 4.4 การบริหารจดั การงานคอมพิวเตอร์ 10 5. ทา่ ทางในการปฏิบัตงิ านคอมพวิ เตอร์ 12 5.1 เมือ่ ใชค้ อมพิวเตอรต์ ้ังโตะ๊ 14 5.2 เม่ือใชค้ อมพวิ เตอร์พกพา 6. เอการอ้างอิง สถำบันสง่ เสรมิ ควำมปลอดภยั อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ จ

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 1. บทนำ ในปัจจุบันน้ี เครื่องคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะและเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพาเป็นอุปกรณ์สาคัญท่ีช่วยให้การปฏิบัติงาน หลายประเภทในสานักงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและได้ผลสาเร็จโดยใช้เวลาที่สั้นลง ลูกจ้างส่วนใหญ่ในสานักงาน ใช้เคร่ืองคอมพวิ เตอรเ์ ปน็ อปุ กรณ์หลกั ในการปฏบิ ตั งิ านตา่ ง ๆ อยา่ งต่อเนอื่ ง โดยทร่ี ะยะเวลาในการปฏบิ ตั ิงานคอมพวิ เตอร์ ในแตล่ ะวันมกั จะนานกวา่ 4 ช่ัวโมง และถา้ เปน็ ลูกจ้างระดบั ปฏบิ ัตกิ าร ก็มกั จะต้องปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์เป็นระยะเวลา ไมน่ อ้ ยกว่า 6 ช่วั โมงต่อวนั ผลการวิจัยด้านการยศาสตร์และด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทางาน ได้บ่งช้ีว่า ลูกจ้างท่ีปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ในสานักงานท่ีมีปัญหาอาการบาดเจ็บสะสมที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก (Musculoskeletal Disorders ; MSDs) มจี านวนเพม่ิ ขึ้นทุกปี โดยนักวิจัยได้สรุปว่าสาเหตุหลักประการหนึ่งของปัญหานี้ คือ การปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์อย่างไม่ถูกต้องตามหลักการยศาสตร์ ซึ่งทาให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพของลูกจ้าง โดยมีอาการปวดเม่ือย (รวมทั้งบาดเจ็บ) ที่ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น บริเวณคอ ไหล่ ข้อมือ หลังส่วนล่าง และขา ซึ่งมีผลกระทบต่อสมรรถภาพในการปฏบิ ตั ิงานของลูกจา้ งด้วย ร ะ บ บ ง า น ซึ่ ง มี ลู ก จ้ า ง น่ั ง ห รื อ ยื น ป ฏิ บั ติ ง า น ค อ ม พิ ว เ ต อ ร์ ใ น ส า นั ก ง า น ส า ม า ร ถ พิ จ า ร ณ า เ ป็ น ร ะ บ บ ง า น การยศาสตร์ได้ การนาหลักการยศาสตร์ไปประยุกต์ใช้เพื่อปรับปรุงการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ จาเป็นต้องพิจารณา องคป์ ระกอบตา่ ง ๆ ของระบบงานในสานักงาน คือ สถานงี าน (โต๊ะวางเครื่องคอมพิวเตอร์และเก้าอี้) อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ (แปน้ พมิ พ์ เมาส์ และจอภาพ) สภาพแวดลอ้ ม งานคอมพวิ เตอร์ และพฤตกิ รรมของลกู จ้าง การที่นายจ้าง จัดหาสถานีงาน และอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ จัดสภาพแวดล้อมในบริเวณสถานีงาน และบริหารจัดการงานคอมพิวเตอร์ให้เหมาะสม ตามหลักการยศาสตร์ จะช่วยให้ลูกจ้างสามารถปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ได้อย่างปลอดภัย ช่วยลดความเส่ียงต่อการเกิด อาการบาดเจ็บสะสมที่ระบบกล้ามเนื้อและกระดูกได้ ซ่ึงจะช่วยเอื้ออานวยให้คุณภาพของชีวิตการทางานดีข้ึน ลูกจ้างสามารถปฏิบัติงานท่ีได้รับมอบหมายอย่างสะดวกสบายมากข้ึน และสถานประกอบกิจการได้ผลงานท่ีสาเร็จ สมบูรณม์ ากยงิ่ ขนึ้ 2. ขอบขำ่ ย มาตรฐานการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ตามหลักการยศาสตร์ ได้จัดทาขึ้นเพื่อช่วยให้สถานประกอบกิจการสามารถ จัดหาสถานีงานและอุปกรณ์ท่ีเหมาะสมตามหลักการยศาสตร์ให้ลูกจ้างใช้ปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ในสานักงาน รวมทั้ง สามารถจดั สภาพแวดล้อมในบริเวณสถานีงานให้เหมาะสมตามหลักการยศาสตร์ การนามาตรฐานนี้ไปใช้จะช่วยใหล้ กู จา้ ง มพี ฤตกิ รรมในการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรท์ เ่ี หมาะสมและมที า่ ทางการปฏบิ ตั งิ านทถ่ี กู ตอ้ งตามหลกั การยศาสตร์ มาตรฐานการยศาสตร์ฉบับนี้ จะครอบคลุมเฉพาะการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ในสานักงานอย่างต่อเนื่อง ซึ่งใช้ แป้นพิมพ์และเมาส์เป็นอุปกรณ์ป้อนข้อมูลและใช้จอภาพเป็นอุปกรณ์แสดงข้อมูล จะไม่รวมการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ ที่ใช้จอภาพเป็นอุปกรณ์ป้อนข้อมูล เคร่ืองคอมพิวเตอร์ท่ีใช้อาจจะเป็นเครื่องคอมพิวเตอร์ต้ังโต๊ะหรือเคร่ืองคอมพิวเตอร์ พกพา งานคอมพิวเตอร์ในมาตรฐานฉบับนี้จะเน้นที่งานจัดเตรียมเอกสาร งานป้อนข้อมูล ตัวเลข งานเขียนโปรแกรม งานออกแบบ งานอ่าน-ตอบอีเมล และงานค้นหาข้อมูล แต่จะไม่รวมงานออกแบบท่ีใช้อุปกรณ์ป้อนข้อมูลนอกเหนือจาก แป้นพิมพ์และเมาส์ งานควบคุมระบบปฏิบัติการ และงานควบคุมอุปกรณ์เครื่องมือในโรงงาน ห้องปฏิบัติการ หรือ โรงพยาบาล สถำบนั สง่ เสรมิ ควำมปลอดภยั อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ 1

