สาเหตุ 1.พฤติกรรมการบริโภค และการปฏิบตั ิกิจกรรมทางกายของเดก็ ไม่เหมาะสม 2.กรรมพนั ธุ์ ถา้ บิดาและมารดาอว้ น ลูกมีโอกาสอว้ นถึง 80 % 3.ความผดิ ปกติของการทางานของตอ่ มไร้ท่อ 4.ปัญหาดา้ นจิตใจ เช่น ความเครียดทาใหร้ ับประทานอาหารและขนมมากข้ึน 5. ปัจจยั ดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม เช่น การเล้ียงดูของพอ่ แม่ ส่ิงแวดลอ้ มที่บา้ น ที่ โรงเรียนในชุมชนและส่ือโฆษณาต่างๆ
ผลกระทบจากโรคอ้วนต่อเดก็ 1.ดา้ นร่างกาย ทาใหเ้ กิดโรคต่างๆ เช่น โรคความดนั โลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคหวั ใจ โรคขอ้ อกั เสบ 2.ดา้ นจิตใจ เกิดปมดอ้ ย ถูกเพ่ือนลอ้ จนเกิดความกดดนั ดา้ นจิตใจและซึมเศร้า 3.ดา้ นสงั คม มีปัญหาในการเขา้ สงั คม บางคนแยกตวั ออกจากกลุ่มเพอ่ื น การรักษาและการดูแล 1.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภค 2.การควบคุม 3.การออกกาลงั กาย 4.การใหค้ วามรู้แก่ผปู้ กครองและผปู้ ่ วยเดก็ ในเร่ืองโภชนาการ การควบคุมน้าหนกั
การเลยี้ งไม่โต (Failure to thrive) โรคน้ีเป็นภาวะท่ีมีการเจริญเติบโตต่ากวา่ ปกติ และมีภาวะขาด สารอาหารร่วมดว้ ย เดก็ มกั มีน้าหนกั ต่ากวา่ เปอร์เซ็นไทลท์ ี่ 3 ของค่าปกติ ของเดก็ ท่ีอายแุ ละเพศเดียวกนั หรือน้าหนกั ของเดก็ ลดลงอยา่ งรวดเร็ว สาเหตุ 1.Organic factor มีสาเหตุเนื่องจากพยาธิสภาพของร่างกาย มกั พบในการ เจบ็ ป่ วยดว้ ยโรคเร้ือรัง 2.Non organic factor มีสาเหตุจากปัจจยั ดา้ นจิตสงั คม สิ่งแวดลอ้ ม และ เศรษฐกิจของครอบครัว 3.Mixed factor มีสาเหตุจาก Organic factor และ Non organic factor
อาการทางคลนิ ิก อตั ราการเจริญเติบโตลดลงอยา่ งรวดเร็ว เติบโตชา้ เต้ียแคระแกรน มีความ แปรปรวนของระบบต่อมไร้ท่อ กลา้ มเน้ือเหี่ยวลีบ มีการติดเช้ือในระบบต่างๆ พฒั นาการชา้ ไม่มีปฏิสมั พนั ธ์กบั สิ่งแวดลอ้ มหรือมีนอ้ ย และผปู้ ่ วยเดก็ มกั มีพฤติกรรม แปลกๆ การพยาบาล ส่งเสริมการเจริญเติบโตและพฒั นาการ ดูแลใหไ้ ดร้ ับอาหารอยา่ งเพียงพอและเหมาะสมตามวยั ส่งเสริมสมั พนั ธภาพระหวา่ งผปู้ กครองและผปู้ ่ วยเดก็ ใหค้ าแนะนาแก่ผปู้ กครองในการใหอ้ าหารและการเล้ียงดู
โรคขาดสารไอโอดีน ไอโอดีน เป็นองคป์ ระกอบท่ีสาคญั ในการผลิตฮอร์โมนธยั ร๊อกซินของตอ่ มธยั รอยด์ ซ่ึงเป็นฮอร์โมนที่จาเป็นสาหรับควบคุมการทาหนา้ ที่ และการเจริญเติบโตตาม สาเหตุ ร่างกายไดร้ ับอาหารที่มีสารไอโอดีนต่าหรือ ไม่ไดเ้ กลือท่ีเสริมสารไอโอดีนปกติของสมอง ประสาทและเน้ือเยอื่ ของร่างกาย
