ประวัติความเป็นมานาฏศิลป์

บทเรยี นออนไลน์ เรื่อง...ความรู้ทั่วไปเกยี่ วกบั นาฏศิลป์ ผสู้ อน ครูจันทพร เมฆจันทร์ กลุม่ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ โรงเรยี นรตั นโกสินทรส์ มโภชบวรนเิ วศศาลายา ในพระสังฆราชูปถัมภ์

ความรทู้ ั่วไปเกี่ยวกบั นาฏศิลป์ “นาฏ” หมายถึง การฟ้อนรา หรือความรู้แบบแผนของการฟ้อนรานับแต่การฟ้อนราพ้ืนเมือง ของชาวบ้าน เช่น ราโทน ราวง ตลอดจนขึ้นไปถึงการฟ้อนที่เรียกว่า ระบาของนางรา ระบาเด่ียว ระบาคู่ ระบาชมุ “ศิลปะ” ได้แก่ สง่ิ ที่มนุษย์สร้างขึ้น สร้างอย่างประณีต ดีงามและสาเร็จสมบูรณ์ ศิลปะเกิดขน้ึ ด้วยทักษะ คือ ความชานาญในการปฏบิ ัติ นาฏศลิ ป์



เกดิ จากการเลียนแบบธรรมชาติ มาเรยี นร้กู นั คะ่ วิวัฒนาการของนาฏศลิ ป์ ขั้นที่ 1 เม่ือมนุษย์เกิดอารมณ์อย่างใดก็แสดงอารมณ์นั้นออกมาเช่น ดีใจก็ตบมือ หัวเราะ เสียใจ ก็ร้องไห้ ขั้นท่ี 2 เมื่อมนุษย์เจริญข้ึนรู้จักใช้กิริยาแทนคาพูดอย่างท่ีเรียกว่า“ภาษาใบ้” เช่น กวักมือเข้า หมายถึง ใหเ้ ข้ามาหา โบกมือออก หมายถึง ใหอ้ อกไป ขั้นที่ 3 ต่อมาพวกนักปราชญ์ได้ดัดแปลงกิริยาเหล่าน้ี ประดิษฐ์ท่าทางใช้แทนคาพูดให้สวยงาม แสดงความรื่นเริงสนุกสนาน โดยมีกฎเกณฑ์ส่วนสัดงดงามตรึงตาตรึงใจเปล่ียนแปลงปรับปรุงให้ดี ย่ิงขึ้นตามยุคตามสมัยและความนิยมดังน้ันคาว่า “นาฏศิลป์” นอกจากจะหมายถึง การฟ้อนราหรือ ระบาแลว้ ยังต้องถือเอาความหมายของการรอ้ งและการบรรเลงเขา้ ร่วมดว้ ย หรอื อาจกล่าวไดว้ า่

ประเภทของการแสดงนาฏศลิ ป์ แบง่ ออกตามลกั ษณะของรปู แบบการแสดง เปน็ ประเภทใหญ่ ๆ ได้ ๔ ประเภท คอื

โขน หมายถึง เป็นการแสดงนาฏศิลป์ช้ันสูงของไทยที่มีเอกลักษณ์คือ ผู้แสดงจะต้องสวมหัวท่ีเรียกว่าโขน และใช้ลีลาท่าทาง การแสดงด้วยการเต้นไปตามบทพากย์ การเจรจาของผู้พากย์และตามทานองเพลงหน้าพาทย์ด้วยวงปี่พาทย์ เรื่องที่นิยมนามา แสดง คอื พระราชนพิ นธ์บทละครเร่ือง รามเกียรติ์ แตง่ กายเลียนแบบเครื่องทรงของพระมหากษัตริย์ที่เปน็ เครื่องตน้ เรียกว่า การแต่งกายแบบ “ยืนเครื่อง” มจี ารีตขั้นตอนการแสดงท่ีเป็นแบบแผน นิยมจัดแสดงเฉพาะงานพิธีสาคัญ ได้แก่ งานพระราช พิธตี ่าง ๆ