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 3. คำนิยำม ความหมายของคาท่ีใช้ในมาตรฐานการปฏบิ ัตงิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหลักการยศาสตร์ มีดังตอ่ ไปน้ี 3.1 กำรยศำสตร์ หมายถึง สหวิทยาการท่ีเกี่ยวข้องกับการศึกษาข้อมูลของมนุษย์ (เช่น เพศ สัดส่วน ร่างกาย ความสามารถ ขีดจากัดเชิงกายภาพและจิตภาพ ความคาดหวัง เป็นต้น) และความสัมพันธ์ระหว่าง มนุษย์และองค์ประกอบต่าง ๆ ของระบบงานท่ีมนุษย์มีส่วนร่วมด้วยในขณะน้ัน โดยจะนามาประยุกต์ใช้ ในการออกแบบและสร้างระบบงานให้เหมาะสมกับการปฏิบัติงานของมนุษย์ให้มากที่สุด เพื่อช่วยเพิ่ม ความปลอดภยั ลดปัญหาสุขภาพ ลดการบาดเจบ็ เพิม่ ความพงึ พอใจ และเพมิ่ ประสิทธิภาพในการปฏิบัติงาน ของมนษุ ย์ 3.2 นำยจ้ำง หมายถึง นายจ้างตามพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการทางาน พ.ศ. 2554 3.3 ลูกจ้ำง หมายถึง ลูกจ้างตามพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการทางาน พ.ศ. 2554 3.4 สถำนีงำน (Workstation) หมายถึง สถานท่ีในสานักงานซ่ึงลูกจ้างใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ประจาเพ่ือ ปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ 3.5 สถำนท่ีทำงำน (Workplace) หมายถึง สานกั งานหรือสถานทซี่ งึ่ ลกู จา้ งทางาน 4. ข้อกำหนด 4.1 สถำนีงำนคอมพวิ เตอร์ สถานีงานคอมพิวเตอร์ ประกอบด้วยเก้าอี้ (สาหรับลูกจ้างนั่งปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์) และโต๊ะสาหรับวางอุปกรณ์ คอมพิวเตอร์ (ได้แก่ แป้นพิมพ์ เมาส์ แผ่นรองเมาส์ จอภาพ และเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพา) รวมท้ังอุปกรณ์เสริม ได้แก่ ล้นิ ชักวางแปน้ พมิ พ์ ฐานวางเครื่องคอมพวิ เตอรพ์ กพา แขนยดึ จอภาพ และท่พี ักเทา้ 4.1.1 เก้ำอี้ เกา้ อท้ี ่เี หมาะสมสาหรับการนงั่ ปฏิบตั งิ านคอมพวิ เตอร์ ควรมคี ณุ สมบตั ดิ ังตอ่ ไปนี้ 1) ขาเก้าอี้ ควรเป็น 5 แฉกและมคี วามแขง็ แรงในการรบั น้าหนักตวั ของลูกจ้าง 2) ล้อเก้าอี้ ควรมีความแขง็ แรงและหมุนได้อยา่ งสะดวก 3) พนกั พิงหลัง ควรมสี ว่ นรองรบั หลงั สว่ นลา่ งทส่ี ามารถปรบั ระดบั สูง - ตา่ ได้ 4) เบาะนั่ง ควรมลี กั ษณะดงั น้ี - มคี วามกวา้ งทีเ่ หมาะสมกบั ร่างกายของลกู จ้าง - มีความโค้ง - เว้าใหส้ อดคล้องกับบริเวณรา่ งกาย (กน้ ) ส่วนทสี่ มั ผสั - สามารถปรับระดับสูง – ตา่ ไดแ้ ละปรับได้อย่างสะดวก - สามารถปรับระยะลึก (คือระยะห่างระหว่างพนักพิงหลังและขอบหน้าของเบาะนั่ง)ได้ และปรับได้ อยา่ งสะดวก - ขอบหนา้ ของเบาะนั่ง ควรโค้งลง และไม่กดบรเิ วณขาพับดา้ นในของลกู จา้ ง สถำบนั ส่งเสริมควำมปลอดภัย อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ 2

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 5) ทีพ่ กั แขน (ถา้ มี) ควรปรับระดบั สูง – ตา่ และระยะชดิ – ห่าง จากลาตวั ได้ 6) ทีพ่ ิงศีรษะ (ถา้ มี) ควรปรบั ระดบั สูง – ตา่ และมุมรองรับศรี ษะได้ นอกจากน้ี อุปกรณ์ปรับต่าง ๆ ควรอยู่ในตาแหน่งที่เหมาะสมเพ่ือให้ลูกจ้างสามารถใช้งานได้อย่างสะดวก เช่น อุปกรณ์ (คันโยก) สาหรับปรับระดับสูง – ต่าของเบาะน่ัง ควรติดต้ังอยู่ทางด้านข้างและเย้ืองมาทาง ด้านหน้าของเบาะน่ัง เพ่ือให้ลูกจ้างสามารถปรับระดับเบาะนั่งให้สูงขึ้นหรือต่าลงได้อย่างสะดวกในขณะท่ี อยู่ในท่าน่ัง 4.1.2 ลน้ิ ชักวำงแปน้ พมิ พ์ โต๊ะสาหรับวางอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ท่ีเหมาะสม ควรมีล้ินชักวางแป้นพิมพ์สาหรับลูกจ้างที่ใช้แป้นพิมพ์ ลน้ิ ชักวางแป้นพิมพท์ เี่ หมาะสม (ดงั