อาการทางคลนิ ิก 1.ทารกที่เกิดจากมารดาขาดสารไอโอดีนอยา่ งรุนแรงขณะต้งั ครรภ์ จะมี การเจริญ เติบโตของร่างกายและสมองหยดุ ชะงกั อาจเป็นคนเต้ียแคระ หู หนวก เป็นใบ้ ตาเหล่ เดินกระตุกหรือมีปัญญาอ่อนแต่กาเนิดที่เรียกวา่ โรคเอ๋อ (Critinism) 2.เกิด Hypothyroidism ร่างกายจะเต้ียแคระแกรน ผวิ หนงั แหง้ และหยาบ การเคล่ือนไหวเชื่องชา้ มาก 3.เดก็ และวยั รุ่นจะมีความเจริญทางสมอง สติปัญญาและการเจริญเติบโต ของร่างกายชา้ 4.อาการคอพอก
การป้องกนั 1.หญิงต้งั ครรภแ์ ละหญิงใหน้ มบุตรตอ้ งการไอโอดีนวนั ละ 170 และ 200 ไมโครกรัม ซ่ึงทาไดโ้ ดยบริโภคเกลือเสริมไอโอดีน วนั ละ 1 ชอ้ นชาพนู ๆ 2.เดก็ ที่อยใู่ นถิ้นทุรกนั ดาร ใหด้ ื่มน้าเสริมไอโอดีน การรักษา ใหเ้ กลือไอโอดีนรับประทาน ใหไ้ อโอดีนผสมในน้าด่ืม หรือ ชนิดชนิดเมด็ และฉีด
การพยาบาล 1.ดูแลใหไ้ ดร้ ับอาหารที่มีไอโอดีนสูงหรือเกลือเสริมไอโอดีน 2.ดูแลใหไ้ ดร้ ับอาหารที่มีโปรตีนสูง เนื่องจาก T3 และ T4 จะทางาน ไดเ้ มื่อจบั กบั โปรตีน 3.แนะนาใหบ้ ริโภคอาหารท่ีหลากหลาย ควรบริโภคอาหารทะเล เป็นคร้ังคราวควบคูก่ บั การใชเ้ กลือเสริมไอโอดีน เช่น ปลาทะเลต่างๆ รวมถึงปลากระป๋ องดว้ ย
โรคขาดโปรตีนและพลงั งาน โรคขาดโปรตนี และพลงั งาน (Protein – caloric malnutrition : PCM หรอื Protein energy malnutrition : PEM) เป็นปัญหา โภชนาการทส่ี าคญั ทส่ี ดุ ของประเทศไทย มกั พบในเดก็ ทบ่ี ดิ ามารดามฐี านะทางสงั คม เศรษฐกจิ ต่า และมสี ง่ิ แวดลอ้ มไมถ่ ูกสขุ ลกั ษณะ ทาใหเ้ ดก็ ไดร้ บั อาหารไมเ่ พยี งพอ หรอื ไมถ่ ูกตอ้ ง ทาใหเ้ ดก็ เจบ็ ป่วยบอ่ ย เชน่ ไขห้ วดั ทอ้ งรว่ ง มผี ลทาใหข้ าดอาหาร มากขน้ึ โรคขาดสารอาหารมผี ลทาใหส้ มองเจรญิ เตบิ โตไมด่ ี เดก็ อาจมสี ตปิ ัญญาต่า กวา่ เดก็ ปกตไิ ด้
สาเหตุ 1.ทารกไม่ไดร้ ับการเล้ียงดูดว้ ยน้านมมารดา หรือไดร้ ับนอ้ ยกวา่ 6 เดือน 2.ทารกและเดก็ ไดร้ ับอาหารเสริมไม่เพียงพอ 3.ปัจจยั อื่นๆ เช่น การเล้ียงดู ความเช่ือของบิดามารดา ความเจบ็ ป่ วย ลกั ษณะทางคลินิก Kwashiorkor คอื ภาวะทเ่ี ดก็ ขาดสารอาหารโปรตนี Marasmus คอื ภาวะทเ่ี ดก็ ขาดอาหารทใ่ี หพ้ ลงั งานหรอื แคลอร่ี Marasnic kawashiorkor คอื ภาวะทเ่ี ดก็ ขาดทงั้ สารอาหาร โปรตนี และพลงั งาน
