การบัญชีต้นทุนช่วง

การบญั ชตี น้ ทุนชว่ ง Process costing

การบญั ชีต้นทนุ ชว่ ง (Process Costing) หรอื การบัญชตี น้ ทุนตอน หมายถงึ วธิ กี ารคานวณตน้ ทุนของผลติ ภณั ฑอ์ กี วิธหี นึง่ ของกิจการอตุ สาหกรรมซงึ่ ทาการผลิตสนิ ค้าอย่างต่อเนื่องกันไปและผลิตสนิ ค้าไดเ้ ปน็ จานวน มาก ดังนน้ั การผลติ สนิ คา้ จะประกอบดว้ ยหนว่ ยทีเ่ หมือนกัน และแตล่ ะหน่วยผ่านเขา้ สู่ กระบวนการผลิตในลักษณะเดียวกัน เชน่ กิจการผลติ อาหารกระปอ๋ ง เคร่ืองใชไ้ ฟฟา้ โรงงาน นา้ ตาลทราย เปน็ ต้น

วิธกี ารบัญชตี ้นทุนชว่ ง ใชก้ ับผลติ สินคา้ เปน็ จานวนมาก การคานวณหาต้นทนุ ต่อหนว่ ยของสินคา้ จะ คานวณตามงวดเวลาใดเวลาหนึ่งและใชว้ ิธีการถวั เฉลยี่ โดยการรวบรวมต้นทนุ วัตถดุ บิ คา่ แรง ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต แลว้ หารดว้ ยจานวนหนว่ ยท่ีผลิตได้ในงวดเวลาน้ัน ตน้ ทนุ ต่อหน่วยท่คี านวณ ไดจ้ ะนาไปใช้ในการคานวณหาตน้ ทุนขายตามงวดบญั ชี โดยใชจ้ านวนหนว่ ยท่ีขายคูณดว้ ย ต้นทนุ ต่อหนว่ ย และจานวนหน่วยที่เหลอื จะเป็นสนิ คา้ คงเหลือของกจิ การตามงวดบัญชีนั้น

ลกั ษณะสาคัญของวิธกี ารบัญชตี ้นทนุ ชว่ งการผลิต 1. กิจการผลิตตอ้ งมกี ารรวบรวมข้อมลู การผลิตของแตล่ ะแผนกทม่ี หี นา้ ท่ที าการ ผลติ สินคา้ และจัดทารายงานแยกเปน็ แผนก ๆ ไป 2. ในการผลติ ต้นทุนการผลติ จะประกอบดว้ ย วตั ถดุ ิบ ค่าแรง คา่ ใช้จ่ายการผลติ แต่ละแผนกจะรวบรวมต้นทุนการผลิตออกมาเปน็ งวด ๆ 3. แผนกที่มีหน้าท่ที าการผลิตจะรวบรวมหนว่ ยผลติ เสร็จจากแผนกและโอนออก 4. กจิ การผลิตต้องทาการคานวณตน้ ทนุ ต่อหน่วยของแต่ละแผนกในแต่ละงวด 5. ตน้ ทนุ สินคา้ สาเร็จรปู เป็นต้นทุนทถี่ ูกสะสมขึน้ โดยแผนกต่าง ๆ ตัง้ แต่แผนก แรกจนถงึ แผนกสดุ ท้ายทผี่ ลติ สินค้าน้ันสาเรจ็ 6. การจดั ทางบต้นทุนการผลิตหรือรายงานตน้ ทุนการผลิต (Cost of Production Reports) ซึ่งแยกตามแผนกผลิตแต่ละแผนก