แสดงในภาพท่ี 1) ควรมคี ุณสมบัติดงั ต่อไปน้ี 1) ควรปรับระดับสูง-ต่า ของพ้ืนวางแป้นพิมพ์ได้ โดยให้มีความสูงใกล้เคียงกับระดับข้อศอกของลูกจ้าง (เม่ือน่ังหลังตรง หอ้ ยแขนทอ่ นบนแนบชดิ ข้างลาตวั และงอข้อศอกประมาณมมุ ฉาก) 2) ควรมีพื้นที่เพยี งพอสาหรบั วางแปน้ พิมพ์และเมาสใ์ นระดับเดียวกนั 3) ควรปรับมุมลาดเอยี งของพ้นื วางแปน้ พมิ พ์ได้ ภาพท่ี 1 ล้ินชักวางแป้นพิมพ์ท่ีปรับระดบั และมุมลาดเอยี งของพ้ืนวางแป้นพิมพไ์ ด้ 4.1.3 ฐำนวำงเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพำ ลูกจ้างทใี่ ชเ้ ครอื่ งคอมพวิ เตอร์พกพา ควรมฐี านวางเครอื่ งคอมพิวเตอร์พกพาที่สามารถปรบั มุมลาดเอียงของ เครอื่ งได้ โดยท่ัวไปแล้วลูกจา้ งอาจใช้เครอื่ งคอมพิวเตอร์พกพาประกอบกับแป้นพิมพ์เสริม หรือใช้แป้นพิมพ์ ของเครอื่ งคอมพวิ เตอร์พกพาเองกไ็ ด้ ในกรณที ลี่ ูกจา้ งใช้แป้นพิมพ์เสริม (ไมใ่ ช้แปน้ พมิ พ์ของเครือ่ งคอมพวิ เตอร์พกพา) ลกู จา้ งตอ้ งใชฐ้ านวางเคร่ือง คอมพิวเตอร์พกพาช่วยปรับมุมลาดเอียงของเครื่องคอมพิวเตอร์พกพาให้ชันข้ึน เพ่ือช่วยยกระดับจอภาพ ให้สงู ขึน้ และมองเห็นได้สะดวก โดยไม่จาเป็นต้องก้มคอมากเกินไป (ดังแสดงในภาพท่ี 2 ก) ดังน้ัน ฐานวาง เคร่อื งคอมพวิ เตอร์พกพาประเภทน้คี วรมีคณุ สมบัติดังต่อไปน้ี 1) สามารถรองรับนา้ หนกั ของเคร่อื งคอมพิวเตอรพ์ กพาทใ่ี ชง้ านอยไู่ ด้ 2) สามารถปรับมุมลาดเอียงของเครื่องคอมพิวเตอร์พกพา เพ่ือให้ระดับจอภาพสูงข้ึนและเหมาะสมกับ ระดบั สายตาของลกู จา้ ง 3) สามารถรกั ษามมุ ลาดเอยี งของเครอ่ื งคอมพวิ เตอรพ์ กพาใหม้ นั่ คงและไมเ่ ปลย่ี นแปลงตลอดเวลาปฏิบตั งิ าน สถำบนั ส่งเสริมควำมปลอดภัย อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หน้ำ 3

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ในกรณีที่ลูกจ้างไม่ใช้แป้นพิมพ์เสริม (ใช้แป้นพิมพ์ของเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพา) ลูกจ้างต้องใช้ฐานวาง เครื่องคอมพิวเตอร์ท่ีสามารถปรับมุมลาดเอียงของเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพาให้เหมาะสม เพ่ือให้สามารถ ใชแ้ ปน้ พมิ พ์ของเครอ่ื งคอมพิวเตอร์พกพาได้โดยทข่ี ้อมอื เปน็ แนวเส้นตรงและมองจอภาพได้สะดวก (ดังแสดง ในภาพท่ี 2 ข) ดงั นนั้ ฐานวางเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพาประเภทนี้ ควรมคี ณุ สมบตั ดิ งั ตอ่ ไปน้ี 1) สามารถรองรบั น้าหนกั ของเคร่ืองคอมพิวเตอรพ์ กพาทีใ่ ชง้ านอยู่ได้ 2) สามารถปรับมุมลาดเอียงของเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพา เพื่อให้ลูกจ้างสามารถใช้แป้นพิมพ์ได้ในท่าทาง ท่เี หมาะสม และระดับจอภาพสูงเหมาะสมกับระดบั สายตาของลูกจา้ ง 3) สามารถรักษามุมลาดเอียงของเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพาให้ม่ันคงและไม่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ปฏิบัติงาน (ก) เมื่อใช้แป้นพมิ พ์เสริม (ข) เม่ือไม่ใชแ้ ป้นพิมพ์เสรมิ ภาพท่ี 2 ฐานวางเคร่อื งคอมพวิ เตอรพ์ กพา 4.1.4 แขนยึดจอภำพ ในกรณีท่ีลูกจ้างจะต้องปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์สลับกับงานเอกสาร ณ สถานีงานเดียวกัน การวางจอภาพ ตรงหน้าเพื่อให้มองเห็นได้อย่างเหมาะสมขณะปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์จะกีดขวางการปฏิบัติงานเอกสาร ลูกจา้ งส่วนใหญม่ กั จะวางจอภาพให้ไกลออกไป เพอ่ื ใหม้ ีท่สี าหรับปฏิบตั ิงานเอกสาร ซง่ึ ตาแหน่งของจอภาพ ท่ีอยู่ไกลน้ันจะมีผลกระทบต่อท่าทางในการปฏิบัติงานและต่อสุขภาพตา การใช้แขนยึดจอภาพจะช่วยให้ สามารถปฏิบัติงานท้ัง 2 ประเภทได้อย่างสะดวก โดยท่ีลูกจ้างสามารถเลื่อนจอภาพให้ใกล้เข้ามา อย่ใู นตาแหนง่ ท่มี องเห็นไดอ้ ย่างเหมาะสมเมือ่ ปฏบิ ัตงิ านคอมพวิ เตอร์ และเม่ือลูกจ้างต้องปฏิบัติงานเอกสาร ก็จะสามารถเลื่อนจอภาพออกไปเพ่ือไม่ให้กีดขวางการปฏิบัติงานได้ แขนยึดจอภาพที่เหมาะสม (ดังแสดงในภาพท่ี 3) ควรมีคณุ สมบตั ดิ ังต่อไปน้ี 1) สามารถปรบั ระดับสงู – ตา่ ไดอ้ ย่างสะดวก 2) สามารถปรบั ระยะใกล้ – ไกลได้อย่างสะดวก 3) สามารถรบั นา้ หนกั จอภาพได้ 4) สามารถติดตั้งบนโต๊ะทางานได้อย่างม่ันคง สถำบันสง่ เสริมควำมปลอดภัย อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ 4