Kwashiorkor คือ ภาวะท่ีเดก็ ขาดสารอาหารโปรตีน เป็นลกั ษณะอาการที่เกิดจากการขาดสารอาหารประเภทโปรตีนอยา่ งเดียว มกั เกิดกบั ทารกที่เล้ียงดว้ ยนมขน้ หวาน นมผงผสม และใหอ้ าหารเสริม ประเภทขา้ วแป้งเป็นส่วนใหญ่ ขาดโปรตีน การเติบโตและระบบต่างๆ บกพร่อง ทารกมรอาการซีดบวมท่ีหนา้ ขา และลาตวั เสน้ ผมบางเปราะ และร่วงง่าย ผวิ หยาบ ซึมเศร้า ความตา้ นทานโรคต่า ติดเช้ือง่าย และสติปัญญาเส่ือม
Marasmus คือ ภาวะที่เดก็ ขาดอาหารที่ใหพ้ ลงั งานหรือแคลอร่ี เป็นลกั ษณะอาการท่ีเกิดจากการขาดสารอาหารประเภทโปรตีน คาร์โบไฮเดรต และไขมนั โรคน้ีคลา้ ยควาชิออร์กอแต่ไม่มีอาการบวมที่ ทอ้ ง หนา้ และขา นอกจากร่างกายจะผอมแหง้ ศีรษะโต พงุ โร ผวิ หนงั เห่ียวเหมือนคนแก่ ลอกเป็นช้นั ได้ และทอ้ งเสียบ่อย อาจมีผปู้ ่ วยท่ีมีลกั ษณะท้งั ควาชิออร์กอร์ และมาราสมสั ในคนเดียวกนั ได้
ลกั ษณะ ภาวะขาดโปรตีนอยา่ งมาก Kwashiorkor ภาวะขาดแคลอรีอยา่ งมาก Marasmus อายุ มกั พบอายมุ ากกวา่ 1 ปี อายมุ กั นอ้ ยกวา่ 1 ปี ลกั ษณะท่ีเด่นชดั 1. ชดั เจนท่ีปลายเทา้ บางคร้ังบวมท่ีหนา้ และบวมท้งั ตวั 1. ไมบ่ วม 1. บวม 2. ไม่ชดั เจน อาจสูญเสียไขมนั ไปบา้ ง 2. ไขมนั ใตผ้ วิ หนงั มกั ไม่มีทาใหเ้ กิด “หนงั หุม้ กระดูก” 2. ผอมแหง้ 3. บางคร้ัง 3. รุนแรง 4. น้าหนกั นอ้ ยแตไ่ มเ่ ต้ียนกั 4. น้าหนกั นอ้ ยกวา่ ปกติ 3. กลา้ มเน้ือที่เหี่ยวลีบ 5. ซึมเศร้า หงุดหงิดชดั เจน 5. ไมม่ ี 4. น้าหนกั 5.การเปลี่ยนแปลงอารมณ์ 1. เบ่ืออาหารชดั เจน 1. เป็นปกติ ลกั ษณะอื่นๆ ที่พบได้ 2. มกั จะมีหรือเคยมี 2. มกั มีหรือเคยมี 1. ความอยากอาหาร 3. มีบ่อย ผวิ หนงั บางและแตกเป็นแผลสีกะดากะด่าง 3. ไมค่ ่อยมี นอกจากเห่ียวยน่ 2. ทอ้ งเสีย 4. ผมบาง สีซีด เปราะ และร่วงง่ายกวา่ ปกติ 4. อาจมีการเปล่ียนแปลงได้ 3. การเปลี่ยนแปลงทางผวิ หนงั 5. พบไดบ้ อ่ ย 5. ไมม่ ี 4. การเปล่ียนของเส้นผม 6. พบบอ่ ยๆ เน่ืองจากมีการสะสมไขมนั ในตบั 6. ไม่มี 5. หนา้ กลมเป็นพระจนั ทร์ 6. ตบั โต 1. ต่า 1. ปกติ หรือต่าเล็กนอ้ ย 2. สูง 2. ปกติ การเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีและทางพยาธิวทิ ยา 3. ต่า 3. ปกติ หรือต่าเลก็ นอ้ ย 4. ต่า 4. ต่า 1. อลั บูมินในพลาสมา่ 5. พบบ่อยจากการขาดเหลก็ และขาดโฟเลตร่วมดว้ ย 5. อาจพบได้ 2. ระดบั กรดอะมิโนในพลาสมา่ 6. มีไขมนั สะสมมาก 6. ปกติหรือลีบ 3. ยเู รียในปัสสาวะ/กรัม ของครีอาตินีน 4. ฮยั ดรอกซียโ์ ปรตีนในปัสสาวะ 5. ซีด 6. เน้ือตบั