ขอ้ แตกต่างระหว่างวธิ กี ารบัญชตี ้นทุนงานสั่งทาและวธิ กี ารบญั ชีตน้ ทนุ ชว่ งการผลิต การบัญชตี น้ ทุนงานสงั่ ทา วธิ กี ารบญั ชตี ้นทนุ ช่วงการผลิต 1. ผลติ สินค้าตามความต้องการของลูกค้าหรอื 1. ผลติ สินคา้ เปน็ จานวนมาก (Mass ขายทว่ั ๆ ไปแตผ่ ลิตจานวนไมม่ ากนกั Production) เพ่ือขายทวั่ ๆ ไป 2. ผลติ สนิ คา้ ตามคาสัง่ ของลกู คา้ ลกั ษณะของ 2. ผลติ สนิ ค้าเพอ่ื ขายตามปกตลิ ักษณะสินคา้ สินค้าจึงแตกต่างกนั ไป แตล่ ะหนว่ ยจะเหมอื นกนั 3. รวบรวมตน้ ทุนผลิตในบัตรต้นทุนงานซง่ึ เปน็ 3. รวบรวมตน้ ทุนการผลติ โดยมงี บหรือ บญั ชยี อ่ ยประกอบงานแตล่ ะงานไป รายงานตน้ ทุนผลิตเป็นบญั ชยี อ่ ยของแต่ละแผนก การผลติ 4. ในการผลติ ระบุต้นทุนวัตถุดบิ ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และอัตราคา่ ใช้จา่ ยในการผลิต 4. ในการผลิตนาตน้ ทุนผลติ 3 ประเภทเข้าสู่ คดิ เขา้ งานแต่ละงาน แผนกผลิตแตล่ ะแผนก และโอนต้นทนุ จากแผนก หนง่ึ ไปแผนกต่อไปจนผลติ เสรจ็ เป็นสนิ ค้าสาเร็จรปู 5. สรุปตน้ ทุนที่เกิดข้นึ ตามคาสัง่ ของลูกคา้ เปน็ งาน ๆ ไป 5. สรปุ ตน้ ทนุ ที่เกดิ ขึ้นในแต่ละแผนกผลติ ตาม งวดเวลา

การคานวณหนว่ ยเทยี บเทา่ หนว่ ยท่ผี ลติ เสร็จ (Equivalent Units) ในการผลติ จรงิ เม่ือมกี ารใส่วตั ถดุ บิ คา่ แรง และ ค่าใช้จ่ายการผลิตเปน็ จานวนมากและอย่างตอ่ เนอ่ื งกันไป การ ผลิตจะตอ้ งมกี ารรบั หน่วยนาเข้าใหมม่ าแทนทต่ี ลอดเวลาทา ใหผ้ ลออกมาจะมีทั้งหน่วยที่ผลติ เสรจ็ และหน่วยทผ่ี ลิตไม่เสร็จ คอื งานระหวา่ งทา การคานวณตน้ ทนุ ท่ีใส่เขา้ ไปในการผลิตจะ เปน็ ต้นทนุ ของหนว่ ยทผ่ี ลิตเสรจ็ และตน้ ทนุ ของงานระหว่างทาซึ่ง ตน้ ทุนตอ่ หนว่ ยจะไม่เทา่ กนั เพราะจานวนหนว่ ยบางสว่ นผลิต สาเร็จและจานวนหน่วยบางสว่ นผลิตไม่เสร็จ จึงเกดิ เปน็ ปญั หา ในการคานวณตน้ ทนุ ตอ่ หนว่ ย ดังน้ันต้องทาใหจ้ านวนหนว่ ยของ หนว่ ยทผี่ ลติ ไม่เสร็จหรืองานระหว่างทาเปน็ หนว่ ยเทียบเทา่ หนว่ ย ที่ผลติ เสรจ็

ข้ันตอนการจดั ทางบต้นทุนการผลิต ข้นั ตอนการจดั ทางบตน้ ทนุ การผลติ แบ่งเปน็ 5 ขัน้ ตอนดงั นี้ ขั้นท่ี 1 แสดงจานวนหน่วยท่ีนาเข้าส่กู ารผลิตว่ามาจากไหนเป็นจานวนเท่าใดและจาแนกมา เป็นจานวนหน่วยนบั ไดข้ องหน่วยทผี่ ลติ เสรจ็ และหนว่ ยท่ผี ลติ ไม่เสรจ็ ขั้นที่ 2 การคานวณหนว่ ยเทียบเท่าหน่วยที่ผลติ เสร็จ ขั้นท่ี 3 รวบรวมตน้ ทุนการผลิตที่นาเข้าสูช่ ่วงการผลิตของวตั ถุดบิ ขั้นท่ี 4 คานวณต้นทุนต่อหนว่ ยเทยี บเท่าหน่วยทผ่ี ลิตเสร็จ ขัน้ ที่ 5 สรุปต้นทนุ โดยคานวณตน้ ทุนของหน่วยท่ผี ลติ เสรจ็ และโอนออก และต้นทนุ ของ หนว่ ยงานระหวา่ งทาปลายงวด