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ภาพที่ 3 แขนยดึ จอภาพท่ปี รับระดับและระยะได้ 4.1.5 ทพ่ี กั เทำ้ ท่ีพกั เทา้ เปน็ อปุ กรณเ์ สริมเพอื่ ชว่ ยใหล้ ูกจ้างทีม่ รี ปู รา่ งเตยี้ สามารถน่ังวางเท้าท้ัง 2 ข้างได้อย่างสะดวกสบาย ขณะปฏบิ ัตงิ านคอมพวิ เตอร์ ทพ่ี กั เท้าที่เหมาะสมควรมีคณุ สมบตั ดิ งั ต่อไปน้ี 1) สามารถปรับระดบั สูง – ตา่ ได้ 2) ชว่ ยให้ลูกจา้ งสามารถนง่ั วางเท้าโดยมมี มุ ข้อเทา้ ทเ่ี หมาะสม 3) สามารถรองรบั น้าหนักขาและเท้าทัง้ 2 ขา้ ง และแรงกดเท้าได้ 4) มพี ืน้ ผิวทช่ี ่วยให้ลูกจ้างนั่งวางเท้า (เมอ่ื สวมใสร่ องเท้า) ไดอ้ ยา่ งมนั่ คง ไมล่ ่นื ไถล 5) ทาความสะอาดได้ง่าย 4.2 อปุ กรณค์ อมพิวเตอร์ อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ เป็นอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ท่ีเป็นส่วนประกอบของระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งลูกจ้างใช้เพ่ือการ ป้อนข้อมูลและการแสดงผล รวมทั้งอุปกรณ์เสริมท่ีใช้กับอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เหล่าน้ัน ได้แก่ แป้นพิมพ์ เมาส์ แผ่นรองเมาส์ และจอภาพ รวมทง้ั เคร่อื งคอมพิวเตอรพ์ กพาดว้ ย 4.2.1 แปน้ พมิ พ์ แปน้ พิมพท์ ีเ่ หมาะสมควรมคี ุณสมบัติดงั ต่อไปนี้ 1) มขี นาดใหญเ่ พอื่ ให้สะดวกต่อการพิมพ์ 2) มีสภาพเหมาะสมต่อการใชง้ าน ปุ่มตา่ ง ๆ อยู่ในสภาพทม่ี ั่นคง แน่น ไมห่ ลวม 3) มตี ัวอักษรและตวั เลขบนปมุ่ ของแปน้ พิมพท์ ีส่ ามารถมองเหน็ ได้ชัดเจน ถ้าลูกจ้างสามารถพิมพ์สัมผัสได้และต้องปฏิบัติงานพิมพ์เป็นประจาและอย่างต่อเนื่อง ควรใช้แป้นพิมพ์ การยศาสตร์เพ่ือเพิ่มความสะดวกสบายในการพิมพ์ แป้นพิมพ์การยศาสตร์มีข้อดี คือ แผงปุ่มตัวอักษร แยกเป็น 2 ส่วนและวางทามุมกันอย่างเหมาะสม ช่วยป้องกันการเบนในแนวราบที่ข้อมือ แป้นพิมพ์ การยศาสตร์มที ี่พกั ฝา่ มอื ขนาดใหญ่ ซึง่ สามารถชว่ ยปอ้ งกนั การงอในแนวด่ิงท่ีข้อมือได้ นอกจากน้ี แป้นพิมพ์ การยศาสตร์มีผิวโค้งเหมือนหลังเต่า ช่วยให้วางมือได้สะดวก และแผงปุ่มตัวอักษรจะเว้าลง ทาให้สะดวก ในการวางนว้ิ มอื ดงั แสดงในภาพที่ 4 สถำบนั สง่ เสริมควำมปลอดภัย อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หน้ำ 5

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ภาพท่ี 4 ตัวอยา่ งของแปน้ พมิ พก์ ารยศาสตร์ แป้นพิมพ์การยศาสตร์จะมีความยาวทางด้านขวามากกว่าแป้นพิมพ์มาตรฐาน ถ้าลูกจ้างใช้แป้นพิมพ์ การยศาสตร์และวางเมาส์ทางด้านขวาของแป้นพิมพ์ จะทาให้เมาส์อยู่ค่อนข้างไกลออกไปทางด้านขวา ซึ่งลูกจ้างต้องกางแขนหรือย่ืนแขนขวาออกมากเกินไปขณะที่ใช้เมาส์ แต่ถ้าลูกจ้างวางเมาส์ทางด้านซ้าย ของแปน้ พิมพแ์ ละใชเ้ มาสด์ ้วยมอื ซา้ ย (ดงั แสดงในภาพท่ี 5) ภาพท่ี 5 ตัวอย่างการใช้แป้นพิมพ์การยศาสตรแ์ ละวางเมาส์ทางดา้ นซา้ ยของแปน้ พิมพ์ 4.2.2 เมำส์ เมาสท์ ี่เหมาะสมควรมคี ณุ สมบตั ิดงั ตอ่ ไปน้ี 1) เป็นแบบออปติคอล เพื่อสะดวกตอ่ การใช้งานและดแู ลรกั ษา 2) เป็นแบบไรส้ าย เพ่ือสะดวกต่อการใช้งานและการจัดเกบ็ 3) มขี นาดเหมาะสมกับมอื ของลูกจา้ ง ไมใ่ หญห่ รอื เล็กเกินไป 4) สามารถใชง้ านไดอ้ ย่างสะดวกทงั้ มือซ้ายหรือมือขวา เมาส์การยศาสตร์จะมีความโค้งเว้าท่ีด้านข้างของเมาส์เพ่ืออานวยความสะดวกในการวางน้ิวหัวแม่มือ (ดังแสดงในภาพท่ี 6) ด้านบนของเมาส์จะมีความนูนมากกว่าเมาส์ทั่วไปเพ่ืออานวยความสะดวกในการ วางมอื บนเมาส์ และมีปมุ่ ฟงั กช์ นั อนื่ ๆ บนตวั เมาส์เพือ่ อานวยความสะดวกในการใชง้ าน แตเ่ มาส์การยศาสตร์ จะออกแบบมาเพื่อการใชง้ านด้วยมือขวาเท่านนั้ สถำบนั ส่งเสริมควำมปลอดภัย อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หนำ้ 6