การป้องกนั และการรักษา ส่งเสริมใหม้ ารดาเล้ียงลูกดว้ ยนมแม่มากข้ึนและส่งเสริมใหเ้ ดก็ ดื่มนมววั น้านมถวั่ เหลืองเพ่มิ ข้ึน สถาบนั คน้ ควา้ พฒั นาผลิตภณั ฑอ์ าหาร ทดลองผลิตโปรตีนจาก พชื ทดแทนโปรตีนจากสตั ว์ เช่น ผลิตภณั ฑจ์ ากถวั่ เหลืองโปรตีน เกษตร เน้ือเทียม และโปรตีนจากสาหร่ายสีเขียว เป็นตน้
โรคขาดวิตามินเอ โรคขาดวติ ามินเอ (Vitamin A deficiency) มกั พบร่วมกบั PCM และเป็นสาเหตุสาคญั ของอาการตาบอดในเดก็ วยั ก่อนเรียน องคก์ าร อนามยั โลกจดั ใหป้ ระเทศไทยเป็นกลุ่มประเทศของโรคขาดวติ ามินเอ ชนิดไม่แสดงอาการทางคลินิกข้นั ปานกลาง (Moderate subclinical vitamin A deficiency)
สาเหตทุ ่ีทาให้ขาดวิตามินเอ 1.เดก็ มีภาวะขาดโปรตีนและพลงั งาน หรือขาด Retinol binding protein (RBP) ขนส่งวติ ามินเอจากตบั ไปสู่อวยั วะต่าง ๆ 2.เดก็ มีปัญหาในระบบทางเดินอาหาร หรือเจบ็ ป่ วยจากโรคติดเช้ือ เฉียบพลนั 3.ทารกท่ีไม่ไดร้ ับอาหารเสริมตามวยั
อาการทางคลนิ ิก 1.การเจริญเติบโตหยดุ ชะงกั ภูมิตา้ นทานต่า ทาใหเ้ ป็นหวดั และมีน้ามูกง่าย 2.อาการทางตา (Xerophthalmia) จะมีอาการของตามวั ในท่ีมืด (Night blindness) เยอื่ บุตาแหง้ ขนุ่ (Conjunctival xerosis) เกลด็ กระดี่ (Bitot’s spot) กระจกตาแหง้ (Corneal xerosis) กระจกตาเป็นแผล (Corneal ulceration) กระจกตาข่นุ เหลว (Keratomalacia) 3.ผวิ หนงั แหง้ เป็นเกลด็ (Dry scaly skin or toad skin) 4.เยอ่ื บุต่าง ๆ ของร่างกายแหง้
การวนิ ิจฉัย - ตรวจระดบั วิตามินเอในเลือด (Serum retinol) และการสะสมในตบั - การตรวจความผดิ ปกติเซลลเ์ ยอ่ื บุตาขาว การดูแล 1.ประเมินอาการผดิ ปกติ อาการแทรกซอ้ นที่เกิดกบั ดวงตา ภาวะ Xeropthalmia เป็นภาวะที่ตอ้ งรักษาโดยรีบด่วน เพราะอาจเกิดตาบอดได้ จึงตอ้ ง ใหว้ ติ ามินเอทดแทนทางปาก หรือฉีดเขา้ หลอดเลือดดา หรือกลา้ มเน้ือ หากมีการ อกั เสบหรือมีแผลใหย้ าปฏิชีวนะหยอดตา 2.ใหค้ วามรู้เร่ืองโภชนาการแก่มารดา โดยเนน้ การเล้ียงดูบุตรใหถ้ ูกตอ้ ง ดว้ ยน้านมมารดา ใหอ้ าหารเสริมที่เหมาะสม ไม่ใชน้ มขน้ หวานเล้ียงทารก เป็น ตน้ แนะนาอาหารที่มีวิตามินเอสูง หรือแคโรทีนสูง เช่น ตบั ไขแ่ ดง ผกั ใบเขียว ผกั และผลไมท้ ่ีมีสีเหลือง เช่น ฟักทอง มะละกอสุก เป็นตน้
โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหลก็ โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหลก็ (Iron deficiency anemia) เกิด จากร่างกายมีจานวนเมด็ เลือดแดงนอ้ ยหรือมีความเขม้ ขน้ ของเลือดต่ากวา่ ปกติ ในเดก็ วยั เรียนจะมีอาการเซื่องซึม เฉื่อยชา เรียนหนงั สือไม่ทนั เพอ่ื น เจบ็ ป่ วยง่าย ถา้ เป็นนานๆ อาจมีผลต่อหวั ใจ
สาเหตุ 1.การรับประทานอาหารท่ีมีธาตุเหลก็ นอ้ ย หรือเหลก็ ถูกดูดซึมไปใชไ้ ด้ นอ้ ย เนื่องจากรับประทานอาหารที่ยบั ย้งั การดูดซึมธาตุเหลก็ เช่น ผกั ขม ช๊อค โกแลต ชา กาแฟ 2.การดูดซึมธาตุเหลก็ สูญเสียไปจากมีพยาธิสภาพในลาไส้ 3.การเสียเลือดเร้ือรัง เช่น พยาธิปากขอ อาการทางคลนิ ิก ซีด มุมปากเป็นแผล หงุดหงิด เซ่ืองซึม อ่อนลา้ ง่าย ภูมิตา้ นทานโรค ลดลงทาใหเ้ จบ็ ป่ วยง่าย ระบบประสาททาหนา้ ท่ีไม่ดี เลบ็ อ่อนแบนหรือชอ้ นข้ึน แสบลิ้น และลิ้นเลี่ยนแดง
การดูแล 1.ดูแลใหย้ า Ferrous sulfate และแนะนาใหร้ ับประทานอาหารท่ีช่วยใหก้ ารดูดซึม เหลก็ ดีข้ึน เช่น เน้ือสัตว์ ผกั และผลไมท้ ี่มีวติ ามินซีสูง เป็นตน้ 2.ดูแลใหไ้ ดร้ ับอาหารเพียงพอโดยเฉพาะอาหารท่ีมีธาตุเหลก็ มาก เช่น เน้ือสตั ว์ ตบั เลือดหมู นม ไข่ ผกั ใบเขียว อาหารทะเล และถวั่ เมลด็ แหง้ เป็นตน้ 3.แนะนามารดาใหเ้ ล้ียงลูกดว้ ยนมมารดา เพราะจะทาใหก้ ารดูดซึมเหลก็ ดีกวา่ นมววั 4.แนะนามารดาเร่ือง การกาจดั พยาธิที่เป็นสาเหตุทาใหเ้ สียเลือดเร้ือรัง การปรับปรุง สุขาภิบาลสิ่งแวดลอ้ มที่ดี 5.ช่วยเหลือดูแลในการทากิจวตั รประจาวนั ต่างๆ
สรุป โภชนาการในเด็กเป็ นส่ิงสาคัญ ควรมีการส่งเสริมภาวะโภชนาการเพ่ือ เป็ นการป้องกันการเกิดภาวะทุพโภชนาการ อาหารท่ีจัดให้ควรเป็ นอาหารท่ี เหมาะสมกับวัย ถูกต้องตามหลักโภชนาการ โดยเน้นอาหารหลัก 5หมู่ อาหาร เสริม เน่ืองจากเด็กแต่ละวัยมีความต้องการพลังงานและสารอาหารในปริมาณ ค่อนข้างสูงจากการท่ีร่างกายของเด็กกาลงั เจริญเติบโต หากได้รับไม่เพยี งพอกับ ความต้องการของร่างกาย อาจทาให้เด็กเกิดปัญหาทางโภชนาการขึน้ ซ่ึงปัญหา ทางโภชนาการทีพ่ บบ่อย จะเห็นได้ว่าโภชนาการเป็ นสิ่งสาคัญสาหรับเดก็ เดก็ จึง ควรได้รับการส่งเสริมภาวะโภชนาการอย่างถูกต้อง เพ่ือให้มีการเจริญเตบิ โตและ พัฒนาการเหมาะสมกับวัย สามารถเจริญเติบโตเป็ นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพได้ใน อนาคต
สวสั ดี
Search