การคานวณต้นทนุ การผลิตกรณีมีงานระหว่างทาตน้ งวด 1. วิธีถัวเฉล่ีย หรือ ถัวเฉล่ียถ่วงน้าหนกั (Average หรอื Weighted Average Costing) จะรวมตน้ ทุนของงานระหว่างทาต้นงวดกบั ต้นทนุ ทน่ี าเขา้ ระหวา่ งงวดเปน็ ต้นทุนผลิต ที่คิดเขา้ แผนกท้ังหมดแลว้ หารด้วยจานวนหนว่ ยเทยี บเทา่ จะเปน็ ตน้ ทุนถัวเฉลี่ยต่อหนว่ ยหรือ คานวณจาก ตน้ ทนุ ต่อหนว่ ยเทยี บเทา่ = ตน้ ทนุ ของงานระหวา่ งทาตน้ งวด + ตน้ ทนุ ระหว่างงวด หนว่ ยเทียบเท่า

การคานวณตน้ ทุนการผลติ กรณมี งี านระหว่างทาตน้ งวด 2. วธิ เี ข้ากอ่ น - ออกก่อน หรือ ผลติ ก่อน - เสร็จกอ่ น (First-in, First-out หรอื Fifo) เป็นวธิ ที ตี่ ้องนาหนว่ ยท่ผี ลิตไม่เสร็จจากงวดท่แี ล้ว (งานระหวา่ งทาตน้ งวด) มาทาการผลิต ใหเ้ ปน็ หนว่ ยผลติ เสร็จเสียก่อนแลว้ จึงนาหน่วยนาเขา้ มาทาการผลติ ต่อไปใหเ้ ป็นหนว่ ยผลติ เสรจ็ และงานระหวา่ งทาปลายงวด ต้นทนุ ต่อหน่วยจงึ คานวณจากต้นทนุ การผลติ ที่นาเข้าระหวา่ ง งวดหารหน่วยเทียบเทา่ หรือคานวณจาก ตน้ ทุนต่อหนว่ ยเทียบเทา่ = ตน้ ทนุ ระหวา่ งงวด หน่วยเทยี บเท่า

การเพมิ่ วตั ถดุ บิ ในกระบวนการผลติ 1. การเพิม่ ตน้ ทุนวัตถุดบิ ทางตรง ทาใหไ้ ม่มีหน่วยผลิตเพิม่ ขึน้ เช่น โรงงานผลติ รถยนตม์ หี ลายแผนก บางแผนกตดิ ตง้ั เคร่ืองยนต์ บางแผนกติดต้ังเครอื่ งเสยี ง บางแผนกตดิ ต้งั ยาง ลอ้ ท้ังเครอื่ งยนต์ เครือ่ งเสยี ง และยางลอ้ ต่างเป็นวตั ถดุ ิบทางตรงของรถยนต์ แม้แต่ละแผนกจะ ใชว้ ตั ถุดิบทางตรงแตก่ ็ไม่ไดท้ าใหจ้ านวนหน่วยผลิตรถยนต์เพม่ิ ขนึ้ 2. การเพ่ิมต้นทนุ วัตถดุ ิบทางตรง ทาใหม้ หี นว่ ยผลิตเพม่ิ ขึ้น เชน่ โรงงานผลติ นา้ ผลไม้ ในแผนกแรกใชว้ ัตถดุ ิบทางตรงได้แก่ ผลไม้เพอื่ นาไปคนั้ น้า ในแผนกต่อไปเป็นแผนกปรงุ รส โดยใส่น้าเชื่อม เกลือ นา้ ตาล ในแผนกปรงุ รสมีการใช้วตั ถดุ ิบทางตรง ซงึ่ การใส่วัตถดุ ิบ ทางตรงทาให้ปริมาณน้าผลไมม้ จี านวนหนว่ ยเพิ่มขน้ึ