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) ภาพที่ 6 ตัวอยา่ งของเมาสก์ ารยศาสตร์ 4.2.3 แผน่ รองเมำส์ แผ่นรองเมาส์ เป็นอุปกรณ์เสริมที่อานวยความสะดวกในการเลื่อนตาแหน่งลูกศร และช่วยป้องกัน ฝ่ามือข้างที่ใช้เมาส์ไม่ให้เสียดสีกับพื้นผิวโต๊ะ แผ่นรองเมาส์ท่ีเหมาะสม (สาหรับเมาส์แบบออปติคอล) ควรมีคุณสมบตั ิดงั ตอ่ ไปนี้ 1) มผี วิ ดา้ น ไมเ่ ป็นมันเงา 2) มีผิวเรยี บ ไม่มีสว่ นนูน 3) มขี นาดเหมาะสมตอ่ การใชง้ าน 4) เลือกใช้แผ่นรองเมาส์ที่ทาจากโฟมที่มีความยืดหยุ่น ท่ีเรียกว่า Memory Foam เพราะมีความนุ่มมือ และช่วยลดแรงตา้ นจากพื้นโต๊ะ 4.2.4 จอภำพ จอภาพทีเ่ หมาะสมควรมคี ุณสมบตั ิดงั ต่อไปนี้ 1) มีขนาดใหญเ่ หมาะสมกับงานท่ีปฏบิ ัติ 2) สามารถปรบั ระดบั สงู – ตา่ และมมุ แหงนได้ (ถา้ ไมส่ ามารถปรบั ระดบั ได้ ควรใชแ้ ขนยดึ จอภาพชว่ ย) 3) เปน็ จอภาพแบบไม่ใช่จอแก้ว เพอื่ ชว่ ยลดการสะทอ้ นแสงและแสงจา้ 4.2.5 เคร่ืองคอมพิวเตอรพ์ กพำ เคร่ืองคอมพิวเตอรพ์ กพาทเ่ี หมาะสมควรมีคณุ สมบัติต่อไปนี้ 1) ไมห่ นกั มากจนเกินไป ถา้ ตอ้ งเคลือ่ นย้ายบอ่ ย ๆ 2) มขี นาดจอภาพที่ใหญ่ มองเห็นข้อมูลไดอ้ ย่างสะดวก 3) ตาแหนง่ ของแผ่นสัมผัส (Touchpad) ควรจะอยู่ประมาณกึ่งกลางของแป้น Space Bar หรืออยู่กึ่งกลาง ของแผงปุ่มตัวอักษร เพ่ือป้องกันไม่ให้ฝ่ามือบริเวณโคนน้ิวหัวแม่มือสัมผัสหรือเสียดสีบนแผ่นสัมผัส โดยไม่ต้งั ใจ (ดังแสดงในภาพท่ี 7) ภาพท่ี 7 ตาแหน่งของแผ่นสัมผัส (Touchpad) ทีเ่ หมาะสม หน้ำ 7 สถำบันส่งเสรมิ ควำมปลอดภัย อำชวี อนำมยั และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน)

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 4.3 สภำพแวดล้อมในบริเวณสถำนีงำน สภาพแวดลอ้ มในบรเิ วณสถานงี านทีม่ ีผลกระทบเชิงการยศาสตร์ต่อลูกจ้างท่ีปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ ได้แก่ อุณหภูมิ และความชน้ื สัมพัทธ์ แสงสว่าง และเสยี ง 4.3.1 อุณหภูมแิ ละควำมช้ืนสัมพัทธ์ เน่ืองจากลูกจา้ งมักจะทางานในสถานที่ทางานที่มีผังสานักงานแบบเปิด ดังน้ัน อุณหภูมิในบริเวณสถานีงาน จะไมส่ ามารถปรับเปลีย่ นให้เป็นเฉพาะสาหรับแต่ละสถานีงานได้ โดยท่ัวไปแล้ว สถานที่ทางานควรจะมีการ ควบคมุ อณุ หภูมแิ ละความช้นื สัมพทั ธ์ ดงั น้ี 1) มรี ะบบปรบั อากาศทสี่ ามารถควบคมุ อณุ หภมู แิ ละความชนื้ สมั พัทธใ์ ห้อย่ใู นระดับเหมาะสมได้ 2) กาหนดระดับอุณหภูมิทเี่ หมาะสมในสถานที่ทางาน โดยพิจารณาจากความเหน็ ของลกู จ้างโดยสว่ นรวม 3) ปรับตง้ั ระดบั อุณหภมู ริ ะหว่าง 23 – 27 องศาเซลเซียส 4) สาหรับลูกจ้างท่ีน่ังใกล้หน้าต่าง ผนังด้านที่ได้รับแสงแดด หรืออุปกรณ์ที่แผ่ความร้อน (เช่น เครื่องถ่าย เอกสาร เครือ่ งพิมพ์ เปน็ ตน้ ) ควรใช้พัดลมสว่ นบคุ คลชว่ ยระบายความร้อนในบริเวณสถานีงาน 5) ถา้ ลกู จา้ งมคี วามรสู้ กึ หนาว ควรสวมใสเ่ สอ้ื กนั หนาวทเ่ี หมาะสม และบรหิ ารรา่ งกายเปน็ ระยะ ๆ 6) ปอ้ งกนั ไมใ่ หล้ กู จา้ งไดร้ บั ลมเยน็ จากเครอื่ งปรบั อากาศโดยตรงอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ขณะนง่ั ปฏบิ ตั งิ านทีส่ ถานีงาน 7) กาหนดตาแหน่งสถานีงานให้กับลูกจ้างตามความเหมาะสม โดยพิจารณาจากระดับอุณหภูมิท่ีสถานีงาน และความชอบของลกู จ้าง 4.3.2 แสงสวำ่ ง แสงสว่างในบริเวณสถานงี านท่เี หมาะสม ควรจะเป็นดังน้ี 1) ระดับแสงสว่างในบริเวณสถานีงานต้องเพียงพอสาหรับการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์และการ ปฏบิ ตั ิงานเอกสาร 2) ถ้าระดับแสงสวา่ งไม่เพยี งพอ ควรให้ลูกจา้ งใช้โคมไฟส่วนบคุ คลช่วยเพ่ิมความสวา่ ง 3) ป้องกันไม่ให้ลูกจ้างได้รับผลกระทบจากแสงจ้าโดยตรง โดยไม่ให้ลูกจ้างนั่งหันหน้าเข้าหาหน้าต่าง ทีไ่ มม่ กี ารปิดกน้ั แสงขณะมองจอภาพ 4) ป้องกันไม่ให้ลูกจ้างได้รับผลกระทบจากแสงจ้าจากการสะท้อน โดยไม่ให้ลูกจ้างนั่งหันหลังให้หน้าต่าง ทไ่ี ม่มกี ารปดิ กน้ั แสงขณะมองจอภาพ 5) ป้องกนั ไม่ให้ลกู จ้างได้รบั ผลกระทบจากแสงแดดทส่ี อ่ งผา่ นหน้าตา่ ง / ช่องแสงเข้ามา 4.3.3 เสียง ระดับเสียงในสถานทีท่ างานท่ีเหมาะสมควรจะเป็นดงั นี้ 1) เสียงจากเครื่องปรับอากาศ เครื่องถ่ายเอกสาร เครื่องพิมพ์ พัดลม และอุปกรณ์อื่น ๆ ในสถานที่ทางาน ตอ้ งไมด่ งั จนเกินไป 2) เสยี งจากภายนอกไมค่ วรเลด็ ลอดเขา้ ในสถานทท่ี างาน ในระดับท่ีทาให้เกิดความราคาญหรือมีผลกระทบ ต่อการปฏิบัติงาน 3) การสนทนากับเพอ่ื นลูกจ้างในระยะ 2 เมตร ควรสามารถกระทาไดโ้ ดยไม่จาเปน็ ต้องพดู เสียงดังกวา่ ปกติ หรอื ตะโกน 4) เสียงประกาศจากเคร่ืองขยายเสยี งในสานักงาน ต้องไม่ดังเกินไปจนทาให้เกดิ การตกใจ 5) ก่อนประกาศขอ้ ความทางเครื่องขยายเสยี ง ควรมีสัญญาณเสยี งเตือนให้ลกู จ้างทราบล่วงหน้า สถำบนั ส่งเสรมิ ควำมปลอดภยั อำชีวอนำมัย และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หนำ้ 8