ละคร หมายถึง เป็นศลิ ปะการรา่ ยราที่เล่นเป็นเรือ่ งราว มพี ัฒนาการมาจากการเลา่ นทิ าน ละครมเี อกลกั ษณ์ในการแสดงและ การดาเนินเรือ่ งดว้ ยกระบวนลีลาทา่ ทาง เขา้ บทรอ้ ง ทานองเพลงและเพลงหนา้ พาทยท์ บี่ รรเลงดว้ ยวงป่ีพาทย์มีแบบแผนการ เล่นท่เี ปน็ ทง้ั ของชาวบ้านและของหลวงทีเ่ รยี กวา่ ละครโนราชาตรี ละครนอกและละครใน เรอ่ื งทนี่ ิยมนามาแสดงคือ พระสุ ธน สงั ข์ทอง คาวี อเิ หนา อณุ รทุ นอกจากนยี้ งั มีละครที่ปรบั ปรุงข้ึนใหม่อกี หลายชนดิ การแตง่ กายของละครจะเลียนแบบ เคร่ืองทรงของพระมหากษัตริย์ เรยี กวา่ การแตง่ กายแบบยนื เครื่อง นิยมเล่นในพิธสี าคญั และงานพระราชพธิ ขี อง พระมหากษตั รยิ ์

รา และ ระบา หมายถงึ เปน็ ศลิ ปะแหง่ การร่ายราประกอบเพลงดนตรแี ละบทขบั รอ้ ง โดย ไมเ่ ลน่ เป็นเรื่องราว ในทนี่ ้ี หมายถึงราและระบาท่ีมีลักษณะเปน็ การแสดงแบบมาตรฐาน ซึ่งมคี วามหมายท่ีจะอธบิ ายได้พอสงั เขปดังน้ี รา หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายราที่มีผู้แสดงตั้งแต่ ๑-๒ คน เช่นการราเดี่ยว การราคู่ การราอาวุธ เป็นต้น มีลักษณะการแต่งกายตามรูปแบบของการแสดง ไม่เล่นเป็นเร่ืองราว อาจมีบท ขับร้องประกอบการราเข้าทานองเพลงดนตรี มีกระบวนท่ารา โดยเฉพาะการราคู่จะต่างกับระบา เน่ืองจากท่าราจะมีความเช่ือมโยงสอดคล้องต่อเน่ืองกัน และเป็นบทเฉพาะ สาหรบั ผแู้ สดงน้นั ๆ เชน่ ราเพลงช้า – เพลงเร็ว ราแมบ่ ท ราเมขลา – รามสรู เปน็ ตน้ ระบา หมายถึง ศลิ ปะแห่งการร่ายราทีม่ ีผแู้ สดงต้ังแต่ ๒ คนขึ้นไป มีลักษณะการแตง่ กายคล้ายคลึงกัน กระบวนท่าร่ายรา คล้ายคลึงกัน ไม่เล่นเป็นเร่ืองราว อาจมีบทขับร้องประกอบการราเข้าทานองเพลงดนตรี ซ่ึงระบาแบบมาตรฐานมักบรรเลงด้วย วงปี่พาทย์ การแต่งกายนิยมแต่งกายยืนเคร่ืองพระ-นางหรือแต่งแบบนางในราชสานัก เช่น ระบาส่ีบท ระบากฤดาภินิหาร ระบากรับ

การแสดงพนื้ เมอื ง หมายถงึ เปน็ ศิลปะแหง่ การร่ายราทีม่ ที ้ังรา ระบา หรอื การละเลน่ ทีเ่ ป็นเอกลกั ษณข์ องกลุ่มชนตามวฒั นธรรมในแตล่ ะภูมภิ าค ตอ่ มามีววิ ฒั นาการเปน็ การละเลน่ พนื้ เมอื ง หมายถึง การแสดงใด ๆ อนั เป็นประเพณีนิยมในทอ้ งถนิ่ และเลน่ กันใน ระหว่างประชาชน เพอ่ื ความสนกุ สนานรนื่ เริงตามฤดูกาล การแสดงต้องเป็นไปอยา่ งมีวัฒนธรรม มีความเรยี บรอ้ ย ใช้ถ้อยคาสภุ าพ แตง่ กายสภุ าพถกู ต้องตามความ นิยมและวฒั นธรรม เหมาะสมกบั สภาพทอ้ งถ่นิ สถานท่ีกต็ ้องจัดใหเ้ หมาะสมกบั โอกาสทจ่ี ะแสดง ซ่ึงการละเล่นพน้ื เมอื ง จะไมเ่ ป็นอาชีพหรือเพ่ือ หารายได้ จะมดี นตรีหรอื การขบั ร้อง หรือการฟอ้ นราประกอบกไ็ ด้ การละเลน่ พื้นเมือง แบ่งเป็น ๒ ประเภท คอื เพลงพ้นื เมือง และการแสดงพ้นื เมือง การแสดงพืน้ เมือง สามารถแบ่งออกตามภมู ภิ าค 4 ภาค การแสดงพื้นเมืองภาคกลาง การแสดงพ้ืนเมอื งภาคเหนอื การแสดงพื้นเมอื งภาคอสี าน การแสดงพนื้ เมอื งภาคใต้

ขอบคุณคะ่