หน่วยเสียในระบบต้นทนุ ชว่ ง 1. ไมค่ ิดตน้ ทนุ ใหก้ บั หน่วยเสีย วิธนี ี้จะนาตน้ ทุนที่เกดิ ขนึ้ ทง้ั หมด หารด้วย จานวนหน่วยดเี ทา่ นนั้ ซงึ่ ดจู ะไม่สอดคลอ้ ง ความเป็นจริง เนือ่ งจากหน่วยทเ่ี สียก็รับตน้ ทุนไปด้วยเชน่ กนั จงึ ทาใหก้ ารคานวณต้นทนุ ต่อหนว่ ยมมี ูลค่าสงู วิธนี ี้จงึ ไม่คอ่ ยให้ ประโยชน์ในเชิงบรหิ ารมากนกั 2. คิดตน้ ทนุ ให้กับหน่วยเสีย วิธนี ี้จะนาตน้ ทุนท่ีเกิดขน้ึ ทัง้ หมด หารดว้ ย หนว่ ยเทยี บเท่าสาเร็จรูป(หนว่ ยดแี ละหน่วย เสีย) สาหรับหน่วยเสยี จะแยกเป็น 2.1 หน่วยเสียปกติ 2.2 หน่วยเสยี เกินปกติ

รายงานการผลติ รายงานทจี่ ัดทาขึน้ เพื่อแสดงรายละเอียดของรายการ ตา่ งๆเกย่ี วกับการผลิตสาหรับชว่ งเวลาหนึ่ง การจดั ทารายงาน ตน้ ทุนการผลติ จะจัดทาแยกเปน็ แตล่ ะแผนกเช่นเดียวกบั บัญชี คุมยอดงานระหว่างทาและโดยปกตจิ ะจัดทาข้นึ สาหรบั ชว่ ง ระยะเวลา 1 เดอื น เพื่อจะไดน้ าข้อมูลจากรายงานต้นทุนการ ผลติ ไปบันทกึ รายการในสมุดรายวัน และผ่านรายการไปบญั ชีคมุ งานระหว่างทา และบญั ชีทเ่ี กี่ยวขอ้ ง

ประโยชน์ของการรายงานการผลติ 1. ทาใหส้ ามารถเห็นและวเิ คราะหไ์ ดถ้ ึงปรมิ าณของสนิ คา้ ท่ี ทาการผลติ (Analysis Of Physical Flow Of Units) 2. การคานวณหนว่ ยเทียบเท่า (Calculation Of Equivalent Units) ระหวา่ งงวดของปัจจัยการผลติ แตล่ ะชนดิ จะ สะท้อนให้เห็นการใช้ปริมาณการใชป้ จั จยั การผลติ แต่ละชนิดของ แผนกที่แตกต่างกนั 3. การคานวณต้นทุนตอ่ หน่วยสนิ คา้ มีความถกู ตอ้ งมากข้นึ 4. ชว่ ยให้การเปรยี บเทยี บต้นทุนทงั้ หมด (Analysis Of Total Cost) ของแผนกในชว่ งเวลาทีแ่ ตกต่างกนั

รายงาน เรอ่ื ง ระบบตน้ ทนุ ช่วง นาเสนอ อาจารย์สุพรรณี จันทะเกดิ จัดทาโดย นางสาวกญั ญารัตน์ กรมรินทร์ 6242010002 นางสาวสุภทั รตรา ภาชนะวรรณ 6242010016 รายวิชา การบญั ชบี ริหาร รหสั วิชา 26-4201-2002 นกั ศกึ ษาระดับปริญญาตรี ภาควิชาการบัญชี หลักสูตรเทคโนโลยบี ัณฑิต สถาบันอาชวี ศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3 วิทยาลยั การอาชีพรอ้ ยเอด็