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 4.4 กำรบริหำรจัดกำรงำนคอมพิวเตอร์ 4.4.1 นำยจำ้ ง นายจา้ งควรดาเนนิ การบริหารจดั การงานคอมพวิ เตอรใ์ นสานกั งานให้เหมาะสมดังนี้ 1) จัดให้มีการหยุดพักในช่วงเช้าและในช่วงบ่ายหลังจากทางานไปแล้วประมาณ 1.5 – 2.0 ช่ัวโมง โดยมี ระยะเวลาหยดุ พกั ประมาณ 10 – 20 นาที เพอื่ ใหล้ กู จา้ งสามารถผอ่ นคลายอาการปวดเมอ่ื ยทส่ี ว่ นตา่ ง ๆ ของ รา่ งกาย 2) สนับสนุนให้ลูกจา้ งหยุดพกั เปน็ ระยะ ๆ เพือ่ เปลย่ี นอิรยิ าบถและผ่อนคลายอาการปวดเมื่อย 3) สนบั สนุนให้ลูกจา้ งบรหิ ารรา่ งกายในขณะหยดุ พัก 4) กระจายภาระงานคอมพิวเตอร์ระหว่างช่วงเช้าและช่วงบ่ายให้เหมาะสม โดยท่ีภาระงานในช่วงเช้า ควรจะมากกว่าในช่วงบ่ายเน่ืองจากร่างกายยังอยู่ในสภาพสดช่ืน ภาระงานในช่วงบ่ายควรจะน้อยกวา่ เพราะลกู จา้ งอาจจะมอี าการเมอื่ ยลา้ กลา้ มเนอ้ื สะสมมาจากการปฏบิ ตั งิ านในชว่ งเชา้ 5) จดั ให้มีการปฏบิ ตั ิงานท่มี คี วามหลากหลายและสลับกันไป เพ่ือให้กล้ามเนื้อได้มีโอกาสพักและผ่อนคลาย เชน่ งานเอกสาร งานตดิ ตอ่ ลกู คา้ งานคอมพวิ เตอร์ การประชุม เปน็ ต้น 6) จัดหาสถานีงานและอุปกรณ์ปฏิบัติงานให้กับลูกจ้างตามความจาเป็นของงาน เช่น ลูกจ้างที่ต้อง ปฏิบัติงานต้อนรับควรจะมีสถานีงานที่สะดวกในการต้อนรับผู้มาติดต่อและการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ ลูกจ้างท่ีต้องติดต่อลูกค้าเป็นประจาทางโทรศัพท์ ควรมีอุปกรณ์หูฟัง และไมโครโฟนสวมใส่ขณะ ปฏิบตั งิ านคอมพวิ เตอร์ เพอ่ื หลกี เลีย่ งการหนีบหูโทรศัพทไ์ วท้ ีซ่ อกคอและใชแ้ ป้นพมิ พ์ในขณะเดียวกัน 4.4.2 ลกู จ้ำง ลูกจา้ งควรมพี ฤติกรรมในการปฏบิ ัตงิ านคอมพวิ เตอร์ทีเ่ หมาะสม ดังน้ี 1) ไมป่ ฏิบตั ิงานคอมพวิ เตอร์อย่างต่อเนื่องนานเกิน 1 ช่ัวโมง 2) ควรปฏิบัตงิ านประเภทอืน่ สลับกบั งานคอมพิวเตอร์ เชน่ ตรวจหรือเขียนเอกสาร พูดโทรศัพท์เข้าประชุม เป็นตน้ 3) ขณะพดู โทรศพั ท์ ไมค่ วรปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอร์ เชน่ ไมใ่ ชแ้ ปน้ พมิ พ์ เมาส์ เปน็ ตน้ แตถ่ า้ จาเปน็ ตอ้ งปฏิบัติงาน คอมพวิ เตอรด์ ้วย กค็ วรใชอ้ ปุ กรณห์ ูฟังและไมโครโฟนในการพูดโทรศพั ท์ 4) ถ้าตอ้ งมองเอกสารขณะปฏิบตั ิงานคอมพวิ เตอร์ ควรวางเอกสารบนทวี่ างเอกสาร 5) ควรวางท่วี างเอกสารตรงหน้าระหวา่ งแปน้ พมิ พแ์ ละจอภาพ หรอื วางขา้ งจอภาพ 6) ในระหว่างหยุดพักจากการปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ ไม่ควรน่ังท่ีสถานีงาน ควรลุกข้ึน เดินไป – มา และบรหิ ารส่วนของรา่ งกายทม่ี ีอาการปวดเม่อื ย 7) ปรับเบาะนั่งให้อยู่ระดับท่ีเหมาะสม โดยให้ขาท่อนบนขนานกับพื้น ขาท่อนล่างต้ังฉากกับพื้น และเท้าทัง้ 2 ขา้ งวางราบบนพืน้ หรือบนทพี่ ักเท้า 8) ขณะนงั่ ปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอร์ ไมน่ งั่ ไขวห่ า้ ง ขดั สมาธิ คกุ เขา่ พบั เพยี บ หรอื พบั ขาบนเบาะนง่ั 9) ปรับพนักพิงหลังใหต้ งั้ ฉากหรอื เอนไปด้านหลงั เล็กนอ้ ย นงั่ พิงพนักพงิ หลงั อยา่ งเต็มแผ่นหลงั 10) ขณะปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ ไม่ควรวางแขนทั้ง 2 ข้างบนท่ีพักแขน นอกจากจะสามารถปรับระดับ และระยะชดิ – หา่ งจากลาตัว ให้เหมาะสมกบั ร่างกายได้ สถำบนั สง่ เสริมควำมปลอดภัย อำชวี อนำมัย และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ 9

