สมัยประวัติศาสตร์ก่อนสุโขทัย-สมัยทวารวดี

สมยั ประวตั ศิ าสตร์ก่อนสุโขทยั สมยั ทวารวดี ธรรมจกั รศิลาท่ีเมืองเสมาน้ี ถือเป็นประติมากรรมที่โดดเด่นของวฒั นธรรม ทวารวดี แกะสลกั จากหิน ลอยตวั สนั นิษฐานวา่ น่าจะเคยต้งั บนเสาซ่ึงปักอยกู่ ลางแจง้ องคป์ ระกอบของธรรมจกั รไล่จากจุดศูนยก์ ลางออกมาประกอบดว้ ยดุมลอ้ ลอ้ มรอบ ดว้ ยลายกา้ นขดและลายกลีบบวั กาหรือซ่ี กงลอ้ ลอ้ มรอบดว้ ยลายเปลวเพลิง ที่โคน ธรรมจกั รมีสตั วผ์ สมจาพวกหนา้ กาล – เกียรติมุข ตาโปน แสยะปาก มีเขา มีมือปรากฏ อยหู่ น่ึงตน ธรรมจกั รศิลาชุดน้ีเป็นศิลปะทวารวดีมีอายใุ นราวพุทธศตวรรษที่12-13(1,300-1,400 ปี มาแลว้ ) เป็นธรรมจกั รศิลาทรงกลมฉลุซี่ลอ้ โปร่งที่ฐานสลกั ลวดลายกลีบบวั บาน ขอบธรรมจกั รสลกั ลายสี่เหล่ียมเปี ยกปูนสลบั วงกลมเรียงเป็นแถว มีเสาต้งั เป็นแท่งหิน

รูป 8 เหลี่ยมหวั เสาสลกั ลวดลายพวงอุบะมีแท่นรองธรรมจกั รเป็นรูป4เหล่ียมนบั เป็น ธรรมจกั รศิลาที่สวยงามสมส่วนยง่ิ นกั ซ่ึงธรรมจกั รศิลาชุดน้ีไดร้ ับการยกยอ่ งวา่ เป็น ธรรมจกั รศิลาสมยั ทวารวดีท่ีสมบูรณ์ท่ีสุดในเมืองไทย