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 5. ทำ่ ทำงในกำรปฏิบตั งิ ำนคอมพิวเตอร์ การปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์นับเป็นการปฏิบัติงานซ้าซากประเภทหน่ึง เพราะลูกจ้างจะใช้อุปกรณ์ปฏิบัติงาน (แป้นพิมพ์ เมาส์ และจอภาพ) ชุดเดิม และมีการปฏิบัติงานในท่าเดิม เพราะตาแหน่งของอุปกรณ์ปฏิบัติงาน ไม่เปล่ียนแปลง ถ้าลูกจ้างใช้อุปกรณ์ปฏิบัติงานที่ไม่เหมาะสมตามหลักการยศาสตร์หรือวางอุปกรณ์ปฏิบัติงาน ในตาแหน่งท่ีไม่เหมาะสม ก็จะมีผลต่อท่าทางในการปฏิบัติงาน และหากลูกจ้างปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์ด้วยท่าทางที่ไม่ เหมาะสมตามหลักการยศาสตร์อย่างต่อเน่ือง ก็จะยิ่งเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาที่ระบบกล้ามเน้ือและกระดูกของ ร่างกาย เช่น อาการปวดเม่ือยหรือบาดเจ็บท่ีคอ ไหล่ ข้อมือ หลังส่วนล่าง และขา ดังน้ัน ลูกจ้างจะต้องมีความรู้เก่ียวกับ ทา่ ทางในการปฏบิ ัตงิ านคอมพวิ เตอรอ์ ย่างเหมาะสมตามหลักการยศาสตร์ 5.1 เมอื่ ใชเ้ ครื่องคอมพวิ เตอรต์ ัง้ โตะ๊ 5.1.1 ท่ำนงั่ ปฏบิ ตั งิ ำน ทา่ นงั่ ปฏบิ ตั งิ านกบั เครอื่ งคอมพวิ เตอรต์ งั้ โตะ๊ ตามหลกั การยศาสตร์ สามารถสรปุ ไดด้ งั นี้ (ดงั แสดงในภาพท่ี 8) 1) นั่งศีรษะตั้งตรงหรือก้มเล็กน้อย ระดับสายตาในแนวราบควรอยู่ระดับเดียวกับขอบบนของจอภาพ ไมห่ มนุ คอไปทางซ้ายหรือทางขวา 2) ระยะมองจอภาพควรอย่รู ะหว่าง 40 – 60 เซนติเมตร (หรือประมาณ 1 ช่วงแขน) 3) นั่งหลงั ตรงหรือเอนไปด้านหลังเลก็ นอ้ ย (ถ้ามีพนักพิงหลัง) 4) นั่งชดิ พนกั พิงหลัง (โดยเฉพาะอย่างยง่ิ บริเวณหลงั ส่วนล่าง) 5) น่งั ปฏิบตั งิ านโดยไมบ่ ิดหรือเอียงตัวไปทางซ้ายหรอื ทางขวา 6) หอ้ ยแขนทอ่ นบนแนบชดิ ขา้ งลาตัว ไมน่ ั่งยกไหล่หรือกางแขนออกทางดา้ นข้าง 7) ไม่วางแขนบนที่พักแขนขณะปฏิบัติงานกับแป้นพิมพ์หรือเมาส์ (ถ้าไม่สามารถปรับระดับสูง – ต่า และระยะชิด – ห่างจากลาตวั ได้) 8) แขนทอ่ นลา่ งอยใู่ นแนวราบ (ขนานกบั พนื้ ) และทามมุ ประมาณ 90องศากบั แขนทอ่ นบน (มมุ ทขี่ อ้ ศอก) 9) มือและแขนทอ่ นล่างอยใู่ นแนวเส้นตรงเดยี วกัน ไมง่ อขอ้ มือทง้ั ในแนวด่งิ และแนวราบ 10) ไม่วางฝ่ามือ (หรือข้อมือ) บนล้ินชักวางแป้นพิมพ์ แป้นพิมพ์ หรือท่ีพักฝ่ามือ ถ้าไม่สามารถ รกั ษาแนวเส้นตรงทขี่ อ้ มอื ได้ 11) ขาท่อนบนอยูใ่ นแนวราบ (ขนานกบั พนื้ ) และทามมุ ประมาณ 90 – 110 องศากบั ลาตัว 12) ขาทอ่ นลา่ งอยใู่ นแนวดง่ิ (ตงั้ ฉากกบั พนื้ ) และทามมุ ประมาณ 90 องศากบั ขาทอ่ นบน (มมุ ทห่ี วั เขา่ ) 13) วางเท้าทง้ั 2 ขา้ งบนพน้ื หรือทีพ่ ักเท้า ไมว่ างเทา้ บนขาเก้าอ้ีหรือเบาะนั่ง ภาพท่ี 8 ทา่ น่ังปฏบิ ตั ิงานกบั เครอ่ื งคอมพวิ เตอร์ต้ังโตะ๊ ตามหลกั การยศาสตร์ หน้ำ 10 สถำบนั สง่ เสรมิ ควำมปลอดภยั อำชวี อนำมยั และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน)

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 5.1.2 ทำ่ ยืนปฏิบัตงิ ำน นายจ้างอาจจะจัดสถานีงานคอมพิวเตอร์แบบยืนทางานให้ลูกจ้างเพ่ือเป็นสถานีงานช่ัวคราว โดยให้ลูกจ้าง นั่งทางานและยืนทางานสลับกันไปในหนึ่งวันทางาน เพื่อให้ร่างกายได้มีโอกาสเปล่ียนอิริยาบถ ท่ายืน ปฏบิ ตั งิ านกบั เครือ่ งคอมพวิ เตอร์ตั้งโตะ๊ ตามหลักการยศาสตร์ สามารถสรุปไดด้ ังนี้ (ดังแสดงในภาพที่ 9) 1) ยืนศีรษะต้ังตรงหรือก้มเล็กน้อย ระดับสายตาในแนวราบควรอยู่ระดับเดียวกับขอบบน ของจอภาพไมห่ มนุ คอไปทางซา้ ยหรือทางขวา 2) ระยะมองจอภาพควรอยู่ระหว่าง 40 – 60 เซนติเมตร (หรอื ประมาณ 1 ชว่ งแขน) 3) ยนื หลงั ตรง ไม่บิดหรือเอียงตวั ไปทางซา้ ยหรือทางขวา 4) ถ้าตอ้ งโนม้ ลาตวั ไปขา้ งหนา้ มุมที่สะโพกไม่ควรเกนิ 20 องศา 5) ห้อยแขนทอ่ นบนแนบชิดขา้ งลาตัว หรือยน่ื ไปขา้ งหน้าเล็กน้อย (ไม่ควรเกนิ 20 องศา) 6) ไม่กางแขนออกดา้ นข้างขณะยนื ปฏิบัตงิ าน 7) ไมย่ กไหล่ขณะยนื ปฏิบัตงิ าน 8) แขนทอ่ นลา่ งอยใู่ นแนวราบ (ขนานกบั พน้ื ) และทามมุ ประมาณ 90 องศากบั แขนทอ่ นบน (มมุ ทขี่ อ้ ศอก) 9) ยนื ปฏบิ ัตงิ านโดยไมเ่ บนแขนท่อนลา่ งไปทางดา้ นในหรอื ด้านนอกมากเกินไป 10) มอื และแขนท่อนลา่ งอยใู่ นแนวเส้นตรงเดยี วกัน ไม่งอข้อมอื ทง้ั ในแนวด่ิงและแนวราบ 11) ไม่วางฝ่ามือ (หรือข้อมือ) บนลิ้นชักวางแป้นพิมพ์ แป้นพิมพ์ หรือท่ีพักฝ่ามือ ถ้าไม่สามารถ รักษาแนวเสน้ ตรงทีข่ ้อมือได้ 12) ยืนปฏบิ ตั ิงานโดยไมง่ อเขา่ (หรืออาจจะงอเขา่ เล็กน้อย) 13) เทา้ ท้ัง 2 ขา้ งควรวางราบบนพืน้ อย่างสมดุล ภาพที่ 9 ทา่ ยืนปฏบิ ัติงานกบั เครื่องคอมพวิ เตอร์ต้ังโต๊ะตามหลักการยศาสตร์ 5.2 เม่อื ใชเ้ คร่ืองคอมพวิ เตอรพ์ กพำ เครื่องคอมพิวเตอร์พกพา เป็นเคร่ืองคอมพวิ เตอร์ท่อี อกแบบเพ่อื การใช้งานชวั่ คราวนอกสถานท่ีทางาน โดยทวั่ ไปแลว้ ส่วนแป้นพิมพ์และส่วนจอภาพจะยึดติดกันด้วยบานพับ เมื่อจะใช้งานก็เปิดกางออก เมื่อใช้งานเสร็จก็พับเก็บ ทาให้สะดวกต่อการพกพา แต่จะมีปัญหาในการใช้งานเพราะไม่สามารถปรับระดับสูง – ต่า ของส่วนแป้นพิมพ์และ ส่วนจอภาพแยกเป็นอิสระต่อกันได้ ทาให้ลูกจ้างที่ปฏิบัติงานคอมพิวเตอร์มักจะมีท่าทางในการปฏิบัติงาน ทีไ่ มถ่ ูกตอ้ ง สถำบนั ส่งเสริมควำมปลอดภยั อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หนำ้ 11

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 5.2.1 ทำ่ นง่ั ปฏิบัตงิ ำน ทา่ นงั่ ปฏบิ ตั งิ านกบั เครอื่ งคอมพวิ เตอรพ์ กพาตามหลกั การยศาสตร์ สามารถสรปุ ไดด้ งั น้ี (ดงั แสดงในภาพท่ี 10) 1) น่ังศีรษะตั้งตรงหรือก้มเล็กน้อย (ไม่เกิน 10 องศา) ระดับสายตาในแนวราบควรอยู่สูงกว่าระดับ ขอบบนของจอภาพเล็กน้อย ไม่หมุนคอไปทางซา้ ยหรอื ทางขวา 2) ระยะมองจอภาพควรอยู่ระหว่าง 40 – 60 เซนติเมตร (หรือประมาณ 1 ชว่ งแขน) 3) นง่ั หลงั ตรงหรือเอนไปดา้ นหลงั เล็กน้อย (ถ้ามพี นกั พงิ หลัง) 4) นั่งชิดพนกั พิงหลงั (โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ บริเวณหลังสว่ นล่าง) 5) นง่ั ปฏบิ ัตงิ านโดยไมบ่ ิดหรอื เอียงตัวไปทางซา้ ยหรอื ทางขวา 6) ยนื่ แขนทอ่ นบนไปขา้ งหนา้ เลก็ นอ้ ย (ไมเ่ กนิ 20 องศา) ไมน่ ง่ั ยกไหลห่ รอื กางแขนออกทางดา้ นขา้ ง 7) ไม่วางแขนบนโต๊ะหรือที่พักแขน ขณะปฏิบัติงานกับเคร่ืองคอมพิวเตอร์พกพา (ถ้าไม่สามารถปรับ ระดบั สูง-ตา่ และระยะชิด-หา่ งจากลาตัวได้) 8) แขนท่อนลา่ งทามุมประมาณ 90 องศากับแขนท่อนบน (มมุ ทขี่ อ้ ศอก) 9) มอื และแขนทอ่ นลา่ งอย่ใู นแนวเส้นตรงเดยี วกัน ไม่งอขอ้ มอื ท้ังในแนวดิ่งและแนวราบ 10) ขาทอ่ นบนอยู่ในแนวราบ (ขนานกับพื้น) และทามุมประมาณ 90 – 110 องศากับลาตัว 11) ขาทอ่ นลา่ งอยใู่ นแนวดงิ่ (ตงั้ ฉากกบั พื้น) และทามุมประมาณ 90 องศากับขาท่อนบน (มุมทีห่ ัวเขา่ ) 12) วางเทา้ ทัง้ 2 ขา้ งบนพนื้ หรือทพี่ ักเท้า ไมว่ างเทา้ บนขาเก้าอห้ี รือเบาะนั่ง ภาพที่ 10 ทา่ นั่งปฏิบตั ิงานกับเครือ่ งคอมพวิ เตอร์พกพาตามหลกั การยศาสตร์ 5.2.2 ท่ำยืนปฏบิ ตั งิ ำน ทา่ ยนื ปฏบิ ตั งิ านกบั เครอ่ื งคอมพวิ เตอรพ์ กพาตามหลกั การยศาสตร์ สามารถสรปุ ไดด้ งั นี้ (ดงั แสดงในภาพท่ี 11) 1) ยนื ศรี ษะตง้ั ตรงหรือกม้ เลก็ น้อย ไมเ่ กิน 10 องศา 2) ระยะมองจอภาพควรอยรู่ ะหว่าง 40 – 60 เซนตเิ มตร (หรือประมาณ 1 ช่วงแขน) 3) ยนื หลังตรง ไมบ่ ิดหรอื เอียงตัวไปทางซา้ ยหรอื ทางขวา 4) ถ้าต้องโนม้ ลาตัวไปข้างหน้า มุมทสี่ ะโพกไม่ควรเกนิ 20 องศา 5) ห้อยแขนท่อนบนแนบชดิ ข้างลาตวั หรอื ยนื่ ไปข้างหน้าเลก็ น้อย (ไมค่ วรเกนิ 20 องศา) 6) ไมก่ างแขนออกดา้ นขา้ งขณะยืนปฏิบัตงิ าน 7) ไมย่ กไหล่ขณะยืนปฏบิ ตั งิ าน 8) แขนท่อนล่างทามุมประมาณ 90 องศากับแขนทอ่ นบน (มมุ ที่ข้อศอก) 9) ยืนปฏิบตั งิ านโดยไม่เบนแขนทอ่ นล่างไปทางด้านในหรือดา้ นนอกมากเกนิ ไป 10) มือและแขนท่อนลา่ งอยใู่ นแนวเสน้ ตรงเดียวกัน ไม่งอข้อมอื ทั้งแนวดิ่งและแนวราบ สถำบนั สง่ เสริมควำมปลอดภัย อำชวี อนำมัย และสภำพแวดลอ้ มนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หน้ำ 12

มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านคอมพวิ เตอรต์ ามหบกั การยศาสตร์ (มปอ. 301 : 2561) 11) ไมว่ างฝา่ มือ (หรอื ข้อมือ) บนพืน้ โต๊ะ ถา้ ไม่สามารถรักษาแนวเสน้ ตรงท่ขี ้อมือได้ 12) ยืนปฏิบตั งิ านโดยไมง่ อเข่า (หรอื อาจจะงอเข่าเลก็ น้อย) 13) เท้าท้งั 2 ขา้ งควรวางราบบนพืน้ อยา่ งสมดลุ ภาพที่ 11 ท่ายืนปฏิบัติงานกับเครอื่ งคอมพวิ เตอร์พกพาตามหลักการยศาสตร์ สถำบนั สง่ เสริมควำมปลอดภัย อำชีวอนำมัย และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องคก์ ำรมหำชน) หน้ำ 13

มาตรฐานการจดั การความปลอดภยั ในการทางานบนทส่ี งู (มปอ. 101 : 2561) 6. เอกสำรอำ้ งองิ สถาบันส่งเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทางาน (องค์การมหาชน). คู่มือกำรฝึกอบรม “กำรป้องกันปัญหำออฟฟิศซนิ โดรมในพนักงำนสำนกั งำน” สถำบันสง่ เสริมควำมปลอดภยั อำชวี อนำมยั และสภำพแวดล้อมนกำรทำงำน (องค์กำรมหำชน) หน้ำ 14